Temat nr 1 : Biologia jako nauka. 1. Cechy istot żywych: - ruch - odżywianie się - oddychanie - wydalanie - rozmnażanie się - reakcja na bodźce

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Temat nr 1 : Biologia jako nauka. 1. Cechy istot żywych: - ruch - odżywianie się - oddychanie - wydalanie - rozmnażanie się - reakcja na bodźce"

Transkrypt

1 Temat nr 1 : Biologia jako nauka. 1. Cechy istot żywych: - ruch - odżywianie się - oddychanie - wydalanie - rozmnażanie się - reakcja na bodźce 2. Potrzeby życiowe organizmów: Czynniki niezbędne do życia roślin zwierząt światło dwutlenek węgla tlen woda z solami mineralnymi temperatura tlen woda temperatura pokarm

2 3. Biologia jako nauka. Biologia jest nauką zajmującą się budową i funkcjonowaniem żyjących organizmów. Biologia obejmuje wiele dyscyplin naukowych, między innymi są to: - zoologia nauka o zwierzętach - botanika nauka o roślinach - mikrobiologia nauka o mikroorganizmach - anatomia nauka o budowie organizmów - fizjologia nauka o czynnościach życiowych organizmów - genetyka - nauka o przekazywaniu cech organizmów z pokolenia na pokolenie, czyli nauka o dziedziczeni cech. 4. Przydatność wiedzy biologicznej. Wiedza biologiczna jest wykorzystywana w różnych dziedzinach nauki, np. w medycynie, weterynarii, rolnictwie, leśnictwie, oraz w różnych gałęziach przemysłu. 5. Źródła wiedzy biologicznej. Wiedze biologiczna zdobywamy z różnych źródeł: - z podręczników szkolnych - innych książek - z telewizji - radia, - czasopism - Internetu - obserwacji - doświadczeń

3 Temat nr 2 : Badanie świata organizmów. W pracy badawczej biolodzy posługują się dwiema metodami pracy obserwacją i doświadczeniem. Obserwacja jest zaplanowanym działaniem, zmierzającym do zdobycia szczegółowych informacji o organizmie w celu odpowiedzi na postawione wcześniej pytanie. Pytania, na które powinniśmy odpowiedzieć przed przystąpieniem do przeprowadzenia obserwacji. Doświadczenie (eksperyment) jest metodą badania organizmu lub zjawiska (procesu) w ściśle określonych i kontrolowanych warunkach, mającą na celu odpowiedź na postawione pytanie. W odróżnieniu od obserwacji w doświadczeniu zmieniamy tylko jeden z czynników wpływających na organizm lub zjawisko.

4 Problem badawczy to cel doświadczenia sformułowany jako pytanie, np. czy światło wpływa na rozrost i barwę roślin? Hipoteza to przypuszczenie, co do tego, jaki będzie spodziewany wynik badania; jest wyrażana zdaniem oznajmującym, np. światło wpływa na wzrost i barwę roślin. W razie odrzucenia hipotezy należy postawić nową hipotezę i sprawdzić ją zgodnie z poprzednią procedurą. Aby sprawdzić hipotezę, należy przygotować próbę kontrolną i badaną oraz wykonać doświadczenie. W próbie kontrolnej czynniki potrzebne do rozwoju są takie same jak w naturze. Natomiast w próbie badanej, tylko jeden czynnik zostaje zmieniony (ten, który nas interesuje) pozostałe są takie same jak w próbie kontrolnej. Wyniki doświadczenia można zapisywać (dokumentować) w różny sposób: - w formie opisów - rysunków - tabel - schematów Zasady poprawnego wykonania rysunku biologicznego: - rysuj ołówkiem, - rysunek wykonuj w trakcji obserwacji, - rysuj jedynie to co widzisz, - rysuj jedynie ciągłymi liniami, - nie koloruj, ani nie cieniuj rysunku, - wykonaj rysunek z zachowaniem odpowiednich proporcji wszystkich elementów rysowanego obiektu, - opisuj rysunek za pomocą ciągłych kresek wskaźników, - rysunek podpisz (nadaj mu tytuł).

5 Temat nr 3 : Obserwacji mikroskopowe. 1. Budowa mikroskopu optycznego. Mikroskop optyczny to precyzyjne, a zarazem bardzo delikatne urządzenie optyczne służące do obserwacji małych obiektów. Mikroskop optyczny składa się z części optycznych (okular, obiektyw, lusterko) i z części mechanicznych (m. in. stolik, tarcza rewolwerowa, statyw, śruba makrometryczna i mikrometryczna). Obraz uzyskiwany w mikroskopie optycznym jest powiększony i odwrócony.

6 2. Zasady korzystania z mikroskopu optycznego. Etapy obserwacji mikroskopowej: - każdą obserwację rozpoczynaj od ustawienia obiektywu o najmniejszym powiększeniu. - spójrz przez okular. Poruszając lusterkiem, ustaw źródło światła, tak, by widziane przez ciebie pole mikroskopowe (pole widzenia) stało się jasne. Jeśli nie ma lusterka, tylko elektryczne źródło światłą, to je włącz. - połóż preparat mikroskopowy na stoliku w taki sposób, aby obserwowany obiekt znalazł się nad otworem pośrodku stolika. - obserwując obraz, pokręć delikatnie śrubą mikroskopu i ustaw ostrość oglądanego obrazu; jeśli go nie widzisz, to minimalnie przesuwaj preparat na stoliku w górę lub w dół oraz w prawo lub w lewo. Gdyby obraz był nieostry, pokręć małą śrubą. - po uzyskaniu ostrości obrazu obejrzyj preparat. - jeśli chcesz uzyskać większe powiększenie obrazu obserwowanego obiektu, przekręć tarczę rewolwerową w taki sposób, aby obiektyw o większym powiększeniu znalazł się nad preparatem. - delikatnie pokręć małą śrubą, ale zrób to wyjątkowo ostrożnie, aby koniec obiektywu nie dotknął preparatu. 3. Powiększenie obrazu w mikroskopie Powiększenie obrazu uzyskiwane w mikroskopie optycznym oblicza się, mnożąc powiększenie obiektywu przez powiększenie okularu. Obserwowane przez mikroskop obiekty najczęściej mierzy się w tysięcznych częściach milimetra, czyli mikrometrach. Jeden mikrometr (1µ) to jedna tysięczna milimetra 1µ = 0,001 mm

7 4. Przygotowanie preparatu mikroskopowego. Preparat mikroskopowy jest to organizm lub jego część umieszczony pomiędzy dwoma szkiełkami, służący do obserwowania pod mikroskopem. Do obserwacji mikroskopowych wykorzystuje się preparaty mikroskopowe trwałe lub nietrwałe ( świeże). Etapy przygotowania świeżego preparatu mikroskopowego

8 Temat nr 5: Komórki zwierzęce. 1. Komórka jednostką budowy organizmu. Organizm składa się z komórki lub z komórek, które zwykle są mikroskopijnej wielkości. Komórka jest to najmniejsza jednostka budulcowa i funkcjonalna żywego organizmu. 2. Budowa komórki zwierzęcej. W skład komórki zwierzęcej wchodzi: - jądro komórkowe, które sprawuje kontrolę nad wszystkimi przemianami zachodzącymi w komórce. W nim znajduje się związek chemiczny zwany DNA, który zawiera informację o cechach komórki. - cytoplazma półpłynna substancja w której zachodzą różne przemiany chemiczne niezbędne do życia komórki. Jest ona w stałym ruchu i bierze udział w transporcie substancji na terenie komórki. - mitochondria są to centra energetyczne, w nich jest wyzwalana energia potrzebna do życia. - wodniczki w komórkach zwierzęcych są nietrwałe tworzą się i rozpadają, wypełnione są różnymi substancjami potrzebnymi dla komórki. - błona komórkowa to zewnętrzna warstwa komórki, dzięki której komórka zachowuje kształt, a jej zawartość nie miesza się ze środowiskiem. 3. Zróżnicowanie komórek zwierzęcych. Komórki ze względu na miejsce występowania i funkcję w organizmie mają inny kształt inną wielkość i inną budowę wewnętrzną.

9 Rodzaje tkanek zwierzęcych: - nerwowa - łączna (chrzęstna, kostna, płynna- krew i limfa) - nabłonkowa - mięśniowa( poprzecznie prążkowana, gładka, sercowa) Komórki zwierzęce (ludzkie) przykłady

10 Temat nr 6 : Komórki roślinne i bakteryjne. 1. Komórka roślinna. Komórki roślinne mają wszystkie elementy budowy obecne w komórkach zwierzęcych: jądro komórkowe, cytoplazmę z błoną komórkową oraz mitochondria i wodniczki. Komórka roślinna dodatkowo ma chloroplasty i od zewnątrz warstwę ochronną ścianę komórkową. Ściana komórkowa nadaje komórce kształt jest sztywna, ochroni ją z zewnątrz. Jest przepuszczalna dla wody i rozpuszczonych w niej substancji. Wodniczka u roślin zwana jest wakuolą. Są to zbiorniki wypełnione różnymi substancjami odżywczymi, odpadowymi, trującymi oraz różnymi barwnikami. Wiele komórek roślinnych posiada chloroplasty, a w nich zielony barwnik zwany chlorofilem. Dzięki niemu ze składników nieorganicznych (dwutlenku węgla i wody) oraz energii świetlnej komórki roślinne wytwarzają związki organiczne (węglowodany) oraz produkt uboczny czyli tlen. Proces ten to fotosynteza. 2. Porównanie komórki zwierzęcej i roślinnej. roślinnej Elementy budowy komórki zwierzęcej jądro komórkowe cytoplazma mitochondrium błona komórkowa ściana komórkowa - chloroplast - wakuola wodniczka

11 3. Komórka bakteryjna. Komórki bakteryjne mają błonę komórkową, ścianę komórkową i cytoplazmę niezawieraną błoniastych struktur. Zamiast jądra komórkowego bakterie mają bakteryjny DNA położony bezpośrednio w cytoplazmie. Bakteryjny DNA występuje w postaci pojedynczych kolistych nici. Budowa komórki bakteryjnej. Porównanie budowy komórki bakteryjnej Elementy budowy Komórka bakteryjna roślinna zwierzęca Jądro komórkowe Cytoplazma Błona komórkowa Mitochondriom Chloroplast Ściana komórkowa + + -

12 Temat nr 7: Komórki, tkanki, narządy i organy. komórka tkanka narząd układ narządów organizm Komórka to najmniejsza jednostka budulcowa i funkcjonalna żywego organizmu. Tkanka to zespół komórek o podobnej budowie, pełniących tę samą funkcję życiową. Narząd (u zwierząt) lub organ(u roślin) to zbiór tkanek jednego lub kilku rodzajów, pełniących określoną funkcję życiową w organizmie. Układ narządów to zespół narządów współpracujących w pełnieniu co najmniej jednej z funkcji życiowych w organizmie. Organizm to zbiór wielu układów narządów u zwierząt i u człowieka. Komórki różnią się od siebie wielkością i kształtem i budową. Różnice pomiędzy komórkami wynikają z odmiennych funkcji, jakie pełnią w organizmach.

13 Wybrane narządy ssaka kota Organizmy większości zwierząt i człowieka są zbudowane z wielu układów narządów, między innymi: - układ krwionośny (rozprowadza po organizmie substancje pokarmowe, tlen) - układ oddechowy (wymiana gazowa pobieranie tlenu i usuwanie dwutlenku węgla) - układ rozrodczy (rozmnażanie) - układ pokarmowy (rozkładanie substancji pokarmowych i wchłanianie produktów trawienia) - układ wydalniczy (usuwanie szkodliwych substancji z organizmu) - układ szkieletowy (ochrona narządów wewnętrznych, udział w ruchu) - układ mięśniowy (umożliwienie ruchu organizmu i niektórych narządów) - układ nerwowy (koordynacja pracy wszystkich układów; odbieranie sygnałów nerwowych ze środowiska zewnętrznego i reagowanie na nie) U roślin występują organy: - korzeń - łodyga - liście - kwiaty

14 Temat nr 8: Sposoby odżywiania się organizmów. Odżywianie się jest czynnością niezbędną do życia, ponieważ dzięki niemu organizmy pozyskują materiał budulcowy oraz energię. W skład pożywienia wchodzą substancje, w których ważnym elementem jest pierwiastek - węgiel. Te substancje są nazwane związkami organicznymi. Należą do nich: białka, tłuszcze, cukry (węglowodany) i inne. Cukry to materiał dostarczający energię. Białka to materiał budulcowy. Tłuszcze to materiał zapasowy i dostarczający energię. Sposoby odżywiania się organizmów organizmy samożywne organizmy cudzożywne organizmy fotosyntetyzujące roślinożercy drapieżniki pasożyty saprotrofy same wytwarzają odżywiają się odżywiają się odżywiają się odżywiają się sobie pokarm, roślinami innymi kosztem szczątkami np. rośliny i np. krowa, żywymi innych martwych wiele organizmów koń, zając organizmami żywych roślin i jednokomórkowych np. wilk, kot organizmów zwierząt np. pchła, np. grzyby, pijawka Organizmy cudzożywne pobierają pokarm w postaci dużych cząstek. Aby było możliwe wchłonięcie pokarmu do wnętrza organizmu, musi zostać rozbity na mniejsze, proste cząsteczki, czyli musi zostać strawiony. Zwierzęta, które maja układ pokarmowy trawią pokarm we wnętrzu swojego ciała, np. kot, pies, krowa. Drugi sposób trawienia jest charakterystyczny dla grzybów, które wydzielają substancje trawiące do gleby, zawierającej martwe organizmy lub ich szczątki.

15 Fotosynteza to skomplikowany proces tworzenia się związków organicznych ze związków nieorganicznych ( dwutlenku węgla i wody) przy udziale energii i w obecności światła. substraty produkty Fotosynteza

16 Temat nr 9: Sposoby oddychania organizmów. Oddychanie komórkowe zachodzi w każdej komórce ciała i polega na dostarczeniu energii niezbędnej do życia z przebiegu różnych reakcji chemicznych. Organizmy potrzebują energii między innymi do: ruchu, wzrostu, pobierania pokarmu, wydalania, ogrzewania organizmu. Oddychanie komórkowe należy odróżnić od wymiany gazowej (potocznie nazywanej oddychaniem), która polega na dostarczaniu tlenu i usuwaniu dwutlenku węgla dzięki wdechom i wydechom. U zwierząt na ogół występują narządy wymiany gazowej, np. skrzela u ryb, płuca u ssaków, lub całą powierzchnią ciała u dżdżownicy. U roślin również zachodzi oddychanie komórkowe i wymiana gazowa. Wyróżniamy dwa sposoby oddychania komórkowego: - oddychanie tlenowe z udziałem tlenu i - oddychanie beztlenowe bez udziału tlenu (fermentacja) Oddychanie tlenowe w komórkach ciała to inaczej reakcja utleniania zwana w chemii reakcją spalania, ponieważ związek organiczny zostaje spalony w obecności tlenu. W wyniku tej reakcji wyzwala się energia oraz produkty uboczne takie jak dwutlenek węgla i woda. Zostają one usunięte z organizmu, Dwutlenek węgla przez płuca, woda głównie przez nerki. substraty oddychania tlenowego produkty oddychania tlenowego substraty fermentacji alkoholowej produkty fermentacji alkoholowej

17 Sposoby oddychania beztlenowego: - fermentacja alkoholowa - fermentacji masłowa W fermentacji cukier ulega tylko częściowemu utlenieniu czyli spaleniu i dlatego podczas tego procesu wydziela się mniej energii niż w oddychaniu tlenowym. Proces fermentacji jest przeprowadzany przez wiele rodzajów bakterii oraz przez mikroskopijne, jednokomórkowe grzyby drożdże. Ludzie wykorzystują to zjawisko między innymi w przemyśle piwowarskim, piekarniczym. Zdolność do przeprowadzania fermentacji mlekowej mają komórki mięśniowe podczas długotrwałego wysiłku fizycznego. Kiedy zaczyna brakować tlenu do oddychania tlenowego, komórki mięśniowe do skurczu wykorzystują energię, która jest uwalniana podczas fermentacji mlekowej.

18 Temat nr 10: Sposoby rozmnażania się organizmów. Rozmnażanie się jest to zdolność osobników do wydawania na świat potomstwa. Typy rozmnażania rozmnażanie bezpłciowe z osobnika rodzicielskiego powstaje identyczny osobnik rozmnażanie płciowe do rozmnażania konieczne są dwa osobniki, zazwyczaj różnej płci: żeńskiej i męskiej Sposoby rozmnażania bezpłciowego: - przez podział komórki (jednokomórkowe protesty, np. pantofelek czy euglena) - przez fragmentacje plechy (glony wielokomórkowe, np. morszczyn) - przez zarodniki (grzyby, mchy, paprocie) - przez pączkowanie (drożdże, jamochłony, np. stułbia) - rozmnażanie wegetatywne (występuje u roślin wyższych, np. przez kłącza, bulwy, rozłogi, cebule.

19 Rozmnażanie płciowe Komórki rozrodcze to gamety, u osobników męskich to plemniki, u osobników żeńskich to komórki jajowe. Zapłodnienie to połączenie komórki jajowej z plemnikiem. Do zapłodnienia w rozmnażaniu płciowym potrzebna jest wilgoć. Zapłodnienie w środowisku wodnym nazywamy zapłodnienie zewnętrznym. W wypadku zwierzą lądowych plemniki muszą być doprowadzone do komórki jajowej znajdującej się wewnątrz organizmu osobnika żeńskiego. Takie zapłodnienie nazywa się zapłodnieniem wewnętrznym.

20 U wielu organizmów zwierzęcych występują zarówno osobniki męskie, jak i żeńskie. Istnienie dwóch oddzielnych płci nazywamy rozdzielnopłciowością. U niektórych zwierząt (np. tasiemców, dżdżownic, niektórych ślimaków), występują zarówno komórki rozrodcze męskie jak i żeńskie. Takie osobniki nazywamy obojnakami, a o zwierzęciu mówimy, że jest obupłciowy. Większość roślin ma kwiaty obupłciowe ( żeńskie elementy wytwarzające komórki jajowe to słupek, a męskie to pręciki). Etapy rozwoju w rozmnażaniu płciowym: PLEMNIK + JAJO ZYGOTA ZARODEK ORGANIZM ZAPŁODNIENIE ROZWÓJ Zygota to zaczątek nowego organizmu, zawierającego mieszaninę cech dwóch osobników rodzicielskich. Z zygoty w wyniku podziałów komórkowych powstaje zarodek, czyli organizm we wczesnej fazie rozwoju. U roślin nasiennych zarodek rozwija się w nasieniu organie, który służy do rozprzestrzeniania się roślin. W odpowiednich warunkach z nasienia kiełkuje nowa roślina. U zwierząt, po okresie rozwoju zarodkowego, powstaje osobnik podobny do postaci dorosłej, albo niepodobny do postaci dorosłej, czyli larwa. Larwa przechodzi wiele przemian, aby stać się osobnikiem dorosłym. Pierwszy typ rozwoju bez etapu z larwą nazywa się rozwojem prostym. Jest spotykany np. u niektórych owadów, gadów, ptaków i ssaków (w tym u człowieka). Rozwój z postacią larwalną jest nazywany rozwojem złożonym. Występuje u niektórych owadów i płazów. Porównywany element Liczba osobników rodzicielskich PORÓWNANIE ROZMNAŻANIA PŁCIOWEGO Z BEZPŁCIOWYM rozmnażanie płciowe 2 1 bezpłciowe Komórki rozrodcze plemniki i jaja brak Podobieństwo do rodziców różne od rodziców identyczne jak rodzice Zmienność genetyczna występuje brak

21 Temat nr 12: Zasady klasyfikacji organizmów. Klasyfikowanie jest to metoda służąca do uporządkowania rzeczy, pojęć, zjawisk, organizmów do odpowiednich grup. Podstawą klasyfikowania jest wybór kryterium, czyli cechy, którą można porównywać w celu przyporządkowania dowolnego obiektu. Może to byś np. : kształt, barwa, wiek, długość itd. Organizmy możemy rozpoznawać korzystając z atlasów lub z klucza do oznaczania gatunków. Najprostszym kluczem do oznaczania gatunków jest klucz dwudzielny. Dzięki klasyfikacji organizmy żyjące na Ziemi zostały uporządkowane. Do oznaczania przynależności systematycznej tych ptaków można się posłużyć uproszczonym kluczem dwudzielnym, stosują jako kryterium podziału barwę upierzenia. 1. Upierzenie całkowicie czarne gawron. Upierzenie niecałkowicie czarne patrz punkt Upierzenie wielobarwne (więcej niż dwa kolory) sójka. Upierzenie dwubarwne patrz punkt Upierzenie czarno-białe sroka. Upierzenie szaro-czarne wrona. Ten sam klucz można przedstawić w formie dwudzielnego schematu.

22 Temat nr 13: Systematyka organizmów. Systematyka to nauka zajmująca się porządkowaniem wszystkich organizmów, metoda stosowana w tej nauce to klasyfikacja. Jednostki systematyczne (taksony) to grupy do których przyporządkowano organizmy, według określonych kryteriów. Gatunek to zbiór osobników podobnych do siebie, mogących swobodnie się krzyżować w warunkach naturalnych i wydawać na świat płodne potomstwo. Nazwa gatunkowa składa się z dwóch członów. Pierwszy człon określa rodzaj, drugi epitet gatunkowy. Np.: len siewny nazwa gatunkowa len - nazwa rodzajowa człowiek rozumny gatunek człowiek - rodzaj wróbel domowy gatunek wróbel - rodzaj System dwuczłonowego nazewnictwa gatunków jest międzynarodowy i zapisywany jest w języku łacińskim. Twórcą dwuczłonowych nazw gatunków był szwedzki uczony Karol Linneusz. Królestwo Przykład systematyki zwierząt w układzie hierarchicznym. Zwierzęta Typ stawonogi Strunowce Gromada owady ptaki Ssaki Rząd motyle wróblowate gryzonie naczelne Rodzina rusałkowa te wikłacze myszowate człowiekowate Rodzaj rusałka wróbel szczur człowiek Gatunek rusałka admirał (Vanessa Atalanta) wróbel domowy (Passer domesticus) szczur wędrowny (Rattus norvegicus) człowiek rozumny (Homo sapiens)

23 We współczesnej systematyce wyróżniamy pięć królestw: - bakterie - protisty - rośliny - grzyby - zwierzęta Bakterie są to organizmy jednokomórkowe, mikroskopijnej wielkości, niemające jąder komórkowych. Protisty stanowią niejednorodną grupę organizmów, obejmującą organizmy wielokomórkowe i jednokomórkowe; ich komórki mają jądro komórkowe, są zarówno cudzożywne jak i samożywne. Rośliny są to organizmy wielokomórkowe, samożywne; ich komórki mają ścianę komórkowa. Grzyby są to organizmy jednokomórkowe lub wielokomórkowe, cudzożywne, ich komórki mają ścianę komórkową. Zwierzęta są to organizmy wielokomórkowe, cudzożywne; ich komórki nie mają ściany komórkowej; przynajmniej w jednym stadium rozwojowym wykazują zdolność aktywnego ruchu.

24 Temat nr 14: Bakterie. Wirusy. Bakterie to organizmy o prostej budowie komórki. Należą do organizmów, które nie mają wykształconego jądra komórkowego, zwanych prokariontami bezjądrowymi. Bakterie tworzą odrębne królestwo. Organizmy, które w komórkach maja jądro komórkowe zwane są eukariontami inaczej jądrowymi. Niektóre bakterie maja rzęski pozwalające im poruszać się. W niesprzyjających warunkach część bakterii wytwarza we wnętrzu kapsułę chroniącą zapasową kopie bakteryjnego DNA. Ta kapsuła to przetrwalnik. Pozwala przetrwać bakterii niekorzystne warunki i odrodzić się w warunkach sprzyjających. Bakterie występują we wszystkich środowiskach: w glebie, wodach słodkich i słonych, w powietrzu, we wnętrzu organizmów Ina ich powierzchni. Średnia wielkość bakterii wynosi około 1 mikrometra ( jednej tysięcznej milimetra). Bakterie mają różne kształty. Bakterie pozyskują pokarm w różny sposób: - pasożyty (czerpią pokarm kosztem innych organizmów) - symbionty ( żyją we wnętrzu lub na powierzchni organizmów; żywiąc się ich pokarmem przynoszą im korzyść) - saprotrofy ( żywią się martwą materią organiczną) - bakterie samożywne zdolne są do fotosyntezy Bakterie oddychają tlenowo lub beztlenowo( fermentacja lub proces gnicia)

25 Rozmnażają się przez podział komórki. W sprzyjających warunkach podziały mogą przebiegać co 20 minut. Znaczenie bakterii. Saprotrofy pełnią funkcję sanitarną. Rozkładają szczątki organizmów na proste składniki, które mogą być przyswojone przez rośliny. Symbionty umożliwiają organizmom cudzożywnym, np. krowom, korzystanie z trudno strawnych pokarmów roślinnych. Pasożyty poprzez eliminacje osobników mało odpornych regulują liczbę roślin i zwierząt w środowisku.

26 Człowiek wykorzystuje bakterie do produkcji szczepionek, leków, do produkcji kefirów i jogurtów, do kiszenia kapusty i ogórków. Są wykorzystywane w rolnictwie do wytwarzania nawozów naturalnych (kompostu). Są również materiałem badawczym w laboratoriach naukowych. Bakterie mają też negatywny wpływ na życie człowieka. Bakterie gnilne przyczyniają się do gnicia owoców, warzyw, mięsa, powodują rozkład i niszczenie konstrukcji drewnianych. Bakterie chorobotwórcze wywołują groźne choroby roślin i zwierząt. U człowieka wywołują np. gruźlicę, tężec, cholerę, biegunki i niektóre choroby przenoszone drogą płciową, np. kiłę.

27 W I R U S Y Wirusy nie są organizmami, lecz bezkomórkowymi formami wymagającymi do istnienia obecności komórek organizmów. Wirusy mogą przyjmować różne formy. Wirusy nie przeprowadzają procesów życiowych, takich jak oddychanie, odżywianie się, wydalanie. Wykorzystują atakowane przez siebie komórki do namnażania się. Bakteriofagi to wirusy, które atakują komórki bakterii. Wirusy atakując komórki wywołują wiele różnych chorób. Atakowane organizmy Ludzie Zwierzęta Rośliny Choroba wirusowa Ospa, odra, grypa, różyczka, AIDS, wirusowe zapalenie wątroby (wzw) wścieklizna, nosówka, ptasia grypa mozaika tytoniu Wirusy przenoszą się różnymi drogami np.: - drogą pokarmową (z pokarmem), - drogą kropelkową (przez kichanie, kaszel) - przez kontakt z krwią, wydzielinami, wydalinami osób chorych. Profilaktyka to jedna z metod ochrony przed wirusami, polega na przestrzeganiu zasad higieny.

28 Temat nr 15: Protisty charakterystyka. Protisty zamieszkują środowisko wodne ( słodkie i słone) oraz wilgotne środowiska lądowe. Protisty jednokomórkowe dzielimy na : - zwierzęcopodobne cudzożywne, w większości zdolne do poruszania się, np. ameba, pantofelek - roślinopodobne samożywne, zdolne do poruszania się lub unoszące się w wodzie, np. euglena, okrzemki. Pojedyncza komórka protista spełnia wszystkie funkcje życiowe, a więc - odżywia się (cudzożywnie drapieżniki, pasożyty, samożywnie protesty fotosyntetyzujące), - oddycha (tlenowo lub beztlenowo pasożyty), - wydala (przez powierzchnię komórki lub wodniczki tętniące), - rozmnaża się (bezpłciowo przez podział lub płciowo np. pantofelek lub zarodziec malarii), - jest wrażliwa na czynniki środowiska, na światło (plamka żółta), na bodźce mechaniczne, na bodźce mechaniczne, - porusza się, euglena posiada wić, pantofelek rzęski, ameba nibynóżki. Wiele protestów roślinopodobnych nie porusza się lecz unosi się biernie w toni wodnej, np. okrzemki lub przytwierdzają się do podłoża. Pantofelek Euglena zielona

29 Temat nr 16: Protisty jednokomórkowe przegląd. Protisty zwierzęco podobne Protisty zwierzęco podobne tradycyjnie nazywamy pierwotniakami. Do protestów należą organizmy jednokomórkowe lub wielokomórkowe, które w komórkach mają jądro komórkowe. Protisty zwierzęco podobne są cudzożywne i mają komórki podobne do Komorek zwierzęcych; dodatkowo zawierają wodniczki pokarmowe i tętniące. Aktywnie się poruszają. Budowa pantofelka Pierwotniaki chorobotwórcze: - zarodziec wywołuje malarię, jest przenoszony przez komary wiliszki - świdrowiec gambijski wywołuje śpiączkę, jest przenoszony przez afrykańską muchę - tse-tse. - lamblia wywołuje choroby wątroby, dwunastnicy i trzustki, - rzęsistek pochwowy wywołuje rzęsistkowicę.

30 Protisty roślinopodobne Protisty roślinopodobne są samożywne i mają komórki podobne do komórek roślinnych. Protisty roślinopodobne na ogół unoszone są w toni wodnej, mają chloroplasty dzięki temu mogą przeprowadzać fotosyntezę. Mają ścianę komórkową ale o innej budowie niż komórka roślinna. Na przykład okrzemki wytwarzają zewnętrzny pancerzyk w kształcie pudełka, wysycony substancjami mineralnymi. Wyjątkowym przykładem protistów jest zmiennożywna euglena, która w zależności od warunków oświetlenia raz jest samożywna, a raz cudzożywna. Euglena żyje w wodach słodkich. Budowa eugleny Znaczenie protestów: - są pokarmem dla innych zwierząt - są producentami tlenu (autotrofy) - przyczyniają się do obiegu materii w przyrodzie rozkładając martwą materie organiczną ( saprotrofy) - pasożytnicze protesty powodują wiele chorób - protesty odegrały też rolę skałotwórczą jako składnik skał osadowych.

31 Temat nr 17: Grzyby. Grzyby są to organizmy niewykształcające tkanek ani organów. Ich ciało stanowi plecha, dlatego należą do plechowców. Wszystkie są cudzożywne. Grzyby wielokomórkowe są zbudowane z wielu nitkowatych i rozgałęziających się strzępek o strukturze komórkowej. Strzępki przeplatają się, tworzą przestrzenną, gęstą sieć nazywaną grzybnią. Grzybnia może przybierać różne kształty. Luźno splecione, poplątane strzępki tworzą grzybnię np. u pędzlaka i pleśniaka. Zbite, gęsto splecione strzępki tworzą owocniki, które służą do rozmnażania. U grzybów kapeluszowych owocniki są zróżnicowane na trzon i kapelusz. Na spodniej stronie kapelusza grzybnia przyjmuje formę blaszek, np. u pieczarki i rydza, lub, rurek, np. u borowika. W tej warstwie tworzą się zarodniki, służące do rozmnażania się. Czynności życiowe grzybów Grzyby nie wymagają do swojego rozwoju światła. Natomiast jest im potrzebna wilgoć, materia organiczna i ciepło ( temperatura otoczenia powinna wynosić od 5 do 30 0 C). Grzyby są organizmami cudzożywnymi. Gotowa materię organiczną pobierają z podłoża poprzez wchłanianie po uprzednim jej rozłożeniu. Pasożytnicze grzyby odżywiając się pasożytując na organizmach żywych. Symbionty żyją w symbiozie z samożywnymi roślinami, np. z glonami lub z drzewami. W wyniku symbiozy grzybów z glonami powstały grzyby porostowe porosty.

32 Mikoryza to współżycie strzępek grzyba z korzeniami roślin wyższych (drzew). Oddychanie. Grzyby oddychają tlenowo lub beztlenowo. Rozmnażanie się. Grzyby rozmnażają się głównie bezpłciowo przez zarodniki. Niektóre mogą rozmnażać się przez fragmentację plechy np. pleśniak czy pączkowanie np. drożdże. Znaczenie grzybów: - grzyby symbiotyczne wchodzą w obustronnie korzystne relacje z roślinami nasiennymi, glonami, zwierzętami. - grzyby saprotroficzne rozkładają martwa materię organiczną (opadłe liście, martwe rośliny, zwierzęta), - współtworzą próchnicę, - są spożywane przez ludzi i zwierzęta, - są wykorzystywane w przemyśle spożywczym (drożdże piekarnicze, drożdże piwne), - mają zastosowanie w medycynie do produkcji leków np. penicyliny, - tworzą plechę porostu, - grzyby pasożytnicze wywołują choroby roślin, zwierząt i ludzi. - powodują psucie się produktów spożywczych.

33

34 Ogólna charakterystyka porostów Porosty to specyficzna forma organizmów powstałych w wyniku symbiozy grzybów z glonami. Budowa porostu Znaczenie porostów: - są organizmami pionierskimi, - należą do organizmów glebotwórczych, ponieważ przyczyniają się do stopniowego kruszenia skał i tworzenia zaczątków gleby dzięki wydzielanym związkom organicznym określonym mianem kwasów porostowych, - są organizmami wskaźnikowymi do oceny zawartości siarki w powietrzu, - stanowią pokarm dla zwierząt i człowieka, np. chrobotek reniferowy, - są wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym.

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOBRY. DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin)

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOBRY. DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin) WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOPUSZCZAJĄCY DOSTATECZNY DOBRY BARDZO DOBRY CELUJĄCY DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin) wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności życiowe

Bardziej szczegółowo

POZIOMY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z BIOLOGII KLASA V

POZIOMY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z BIOLOGII KLASA V POZIOMY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z BIOLOGII KLASA V Program PULS ŻYCIA autor: Anna Zdziennicka Podręcznik do biologii opracowany przez: Joanna Stawarz i Marian Sęktas NA ŚRÓDROCZNĄ OCENĘ KLASYFIKACYJNĄ ocena

Bardziej szczegółowo

Przedmiot: Biologia (klasa piąta)

Przedmiot: Biologia (klasa piąta) Przedmiot: Biologia (klasa piąta) Wymagania programowe na poszczególne oceny przygotowane na podstawie treści zawartych w podstawie programowej, programie nauczania oraz podręczniku dla klasy piątej szkoły

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I PÓŁROCZE wskazuje biologię jako określa przedmiot naukę o

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Uczeń: wskazuje biologię jako naukę

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii klasa I gimnazjum

Wymagania edukacyjne z biologii klasa I gimnazjum Wymagania edukacyjne z biologii klasa I gimnazjum rozróżnia elementy przyrody żywej i nieożywionej wymienia czynniki niezbędne do życia wskazuje źródła wiedzy biologicznej określa, jakiego sprzętu można

Bardziej szczegółowo

I BIOLOGIA JAKO NAUKA

I BIOLOGIA JAKO NAUKA I BIOLOGIA JAKO NAUKA Zadanie. Rozwiąż krzyżówkę, a następnie odczytaj i wyjaśnij hasło. 0. Bada skład chemiczny organizmów i zachodzące w nich reakcje.. Zajmuje się procesami dziedziczenia.. Przedmiotem

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia.

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia. I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia. 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię jako naukę o organizmach

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka Uczeń: wskazuje biologię jako naukę

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne - BIOLOGIA - klasa 5

Wymagania edukacyjne - BIOLOGIA - klasa 5 Wymagania edukacyjne - BIOLOGIA - klasa 5 D z i a ł : B i o l o g i a j a k o n a u k a. wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności życiowe podaje przykłady dziedzin biologii wskazuje

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej Dział I. Biologia jako nauka 1. Biologia jako nauka Uczeń: wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności życiowe dziedzin

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności życiowe

Bardziej szczegółowo

Dział 1: Biologia jako nauka

Dział 1: Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii klasa VA szkoły podstawowej Liczba godzin tygodniowo 1 Nauczyciel: Piotr Nerkowski Dział 1: Biologia jako nauka Ocena dopuszczająca uczeń: wskazuje biologię jako naukę o

Bardziej szczegółowo

Dział 1: Biologia jako nauka

Dział 1: Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii klasa VC szkoły podstawowej Liczba godzin tygodniowo 1 Nauczyciel: Piotr Nerkowski Dział 1: Biologia jako nauka Ocena dopuszczająca uczeń: wskazuje biologię jako naukę o

Bardziej szczegółowo

Dział 1: Biologia jako nauka

Dział 1: Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii klasa VB szkoły podstawowej Liczba godzin tygodniowo 1 Nauczyciel: Piotr Nerkowski Dział 1: Biologia jako nauka Ocena dopuszczająca uczeń: wskazuje biologię jako naukę o

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA DLA KASY V. Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca

BIOLOGIA DLA KASY V. Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca BIOLOGIA DLA KASY V 1. Biologia jako nauka Uczeń: wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności życiowe dziedzin biologii Uczeń: określa przedmiot badań biologii jako nauki opisuje wskazane

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej Dział I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka 2. Jak poznawać biologię? 3. Obserwacje mikroskopowe Poziom wymagań ocena dopuszczająca

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział programu I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Bardziej szczegółowo

I. BIOLOGIA NAUKA O ŻYCIU Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący - wymienia czynniki. - podaje przykłady niezbędne do życia

I. BIOLOGIA NAUKA O ŻYCIU Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący - wymienia czynniki. - podaje przykłady niezbędne do życia BIOLOGIA KLASA I I PÓŁROCZE I. BIOLOGIA NAUKA O ŻYCIU Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący - wymienia czynniki niezbędne do życia zastosowania w życiu - przedstawia etapy wiedzy biologicznej

Bardziej szczegółowo

Uczeń: określa przedmiot badań biologii jako nauki opisuje wskazane cechy organizmów wyjaśnia, czym zajmuje się wskazana dziedzina biologii

Uczeń: określa przedmiot badań biologii jako nauki opisuje wskazane cechy organizmów wyjaśnia, czym zajmuje się wskazana dziedzina biologii Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej- rok szkolny 2018/2019 I. Biologia jako nauka 1. Biologia jako

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna

Bardziej szczegółowo

Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca

Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej w roku szkolnym 2018/2019 oparte są na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej / 1. Biologia

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię jako naukę o organizmach

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię jako naukę o organizmach

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię jako naukę o organizmach

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka Uczeń: wskazuje

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział I. Biologia jako nauka 1. Biologia jako nauka wskazuje

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział I. Biologia jako nauka 1. Biologia jako nauka wskazuje

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię jako naukę o organizmach

Bardziej szczegółowo

I PÓŁROCZE. Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca

I PÓŁROCZE. Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej obowiązujące w SP 340, oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I PÓŁROCZE I. Biologia jako nauka 1.

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział I. Biologia jako nauka 1. Biologia jako nauka Uczeń:

Bardziej szczegółowo

Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca

Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej. Rok szkolny 2018/2019 Nauczyciel prowadzący

Bardziej szczegółowo

Biologia klasa V. Wymagania do działów na poszczególne oceny

Biologia klasa V. Wymagania do działów na poszczególne oceny Biologia klasa V Wymagania do działów na poszczególne oceny Dział 1. Biologia nauka o życiu Wymagania konieczne Wymagania podstawowe (ocena dopuszczająca) (ocena dostateczna) wskazuje biologię jako naukę

Bardziej szczegółowo

Komórka organizmy beztkankowe

Komórka organizmy beztkankowe Grupa a Komórka organizmy beztkankowe Poniższy test składa się z 12 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą do uzyskania za prawidłową odpowiedź. Za rozwiązanie całego testu możesz otrzymać

Bardziej szczegółowo

Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca

Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Rok szkolny 2019/2020 I. Biologia jako nauka 1. Biologia jako

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka Uczeń: wskazuje

Bardziej szczegółowo

podaje przykłady zastosowania wiedzy biologicznej w życiu człowieka

podaje przykłady zastosowania wiedzy biologicznej w życiu człowieka Klasa 5 DZIAŁ 1. PODSTAWYBIOLOGII. STRUKTURA KOMÓRKI 1. Powitanie biologii podaje cechy odróżniające organizmy od materii nieożywionej określa, czym zajmuje się biologia jako nauka oraz jej wybrane działy

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział 1. Biologia jako nauka Uczeń: wskazuje biologię jako

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział I. Biologia jako nauka 1. Biologia jako nauka Uczeń:

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE

WYMAGANIA EDUKACYJNE SZKOŁA PODSTAWOWA W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z BIOLOGII w klasie 5 Szkoły Podstawowej WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE

Bardziej szczegółowo

Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca

Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca I. Biologia jako nauka Kryteria ocen z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Rok szkolny 2018/2019 1. Biologia jako nauka

Bardziej szczegółowo

Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca

Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 Szkoły Podstawowej im.jana Pawła II w Dobroniu oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka 1. Biologia

Bardziej szczegółowo

Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca I półrocze

Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca I półrocze Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej Temat I. Biologia jako nauka Poziom wymagań I półrocze 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Rok szkolny 2018/2019 Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowe zasady oceniania wymagania na poszczególne oceny szkolne

Przedmiotowe zasady oceniania wymagania na poszczególne oceny szkolne wymagania na poszczególne oceny szkolne Klasa 5 DZIAŁ 1. PODSTAWYBIOLOGII. STRUKTURA KOMÓRKI 1. Powitanie biologii podaje cechy odróżniające organizmy od materii nieożywionej określa, czym zajmuje się

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który w wysokim stopniu opanował wiedzę i umiejętności określone programem nauczania, w szczególności: wykazuje

Bardziej szczegółowo

zasady oceniania zajmuje się biologia jest komórka, tkanka, narząd i układ narządów z uwzględnieniem przykładów wiedzy biologicznej wybrane działy

zasady oceniania zajmuje się biologia jest komórka, tkanka, narząd i układ narządów z uwzględnieniem przykładów wiedzy biologicznej wybrane działy Klasa 5 Numer i temat lekcji 1. Powitanie biologii podaje cechy odróżniające organizmy od materii nieożywionej Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA I

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA I WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA I WYMAGANIA PODSTAWOWE. UCZEŃ: WYMAGANIA PONADPODSTAWOWE. UCZEŃ: Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Dział I. BIOLOGIA NAUKA O ŻYCIU

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena

Bardziej szczegółowo

Plan wynikowy Klasa 5

Plan wynikowy Klasa 5 Klasa 5 Numer i temat lekcji 1. Powitanie biologii podaje cechy odróżniające organizmy od materii nieożywionej Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA NA OCENY BIOLOGIA KLASA

KRYTERIA NA OCENY BIOLOGIA KLASA KRYTERIA NA OCENY BIOLOGIA KLASA Dział I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka 2. Jak poznawać biologię? 3. Obserwacje mikroskopowe Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena

Bardziej szczegółowo

Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca

Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej na rok szkolny 2018/2019 Szkoła Podstawowa

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii w kl. V

Wymagania edukacyjne z biologii w kl. V Wymagania edukacyjne z biologii w kl. V Dział /tematyka Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca (1) (1+2) (1+2+3) (1+2+3+4) (1+2+3+4+5) I Biologia

Bardziej szczegółowo

Uczeń: wiedzy biologicznej nauki wymienia cechy organizmów żywych. podaje funkcje poszczególnych organelli. wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka

Uczeń: wiedzy biologicznej nauki wymienia cechy organizmów żywych. podaje funkcje poszczególnych organelli. wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka Dział programu I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka Poziom wymagań Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: określa przedmiot źródła

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowy system oceniania Klasa 5

Przedmiotowy system oceniania Klasa 5 Przedmiotowy system oceniania Klasa 5 Numer i temat lekcji 1. Powitanie biologii podaje cechy odróżniające organizmy od materii nieożywionej Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń:

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGO LNYCH S RO DROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN Z BIOLOGII W KLASIE V

WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGO LNYCH S RO DROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN Z BIOLOGII W KLASIE V 24 WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGO LNYCH S RO DROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN Z BIOLOGII W KLASIE V Dział I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka 2. Jak poznawać biologię?

Bardziej szczegółowo

Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca

Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej w roku szkolnym 2019/2020 oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka 1. Biologia

Bardziej szczegółowo

Szkoła Podstawowa nr 3 w Swarzędzu

Szkoła Podstawowa nr 3 w Swarzędzu PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z BIOLOGII DLA KLAS VA, VB, V`C Szkoła Podstawowa nr 3 w Swarzędzu w Swarzędzu rok szkolny 2018/2019 nauczyciel uczący: Katarzyna Fabrowska Autorzy podręcznika: Marian Sęktas,

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne biologia klasa 1

Wymagania edukacyjne biologia klasa 1 Wymagania edukacyjne biologia klasa 1 Dział programu Numer i temat lekcji ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1 2 3 4 5 6 7 I. Podstawy biologii 1. Biologia

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Temat 1. Biologia jako nauka Uczeń: wskazuje biologię jako

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia nauka o życiu Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat 1. Biologia jako nauka

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej Puls życia

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej Puls życia Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej Puls życia Ocenie podlegają: a) Prace klasowe, które są zapowiadane z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem i zapisane w dzienniku elektronicznym.

Bardziej szczegółowo

I BIOLOGIA JAKO NAUKA

I BIOLOGIA JAKO NAUKA I BIOLOGIA JAKO NAUKA Zadanie 1. Przeczytaj opisy zakresu badań (I-IV) i przyporządkuj je odpowiednim dziedzinom biologii z zestawu A-E. Zakres badań: I Nazywa, opisuje i klasyfikuje organizmy. II Bada

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii w klasie I

Wymagania edukacyjne z biologii w klasie I Wymagania edukacyjne z biologii w klasie I Nr i temat lekcji Dział I Powitanie biologii 1. Historia i współczesność biologii 2. Źródła wiedzy biologicznej 3. Obserwacje 4. Klasyfikacja 5. Oznaczanie wymienia

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowy System Oceniania

Przedmiotowy System Oceniania rozróżnia elementy przyrody żywej i nieożywionej wymienia czynniki niezbędne do życia wskazuje źródła wiedzy biologicznej określa, jakiego sprzętu można użyć do danej obserwacji przedstawia etapy obserwacji

Bardziej szczegółowo

BAKTERIE I WIRUSY. ORGANIZMY BEZTKANKOWE

BAKTERIE I WIRUSY. ORGANIZMY BEZTKANKOWE BAKTERIE I WIRUSY. ORGANIZMY BEZTKANKOWE 1. Do chorób wirusowych zalicza się: a) grypę,malarię, AIDS; b) anginę, różyczkę, odrę; c) żółtaczkę, ospę wietrzną, grypę; d) czerwonkę, anginę, grypę. 2. Hubiak

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka 1. Biologia jako nauka Uczeń: wskazuje

Bardziej szczegółowo

Dział I Powitanie biologii

Dział I Powitanie biologii Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Dział I Powitanie biologii wymienia nazwy dziedzin biologii, wskazuje ważne etapy w rozwoju biologii jako nauki. określa podstawowe zasady prowadzenia

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział I. Biologia jako nauka 1. Biologia jako nauka wskazuje

Bardziej szczegółowo

I. Biologia- nauka o życiu. Budowa komórki.

I. Biologia- nauka o życiu. Budowa komórki. I. Biologia- nauka o życiu. Budowa komórki. Zaznacz prawidłową definicję komórki. A. jednostka budulcowa tylko bakterii i pierwotniaków B. podstawowa jednostka budulcowa i funkcjonalna wszystkich organizmów

Bardziej szczegółowo

komórka, tkanka, narząd i układ narządów z uwzględnieniem przykładów

komórka, tkanka, narząd i układ narządów z uwzględnieniem przykładów Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca podaje cechy odróżniające określa, czym zajmuje się określa,

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy V Szkoły Podstawowej Sióstr Pijarek w Rzeszowie

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy V Szkoły Podstawowej Sióstr Pijarek w Rzeszowie Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy V Szkoły Podstawowej Sióstr Pijarek w Rzeszowie Dział I. Biologia jako nauka 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię jako naukę o organizmach

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział I. Biologia jako nauka 1. Biologia jako nauka wskazuje

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział I. Biologia jako nauka 1. Biologia jako nauka wskazuje

Bardziej szczegółowo

Dział I. BIOLOGIA NAUKA O ŻYCIU. Dział II. JEDNOŚĆ ORGANIZMÓW

Dział I. BIOLOGIA NAUKA O ŻYCIU. Dział II. JEDNOŚĆ ORGANIZMÓW Dział I. BIOLOGIA NAUKA O ŻYCIU rozróżnia elementy przyrody żywej i nieożywionej wymienia czynniki niezbędne do życia wskazuje źródła wiedzy biologicznej określa, jakiego sprzętu można użyć do danej -obserwacji

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA klasa V szkoła podstawowa wymagania edukacyjne na poszczególne oceny

BIOLOGIA klasa V szkoła podstawowa wymagania edukacyjne na poszczególne oceny BIOLOGIA klasa V szkoła podstawowa wymagania edukacyjne na poszczególne oceny Dział I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka ocena dopuszczająca Uczeń: wskazuje biologię jako naukę o organizmach

Bardziej szczegółowo

Klasa 5. AUTORZY: Ewa Jastrzębska, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Pyłka-Gutowska

Klasa 5. AUTORZY: Ewa Jastrzębska, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Pyłka-Gutowska Wymagania edukacyjne i kryteria na poszczególne oceny szkolne w odniesieniu do realizowanych treści programowych oraz sposoby sprawdzania wiedzy i umiejętności uczniów: - obserwacja działań uczniów na

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej 1. Biologia jako nauka Uczeń: wskazuje biologię jako naukę

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 1a. Gimnazjum Publicznego im. Jana Pawła II w Żarnowcu na rok szkolny 2015/2016

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 1a. Gimnazjum Publicznego im. Jana Pawła II w Żarnowcu na rok szkolny 2015/2016 Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 1a Gimnazjum Publicznego im. Jana Pawła II w Żarnowcu na rok szkolny 2015/2016 Nauczyciel: mgr Joanna Szasta Dział I Powitanie biologii 1. Historia i współczesność

Bardziej szczegółowo

Wymaganie edukacyjne - biologia klasa V

Wymaganie edukacyjne - biologia klasa V Wymaganie edukacyjne - biologia klasa V Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca I SEMESTR I SEMESTR I SEMESTR I SEMESTR I SEMESTR - podaje cechy odróżniające

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia.

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia. I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia. 1. Biologia jako nauka wskazuje biologię jako naukę o organizmach

Bardziej szczegółowo