Grzyby (Fungi) Patrycja Sołtysiuk

Transkrypt

1 Patrycja Sołtysiuk Grzyby (Fungi) Grzyby tworzą odrębne królestwo. Ze względu na swoją budowę komórkową są zaliczane do eukariontów. Ich komórki są otoczone ścianą komórkową zbudowaną z chityny,zawierają mitochondria a ich jądra są obłonione. Grzyby to heterotrofy. Enzymy wydzielane na zewnątrz, które rozkładają podłoże pozwalają na pobranie substancji odżywczych w postaci płynnego pokarmu. Dlatego większość z nich zaliczana jest do saprofitów- organizmów odżywiających się martwymi szczątkami organicznymi z podłoża. Jednak występują również formy pasożytnicze szkodliwe dla swojego gospodarza. Część grzybów żyje także w symbiozie. Mikoryza jako przykład mutualizmu charakteryzuje się ścisłym powiązaniem grzyba z rośliną, gdzie roślina zapewnia grzybowi węglowodany oraz inne substancje odżywcze natomiast grzyb dostarcza roślinie niezbędnych składników mineralnych. Większość grzybów to organizmy wielokomórkowe lub komórczakowe rzadziej jednokomórkowe. Najczęściej zbudowane są ze strzępek tworząc grzybnię (mycelium) składającą się na plechę. Rozmnażanie grzybów: 1)Płciowe Gametangiogamia- łączenie całych wielojądrowych gametangiów Somatogamia- łączenie dwóch wegetatywnych strzępek Gametogamia- łączenie się gamet na zasadzie: o izogamii (łączenie gamet o identycznej wielkości i kształcie) o anizogamii (łączące się gamety różnią się od siebie wielkością) o oogamii (połączenie dużej, nieruchomej komórki jajowej z małym i ruchliwym plemnikiem) 2)Bezpłciowe pączkowanie- występuje u drożdży; komórki potomne powstają w wyniku uwypukleń komórki macierzystej podział prosty- występuje u drożdży; odbywa się na zasadzie podziału poprzecznego. Przed podziałem w komórce macierzystej dochodzi do mitozy jądra komórkowego i podziału cytoplazmy zarodnikowanie- wytwarzanie zarodników głównie przez partenogenezę; typy zarodników: sporangialne, konidialne, podstawkowe, workowe fragmentacja- rozpad organizmu macierzystego w wyniku czego powstają organizmy potomne Po połączeniu strzępek dwa różne jądra nie łączą się, dlatego są określane jako dikariotyczne. Natomiast strzępki określane jako monokariotycznezawierają tylko jedno jądro w każdej komórce. Większość rozmnaża się za pomocą spor czyli zarodników rozprzestrzeniających się przez wiatr czy zwierzęta. W momencie gdy zarodnik znajdzie się na podłożu, w

2 odpowiednich warunkach zaczyna kiełkować wydając strzępki, które następnie tworzą grzybnię. Grzyby można podzielić na pięć typów* 1)sprzężniaki 2)skoczkowce 3)workowce 4)podstawczaki 5)grzyby niedoskonałe 1)Sprzężniaki-Grzyby tej grupy są zbudowane z wielojądrowych i nieprzedzielonych ścianami poprzecznymi strzępek. W procesie rozmnażania płciowego wytwarzają zygospory czyli twory powstałe po połączeniu gametangiów. Następuje to wtedy, gdy strzępki są różnoimienne czyli plus (+) i minus (-).Pozwala to na zróżnicowanie płciowe. Połączone gametangia tworzą zygotę. Natomiast przy rozmnażaniu bezpłciowym na szczytach strzępek w zarodniach powstają zarodniki, które są rozprzestrzeniane przez wiatr. Rysunek 1 Rozmnażanie sprzężniaków Najbardziej znani przedstawiciele to rozłożek czerniejący i pleśniak.

3 Rysunek 2Rozłożekczerniecjący Rysunek 3 Pleśniak biały 2)Skoczkowce-Przeważnie mają prostą budowę ciała. To jedyna forma grzyba, u której występuje stadium wiciowca. Gamety służące do rozmnażania płciowego mają jedną nić. Znanym przedstawicielem tej grupy jest Synchytriumendobioticum. Rysunek 4Synchytriumendobioticum 3)Workowce-Ich nazwa pochodzi od spor powstających w małych workach. Zbudowane są z podzielonych ścianami poprzecznymi, wielokomórkowych strzępek. Większość z nich rozmnaża się bezpłciowo tworząc spory (konidia) powstające na szczytach strzępek (konidioforów). Zaliczane do tego typu drożdżowce rozmnażają się przez podział lub pączkowanie. W rozmnażaniu płciowym zachodzi gametangiogamia, która ma swoje miejsce w owocniku. Podczas zapłodnienia plemnia łączy się z legnią w wyniku czego powstają jądra sprzężone, które trafiają do strzępek. Strzępki tworzą warstwę rodzajną owocnika. Natomiast komórki szczytowe przekształcają się w worki gdzie następują

4 kolejne procesy: kariogamia, mejoza i mitoza. W każdej komórce haploidalne jądro przekształca się w askosporę czego efektem jest powstanie ośmiu zarodników workowych. U drożdżaków cała komórka przekształca się w worek. Do workowców są zaliczane między innymi: pędzlak i kropidlak jako pleśnie; buławinka czerwona jako pasożyt żyta gdzie występuje grzybnia przetrwalna-sporysz. Na ten typ składają się również grzyby jadalne np. trufle i smardze. Rysunek 5 Cykl życiowy workowców Buławinka czerwona pasożytuje w życie. Wiosną z grzybni przetrwalnikowej wyrastają owocniki, w których znajdują się zarodniki. W momencie, gdy worki dojrzeją, wydostają się z nich zarodniki, które z wiatrem są przenoszone na kwiaty żyta, gdzie następnie kiełkują. Tworzone są zarodniki konidialne wydzielające słodki płyn wabiący owady, które z kolei przenoszą zarodniki na inne rośliny jednocześnie je zarażając. Po przerośnięciu słupka grzybnią tworzy się sporysz, który po pewnym czasie opada na ziemię gdzie zimuje.

5 Rysunek 6 Cykl życiowy buławinki czerwonej Drożdże mają ogromne znaczenie gospodarcze. Są wykorzystywane głównie w przemyśle spożywczym i kosmetycznym. Przede wszystkim jest wykorzystywana fermentacja alkoholowa jaką przeprowadzają. Przeważnie są stosowane drożdże piekarnicze, winiarskie i piwne. Służą one jako podstawa do wypieków pieczywa oraz ciast oraz do produkcji alkoholu. Jak się okazuje mają również pozytywny wpływ na stan ludzkich włosów i skóry. Drożdże wchodzą w skład wielu kosmetyków przeznaczonych głównie do cery twarzy. Rysunek 7 Pędzlak

6 Rysunek 8 Trufle 4)Podstawczaki-Grzyby bardziej znane jako kapeluszowe. Ich nazwa pochodzi od bazydium czyli podstawki. Na każdym bazydium rozwijają się bazydiospory. Na dolnej powierzchni kapelusza znajdują się blaszki, na których tworzą się podstawki. Z bazydiospory może powstać grzybnia pierwotna. Gdy strzępka tej grzybni połączy się ze strzępką o przeciwnym typie koniugacyjnym to powstaje grzybnia wtórna. Strzępki nowopowstałej grzybni mogą formować owocniki (bazydiokarpy). Ich szczytowe komórki przekształcają się w zarodnie (podstawki) gdzie zachodzi kariogamia i mejoza. Dzięki tym podziałom powstają wyrostki, do których dostają się powstałe w procesie mejozy jądra. W ten sposób powstałe zarodniki są roznoszone z wiatrem. Grzyby kapeluszowe jako przedstawiciele podstawczaków, u których spodnia strona kapelusza (hymenofor) zwiększa swoją powierzchnię poprzez pofałdowanie zbudowana jest z blaszek lub rurek. Podstawki znajdują się w zewnętrznej warstwie hymenoforu. Przykłady podstawczaków: purchawka, muchomor sromotnikowy, pieprznik jadalny, borowik szlachetny.

7 Rysunek 9 Rozmnażanie podstawczaków Rdza źdźbłowa jako przedstawiciel podstawczaków wywołujący chorobę zbóż. Powoduje ona zakłócenia w metabolizmie rośliny oraz hamuje proces fotosyntezy w miejscach zarażonych. Jej rozwój obejmuje kilka stadiów i wykorzystuje w tym dwóch żywicieli. Berberys jako pierwszy żywiciel, na którego liściach znajdują się strzępki rdzy, które wytwarzają zarodniki w czasie wiosny. Wraz z wiatrem są one roznoszone na zboża, gdzie następuje ich zarażenie. Podczas trwania lata zarodniki są roznoszone na nowe rośliny.

8 Rysunek 10 Cykl rozwojowy rdzy źdźbłowej Podstawczaki zawierają wiele toksycznych substancji, które mogą wywrzeć nawet śmiertelny wpływ na organizm człowieka. Oto przykładowe trucizny jakie można spotkać wśród grzybów: amanityna (występuje głównie wśród muchomorów, niszczy wątrobę) gyromitryna (występuje u piestrzenicy kasztanowatej) muskaryna (spotykana u strzępiaków, lejkówek i muchomorów, zatrzymuje akcje serca) kwas ibotenowy (w muchomorze plamistym i czerwonym, wywołuje halucynacje) koprina (występuje u czernidłaka pospolitego, hamuje rozkład alkoholu we krwi) orellanita (jest m.in. w zasłoniaku rudym, trwale uszkadza nerki, objawy ujawniają się po dwóch tygodniach, zazwyczaj prowadzi do śmierci) Rysunek 11 Borowik szlachetny

9 5)Grzyby niedoskonałe-sztuczna grupa, na którą składają się grzyby konidialne. Większość z nich rozmnaża się za pomocą konidiów. Są zauważane powiązania pomiędzy nimi a workowcami i podstawczakami. Grzyby te są określane jako niedoskonałe z powodu braku organów do rozmnażania płciowego. Wiele z nich to pasożyty lub saprofity. Porosty Występują nawet w skrajnych warunkach, zasiedlają prawie wszystkie lądowe siedliska. Organizmy złożone z grzyba i organizmu zdolnego do fotosyntezy. Ich grzybnie tworzą plechy, które można podzielić ze względu na kształt: 1)plecha skorupiasta- jest płaska i ściśle przylega do podłoża np. skały 2)plecha listkowata- spłaszczona jednak odstająca od podłoża 3)plecha krzaczkowata- rozgałęziona i rośnie pionowo Rysunek 12 Skorupiasta Rysunek 13 Listkowata

10 Rysunek 14 Krzaczkowata Porosty rozmnażają się za pomocą zarodników workowych. Grzyb, który zaczyna kiełkować staje się porostem dopiero po połączeniu z komórką fototroficzną. Mogą się rozmnożyć również dzięki fragmentacji plechy czyli przez urwistki (soreidia). Porosty podobnie jak i grzyby znalazły swoje zastosowanie. Przede wszystkim służą jako wskaźniki ph. Są one pionierami życia, pozwalają na powstawanie gleby. Jako, że są bardzo wrażliwe na zanieczyszczenia są traktowane jako wskaźniki zanieczyszczenia powietrza. Grzyby odgrywają bardzo ważną rolę w ekosystemie. Jako jedyne potrafią rozłożyć ligninę z martwych szczątków organicznych. Jednak mogą być bardzo szkodliwe dla zwierząt i ludzi. Niektóre z nich powodują różnego rodzaju infekcję, grzybice. Alkaloidy wydzielane przez buławinkę bytującą na zbożu powodują różne zaburzenia nerwowe co może doprowadzić nawet do śmierci. Należy jednak pamiętać, że wiele z grzybów znalazło swoje zastosowanie w medycynie (np.penicylina czy cyklosporyny obniżające odporność organizmu) oraz przemyśle spożywczym (np. pleśń na serach, produkcja piwa,wina,chleba). *Wiele źródeł podaje różne klasyfikacje Bibliografia: Biologia wyd. WSIP cz.2 t.1 Biologia Solomon, Berg, Martin, Villeewyd.Multico Biologia wyd. Operon 2011

11 Zdjęcia: