WPŁYW NAWOZÓW WIELOSKŁADNIKOWYCH NA JAKOŚĆ PLONU CZEREŚNI ODMIANY BURLAT

Transkrypt

1 ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2009 z. 539: WPŁYW NAWOZÓW WIELOSKŁADNIKOWYCH NA JAKOŚĆ PLONU CZEREŚNI ODMIANY BURLAT Piotr Chełpiński, Ireneusz Ochmian Katedra Sadownictwa, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Wstęp Istotnym czynnikiem wpływającym na zmiany polskiego rynku nawozowego jest coraz większa świadomość producentów i poszukiwanie nowych technologii nawożenia, opartych na nawozach. Nawożenie mineralne, obok właściwości odmiany czy podkładki [FALLACHI i in. 1985], przebiegu pogody, technologii uprawy czy zaopatrzenia w wodę, wpływa bezpośrednio na jakość owoców. Należy więc stosować kontrolowane nawożenie dopasowane do gleby, wieku plantacji czy rodzaju zastosowanej podkładki [SITAREK i in. 1998], bo niekorzystny jest zarówno niedobór, jak i nadmiar składników. Najwięcej składników mineralnych zużywa drzewo na wytworzenie liści. Składniki te podlegają recyrkulacji, zwłaszcza azot i potas. Dlatego też bezcelowe jest stosowanie dawek, w przypadku azotu, przekraczających 60 kg ha -1 [SADOWSKI, ŚCIBISZ 1992]. Badania miały na celu określenie wpływu stosowania nawozów o zróżnicowanym składzie chemicznym na plonowanie oraz jakość owoców czereśni odmiany Burlat. Materiał i metody badań Doświadczenie przeprowadzono w latach w Gospodarstwie Sadowniczym Państwa Barbary i Krzysztofa Rajewskich w Karwowie. Drzewa odmiany Burlat na podkładce P-HL A posadzono w 1997 r. w rozstawie 4 3 m w glebie klasy II zaliczanej do czarnych ziem właściwych. Doświadczenie obejmowało trzy drzewa w trzech powtórzeniach w obrębie każdej kombinacji. Zastosowano nawozy wieloskładnikowe w taki sposób, aby dostarczyć do gleby azot w ilości 39 kg ha -1. Zastosowano następujące warianty nawożenia: Kontrola bez nawożenia, Eurofertil 37 N PRO (13% N, 7% P 2 O 5, 17% K 2 O, 33% SO 3, 3% MgO, Mesactyl N PRO) - w dawce 300 kg nawozu na hektar, Fructus-Ogrodnik (10% N, 5% P 2 O 5, 10% K 2 O) - w dawce 300 kg nawozu na hektar oraz w celu uzupełnienia azotu saletrę amonowa w dawce 30 kg nawozu na hektar. Na wszystkich drzewach objętych doświadczeniem, corocznie określano masę plonu ogólnego oraz masę jednego owocu, mierzono średnicę owoców niedes-

2 74 P. Chełpiński, I. Ochmian trukcyjnym aparatem FirmTech2 sprzężonym z komputerem. W owocach świeżych oznaczano ekstrakt ogólny (PN-90/A-75101/02), kwasowość ogólną oznaczano potencjometrycznie (PN-90/A-75101/04), zawartość witaminy C metodą jodometryczną [SAMOTUS i in. 1982], aktywność zmiatania rodników DPPH - metodą spektrofotometryczną przy długości fali 517 nm [YEN, CHEN 1995], a procent inhibicji rodników DPPH obliczano wg ROSSI i in. [2003]. Z każdego zbioru pobierano próbę owoców, a następnie mrożono. Po zakończeniu zbiorów ze wszystkich terminów przygotowano próbę zbiorczą. Analizy chemiczne składu makroelementów (N, P, K, Ca, Mg) przeprowadzono wg ogólnie przyjętych metod określonych w PN. Uzyskane wyniki opracowano za pomocą jednoczynnikowej analizy wariancji przeprowadzanej osobno dla każdego roku. Uzyskane średnie weryfikowano testem Duncan a, przy poziomie =0,05. Wyniki i dyskusja W przeprowadzonym doświadczeniu nie wykazano wpływu zastosowanych nawozów wieloskładnikowych na wielkość plonu drzew czereśni odmiany Burlat oraz średnicę owoców (tab. 1). Stwierdzono dodatni wpływ tych nawozów na masę 100 owoców. Największą masę miały owoce z drzew nawożonych Fructus-Ogrodnik (617 g). Masa owoców z drzew nawożonych tym nawozem była istotnie większa od owoców z drzew nienawożonych (507 g). Podobne wartości masy owoców jak z drzew nienawożonych stwierdzono dla owoców tej odmiany (520 g) w doświadczeniu KURLUSA [2004]. Tabela 1; Table 1 Plon oraz wielkość i masa owoców czereśni odmiany 'Burlat' - średnia z lat Yield, size and weight of sweet cherry fruits Burlat cultivar - mean for Plon z drzewa Total yield per tree (kg) Masa 100 owoców Mean weight of 100 fruits (g) Średnica owocu Fruit diameter (mm) Kontrola Control 46,2 a 507 a 19,84 a Fructus-Ogrodnik 46,3 a 617 b 20,03 a Eurofertil 37 N PRO 46,1 a 562 ab 19,99 a Tabela 2; Table 2 Zawartość składników mineralnych w liściach czereśni odmiany 'Burlat' - średnia z lat Contents of mineral components and nitrates in the leaves of sweet cherry Burlat cultivar - mean for Sucha masa (%) Dry matter (%) N P K Ca Mg N-NO 3 Kontrola; Control 38,5 a 23,81 a 4,88 a 19,13 a 12,09 a 4,39 a 0,99 b Fructus-Ogrodnik 37,1 a 23,61 a 4,70 a 21,38 b 12,35 a 4,48 a 0,87 ab Eurofertil 37 N PRO 33,7 a 24,20 a 4,68 a 21,46 b 12,15 a 4,33 a 0,77 a Sucha masa liści oraz zawartość N, P, Ca i Mg w liściach nie różniła się pomiędzy poszczególnymi kombinacjami nawożenia (tab. 2). W liściach czereśni powinno być od 18 do 25 g kg -1 [NOWOTNY-MIECZYŃSKA 1976]. W liściach zebranych z

3 WPŁYW NAWOZÓW WIELOSKŁADNIKOWYCH NA JAKOŚĆ PLONU drzew nienawożonych (kontrola), stwierdzono najmniej potasu (19,13 g kg -1 ), zawierały one natomiast największe ilości azotanów. W przeprowadzonym doświadczeniu zawartość N i K była na zbliżonym poziomie, P i Mg na wyższym, natomiast Ca na niższym jak w owocach odmiany Burlat analizowanych przez CHEŁPIŃSKIEGO i in. [2004]. Tabela 3; Table 3 Zawartość ekstraktu, witaminy C, suchej masy oraz kwasowość w owocach czereśni odmiany 'Burlat'- średnia z lat Contents of extract, vitamin C, dry matter and acidity of the sweet cherry fruits Burlat cultivar - mean for Sucha masa Dry matter (%) Ekstrakt Soluble solids (%) Kwasowość Titratable acidity (g 100 g -1 ) Witamina C Vitamin C (mg 100 g -1 ) DPPH (% inhibicji; % inhibition) Kontrola; Control 15,3 b 14,1 a 0,52 a 23,9 a 54,9 a Fructus-Ogrodnik 14,1 a 14,3 a 0,69 b 33,9 a 57,6 b Eurofertil 37 N PRO 13,8 a 14,4 a 0,48 a 28,9 a 56,7 b Owoce z kombinacji kontrolnej charakteryzowały się największą suchą masą (tab. 3). Zastosowane w doświadczeniu nawozy wpłynęły na wzrost inhibicji rodników w owocach. Stwierdzono również istotny wpływ nawozów Fructus-Ogrodnik na zwiększenie poziomu kwasów organicznych w owocach (0,69 g). Podobne zawartości kwasów organicznych zarówno w owocach odmiany Burlat (od 0,4 do 0,6 g), jak i kilku innych odmianach stwierdził GRATACÓS i CORTÉS [2008]. Zastosowane nawozy wieloskładnikowe wpłynęły także na zwiększenie zawartości witaminy C, zwłaszcza w drugim roku doświadczenia, co nie uwidoczniło się w istotności różnic po przeprowadzeniu syntezy z lat. W analizowanych owocach, zwłaszcza zebranych z drzew nawożonych Fructus-Ogrodnik, stwierdzono 33,9 mg witaminy C, natomiast SHI- PING i in. [2004] określił witaminę C na poziomie 24 mg. W przeprowadzonym doświadczeniu nawożenie roślin wpłynęło na nieznaczne zwiększenie zawartości ekstraktu (z 14,1% do 14,3-14,4%), którego w owocach wg VANGDAL [1985] powinno być co najmniej 14,2%. KURLUS [2004] w owocach odmiany Burlat stwierdził zawartość ekstraktu średnio na poziomie 13,2%, natomiast GRATACÓS i CORTÉS [2008] powyżej 17%. Tabela 4; Table 4 Zawartość makroelementów i azotanów w owocach czereśni odmiany 'Burlat' - średnia z lat Contents of mineral components and nitrates in the sweet cherry fruits Burlat cultivar - mean for N P K Ca Mg N-NO 3 Kontrola; Control 10,91 a 3,64 a 12,71 a 1,93 a 0,25 a 4,80 b Fructus-Ogrodnik 11,30 a 3,96 a 15,48 b 1,96 a 0,26 a 4,62 b Eurofertil 37 N PRO 10,16 a 3,66 a 12,99 a 2,02 a 0,32 a 4,00 a Zastosowanie nawozu Fructus-Ogrodnik wpłynęło na zwiększenie koncentracji potasu w owocach (tab. 4). Najmniej tego pierwiastka oraz najwięcej azotanów stwierdzono w owocach zbieranych z drzew kontrolnych, podobnie jak w liściach. Zaobserwowano tendencję do zwiększania zawartości pozostałych makroelementów po

4 76 P. Chełpiński, I. Ochmian zastosowaniu nawozów wieloskładnikowych. Fructus-Ogrodnik podniósł zawartość N i P, natomiast Eurofertil 37 N PRO Ca i Mg. Dwukrotnie więcej azotu oraz prawie o połowę mniej fosforu, wapnia i magnezu w owocach czereśni odmiany Burlat stwierdził w swoich badaniach CHEŁPIŃSKI [2007], natomiast potas był na podobnym poziomie. Wnioski 1. Największą masą owoców charakteryzowały się czereśnie odmiany Burlat, zbierane z drzew nawożonych nawozem Fructus-Ogrodnik. 2. Nawozy wieloskładnikowe wpłynęły na zwiększenie zawartości potasu zarówno w liściach, jak i owocach oraz zwiększenie inhibicji rodników DPPH. 3. W liściach oraz owocach pobranych z drzew nawożonych Eurofertil 37 N PRO stwierdzono najmniejszą zawartość N-NO Po zastosowaniu nawozu Fructus-Ogrodnik stwierdzono największą zawartość kwasów organicznych w owocach czereśni odmiany Burlat. Literatura CHEŁPIŃSKI P Wpływ wybranych podkładek na wzrost i plonowanie oraz skład chemiczny liści i owoców czereśni na Pomorzu Zachodnim. Rozprawa habilitacyjna 242. Wydawnictwo Naukowe AR w Szczecinie: CHEŁPIŃSKI P., OSTROWSKA K., MIKICIUK G., GRAJKOWSKI J., OCHMIAN I Wpływ podkładki na zawartość składników mineralnych w liściach dwóch odmian czereśni. Folia Univ. Agric. Stetin. Agricultura 240(96): FALLAHI E., RICHARDSON D.G., WESTWOOD M.N Quality of apple fruit from high density orchards as influenced by rootstocks, fertilizer, maturity, and storage. J. Am. Soc. Hortic. Sci. 110: GRATACÓS E., CORTÉS A Phenology and production of sweet cherry cultivars in a low chilling area of Central Chile. Acta Hort. 795: KURLUS R Growth, yield and fruit quality in eight sweet cherry cultivars grafted on Tabel Edabriz rootstock. J. Fruit Ornam. Plant Res. 12: NOWOTNY-MIECZYŃSKA A Fizjologia mineralnego odżywiania roślin. PWRiL, Warszawa: 123, , , 324. ROSSI M., GIUSSANI E., MORELI R., LO SCALZO R., NANI R.C., TORREGGIANI D Effect of fruit blanching on phenolics and radical scavenging activity of highbush blueberry juice. Food Research International. 36: SADOWSKI A., ŚCIBISZ K Racjonalne nawożenie upraw sadowniczych. Pr. Inst Sadow. i Kwiac. 3-4/ : SAMOTUS B., LEJA M., ŚCIGALSKI A Porównanie czterech metod oznaczania kwasu askorbinowego w owocach i warzywach. Acta Agraria et Silvestria, Ser. Agraria XXI: SHI-PING TIAN, AI-LI JIANG, YONG XU AND YOU-SHENG WANG Responses of physiology and quality of sweet cherry fruit to different atmospheres in storage. Food Chem. 87(1):

5 WPŁYW NAWOZÓW WIELOSKŁADNIKOWYCH NA JAKOŚĆ PLONU SITAREK M., GRZYB Z. S., OLSZEWSKI T The mineral elements concentration in leaves of two sweet cherry cultivars grafted on different rootstocks. Acta Hort. 468: VANGDAL E Quality criteria for fruit for fresh consumption. Acta Agric. Scandinav. 35: YEN G.C., CHEN H.Y Antioxidant activity of various tea extracts in relation to their antimutagenicity. J. Agric. Food Chem. 43: Słowa kluczowe: czereśnia, Burlat, nawozy wieloskładnikowe, skład chemiczny liści i owoców, plon, jakość plonu Streszczenie W doświadczeniu przeprowadzonym w latach oceniano plonowanie oraz jakość owoców drzew czereśni odmiany Burlat na podkładce P-HL A. Zastosowano nawozy wieloskładnikowe: Eurofertil 37 N PRO oraz Fructus-Ogrodnik w dawce 39 kg N ha -1. Nie stwierdzono wpływu zastosowanych nawozów na plonowanie drzew. Największą masą 100 owoców charakteryzowały się czereśnie odmiany Burlat zbierane z drzew nawożonych nawozem Fructus-Ogrodnik (617 g). Nawozy wieloskładnikowe wpłynęły na zwiększenie zawartości potasu zarówno w liściach (21,38-21,46 g kg -1 ), jak i owocach (12,99-15,48 g kg -1 ) oraz zwiększenie inhibicji rodników DPPH (56,7-57,6%). W liściach oraz owocach pobranych z drzew nawożonych Eurofertil 37 N PRO stwierdzono natomiast mniejszą zawartość N-NO 3 (odpowiednio 0,77 i 4,0 g kg -1 ), a po zastosowanie nawozu Fructus-Ogrodnik stwierdzono większą zawartość kwasów organicznych w owocach (0,48 g 100 g -1 ). EFFECT OF MULTICOMPONENT FERTILIZERS ON THE YIELD QUALITY OF SWEET CHERRY FRUITS CV. BURLAT Piotr Chełpiński, Ireneusz Ochmian Department of Pomology, West Pomeranian University of Technology, Szczecin Key words: sweet cherry, Burlat, multicomponent fertilizers, chemical composition of leaves and fruit, yield, quality of yield Summary Yielding and the quality of the sweet cherry fruits, Burlat cv., on the P-HL rootstock were estimated in the experiment conducted in the years The multicomponent fertilizers: Eurofertil 37 N PRO and Fructus-Ogrodnik were applied at the rate of 39 kg N ha -1. No effect of applied fertilizers on fruit yielding was observed. The highest weight of 100 fruits was noted in the sweet cherries, Burlat cv. harvested from the trees fertilized with Fructus-Ogrodnik (617 g). The multicomponent fertilizers affected the increase of potassium contents both in the leaves ( g kg -1 ) and fruits ( g kg -1 ) as well as the increased inhibition of DPPH radicals ( %). The leaves and fruits harvested from the trees fertilized with Eurofertil 37 N PRO contained less N-NO 3 (0.77 and 4.0 g kg -1, respectively), whereas the higher contents of organic acids in the fruit (0.48 g 100 g -1 ) resulted from the application of

6 78 P. Chełpiński, I. Ochmian Fructus-Ogrodnik. Dr inż. Ireneusz Ochmian Katedra Sadownictwa Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny ul. Janosika SZCZECIN ochir@o2.pl, ireneusz.ochmian@zut.edu.pl