PROTISTA PIERWOTNIAKI GLONY ŚLUZOROŚLA I LĘGNIOWE SZTUCZNA SYSTEMATYKA GRUPA PARAFILETYCZNA

Transkrypt

1 PROTISTA PIERWOTNIAKI GLONY ŚLUZOROŚLA I LĘGNIOWE SZTUCZNA SYSTEMATYKA GRUPA PARAFILETYCZNA PIERWOTNIAKI organizmy jednokomórkowe heterotrofy zwięrzęco podobne zamieszują środowiska wodne, wilgotne gleby pasożytniczy tryb życia znane są również symbionty 1. Budowa Cały organizm to komórka eukariotyczna. Zewnetrzną warstwą jest błona komórkowa, pellikula (włókna białkowe) albo pancerzyk (celuloza, krzemionka, węglan wapnia). Odzywiaja się bakteriami, małymi jednokomórkowymi organizmami na drodze endocytozy (fagocytoza, pinocytoza) lub na drodzę transportu aktywnego.

2 Wodniczki tętniące- wydalają nadmiar wody z organizmu pierwotniaka oaraz zbędne azotowe produkty orzemiany materii. Wodniczni tętniące występują przede wszytskim u słodkowodnych pierwotniaków, gdyx jsko organizmy hipertoniczne względem otoczenia, sa one narażone na cięgłę znikanie wody do ich organizmu. Gatunki morskie i pasozytnicze sa zwykle izotoniczne względem środowiska, więc nie posiadaja wodniczek tętniących. Oddychaja głównie tlenowo- przez błonę komórkową całą powierzchnia ciała, pasozytnicze- beztlenowo. Poruszają się za pomocą wici, rzęsek albo nibynóżek (pseudopodiów).

3 Włókna obwodowe nikają głębiej do komórki niż włókna osiowe i tworza tzw. Ciałko podstawkowe- stanowiące zakotwiczenie undupodiów (wici, rzęsek). Ciałka podstawkowe rzęsek łączą sie pod wierzchnia błony z włóknami białkowymi, co umozliwia koordynację ich działania. Synchronizacja pracy wilu rzęsek umozliwia poruszanie się w określonym kierunku (wiosłowanie). Rozmnażanie bezpłciowe- podział poprzeczy lub podział podłużny Mezjoza postgamiczna- rekombinacja materiały genetycznego następuje podczas mejozy, którau gatunków posiadających haploidalne formy troficzne zachodzi od razu po zapłodnieniu Mejoza pregamiczna-u gatunków posiadających diploidalne formy troficzne, rekombinacja materiału genetycznego zachodzi tuż przed zapłodnieniem Anabioza- pierwotniaki moga przejść w stan życia utajonego w niekorzystnych warunkach zycia- np. brak wody czy niekorzystna temperatura otoczenia Do pierwotniaków zaliczamy: wiciowce, sporowce, zarodziowe i orzęski. WICIOWCE poruszają się za pomocą wici rozmnażają sie przez podział podłuzny mejoza postgamiczna

4 zaliczamy tu swidrowca- pasozytują we krwi ssaków, przenoszone najczęściej przez owady, przykład świdrowiec gambijski (wywołuje śpiączke u ludzi) oraz świdrowiec nagany (wywołuje u bydła śmiertelna chorobe- naganę). Oba gatunki przenoszone prze muche tsetse. Zaliczmay tu także rzęsistki- bytuje w drogach rodnych ssaków, wywołuje stany zapalne, poronienia, bezpłodność, przykład rzęsistek pochwowy (bytuje w drogach rodnych kobiety, przenoszony drogą płciową) groźny jest także wiciowiec lambia-pasożytuje w układzie pokarmowym, wywołuje groźne schorzenia dwunasticy, trzustki i wątroby. SPOROWCE mezjoza postgamiczna cykle życiowe zazwyczaj połączone są ze zmianą żywiciela. Żywiciel pośredni- to organizm, w którym pasozyt rozmnaż się tylko i wyłącnzie bezpłciowo. Żywiciel ostateczny- to organizm, w którym dochodzi to procesu płciowego pasozyta. Zarodziec malarii- wywołuje chorobe zwana malarią. Zywiciele pośrednim jest stałocipelny kręgowiec, a ostatecznym komar widliszek. U komara dochodzi do procesu płciowego i wytworzenia zygoty. Zygota dzieli sie mejotycznie, a powstałe haploidalne postai inwazyjne zrodźc zostają wstrzyknięte do krwi człowieka poprzez ukłucie komara widliszka. U zarazonego człowika zarodziec dzieli się intensywnie (głównie w komórkach wątroby i śledziony). Zaatakowane krwinki pękają, a wydostające sie do osocza komórki zarodźca atakują następne krwinki. Krwinki pękają równocześnie, co powoduje u zarażonego człwoieka atak malarii. Wysysając krew zarazonego człowieka, komar pobiera krwinki zawierające komórki zarodźca. W organiźmie komara komórki te przekształcają się w gamety, dochodzi do procesu płciowego i wytworzenia zygot. Toksoplazmoza- wywołana przez pierworniaka. Zywicielem ostatecznym jest kot, a

5 pośrednim może być człowiek. Do zakażenia dochodzi najczęsciej podczas kontaktu z zarażonym kotem. U dorosłych toksoplazmoza przebiega łagodnie, najwieksze niebezpieczeństwo stanowi dla kobiet w ciąży, gdyż pierwotniak może zaatakować płód, powodując m.in. Porażenie mózgowe. ZARODZCOWE poruszaja sie za pomocą nibynóżek AMEBY, inaczej pełzaki. Zamieszkuja zbiorniki wodne. Przykład- pełzak czerwony, wywołujący czerwonke amebową ( objawy krwawa biegunka)

6 OTWORNICE i PROMIENICE: pierwotniaki morskie. ORZĘSKI poruszanie za pomocą rzęsek pellikula na powierzchni komórki, dlatego fagocytoza i pinocytoza moga zachodzić tylko w określonych miejscach komórki w cytosomie. Strawione resztki pokarmowe usuwane są za pomocą - cytopyge posiadaja 2 jądra: mikronukleus i makronukleus. Mikronukleus zawiera całą informację genetyczną pierwotniaka, jest to jądro diploidalne. Można porównac go do archiwum wykorzystywane podczas przekazywania materiału genetycznego organizmom potomnym. Makronukleus zawiera tylko iektóre nici chromatynowe mikronukleusa. Można uznac go za jądro robocze, wykorzystywane w procesach ekspresji informacji genetycznej. rozmnażanie przez podział poprzeczny, przy czym mikronukleus dzieli się mitotycznie, a a makronukleus- amitotycznie.

7 Mejoza pregamiczna Koniugacja- czasowe połączenie sie osobników i wymiana materiału genetycznego między nimi. Proces ropoczyna sie 1. mejozą mikronukleusów obu orzęsków 2. nastepnie jedno z 4 haploidalnych jąder dzieli sie mitotycznie 3. wymiana jąder między orzęskami.- krzyzowa kariogamia 4. Po rozdzieleniu orzęsków diploidalne jądra dzielą sie mitotycznie- jedno poswtałe z podziału staje się mikronukleusem,a drugie makronukleusem. pantofelek- najlepiej poznany, żyje w sodowisku słodkowodnym fotoautotrofy wodne, organizmy jedno i wielokomórkowe GLONY 1. Budowa jednokomórkowe glony maja postać- pełzakowata, uwiciona albo koloidalna. Wielokomórkowe glony maja postać komórczakową, nitkowatą, plektenchymatyczną i tkankową. Barwniki fotosyntetyczne: chlorofil i karotenoidy Brunatnice- fukoksantyna (żółta) Krasnorosty- fikobilina (czerwona), fikocyjanina (niebieska, najbłębiej) rozmnażanie : płciowo i bezpłciowo; glony jednokomórkowe- przez podział komórki, a wielokomórkowe wegetatywnie (rozpad kolonii, fragmentacja plechy) i przez zarodniki ( wytwarzabne w sporangiach) Rodziaje zarodników: aplanospory nieruchome, zoospor- uwicione. Gamety powstają w gametangiach (jednokomórkowe).

8 Rodzaje syngamii: izogamia (komórki identyczne morfologicznie), anizogamia ( zróżnicowane genetycznie uwicione gamety), oogamia ( nieruchoma gameta żeńska, ruchowa gameta męska) Gametangia męskie to plemnia, żeńskie to lęgnia. Jeżeli gametofit różni sie wielkością i morfologią od sporofitu, mówimy o heteromorficznej przemianie pokoleń, a jeżeli oba pokolenia są podobne to o izomorficznej przemianie pokoleń. Wyróżniamy tu: eugleniny, bruzdnice, chryzofity, zielenice, krasnorosty. EUGLENINY jednokomórkowe organizmy wodne przykład: euglena zielona (klejnotka) Komórka pokryta pellikulą, w przedniej części znajduję się wgłębienie zwane ampułką, z dna amułki wyrastają 2 wici. Do ampułki wchodzi wodniczka tetniąca usuwająca nadmiar wody z komórki. W oblizu ampułki znjaduje się czerwona plamka oczna zwana stigmą ( przy odpowiednim położeniu światła stigma osłania znadujacy się w ampułce fotoreceptor. Dzięki nim euglena wykazuje fototaksję. Komórki eugleniny zawieraja liczne chloroplasty oraz ziarna paramylonu. W tylnej części komórki obecne jest jądro haploidalne. Rozmnaża sie przez podział podłuzny. Odżywianie: głownym sposobem jest fotosynteza, ale moga odzywiać się także na drodze endocytozy. BRUZDNICE jednokomorkowe przez pancerzyk biegną 2 bruzdy: podłużna i poprzeczna 2 wici

9 środowisko wodne CHRYZOFITY jenokomórkowe, kolonijne, plechowe przykład: Okrzemki ZIELENICE zielone zabarwienie wody słodkie uwicione- zawłotnia, koloidalny- pierwotek, planktoniczna chlorella, toczek, pełzatka, skrętnica, ulwa sałatkowa

10

11 BRUNATNICE zawieraja barwnik- fukoksantyne (żółta) morskie przykład: listownica, morszczyn

12 KRASNOROSTY fikobiliny (czerwony) żyją na duzych głębokościach ŚLUZOROŚLA I LĘGNIOWE Śluzorośla: występuja w lasach a ich forma troficzna jest śluźnia (wielojądrowa). Śluxnia przelewa sie po podlużu i fagocytuje bakterie oraz wchłania związki organiczne. Lęgniowce: prowadza saprofityczny lub pasożytniczy tryb zycia. Ich plecha zbudowana jest z wielojądrowych strzępek, otoczonych celulozowa ścina komórkową. Żyją w środowisku wodnym; przykład:saprofita to roztoczek, a pasozyta to fitoftora.