Materiały dydaktyczne do kursów wyrównawczych z przedmiotu biologia

Transkrypt

1 Człowiek najlepsza inwestycja Materiały dydaktyczne do kursów wyrównawczych z przedmiotu biologia Autor: dr inż. Anna Kostka Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2 Projekt POKL Poddziałanie InŜynieria i Ochrona Środowiska na AGH kierunki zamawiane Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

3 organizmy eukariotyczne beztkankowe zwykle posiadają wodniczkę tętniącą (gospodarka wodna) chroni je pelikula (błona komórkowa + warstwa cytoplazmy połoŝona tuŝ pod nią) odŝywianie: autotroficzne i/lub heterotroficzne wolno Ŝyjące, symbionty, pasoŝyty większość to organizmy wodne (plankton) rozmnaŝanie bezpłciowe lub płciowe

4 1. FAGOCYTOZA - pobieranie duŝych cząstek pokarmowych (wodniczka pokarmowa + lizosom fagolizosom ciałko resztkowe) 2. PINOCYTOZA pobieranie drobnych cząstek pokarmowych (pęcherzyk pinocytarny + lizosom wodniczka trawienna) 3. WCHŁANIANIE składniki pokarmowe nie wymagające trawienia wnikają przez błonę komórkową dzięki przenośnikom białkowym

5

6 Protista Protozoa (pierwotniaki) TYPY: Rhizopoda (korzenionóŝki) Foraminifera (otwornice) Actinopoda (promienionóŝki) Zoomastigina (wiciowce) Ciliphora (orzęski) Apicomplexa (sporowce) Algae (glony) TYPY: Dinoflagellata (bruzdnice) Bacillariophyta (okrzemki) Euglenophyta (eugleniny) Chlorophyta (zielenice) Rhodophyta (krasnorosty) Phaeophyta (brunatnice) Protista grzybopodobne TYPY: Myxomycota (śluzowce) Acrasiomycota (akrazjowce) Oomycota (lęgniowce)

7 glebowe lub wodne ameby (np. Entamoeba histolytica - biegunki, Acanthamoeba infekcje oczu) pseudopodia (nibynóŝki) ruch, pobieranie pokarmu wodniczka pokarmowa + lizosom fagolizosom

8

9 morskie wapienne skorupki z porami nibynóŝki ( polowanie ) organizmy skałotwórcze markery złóŝ ropy naftowej

10

11

12

13

14 aksopodia (wypustki cytoplazmatyczne wzmocnione mikrotubulami) polowanie wiele Ŝyje w symbiozie z glonami niektóre wytwarzają szkielety krzemionkowe skałotwórcze

15

16

17 wolno Ŝyjące, symbiotyczne (np. symbioza z termitami) lub pasoŝytnicze (Trypanosoma gambiense) śpiączka afrykańska poruszają się przy pomocy wici niektóre mają ameboidalny kształt i pochłaniają pokarm przy pomocy nibynóŝek niektóre mają wyspecjalizowaną bruzdę oralną oraz cytofarynks wiciowce kołnierzykowate pradziady gąbek?

18 Trypanosoma gambiens

19 wiciowce kołnierzykowate

20 otoczone ogromną ilością rzęsek trichocysty ( wyrzutnie włókien) polowanie 2 jądra: mikronukleus + makronukleus ruchliwe, np. Paramecium caudatum (pantofelek) lub osiadłe, np. Stentor (trąbik), Vorticella (wirczyk)

21 Cillia - rzęski Food wacuoles - wodniczka pokarmowa Oral groove - otwór gębowy Cell mouth - jama gębowa Contractile vacuole - wodniczka tętniąca

22 Stentor

23 Vorticella

24 pasoŝyty skurcze ciała ruch spora czynnik zakaźny Plasmodium vivax (zarodziec malarii) pasoŝyt czerwonych krwinek

25 Plasmodium vivax

26 Plasmodium vivax

27 zdolne do fotosyntezy ale nie są roślinami (brak kutykuli, wielokomórkowych gametangiów, typowych tkanek; obecność dodatkowych barwników) jednokomórkowe wielometrowe wodorosty klasyfikowane na podstawie: barwników, rodzaju substancji zapasowych, składu ściany komórkowej, wici, morfologii chloroplastów

28 otoczone celulozowo-krzemionkowym pancerzykiem posiadają 2 wici fotosyntetyzują; nieliczne mogą odŝywiać się heterotroficznie Zooxanthellae (zooksantelle) endosymbionty meduz, koralowców i małŝ, pozbawione płytek celulozowych i wici

29

30

31 Ceratium

32 Czerwone przypływy: późne lato masowe wymieranie ryb paralityczne zatrucie skorupiakowe

33 krzemionkowe skorupki 2 grupy: o symetrii promienistej oraz o symetrii dwustronnej planktoniczne (wody słodkie i słone) rozmnaŝanie bezpłciowe (dobudowanie mniejszej części skorupki) rozmnaŝanie płciowe (w celu przywrócenia pierwotnych rozmiarów) ziemia okrzemkowa uŝywane do odtwarzania warunków klimatycznośrodowiskowych z przeszłości

34

35 okrzemka o symetrii dwustronnej okrzemka o symetrii promienistej

36 jednokomórkowe 2 wici (długa i krótka) fotosyntetyzują, ale mogą przechodzić na odŝywianie heterotroficzne występują najczęściej w zanieczyszczonych zbiornikach wodnych Euglena (klejnotka) światłoczuła plamka oczna

37 Euglena (klejnotka): Chloroplasts chloroplasty Anterior invagination przednie wpuklenie Stigma plamka światłoczuła Flagellum wić Second flagellum druga wić (krótka) Nucleus jądro Nucleolus jąderko Pyrenoid ziarna pirenoidu (materiał zapasowy)

38 Euglena

39 bardzo zróŝnicowane w budowie (jednokomórkowe, kolonijne, cenocytyczne, rurkowate, wielokomórkowe nitkowate, wielowarstwowe) bardzo jednolite metabolicznie większość posiada celulozowe ściany wchodzą w liczne symbiozy

40 Chlamydomonas zielenica jednokomórkowa

41 Volvox (toczek) zielenica kolonijna

42 Codium cenocytyczna zielenica rurkowata (syfonalna)

43 Spirogyra zielenica nitkowata

44 Ulva zielenica o plesze blaszkowatej

45 większość to organizmy wielokomórkowe większość przyczepiona jest do podłoŝa ryzoidem barwniki fotosyntetyczne: chlorofil a, karotenoidy, fikoerytryna, fikocyjanina zwykle produkują wielocukry o konsystencji śluzu (np. agar, karaginina) mogą pobierać węglan wapnia

46 Porphyra

47 Corallina (krasnorost rafotwórczy)

48 wielokomórkowe giganty większość ma plechy o złoŝonej budowie: fylloid ( nibyliść ), kauloid ( niby-łodyga ), ryzoid ( niby-korzeń ), pęcherze pławne barwniki: chlorofil a, chlorofil c, karotenoidy (w tym fukoksantyna) produkują alginę, są źródłem jodu źródło poŝywienia w Azji Wschodniej

49 Macrocystis

50 Sargassum

51 Laminaria

52 ciało to ameboidalna wielojądrowa masa (śluźnia = plazmodium) o jaskrawym zabarwieniu przemieszczają się po podłoŝu pochłaniając pokarm pogorszenie warunków rozmnaŝanie: formują się zarodnie na trzoneczkach

53 Physarum

54

55

56 Ŝyją indywidualnie jako ameboidalne komórki z haploidalnym jądrem (1n) pogorszenie warunków rozmnaŝanie bezpłciowe: setki komórek skupiają się śluźnia zatrzymuje się i formuje się pseudo-zarodnia na trzoneczku powstają spory rzadko obserwuje się rozmnaŝanie płciowe oraz stadia uwicione

57 Dictyostelium

58 mają cenocytyczną (wielojądrową) grzybnię (mycelium) ściana zbudowana z celulozy i/lub chityny występują stadia uwicione dobre warunki rozmnaŝanie bezpłciowe pogorszenie warunków rozmnaŝanie płciowe mogą powodować choroby (np. zaraza ziemniaczana)

59 Saprolegnia