Wstęp. Marta Stolarska. Rok: Wydawnictwo: Miejsce wydania:
|
|
- Radosław Wójtowicz
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Marta Stolarska Rok: Wydawnictwo: Miejsce wydania: Wstęp Na początek chciałabym postawić pytanie: po co badać jakość życia? Zwłaszcza u pacjentów onkologicznych, narażając ich na dodatkowe i może niepotrzebne cierpienie? Pytanie może wydawać się dziwne, zwłaszcza jeśli weźmie się pod uwagę fakt, iż problamatyką badań z tej dziedziny zajmują się naukowcy już od lat 70-tych minionego wieku. Za inicjatora w tej dziedzinie uważa się A. Campbella, który w 1971 roku zajął się określeniem zadowolenia z życia Amerykanów. Z czasem okazało się, że skonstruowane przez niego narzędzie nie jest dość czułe na wszystkie wskaźniki jakości życia, szczególnie zaś na zmiany życia społecznego, jakimi podlegają wszyscy ludzie na przestrzeni lat. Początkowo badania jakości życia miały służyć jako miernik tego, jak się żyje ludziom w danych warunkach - otoczeniu społecznym, środowisku naturalnym, miejscu pracy, itd. Kolejno pojawiali się nowi badacze, nowe definicje jakości życia - z czasem zaczęto coraz bardziej koncentrować uwagę na człowieku, jego emocjach, życiu wewnętrznym, wprowadzono np. pojęcie szczęścia. Badano jakość życia przede wszystkim w stosunku do obiektywnych jego warunków - nie tylko materialnych, ekonomicznych, ale także biorąc po uwagę stan zdrowia. Jakość życia uwarunkowana zdrowiem Po raz pierwszy pojęcie jakości życia związanej ze zdrowiem wprowadził Schipper (Majkowicz, 2000, s. 143), który uznał, iż stan zdrowia może w istotny sposób wpływać na życie i funkcjonowanie człowieka, a w efekcie - na ocenę jakości tego życia. W tym momencie powrócę do postawionego na wstępie pytania - po co badać tę jakość życia? Myślę, iż odpowiedź jest prosta - po to, aby systematycznie jakość tę poprawiać. Jeżeli przyjmiemy, że można badania nad jakością życia przeprowadzić w różnych fazach choroby, na początku, zaraz po otrzymaniu diagnozy, w trakcie leczenia, czy po jakimś zakończonym jego etapie, to uzyskamy bardzo cenne informacje na temat, nie tylko stanu zdrowia i samopoczucia pacjenta, ale także dane dotyczące postępowania terapeutycznego - jego skuteczności i zasadności. Postawione przeze mnie pytanie nurtuje wielu badaczy i dotyka sfery etyki prowadzenia badań, prowadzi do refleksji nad tym, na ile można ingerować w życie człowieka, czy humanitarne jest obarczanie ludzi ciężko chorych trudem wykonywania badań? Do tego zagadnienia wrócę później, przy dokładniejszym omawianiu problemów związanych z badaniem jakości życia osób cierpiących na choroby nowotworowe. Problematyka badań nad jakością życia w chorobie nowotworowej Mówiąc o problemach związanych z tą specyficzną dziedziną badań, chciałabym swoje 1 / 7
2 rozważania oprzeć na stanowisku M. Majkowicza (2000), który wyróżnił szereg trudności dotyczących właśnie tej dziedziny. Można podzielić je na 3 grupy: - problemy związane z definiowaniem pojęć; - trudności w konstruowaniu narzędzia i planowaniu przebiegu badania; - dylematy etyczne. Majkowicz zwraca uwagę na bardzo istotną sprawę wlaściwego zdefiniowania pojęcia jakości życia, którą chcemy badać. Nauka dysponuje wieloma koncepcjami, jednakże przy wyborze konkretnej powinniśmy wziąć pod uwagę te, które w wyraźny sposób uwzględniają zdrowie. Obecnie konstruowane są takie narzędzia, które badają jakość życia nie tylko z uwzględnieniem różnych chorób w ogóle, lecz także różnych postaci nowotworów - inne służą badaniu jakości życia osób cierpiących np. na raka krtani, inne - jelita grubego. Bardzo bogatą bazą danych na temat jakości życia dysponuje Internet, na przykład na stronie znajdują się odnośniki do bardzo ciekawych medycznych stron zawierających kwestionariusze do badania jakości życia w różnych schorzeniach, podstawy metodologiczne, adresy i kontakty z zespołami badawczymi na całym świecie, literaturę i wiele innych. Z serwisów tych można się dowiedzieć, że bada się również osobno wpływ bólu na jakość życia, wpływ poszczególnych symptomów charakterystycznych dla różnych jednostek chorobowych, a także różnych form stosowanej terapii. Ostatnim zagadnieniem bardzo dokładnie zajął się zespół badawczy z Uniwersytetu w Toronto (źródło: Internet - Doktorzy Michael i Tannock, na przykład, badali zależność między jakością życia u pacjentów nowotworowych a stosowaną chemioterapią. Definicja jakości życia Pierwszym zagadnieniem, który poruszę jest problem z definiowaniem jakości życia. Kowalik (1995) uważa, że można wyróznić dwa sposoby rozumienia tego pojęcia - akcentując jego aspekt poznawczy, bądź przeżyciowy. Pierwszy sposób polega na tym, że zakłada się, iż człowiek może dokonać oceny jakości własnego życia na podstawie informacji uzyskanych dzięki procesom poznawczym. Kowalik mówi tu o funkcji świadomości refleksyjnej, która umożliwia dokonanie refleksji nad przebiegiem i aktualnym stanem własnego życia. Dzięki niej jednostka może ustosunkować się i ocenić, punktowo lub całościowo, swoje życie, planować, mieć poczucie kontroli, wreszcie, może ustosunkować się do siebie samej. Choroba jest czymś nowym, co pojawia się w życiu człowieka, wzbudza więc potrzebę ustosunkowania się do niej, znalezienie odpowiedzi na kilka pytań. Na przykład - jakie jest znaczenie choroby dla życia? To właśnie dzięki świadomości refleksyjnej osoba chora może spojrzeć z dystansem na siebie i chorobę, ustosunkować się do niej, zyskać, bądź też stracić nadzieję. Do sfery poznawczej zaliczyłabym jeszcze osobistą definicję zdrowia każdego pacjenta. H. Sęk (1993) uważa, że każdy człowiek taką własną definicję posiada, może ona przyjmować jedną z trzech postaci potocznych koncepcji zdrowia: - biomedyczna - zdrowie to tylko i wyłącznie brak objawów chorobowych; - zdrowie jako zespól obiektywnych cech (zasobów) człowieka - odporność, potencjały 2 / 7
3 uwarunkowane konstytucjonalnie; - zdrowie jako poczucie dobrostanu (well-being) biologicznego, psychologicznego i społecznego. Można założyć, że u osób, które przyjmują ostatnią definicję wystąpi tzw. "paradoks zadowolenia" (Filipp, Ferring, 1991, cyt. za: Sęk, 1993), który polega na tym, że osoba mimo obiektywnie niekorzystnych warunków życia (w tym wypadku - choroba nowotworowa), jakość swojego życia ocenia wysoko (por. Tab. 1, s. 4). Jak do tego dochodzi? Może się tak dziać dlatego, że wychodzi ona z założenia, że ma wpływ na swoje zdrowie poprzez istniejące zasoby, może więc zastosować adekwatne sposoby radzenia sobie, które doprowadzą do czerpania zadowolenia i satysfakcji z nowych dziedzin życia (Sęk, op. cit., s. 115) - może do tego dojść na przykład na drodze przeformułowania sensu życia. Drugi sposób rozumienia jakości życia zakłada, iż człowiek może odczuwać własne życie poprzez przeżywanie go (Kowalik, op. cit., s. 30). Przeżywanie to po prostu doświadczanie różnych stanów psychicznych w trakcie życia. Przeżycie Kowalik rozumie jako proces wewnętrzny, w wyniku którego następuje urozmaicenie sposobu poznawania rzeczywistości poprzez m. in.: dostrzeganie ukrytych elementów, tworzenie wyobrażeń, fantazji, aktywację wspomnień oraz świadome nadawanie informacjom osobistego znaczenia. W myśl tej koncepcji choroba jest nowym doświadczeniem, wywołującym traumatyczne przeżycie, które nie zawsze da się racjonalnie "opracować" za pomocą świadomości refleksyjnej, trudno jest pacjentowi, słyszącemu diagnozę zapowiadającą smierć (bo tak zazwyczaj interpretowany jest taki rodzaj diagnozy), nabrać dystansu do siebie, własnego życia. W toku postepujacej choroby pacjent boryka sie z ciągle nowymi, trudnymi przeżyciami, emocjami, konfrontowany jest ze śmiercią, dokonuje oceny tego, co osiągnął w życiu. Tło emocjonalne stanowią przede wszystkim - smutek, bezradność, beznadzieja, często rozpacz. Jak twierdzi Wirsching (1994, s. 41) sposób przeżywania i odbierania choroby zmienia się przez cały czas jej trwania. A zatem, percepcję jakości życia możemy rozumieć jako sumę efektu przeżywania i efektu poznawania. Tak więc, przy wyborze, bądź też budowaniu własnej definicji jakości życia, warto uwzględnić oba aspekty. Co więcej, myślę, że skoro choroba nowotworowa jest uznana za jedną z najbardziej stresujących chorób (Juczyński, 2000), to nawet nie wolno pominąć sfery przeżyciowej pacjenta, tego co odczuwa, jakich emocji doświadcza. Jak mówi Juczyński (op. cit., s. 23) choroba nowotworowa i stres z nią związany wywołuje szereg różnych reakcji u pacjentów - emocjonalnych (szok, lęk, gniew, rozpacz), fizycznych a także behawioralnych. Do ostatniej grupy należą na przykład różne (w zależności od fazy przebiegu choroby) sposoby radzenia sobie z sytuacją stresową - jak twierdzi autor - je również trzeba uwzględnić w badaniach jakości życia. Podsumowując rozważania na temat definiowania jakości życia, można stwierdzić, iż jest ona pojęciem wielowymiarowym, odnoszącym się do trzech sfer funkcjonowania człowieka chorego: - psychika (emocje + poznanie: refleksja nad chorobą, własna definicja zdrowia); - ciało (dolegliwości związane z chorobą jak i stosowaną terapią); 3 / 7
4 - zachowanie (sposoby radzenia sobie ze stresem i chorobą). Oczywiście trzeba pamiętać również o tym, że pacjent, tak jak każdy człowiek, jest uwikłany w konkretny kontekst sytuacyjny, nie można więc pominąć wpływów środowiska szpitalnego, rodziny, najbliższego otoczenia (czyli tego, co można by było nazwać obiektywnymi warunkami życia lub też funkcjonowaniem społecznym). Tabela 1 przedstawia omówiony powyżej obiektywny i subiektywny (rozumiany jako efekt przeżywania i poznawania) aspekt definiowania jakości życia, który schematycznie ujęli Filipp, Ferring (1991, cyt. za: Sęk, 1993). Majkowicz (op. cit., s. 143) proponuje, aby ten model przyjęto jako wzorcowy dla prowadzenia badań nad jakością życia. Tabela 1 Obiektywne warunki życia Subiektywna ocena jakości własnego życia pozytywna negatywna korzystne (++) zadowolenie uzasadnione (+-) dylemat niezadowolenia niekorzystne (-+) paradoks zadowolenia (--) niezadowolenie uzasadnione Źródło: Filipp S.H., Ferring D., 1991, s. 275 (za: Sęk, 1993, s. 111) Jeżeli przyjmiemy, iż choroba nowotworowa jest czynnikiem obiektywnie niekorzystnym, to wśród pacjentów onkologicznych możemy spodziewać się dwóch sytuacji - paradoksu zadowolenia lub uzasadnionego niezadowolenia. Jak już wcześniej wspomniałam, istotną rolę w określeniu jakości życia wg tego modelu będzie pełniła potoczna koncepcja zdrowia, jaką dysponuje pacjent (por. s. 3). Ponieważ sytuacja choroby wymaga ustosunkowania się do niej, to osoba chora może przede wszystkim próbować opracowywać ją poznawczo, uciekając od emocji - zwykle trudnych i badzo intensywnych. Może korzystać więc z informacji, które zebrała dotychczas w swoim życiu na temat tego rodzaju choroby, możliwości wyleczenia, stosowanych 4 / 7
5 form terapii. Poza tym trzeba pamiętać, że jakość życia można badać nie tylko na samym początku choroby, ale także w jej trakcie - tym samym oceniając wpływ stosowanego leczenia na badaną zmienną. Kowalik (op. cit., s. 33) przedstawia tę zależność bardzo podobnie do tej, ujętej w Tabeli 1 - chory może w różny sposób reagować na stosowane leczenie. Po pierwsze - leczenie przynoszące rezultaty w postaci polepszenia zdrowia i samopoczucia pacjenta wpływają jednocześnie na polepszenie jakości życia (uzasadnione zadowolenie), analogicznie jest w przypadku uzasadnionego niezadowolenia - podjęte leczenie nie przynosi rezultatów - stad też negatywna ocena jakości życia. Ciekawą sytuacją jest "paradoks zadowolenia" - kiedy leczenie jest nieskuteczne, a jednak chory ocenia swoje położenie pozytywnie. Zabiegi medyczne bowiem przynoszą mu ulgę, dostarczają pozytywnych doświadczeń, pozwalają budować pełną nadziei wizję na przyszłość. Metoda badawcza Kolejnym problemem jest operacjonalizacja zmiennych oraz wybranie metody oceny jakości życia. Badacz musi jasno i precyzyjnie określić, czy bada globalny wskaźnik jakości życia, czy może różne jej obszary? Jeżeli określamy ogólny wskaźnik jakości życia jako sumę ocen składowych (ocen różnych obszarów życia), to nie można zapomnieć o tym, aby dokonać ważenia poszczególnych sfer - tzn. aby osoba badana umieściła każdą z ocenianych sfer w hierarchii wartości. Ponieważ istotne jest nie tylko to, czy choroba nowotworowa utrudnia danej osobie np. aktywność sportową, lecz również to, czy akurat ta dziedzina jest istotna dla tej osoby, być może większą stratą okazałoby się dla niej niedomaganie w sferze intelektualnej (nowotwory mózgu). Warto również przy konstruowaniu narzędzia pamietać, iż w pierwszej kolejności badani powinni dokonać cząstkowej oceny jakości życia (poszczególnych sfer), a dopiero na końcu ocenić życie globalnie. Sęk (op. cit., s. 112), za istotne w badaniu jakości życia uwarunkowanej zdrowiem, uważa ponadto poczucie nasilenia zmiany, jaką wywołała choroba, określenie czy jest to zmiana na "+" czy na "-", w jakich sferach życia zmiana natąpiła i w jakim stopniu była pożądana. Istotną sprawą jest również poprawność psychometryczna stosowanego narzędzia - adaptacja kulturowa testów obcojęzycznych, ich rzetelność i trafność. Wśród stosowanych metod badawczych dominują formy kwestionariuszy, które doskonale badają przede wszystkim aspekt poznawczy jakości życia, warto więc, w trosce o uwzględnienie również aspektu przeżyciowego, wzbogacać metody o pytania dotyczące odczuć, emocji, przeżyć (pozytywnych i negatywnych). Narzędzia do badania jakości życia można podzielić za Bullinger (Kasperek, 2000) na: specyficzne dla choroby, oraz dotyczące ogólnej miary jakości życia. Tworzone są one zazwyczaj w oparciu o wybrany model potrzeb - najczęściej stosowany jest model Hunt i McKenna (Kasperek, ibidem), którego główną myśl stanowi teza, iż jakość życia wyznaczania jest przez możliwość i umiejętność zaspokajania określonych potrzeb. Warto więc przy definowaniu jakości życia przyjąć również ściśle określoną koncepcję potrzeb (np. Maslowa), która będzie pomocna przy konstruowaniu narzędzia. Problemy etyczne Okazuje się, że problematyczne może być nie tylko zdefiniowanie jakości życia i jej opracjonalizacja, ale również samo wykonanie badania, jego strona techniczna. Nie można bowiem zapominać, że osoby chore na nowotwór w chwili badania mogą znajdować się w 5 / 7
6 różnej fazie choroby, a każda z faz wiąże się z cierpieniem - fizycznym i psychicznym. Na specyficzną trudna sytuację chorego cierpiącego na schorzenia z tej grupy, ponadto składają się jeszcze dodatkowe czynniki. Pozwolę sobie wymienić zaledwie kilka, gdyż nie sa one przedmiotem nieniejszego artykułu, lecz każdy badacz (i nie tylko badacz) powienien mieć świadomość ich istnienia. Lekarz zazwyczaj wkracza w późnym stadium choroby, leczenie jest długotrwałe, uciążliwe i wiąże się z cierpieniem - nie tylko fizycznym (ból, zmiana wyglądu), ale i psychicznym - farmako-, chemioterapia, naświetlania to takie formy leczenia, które wzbudzają w społeczeństiwe wyjątkowo wysoki poziom lęku. W związku z tym pacjent zadaje sobie pytanie, czy przeżyje? Jakie są jego szanse? Nietrudno przewidzieć, jakiej odpowiedzi udzieli sobie pacjent, zwłaszcza na początku choroby, jeśli weźmiemy pod uwage fakt, że w chorobach nowotworowych leczenie tylko w 20% przypadków prowadzi do wyzdrowienia (Wirsching, 1994, s. 26). Dlatego dobór do badań powinien być przeprowadzony z uwzględnieniem zasad etyki (Majkowicz, op. cit., s. 145), biorąc pod uwagę w jak trudnej sytuacji znajduje się pacjnet. W praktyce polega to na tym, że należy brać pod uwagę stan zdrowia pacjenta - jak bardzo cierpi, czy może wykonać badanie a, co najważniejsze, czy chce, czy wyraża zgodę. Chory musi wiedzieć, że może odmówić udziału, nie do przyjęcia jest nakazanie, służbowym i oficjalnym tonem, wypełnienia kwestionariusza dla dobra nauki, czy innych "szczytnych" celów. Należy mieć bowiem przede wszystkim na względzie jakość życia pacjenta, a nie tylko dobro nauki, czy też osobiste ambicje badawcze. Warto więc pomyśleć również o tym, czy w przypadku pacjentów bardziej cierpiących, na przykład w ostatniej fazie choroby, nie lepiej zrezygnować z wypełniania kwestionariusza na rzecz życzliwej i wspierającej rozmowy. Na zakończenie powrócę jeszcze do postawionego na wstępie pytania o zasadność badania jakości życia u pacjentów onkologicznych. Uważam, że jeśli przeprowadzając badanie będziemy mieli świadomość tego, z jakim bólem i cierpieniem zmagają się chorzy, jeżeli będziemy zdolni do empatii, jeżeli zrozumiemy z czym borykają się na codzień i w końcu, jeżeli zdamy sobie sprawę z tego, iż przez wykonanie badań w jakiś sposób możemy pomóc, to postawione pytanie nie będzie miało racji bytu. Zdaję sobie sprawę, że przeprowadzenie kilku badań jakości życia nie od razu wpłynie znacząco na faktyczną jego poprawę, ale myślę, że istnieje duża grupa ludzi tworzących personel medyczny, która również chce na nowo i wciąż jakość tę poprawiać. Wyniki więc stanowią, przede wszystkim dla nich, swego rodzaju kompendium wiedzy o tym, co można, a wręcz, trzeba zrobić - nie tylko w placówkach medycznych, sposobach leczenia, ale także w sobie samym; jak starać się ułatwiać chorym tę trudną i często ciemną drogę choroby, jak dodawać otuchy, siły, czasem za pomocą najprostszych gestów. Ufam, że jeszcze wiele można zrobić, a co więcej, wierzę, że są ludzie, którzy też tego chcą, ale nie wiedzą jak, w którą stronę pójść. Może to właśnie psycholog-badacz przejmie rolę przewodnika i nauczyciela na drodze ku lepszemu życiu... Autorka jest psychologiem. Pracuje w szpitalu dziecięcym w Poznaniu. Literatura: - Kasperek, B., Spiridonow, K., Meder, J. (2000). Jakość życia osób przewlekle chorych z rozpoznaniem schizofrenii. W: J. Meder (red.) Rehabilitacja przewlekle chorych psychicznie. (s ). Kraków: Biblioteka Psychiatrii Polskiej 6 / 7
7 - Kowalik, S. (1995). Jakość życia pacjentów w procesie leczenia. W: B. Waligóra (red.) Elementy psychologii klinicznej. T. IV, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM - Majkowicz, M. (2000). Jakość życia w chorobie nowotworowej. W: K. de Walden-Gałuszko (red.) Psychoonkologia... (s ). Kraków: Biblioteka Psychiatrii Polskiej - Sęk, H. (1993). Jakość życia a zdrowie. Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, 2, Wirsching,. (1994). Wokół raka. GWP 7 / 7
Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia
Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia MIKOŁAJ MAJKOWICZ KATEDRA PSYCHOLOGII I ZAKŁAD BADAŃ NAD JAKOŚCIĄ ŻYCIA WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Użycie
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1
Załącznik nr 1 do Uchwały nr 164 A/09 Senatu WUM z dnia 30 listopada 2009 r. PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 I. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE ZAKRES WIEDZY TEORETYCZNEJ 1.
Bardziej szczegółowoJakość życia nie zależy wyłącznie od dobrostanu fizycznego, bo stan zdrowia ma wpływ na wiele aspektów życia.
Jakość życia w chorobie nowotworowej Krzysztof G. Jeziorski Warszawa Definicja jakości życia WHO (1993) Poczucie jednostki co do jej pozycji życiowej w ujęciu kulturowym oraz systemu wartości, w którym
Bardziej szczegółowoWsparcie społeczne. Dorota Wojcik, Natalia Zasada
Wsparcie społeczne Dorota Wojcik, Natalia Zasada Czym jest wsparcie społeczne? Jest to wszelka dostępna dla jednostki pomoc w sytuacjach trudnych. Wsparcie to konsekwencja przynależności człowieka do sieci
Bardziej szczegółowoCzym jest etyka zawodowa?
Pod pojęciem etyki definiuje się ogół norm i zasad postępowania, które obowiązują w danym środowisku. Jeśli mówimy o etyce zawodowej, rozumiemy ją jako ogół norm pożądanych podczas wykonywania zawodu wzorzec
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Leczenie bólu nowotworowego i opieka paliatywna nad dziećmi 2.
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW V ROKU STUDIÓW
PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW V ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU: PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY OPIEKI NAD DZIECKIEM Z CHOROBĄ NOWOTWOROWĄ I JEGO
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologiczne aspekty opieki nad dzieckiem z chorobą nowotworową
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologiczne aspekty opieki nad dzieckiem z chorobą nowotworową
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologia lekarska 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółowoPOROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM
POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy NF1 W RODZINIE
Bardziej szczegółowoWsparcie społeczne. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Szeroko definiowane wsparcie społeczne to pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych (Saranson, 1982, za: Sęk, Cieślak, 2004), jako zaspokojenie potrzeb w
Bardziej szczegółowoRola psychologa w podmiotach leczniczych
Rola psychologa w podmiotach leczniczych Podstawowym celem działań podmiotów leczniczych było i jest zdrowie pacjentów. Ponieważ jednak zdrowie według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to stan cechujący
Bardziej szczegółowoWYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2014 r. (poz. ) Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp.
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Pielęgniarstwo specjalistyczne - Psychiatria
Bardziej szczegółowoJakość życia w perspektywie pedagogicznej
Jakość życia w perspektywie pedagogicznej Jadwiga Daszykowska Jakość życia w perspektywie pedagogicznej Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 2007 Copyright by Jadwiga Daszykowska Copyright by Oficyna Wydawnicza
Bardziej szczegółowoPLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO
PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO w dniach 12.09.2014 13.09.2014 Data Godziny Osoba prowadząca Miejsce realizacji zajęć Forma zajęć Liczba godz. 12.09.14 (piątek ) 9.00-12.45
Bardziej szczegółowoAnna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę
Anna Kłak Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Wstęp: Świadomość pacjentów
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Bardziej szczegółowoPsychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.
Zakład Nauczania Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, WUM Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, SKDJ Psychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Leczenie bólu nowotworowego i opieka paliatywna nad dziećmi 2.
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2012/2013 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2012/2013 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologiczne aspekty opieki nad dzieckiem z chorobą nowotworową
Bardziej szczegółowo1 Homeopatia Katarzyna Wiącek-Bielecka
1 2 Spis treści Bibliografia......5 Wstęp......6 1. Krótka historia homeopatii......9 2. Podział homeopatii.... 10 3. Produkcja leków homeopatycznych.... 11 4. Koncepcja medycyny w homeopatii.... 14 a)
Bardziej szczegółowoTRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna
TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA analiza psychologiczna Beata Dobińska psycholog Zachodniopomorska Szkoła Biznesu CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA 1569,7 tys. dzieci i
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Psychoonkologia./ Moduł 102.: Człowiek w zdrowiu i chorobie 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychoonkology 3. Jednostka prowadząca
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologia lekarska 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółowoDarmowy fragment www.bezkartek.pl
Tylko wówczas, gdy się doświadczyło choroby, można każdym mięśniem swego ciała odczuwać wielką radość z powodu normalnego zdrowia. John Ching-hsiung Wu Copyright by Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2010
Bardziej szczegółowoSzanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm
Rodzeństwo dzieci niepełnosprawnych Szanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm Tłumaczenie: Psycholog - Dorota Fedorowska (Fundacja EDUCO) Czynniki obciążające rodziny posiadające niepełnosprawne dziecko Obciążenie
Bardziej szczegółowoSzkolenie
Szkolenie 01.11.2010. Zapraszamy na szkolenie: psychologów, terapeutów, rehabilitantów, osoby dotknięte chorobą nowotworową lub mające bliskich chorych na raka oraz wszystkich zainteresowanych tematyką
Bardziej szczegółowoPSYCHOONKOLOGIA PRAKTYCZNA. Psychoonkologia praktyczna
PSYCHOONKOLOGIA PRAKTYCZNA Plan szkolenia Psychoonkologia praktyczna Psychoonkologia jest stosunkowo młodą dyscypliną, bowiem do polskiej medycyny wprowadzona została w 1992 roku. Jednak wagę roli psychiki
Bardziej szczegółowoJak sobie radzić ze stresem
Jak sobie radzić ze stresem Nie wiesz jak poradzić sobie ze stresem? Przeczytaj nasz poradnik! str. 1 Czym jest stres? Zjawisko stresu wynika z braku równowagi między oczekiwaniami kierowanymi pod adresem
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA:. Podstawy Kod przedmiotu: 104 Rodzaj
Bardziej szczegółowoPsychologia - opis przedmiotu
Psychologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia Kod przedmiotu 14.4-WP-PielP-CHOL-Sk-S14_pNadGenUY423 Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Pielęgniarstwo Profil
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Potencjały zdrowia i szczęścia człowieka./ Moduł 102..: Człowiek w zdrowiu i chorobie 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim The stress
Bardziej szczegółowoPsychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma. przedstawi obszary, w których psychologia pozytywna jest w Polsce
Psychologia pozytywna i jej rozwój w Polsce Psychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma niezbyt długą historię, jednak czerpie z dokonań psychologii na przestrzeni wielu dziesięcioleci.
Bardziej szczegółowoBariery w realizacji zadań interdyscyplinarnego zespołu opieki paliatywnej. Mgr Katarzyna Mucha
Bariery w realizacji zadań interdyscyplinarnego zespołu opieki paliatywnej. Mgr Katarzyna Mucha Zespół interdyscyplinarny Grupa profesjonalistów, reprezentantów różnych dziedzin, którzy mogą i chcą podejmować
Bardziej szczegółowoTrudne rozmowy z rodziną o stanie pacjenta z podejrzeniem śmierci pnia mózgu
Trudne rozmowy z rodziną o stanie pacjenta z podejrzeniem śmierci pnia mózgu Na sposobie rozmowy o krytycznym, nie rokującym żadnej poprawy stanie pacjenta z jego rodziną odciska swoje piętno nasz osobisty
Bardziej szczegółowoRodzice dzieci z ASD Radości i rozterki
Rodzice dzieci z ASD Radości i rozterki O D M I E N N O Ś Ć W F U N K C J O N O WA N I U R O D Z I N Y D Z I E C K A Z E S P E K T R U M A U T Y Z M U O D R O D Z I N P O S I A D A J Ą C Y C H Z D R O
Bardziej szczegółowoDecyzje dotyczące resuscytacji krążeniowooddechowej
Resuscytacja Szpitale Uniwersyteckie Coventry i Warwickshire NHS Trust Decyzje dotyczące resuscytacji krążeniowooddechowej Informacje przeznaczone dla pacjentów szpitali Coventry and Warwickshire, ich
Bardziej szczegółowoŚwiatowy Dzień Walki z Rakiem
Z tej okazji zachęcamy wszystkich do refleksji. Każdy z nas może podjąć pewne działania i mieć wpływ na zdrowie swoje i swoich bliskich. Możesz podejmować zdrowe decyzje To, co robimy każdego dnia wpływa
Bardziej szczegółowoAgresja wobec personelu medycznego
Agresja wobec personelu medycznego Od połowy XX wieku do chwili obecnej obserwuje się gwałtowny postęp w diagnostyce i leczeniu pacjentów. Postęp ten przyczynił się do wczesnego rozpoznawania chorób oraz
Bardziej szczegółowoDEPRESJA ASPEKT PSYCHOTERAPEUTYCZNY MGR EWA KOZIATEK. Członek Sekcji Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego WZLP Olsztyn
DEPRESJA ASPEKT PSYCHOTERAPEUTYCZNY MGR EWA KOZIATEK Członek Sekcji Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego WZLP Olsztyn PSYCHOTERAPIA Wywodzi się z greckich określeń: psyche (dusza)
Bardziej szczegółowoJakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska
Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu VII Zjazd PTNefD, Łódź 2015 1 Jakość życia
Bardziej szczegółowoLeczenie w domu pacjenta - praca w Zespole Leczenia Środowiskowego
Leczenie w domu pacjenta - praca w Zespole Leczenia Środowiskowego Zespół Leczenia Środowiskowego Wieliczka Paweł Sacha specjalista psychiatra Idea psychiatrycznego leczenia środowiskowego, a codzienna
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR IV/21/14 RADY GMINY WIDAWA z dnia 30 grudnia 2014 r.
UCHWAŁA NR IV/21/14 RADY GMINY WIDAWA z dnia 30 grudnia 2014 r. w sprawie uchwalenia Programu Zdrowotnego ZDROWA GMINA na lata 2015-2016 oraz udzielenia dotacji dla Samodzielnego Publicznego Zakładu Podstawowej
Bardziej szczegółowoNarzędzie pracy socjalnej nr 14 Wywiad z osobą długotrwale chorą 1 Przeznaczenie narzędzia:
Narzędzie pracy socjalnej nr 14 Wywiad z osobą długotrwale chorą 1 Przeznaczenie narzędzia: Etap I (1b) Ocena / Diagnoza (Pogłębienie wiedzy o sytuacji związanej z problemem osoby/ rodziny) Zastosowanie
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1
JAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Katedra i Klinika Psychiatrii
Bardziej szczegółowoDr A. Wołpiuk- Ochocińska. Dr A. Wołpiuk- Ochocińska
(1) Nazwa przedmiotu Psychologia stosowana (2) Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Medyczny Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego Katedra: Położnictwa (3) Kod przedmiotu - () Studia Kierunek
Bardziej szczegółowoPsychologia. udział w ćwiczeniach 3*3h. konsultacje 1*1h - 46h 38h Bilans nakładu pracy studenta: RAZEM: przygotowanie do -h. ćwiczeń.
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające / wymagania wstępne: Nazwa modułu (przedmiot lub grupa przedmiotów): Osoby prowadzące:
Bardziej szczegółowoJakość życia chorych na nowotwór trzustki
Jakość życia chorych na nowotwór trzustki Mariola Kosowicz Poradnia Psychoonkologii Centrum Onkologii Instytutu im. M. Skłodowskiej - Curie w Warszawie poczucie bezpieczeństwa utrzymanie równowagi psychofizycznej
Bardziej szczegółowoLEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU
LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU Pojęcie stresu wprowadzone zostało przez Hansa Hugona Selve`a, który u podłoża wielu chorób somatycznych upatrywał niezdolność człowieka do radzenia sobie ze stresem.
Bardziej szczegółowoŁatwiej pomóc innym niż sobie
Łatwiej pomóc innym niż sobie Spośród wszystkich chorób nowotwory wywierają najsilniejszy wpływ na psychikę człowieka. Fazy przeżywania, adaptacji do choroby, ich kolejność i intensywność zależy od wielu
Bardziej szczegółowoPersonel medyczny powinien pamiętać, że należy:
Dobre praktyki w zakresie przejścia małoletnich pacjentów chorujących na choroby przewlekle z opieki pediatrycznej do opieki w poradniach dla dorosłych w ramach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej. Dobra
Bardziej szczegółowoPrzedmiot: Psychologia zdrowia
Przedmiot: Psychologia zdrowia I. Informacje ogólne Wydział REHABILITACJI Jednostka organizacyjna Zakład Psychologii Klinicznej i Pedagogiki Specjalnej Kierownik: prof. dr hab. Monika Guszkowska Nazwa
Bardziej szczegółowoStreszczenie mgr Agnieszka Kotwica
Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica Słowa kluczowe: rehabilitacja uzdrowiskowa, dysfunkcje narządu ruchu, ból, jakość życia Zdrowie na podstawie definicji prezentowanej, przez WHO oznacza całkowity brak
Bardziej szczegółowoPoczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości
Poczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości Ks. dr Paweł Brudek Instytut Psychologii KUL Jana Pawła II Konferencja Międzynarodowa Zdrowie
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologia lekarska 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Integracja społeczna Kod przedmiotu:
Bardziej szczegółowoJak rozmawiać o chorobie i śmierci z pacjentami terminalnie chorymi i ich rodzinami szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego
Jak rozmawiać o chorobie i śmierci z pacjentami terminalnie chorymi i ich rodzinami szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Cele szkolenia Celem szkolenia jest zapoznanie lekarzy i personelu medycznego
Bardziej szczegółowoStandard leczenia, jakiego oczekują pacjenci z przewlekłą białaczką limfocytową. Aleksandra Rudnicka rzecznik PKPO
Standard leczenia, jakiego oczekują pacjenci z przewlekłą białaczką limfocytową Aleksandra Rudnicka rzecznik PKPO Wspólny głos ponad 100 tysięcy pacjentów onkologicznych! 45 organizacje wspólnie działają
Bardziej szczegółowoPorównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami
Piotr Magiera, Miko/aj Majkowicz, Iwona Trzebiatowska, Krystyna de Walden-Ga/uszko Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami Katedra i I Klinika Chorób Psychicznych AM w
Bardziej szczegółowoPodkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2017/ /22 r.
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2017/18-2021/22 r. Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne Stopień
Bardziej szczegółowoŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE
ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE Katowice 2007 Śl.C.Z.P Dział Chorobowości Hospitalizowanej 23 luty Ogólnopolski
Bardziej szczegółowoPrzedmiot: Podstawy psychologii
Przedmiot: Podstawy psychologii I. Informacje ogólne Jednostka organizacyjna Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Język wykładowy Rodzaj modułu kształcenia (obowiązkowy/fakultatywny) Poziom modułu kształcenia
Bardziej szczegółowoOcena ogólna: Raport całkowity z okresu od 04.05.2007 do 15.11.2007
W Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej ABC medic Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Zielonej Górze w okresie od 04.05.2007-15.11.2007 została przeprowadzona ocena efektów klinicznych u pacjentów
Bardziej szczegółowoW roku akademickim 2014/2015 zajęcia koordynuje dr hab. n. med. Jolanta Kucharska-Mazur.
REGULAMIN Zajęć z przedmiotu Wieloczynnikowe aspekty uzależnień dla studentów Fizjoterapii II roku studiów I stopnia stacjonarnych. Regulamin obowiązuje od roku akademickiego 2014/15. Rodzaje zajęć: Wykłady
Bardziej szczegółowoDr hab. med. Cezary Piwkowski Poznań, Recenzja. pracy naukowej na stopień doktora nauk medycznych mgr Kingi Gryglickiej p.t.
Dr hab. med. Cezary Piwkowski Poznań, 10.11.2017 Klinika Torakochirurgii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu Recenzja pracy naukowej na stopień doktora nauk medycznych mgr Kingi Gryglickiej p.t. "Gotowość
Bardziej szczegółowoWIEDZA. Zna reguły uruchamiania niespecyficznych i specyficznych oddziaływań leczących.
Załącznik nr 7 do zarządzenia nr 12 Rektora UJ z 15 lutego 2012 r. Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Podstawy Psychoterapii Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty
Bardziej szczegółowoSzpital jako instytucja społeczna
Szpital jako instytucja społeczna dr n. hum. Jan Domaradzki Pracownia Socjologii Zdrowia i Patologii Społecznych Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu jandomar@ump.edu.pl MODELE OPIEKI
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Wieloczynnikowe aspekty uzależnień
YL AB U MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów pecjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Wieloczynnikowe aspekty uzależnień
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Psychologia wieku dorastania Kod przedmiotu:
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje w roku akademickim 2012/2013
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Instytut Zdrowia Karta przedmiotu obowiązuje w roku akademickim 2012/2013 Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Profil: Praktyczny Forma studiów: Stacjonarne Kod
Bardziej szczegółowoPraca magisterska o stwardnieniu rozsianym nagrodzona w konkursie "Otwarte drzwi"
Praca magisterska o stwardnieniu rozsianym nagrodzona w konkursie "Otwarte drzwi" Praca magisterska Barbary Wiszniewskiej, absolwentki Państwowej Wyższej Szkoły Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży,
Bardziej szczegółowoRaport indywidualny INFORMACJE POUFNE. Bartosz Satysfakcja. Test przeprowadzony za pośrednictwem 1 października 2018
Bartosz Satysfakcja Test przeprowadzony za pośrednictwem https://satysfakcjazpracy.pl 1 października 2018 INFORMACJE POUFNE Wprowadzenie Celem serwisu jest umożliwienie osobom zainteresowanym w oszacowaniu
Bardziej szczegółowoInnowacje organizacyjne w onkologii
VIII LETNIA AKADEMIA ONKOLOGICZNA dla DZIENNIKARZY Innowacje organizacyjne w onkologii Ewelina Żarłok Revelva Concept Warszawa, 10 sierpnia 2018 Wybrane innowacje organizacyjne Skuteczne metody zarządzania
Bardziej szczegółowoWIEDZA. K_W01 Zna definicje, cele i metody żywienia klinicznego oraz sposoby oceny odżywienia w oparciu o metody kliniczne.
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Żywienie kliniczne Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA K_W01 Zna definicje,
Bardziej szczegółowoPsychologia a wyzwania współczesnej medycyny - przedmiot fakultatywny
Psychologia a wyzwania współczesnej medycyny - przedmiot fakultatywny - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia a wyzwania współczesnej medycyny - przedmiot fakultatywny Kod przedmiotu
Bardziej szczegółowoI nforma cje ogólne. jednolite X I stopnia II stopnia
Załącznik Nr do Uchwały Nr S YL AB US MDUŁ U ( PRZEDMITU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Psychologia lekarska
Bardziej szczegółowo4. Zasady gromadzenia danych. 6. Udział pielęgniarki w terapii pacjentów
Przedmiot: Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne oddział psychiatryczny 1. Udział w organizacji opieki psychiatrycznej w Klinice w świetle obowiązujących regulacji prawnych. 2. Procedura przyjęcia
Bardziej szczegółowoOpis kierunkowych efektów kształcenia po zakończeniu studiów I stopnia na kierunku Zdrowie Publiczne
OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Efekty kształcenia dla: nazwa kierunku poziom kształcenia profil kształcenia Zdrowie publiczne pierwszy ogólnoakademicki Efekty kształcenia dla kierunku Opis kierunkowych efektów
Bardziej szczegółowonastępuje wtedy, gdy osoba, decydując się komu chce przekazać swój majątek, nie kieruje się intelektualnymi lub uczuciowymi
Świadome powzięcie decyzji: w przypadku oświadczenia woli następuje wtedy, kiedy osoba przy braku jakichkolwiek zaburzeń świadomości, po krótszym lub dłuższym, ale jasnym przemyśleniu, wyraźnie zdaje sobie
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU. Związki psychiki i ciała w kontekście zdrowia i choroby / Moduł 102 : Człowiek w zdrowiu i chorobie
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Związki psychiki i ciała w kontekście zdrowia i choroby / Moduł 102 : Człowiek w zdrowiu i chorobie 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 2 do procedury opracowywania i okresowego przeglądu programów kształcenia. Prof. Krzysztof Owczarek. III rok. zimowy + letni.
1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia (Kierunek studiów, poziom i profil kształcenia, forma studiów np.: Zdrowie publiczne I stopnia profil praktyczny, studia stacjonarne): Rok akademicki: 2015/16
Bardziej szczegółowoJak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego
Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Cele szkolenia Celem szkolenia jest przedstawienie lekarzom i personelowi medycznemu technik właściwej komunikacji
Bardziej szczegółowoOd rozpoznania do leczenia czyli pacjent w systemie. Aleksandra Rudnicka Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych
Od rozpoznania do leczenia czyli pacjent w systemie Aleksandra Rudnicka Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych Koalicja to wspólny głos ponad 100 tysięcy pacjentów onkologicznych w Polsce zrzeszonych
Bardziej szczegółowoWIEDZA K_W01 Posiada ogólną wiedzę na temat neurologopedii jako specjalności logopedycznej. K_W02 Zna neurolingwistyczne i psycholingwistyczne
WIEDZA K_W01 Posiada ogólną wiedzę na temat neurologopedii jako specjalności logopedycznej. K_W02 Zna neurolingwistyczne i psycholingwistyczne uwarunkowania wypowiedzi językowych. K_W03 Posiada usystematyzowaną
Bardziej szczegółowoMinister van Sociale Zaken en Volksgezondheid
http://www.maggiedeblock.be/2005/11/18/resolutie-inzake-de-klinischebiologie/ Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Obecna Minister Zdrowia Maggy de Block wraz z Yolande Avontroodt, i Hilde Dierickx
Bardziej szczegółowo1. Sylabusy przedmiotów/modułów zajęć
1. Sylabusy przedmiotów/modułów zajęć Lp. Element Opis 1 Nazwa Interwencja kryzysowa 2 Typ wyboru 3 Instytut Nauk o Zdrowiu 4 Kod PPWSZ-RM-1-64A 5 Kierunek, kierunek: Ratownictwo medyczne specjalność,
Bardziej szczegółowoEtyka finansowania leczenia chorób rzadkich onkologicznych
Etyka finansowania leczenia chorób rzadkich onkologicznych Piotr Fiedor VI Letnia Akademia Onkologiczna dla Dziennikarzy Opracowano na podstawie źródeł udostępnionych w systemie informacji publicznej 11.08.2016
Bardziej szczegółowoDepresja wyzwanie dla współczesnej medycyny
Projekt jest współfinansowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014 2020 Depresja wyzwanie dla współczesnej medycyny
Bardziej szczegółowoBADANIE KLINICZNE PACJENTA Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI KONTAKT TERAPEUTYCZNY
BADANIE KLINICZNE PACJENTA Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI KONTAKT TERAPEUTYCZNY BADANIE KLINICZNE PACJENTA Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI Zbieranie wywiadu psychiatrycznego Ocena osobowości pacjenta Badanie
Bardziej szczegółowoRak publiczny priorytet?
Rak publiczny priorytet? Ipsos Sp. z o.o. ul. Taśmowa 7 02-677 Warszawa tel.: + 48 22 448 77 00 2012 Ipsos Wszystkie prawa zastrzeżone Nobody s Unpredictable 2011 Ipsos Spis treści 1. Opis projektu 3 2.
Bardziej szczegółowoWYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia29 kwietnia 2011 r. Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Bardziej szczegółowoŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA
Depresja Inż. Agnieszka Świątkowska Założenia kampanii Światowy Dzień Zdrowia obchodzony co roku 7 kwietnia, w rocznicę powstania Światowej Organizacji Zdrowia daje nam unikalną możliwość mobilizacji działań
Bardziej szczegółowoKIERUNKOWEEFEKTY KSZTAŁCENIA. Po ukończeniu studiów absolwent:
TABELA ODNIESIEŃ EFEKTÓW KIERUNKOWYCH DO EFEKTÓW OBSZAROWYCH KIERUNEK STUDIÓW: fizjoterapia POZIOM KSZTAŁCENIA: studia II stopnia PROFIL KSZTAŁCENIA: praktyczny OBSZAR KSZTAŁCENIA: obszar nauk medycznych,
Bardziej szczegółowoPsychologia kliniczna i zdrowia Program studiów jednolitych dla licencjatów i magistrów tryb niestacjonarny
Psychologia kliniczna i zdrowia Program studiów jednolitych dla licencjatów i magistrów tryb niestacjonarny Program ogólny Rodzaj zajęć Liczba modułów Liczba godzin Rok Moduł wspólny ogólnoszkolny a 1
Bardziej szczegółowoAkupunktura Trudności w projektowaniu badań klinicznych
Akupunktura Trudności w projektowaniu badań klinicznych AKUPUNKTURA TRUDNOŚCI W PROJEKTOWANIU BADAŃ KLINICZNYCH Bartosz Chmielnicki słowa kluczowe: Akupunktura, metodologia, medycyna oparta na faktach,
Bardziej szczegółowoPraktyki zawodowe na kierunku TERAPEUTA ZAJĘCIOWY
Policealne Studium Academica ul. Ogrodowa 5, 66-300 Międzyrzecz Praktyki zawodowe na kierunku TERAPEUTA ZAJĘCIOWY Materiał nauczania: Proces komunikacji interpersonalnej i jego elementy składowe. Poziomy
Bardziej szczegółowoJak pomóc samemu sobie w walce z NZJ. Dorota Jakubczak
Jak pomóc samemu sobie w walce z NZJ Dorota Jakubczak Każdy człowiek doświadcza choroby nieco inaczej We współczesnym, holistycznym modelu opieki zwraca się uwagę na emocjonalne doznania pacjenta, jego
Bardziej szczegółowo