EGZAMIN MATURALNY 2012 BIOLOGIA

Transkrypt

1 Centralna Komisja Egzaminacyjna EGZAMIN MATURALNY 2012 BIOLOGIA POZIOM ROZSZERZONY Kryteria oceniania odpowiedzi MAJ 2012

2 2 Zadanie 1. (01) Obszar standardów 1 F, 2 P, 3 F Opis wymaga Opisanie organelli komórkowych na przykadzie mitochondriów (I.1.a.7) 1 p. za poprawn ocen wszystkich trzech informacji dotyczcych mitochondriów 0 p. za niepoprawn ocen jednej lub dwóch, lub wszystkich informacji Zadanie 2. (02) Korzystanie z informacji Scharakteryzowanie rodzajów transportu przez bony komórkowe z wykorzystaniem podanych informacji (II.3.b) Schemat Rodzaj transportu Opis transportu A 1 III B 2 I 2 p. za poprawne scharakteryzowanie w tabeli obu przedstawionych na schematach rodzajów transportu 1 p. za poprawne scharakteryzowanie jednego z przedstawionych rodzajów transportu 0 p. za niepen charakterystyk kadego z rodzajów transportu lub charakterystyki niepoprawne, np. schemat A: rodzaj transportu III, opis 1 Zadanie 3. (01) Wyjanienie zalenoci pomidzy organizmem a rodowiskiem na przykadzie osmoregulacji u pierwotniaków sodkowodnych (III.2.a) Stenie roztworu wewntrzkomórkowego u pierwotniaków sodkowodnych jest wysze od stenia rodowiska, w którym yj (hipertoniczne), dlatego istnieje konieczno usuwania przez wodniczki ttnice nadmiaru napywajcej wody. Pierwotniaki sodkowodne yj w rodowisku hipotonicznym (o niszym steniu ni roztwór wewntrzkomórkowy), wic wodniczki ttnice umoliwiaj usuwanie nadmiaru wody wnikajcej do ich komórek. 1 p. za poprawne uzasadnienie funkcji adaptacyjnej wodniczek ttnicych u pierwotniaków sodkowodnych polegajcej na usuwaniu nadmiaru wody z ich komórek, z uwzgldnieniem stenia roztworu wewntrzkomórkowego i rodowiska 0 p. za odpowied niepen lub zbyt ogóln, która nie odnosi si do rónicy ste roztworu wewntrzkomórkowego i rodowiska, lub odpowied merytorycznie niepoprawn

3 3 Zadanie 4. (02) Na podstawie informacji w tekcie wyjanienie wpywu promieniowania UV na metabolizm bakterii (III.2.a) Zmiana struktury enzymów pod wpywem promieniowania UV, powoduje ich unieczynnienie i dlatego komórka nie moe przeprowadza procesów katalizy enzymatycznej, a w konsekwencji procesów metabolicznych. Uszkodzenie DNA powoduje zatrzymanie biosyntezy biaek enzymatycznych katalizujcych reakcje biochemiczne, co moe prowadzi do zahamowania procesów metabolicznych. 1 p. za poprawne wyjanienie uwzgldniajce zwizek przyczynowo-skutkowy, czyli wpyw zmiany struktury biaek enzymatycznych na zahamowanie ich aktywnoci katalitycznej lub wpyw uszkodzenia DNA na brak syntezy enzymów i w konsekwencji zahamowanie procesów metabolicznych 0 p. za wyjanienie, które nie uwzgldnia wszystkich elementów zwizku przyczynowoskutkowego lub odpowied merytorycznie niepoprawn Przykady poprawnej odpowiedzi: Na podstawie informacji w tekcie wyjanienie wpywu promieniowania UV na rozmnaanie si bakterii (III.2.a) Promieniowanie UV uszkadza DNA komórek, co uniemoliwia zachodzenie replikacji i w konsekwencji podziaów komórkowych. Promieniowanie UV uszkadza biaka enzymatyczne odpowiedzialne za proces replikacji DNA lub przebieg podziau komórki, co uniemoliwia rozmnaanie si bakterii. 1 p. za poprawne wyjanienie uwzgldniajce zwizek przyczynowo-skutkowy, czyli wpyw uszkodzenia DNA na replikacj albo wpyw uszkodzenia struktury enzymów biorcych udzia w replikacji lub podziaach komórki, i w konsekwencji wpyw tych zmian na rozmnaanie si bakterii 0 p. za wyjanienie, które nie uwzgldnia wszystkich elementów zwizku przyczynowoskutkowego, np. wyjanienie, które nie odnosi si do replikacji, lub odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 5. (01) Wykazanie obronnej przed drobnoustrojami funkcji skóry na przykadzie wybranej cechy skóry (I.1.c.6.P) Skóra jest skuteczn barier dla drobnoustrojów, poniewa: wydziela pot zawierajcy lizozym, który niszczy bakterie posiada gruczoy ojowe wydzielajce nienasycone kwasy tuszczowe, które unieszkodliwiaj bakterie jej powierzchnia ma kwasowy odczyn hamujcy rozmnaanie si bakterii zuszczajcy si naskórek w sposób mechaniczny usuwa patogeny zrogowaciaa warstwa martwych komórek naskórka stanowi barier mechaniczn dla bakterii.

4 4 1 p za poprawne wyjanienie uwzgldniajce cech skóry i udzia tej cechy w obronie organizmu przed drobnoustrojami 0 p. za odpowied niepen, która podaje tylko cech skóry bez okrelenia roli tej cechy lub odpowied zbyt ogóln, np. pot niszczy drobnoustroje, lub odpowied niepoprawn Zadanie 6. (02) Korzystanie z informacji Okrelenie waciwoci enzymu na podstawie informacji przedstawionych na schemacie (II.1.b) A. / Nie zuywa si w trakcie reakcji. E. / Jest specyficzny wzgldem substratu dziki koenzymowi. 1 p. za poprawne zaznaczenie dwóch waciwoci enzymu, które mona okreli wycznie na podstawie schematu 0 p. za poprawne zaznaczenie tylko jednej waciwoci enzymu lub dwóch waciwoci, które nie wynikaj ze schematu lub zaznaczenie wicej ni dwóch waciwoci Zaklasyfikowanie enzymu przedstawionego na schemacie wedug typu przeprowadzanej reakcji (I.1.a.6) C. / Ligaza enzym katalizujcy czenie si dwóch czsteczek. 1 p. za poprawne zaznaczenie rodzaju enzymu, który katalizuje reakcj przedstawion na schemacie 0 p. za zaznaczenie odpowiedzi nieprawidowej lub zaznaczenie wicej ni jednej odpowiedzi Zadanie 7. (02) Wyjanienie zalenoci przyczynowo-skutkowej na przykadzie wpywu zmian temperatury na przebieg reakcji enzymatycznej (III.2.a) Przykady poprawnych odpowiedzi: 1. Nastpi zatrzymanie przebiegu reakcji, poniewa podwyszenie temperatury spowoduje zniszczenie struktury trzeciorzdowej tego enzymu / denaturacj tego enzymu. 2. Nastpi spowolnienie reakcji, poniewa obnienie temperatury spowoduje obnienie aktywnoci tego enzymu. 2 p. za poprawne okrelenie i uzasadnienie wpywu kadej z dwóch zmian temperatury na przebieg reakcji, uwzgldniajce wpyw temperatury na struktur enzymu i jego aktywno (1.) i na jego aktywno (2.) 1 p. za poprawne okrelenie i uzasadnienie jednego przypadku zmiany temperatury na przebieg reakcji enzymatycznej 0 p. za okrelenie tylko wpywu temperatury na przebieg reakcji bez uzasadnienia lub obie odpowiedzi merytorycznie niepoprawne, np. zawierajce informacj, e dana reakcja nie zajdzie

5 5 Zadanie 8. (02) Sformuowanie problemu badawczego na podstawie opisu przebiegu dowiadczenia (III.1.a) Przykady poprawnej odpowiedzi: Czy w komórkach wtroby wystpuje enzym (katalaza) rozkadajcy nadtlenek wodoru? Badanie obecnoci katalazy w komórkach wtroby. 1 p. za poprawne sformuowanie problemu badawczego odnoszcego si do wystpowania katalazy w komórkach wtroby 0 p. za problem badawczy, który nie uwzgldnia katalazy lub odnoszcy si tylko do funkcji katalazy, lub odpowied merytorycznie niepoprawn Zinterpretowanie wyniku przeprowadzonego dowiadczenia wyjanienie procesu rozkadu nadtlenku wodoru (III.1.a) Neutralizacja nadtlenku wodoru przez komórki wtroby polega na jego rozkadzie przez katalaz, na wod i tlen. W komórkach wtroby zachodzi reakcja rozkadu: 2H 2 O 2 katalaza 2H 2 O + O 2 1 p. za poprawn odpowied uwzgldniajc rozkad H 2 O 2 na wod i tlen 0 p. za odpowied niepen, która nie uwzgldnia obu produktów rozkadu lub odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 9. (02) Korzystanie z informacji Przykady poprawnych odpowiedzi (dwie sporód): Odczytanie z tekstu cech granulocytów obojtnochonnych, uzasadniajcych ich funkcj obronn (II.1.a) zdolno przemieszczania si do ognisk zapalnych zdolno do fagocytozy drobnoustrojów obecno w lizosomach odpowiednich enzymów trawicych bakterie zdolno do rozpoznawania substancji wydzielanych przez bakterie 1 p. za podanie na podstawie tekstu dwóch cech granulocytów obojtnochonnych umoliwiajcych skuteczn walk z bakteriami 0 p. za podanie tylko jednej poprawnej cechy lub dwóch cech, które nie wynikaj z tekstu, lub odpowiedzi niepoprawne

6 6 odporno: nieswoista, wrodzona Okrelenie rodzaju odpornoci organizmu warunkowanej przez granulocyty obojtnochonne (I.4.a.8.P) 1 p. za podkrelenie dwóch poprawnych cech odpornoci opisanej w tekcie 0 p. za podkrelenie tylko jednej poprawnej cechy lub dwóch cech niepoprawnych, lub wicej ni dwóch cech Zadanie 10. (01) B. / trójwarstwowo cian D. / obecno ródbonka Okrelenie podobiestwa w budowie ttnic i y wynikajcego z ich porównania (I.2.b.2.P) 1 p. za zaznaczenie dwóch poprawnych odpowiedzi okrelajcych podobiestwo w budowie ttnic i y 0 p. za zaznaczenie tylko jednej poprawnej odpowiedzi lub dwóch odpowiedzi niepoprawnych, lub zaznaczenie wicej ni dwóch odpowiedzi Zadanie 11. (02) Rozpoznanie na schemacie wskazanego elementu budowy ukadu pokarmowego i okrelenie jego funkcji (I.1.a.1.P) Pcherzyk óciowy magazynuje ó wytwarzan w wtrobie i dostarcza j do dwunastnicy z chwil rozpoczcia trawienia. Pcherzyk óciowy zagszcza ó wytwarzan w wtrobie i uwalnia j do jelita cienkiego z chwil rozpoczcia trawienia. 1 p. za podanie poprawnej nazwy struktury wskazanej na rysunku i okrelenie jej funkcji 0 p. za podanie tylko nazwy struktury bez okrelenia jej funkcji lub odpowied merytorycznie niepoprawn, np. produkuje lub wydziela ó struktura: C trzustka Rozpoznanie na schemacie elementu budowy ukadu pokarmowego na podstawie jego funkcji (I.1.c.1.P) 1 p. za podanie litery oznaczajcej struktur wydzielajc enzymy trawienne do dwunastnicy oraz podanie nazwy struktury 0 p. za podanie tylko oznaczenia literowego tej struktury lub tylko jej nazwy, lub odpowied niepoprawn

7 7 Zadanie 12. (01) Wyjanienie zalenoci midzy ruchami perystaltycznymi przeyku a przemieszczaniem si pokarmu w przewodzie pokarmowym czowieka (III.2.a) Minie przeyku wykonuj ruchy perystaltyczne (robaczkowe), które przesuwaj pokarm w kierunku od garda a do odka. W przeyku pokarm przesuwany jest w kierunku odka, dziki skurczom mini podunych i okrnych, które jednoczenie uniemoliwiaj jego cofanie si. 1 p. za poprawne wyjanienie uwzgldniajce ruchy perystaltyczne mini przeyku, lub prac mini okrnych oraz podunych zapobiegajc cofaniu si pokarmu 0 p. za odpowied, która uwzgldnia jedynie ruchy mini przeyku lub tylko przesuwanie si pokarmu bez okrelenia kierunku, lub odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 13. (03) Korzystanie z informacji Opisanie budowy doka rodkowego (plamki ótej) w siatkówce oka na podstawie informacji przedstawionych na wykresie (II.1.b) Doek rodkowy (plamka óta) zawiera bardzo duo (ok. 160 tys.) czopków i niewielk liczb prcików. 1 p. za poprawny na podstawie schematu opis doka rodkowego (plamki ótej) uwzgldniajcy oba rodzaje receptorów i ich ogóln ilo 0 p. za opis uwzgldniajcy tylko jeden rodzaj receptorów lub oba rodzaje receptorów bez okrelenia ich ogólnej iloci, lub za opis podany nie na podstawie wykresu, np. stwierdzajcy cakowity brak prcików, lub za odpowied merytorycznie niepoprawn Opisanie roli tarczy nerwu wzrokowego (plamki lepej) w funkcjonowaniu oka (I.1.a.5.P) Tarcza nerwu wzrokowego (plamka lepa) to miejsce wyjcia nerwu wzrokowego z oka. 1 p. za podanie prawidowej nazwy miejsca oznaczonego na schemacie liter X oraz poprawne wyjanienie uwzgldniajce nerw wzrokowy 0 p. za podanie prawidowej nazwy miejsca oznaczonego na schemacie liter X bez wyjanienia lub wyjanienie bez podania nazwy wskazanego miejsca, lub odpowied merytorycznie niepoprawn

8 8 c) (01) Rozrónienie i scharakteryzowanie elementów budowy siatkówki oka (I.1.a.5.P) Prciki (komórki prcikonone) s odpowiedzialne za widzenie przy sabym owietleniu / czarno-biae / postrzeganie ksztatu i ruchu. 1 p. za podanie poprawnej nazwy receptorów, których jest najwicej w siatkówce oka, oraz okrelenie ich roli w procesie widzenia 0 p. za podanie tylko nazwy receptorów bez okrelenia ich roli lub odpowied niepoprawn, lub zbyt ogóln, np. odnoszc si tylko do odbioru bodców wietlnych Zadanie 14. (01) Sformuowanie wniosku na podstawie analizy wyników przeprowadzonych obserwacji (III.3.a) C. / Receptory dotykowe s nierównomiernie rozmieszczone w skórze, w rónych czciach jego ciaa, w jednych miejscach jest ich wicej ni w innych. 1 p. za zaznaczenie prawidowego wniosku dotyczcego rozmieszczenia receptorów dotyku w skórze czowieka 0 p. za zaznaczenie wniosku niewaciwego lub zaznaczenie wicej ni jednego wniosku Zadanie 15. (01) Wyjanienie zwizku midzy wpywem leku psychotropowego na dziaanie synapsy a funkcjonowaniem orodkowego ukadu nerwowego (III.1.a) Lek ten uniemoliwia przekazanie impulsu nerwowego na nastpny neuron, co powoduje spowolnienie lub zahamowanie reakcji na dany bodziec podczas prowadzenia samochodu. Lek ten moe powodowa wygaszenie impulsu nerwowego w synapsie, co skutkuje spowolnieniem lub zahamowaniem reakcji kierowcy. 1 p. za poprawne wyjanienie przyczyny uniemoliwiajcej prowadzenie samochodu po zayciu leku o dziaaniu opisanym w tekcie, które uwzgldnia zwizek przyczynowo skutkowy: hamowanie lub brak przekazywania impulsu nerwowego w synapsie spowolnienie lub zahamowanie reakcji czowieka 0 p. za wyjanienie, które nie uwzgldnia wszystkich elementów zwizku przyczynowo skutkowego lub odpowied merytorycznie niepoprawn

9 9 Zadanie 16. (01) Okrelenie mechanizmu regulacji hormonalnej u czowieka na przykadzie dziaania hormonów antagonistycznych trzustki (I.4.a.11.P) Insulina powoduje spadek stenia glukozy we krwi, natomiast glukagon powoduje wzrost stenia glukozy we krwi. 1 p. za prawidowy wybór dwóch hormonów dziaajcych antagonistycznie oraz podanie, na czym polega antagonizm ich dziaania 0 p. za podanie tylko nazw hormonów bez podania na czym polega antagonizm ich dziaania lub za podanie obok insuliny i glukagonu nazw innych hormonów, lub odpowied merytorycznie niepoprawn, np. glukagon rozkada glikogen na glukoz. Zadanie 17. (01) Uporzdkowanie przedstawionych na schemacie informacji dotyczcych cyklu yciowego krkopawów (I.4.a.9) 1. Meduzy rozmnaaj si pciowo / bezpciowo. 2. Zapodnienie u przedstawionego krkopawa jest zewntrzne / wewntrzne. 3. W cyklu yciowym krkopawów oba pokolenia meduza i polip s haploidalne / diploidalne. 1 p. za poprawne wykrelenie wszystkich trzech nieprawdziwych okrele 0 p. za poprawne wykrelenie tylko dwóch lub jednego nieprawdziwego okrelenia, lub odpowied niepoprawn, np. wykrelenie prawdziwych okrele Zadanie 18. (02) 1. / opywowy ksztat ciaa 3. / wydzielanie luzu przez gruczoy luzowe Wskazanie w budowie ryb cech adaptacyjnych do pokonywania oporu wody (I.3.a.2) 1 p. za podanie obu oznacze cyfrowych poprawnie wybranych cech, które stanowi przystosowanie ryb do pokonywania duego oporu wody 0 p. za podanie oznaczenia tylko jednej cechy lub dwóch cech niepoprawnych, lub podanie wicej ni dwóch cech 6. / obecno pcherza pawnego Wskazanie w budowie ryb cechy odpowiedzialnej za regulacj gbokoci ich zanurzenia (I.3.a.2)

10 10 1 p. za podanie oznaczenia cechy, która uatwia rybom regulowanie gbokoci zanurzenia w wodzie 0 p. za podanie oznaczenia cechy wybranej niepoprawnie lub podanie oznacze wicej ni jednej cechy Zadanie 19. (02) Wykazanie zwizku obecnoci grzebienia na mostku ptaków ze sposobem ich poruszania si (I.2.a.2) Grzebie na mostku zachoway: pingwin grzebie suy jako miejsce przyczepu mini skrzyde, których pingwiny uywaj do pywania w wodzie myszoów grzebie suy jako miejsce przyczepu mini skrzyde, których myszoowy uywaj do latania. 2 p. za podanie nazw dwóch ptaków sporód przedstawionych na rysunkach, które maj grzebie na mostku i okrelenie roli tej struktury w sposobie poruszania si kadego z nich 1 p. za podanie nazwy jednego ptaka sporód przedstawionych na rysunkach, który ma grzebie na mostku i okrelenie roli tej struktury w sposobie jego poruszania si 0 p. za podanie tylko nazw ptaków bez okrelenia roli grzebienia na mostku u kadego z nich lub uzasadnienie ogólne bez wskazania roli mini w poruszaniu si (pywanie / latanie), np. grzebie stanowi miejsce przyczepu skrzyde, lub odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 20. (02) Okrelenie przynalenoci systematycznej dziobaka i kolczatki podanie miejsca ich wystpowania (I.1.a.3) Australia (i Tasmania) 1 p. za podanie poprawnej nazwy kontynentu, na którym yj dziobak i kolczatka 0 p. za odpowied niepoprawn Okrelenie przynalenoci systematycznej dziobaka i kolczatki wskazanie cech odróniajcych je od wszystkich pozostaych ssaków (I.1.a.9) jajorodno / jajoyworodno obecno steku obecno koci kruczej 1 p. za podanie poprawnej cechy wystpujcej tylko u stekowców i odróniajcej dziobaka i kolczatk od wszystkich pozostaych ssaków 0 p. za podanie cechy ssaków, która nie jest swoist cech stekowców, np. s owosione, nie maj zbów, lub podanie wicej ni jednej cechy ssaków (w tym cechy swoistej), lub odpowied merytorycznie niepoprawn

11 11 Zadanie 21. (02) przeobraenie zupene (holometabolia) Scharakteryzowanie sposobu rozmnaania si zwierzt na przykadzie pchy ludzkiej ((I.4.a.9) 1 p. za podanie poprawnej nazwy typu przeobraenia wystpujcego w cyklu rozwojowym pchy ludzkiej 0 p. za odpowied niepoprawn, np. przeobraenie pene Korzystanie z informacji Skonstruowanie schematu cyklu rozwojowego pchy ludzkiej na podstawie tekstu (II.3.a) 1 2 zapodnione jajo larwa larwa larwa poczwarka imago 1 p. za poprawne w caoci uzupenienie schematu cyklu rozwojowego pchy ludzkiej 0 p. za odpowied niepen lub niepoprawn Zadanie 22. (02) Poprawne odpowiedzi: Scharakteryzowanie przebiegu i lokalizacji procesu fotosyntezy (I.4.a.3) B. / Produkcja ATP i NADH jest rezultatem inicjowanej przez wiato wdrówki elektronów przez acuch przenoników oraz dziki fotolizie wody. E. / W cyklu Calvina przeksztacanie dwutlenku wgla w cukier (aldehyd 3-fosfoglicerynowy) rozpoczyna si przyczeniem czsteczki dwutlenku wgla do czsteczki piciowglowego zwizku organicznego. 2 p. za zaznaczenie dwóch poprawnych odpowiedzi dotyczcych procesu fotosyntezy 1 p. za zaznaczenie jednej poprawnej odpowiedzi dotyczcej procesu fotosyntezy lub zaznaczenie dwóch odpowiedzi ( w tym jednej poprawnej) 0 p. za zaznaczenie dwóch odpowiedzi nieprawidowych lub zaznaczenie wicej ni dwóch odpowiedzi

12 12 Zadanie 23. (02) Sformuowanie hipotezy badawczej potwierdzonej wynikiem przeprowadzonego dowiadczenia (III.1.a.) Transpiracja z powierzchni lici warunkuje przepyw wody w rolinie. Transport wody w liciach rolin odbywa si na skutek siy sscej wywoanej transpiracj. 1 p. za sformuowanie trafnej hipotezy badawczej odnoszcej si do celu dowiadczenia, czyli roli procesu transpiracji w transporcie wody u rolin 0 p. za odpowied niepoprawn lub zbyt ogóln, np. transpiracja wpywa na transport wody w rolinie Wyjanienie wpywu zaplanowanych warunków dowiadczenia na jego przebieg i wynik (III.1.a) Olej zapobiega parowaniu wody z jej powierzchni w soju, co mogoby mie wpyw na poprawno wyników bada. 1 p. za poprawne wyjanienie uwzgldniajce rol warstwy oleju w uniemoliwieniu parowania wody z jej powierzchni w soju 0 p. za odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 24. (01) Wyjanienie rónicy w prdkoci przewodzenia wody u rolin iglastych i dwuliciennych w zalenoci od budowy ich drewna (III.2.a) Komórki drewna rolin iglastych maj posta cewek i przepyw wody odbywa si przez jamki, co spowalnia przewodzenie wody, natomiast drewno rolin dwuliciennych tworz rurkowate naczynia bez cian poprzecznych, przez które woda przepywa atwiej i przewodzenie wody u tych rolin zachodzi szybciej. 1 p. za poprawne wyjanienie rónicy w prdkoci przewodzenia wody u rolin iglastych i dwuliciennych, uwzgldniajce rónice w budowie cewek i naczy 0 p. za odpowied ogóln, która nie uwzgldnia rónic w budowie drewna wskazanych rolin, lub odpowied merytorycznie niepoprawn

13 13 Zadanie 25. (02) Korzystanie z informacji Skonstruowanie diagramu supkowego ilustrujcego wpyw nawoenia na wysoko plonów buraków cukrowych na podstawie danych w tabeli (II.3.a) Przykady diagramów: 2 p. za poprawne opisanie histogramów (Ilo potasu / K / K 2 O w kg/ha ) i podanie wartoci liczbowych przy supkach oraz opisanie osi Y: Plony / Wysoko plonów (buraków cukrowych), w t/ha oraz poprawne wyskalowanie osi i narysowanie supków histogramu zgodnie z podan legend 1 p. tylko za poprawne opisanie histogramów i opisanie osi Y, bez narysowania supków histogramu albo z bdnie narysowanymi supkami, lub niepoprawnym wyskalowaniem osi albo tylko za poprawne narysowanie supków histogramu oraz wyskalowanie osi Y przy niepenym opisie osi i histogramów 0 p. za cakowicie nieprawidowo narysowany i opisany diagram

14 14 Zadanie 26. (01) Wyjanienie zwizku midzy niedoborem azotu w glebie a nisk zawartoci sacharozy w korzeniach buraków cukrowych (III.2.a) Niedobór azotu wywouje spadek iloci chlorofilu w komórkach, co skutkuje zmniejszeniem tempa procesu fotosyntezy i w konsekwencji ograniczeniem wytwarzania sacharozy gromadzonej w korzeniach buraków. 1 p. za poprawne wykazanie zalenoci pomidzy niedoborem azotu a spowolnieniem tempa fotosyntezy wynikajcym ze spadku iloci chlorofilu, i wytwarzaniem sacharozy jako jej produktu (wtórnego) 0 p. za odpowied niepen, która nie uwzgldnia spadku iloci chlorofilu lub spadku tempa fotosyntezy, lub ograniczenia wytwarzania sacharozy, albo za odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 27. (02) Planowanie przebiegu dowiadczenia okrelenie próby kontrolnej (III.1.a) Przykady poprawnych odpowiedzi: Niekiekujce, np. suche nasiona pszenicy umieszczone w termosie zamknitym korkiem z termometrem. Zagotowane kiekujce nasiona umieszczone w termosie zamknitym korkiem z termometrem. 1 p. za poprawnie okrelon prób kontroln uwzgldniajc materia badawczy, który stanowi nasiona pozbawione moliwoci kiekowania w termosie zamknitym korkiem z termometrem 0 p. za odpowied niepen, np. która nie uwzgldnia obecnoci termometru lub merytorycznie niepoprawn Zinterpretowanie wyników przeprowadzonego dowiadczenia (III.1.a) C. / W czasie kiekowania nasion wzrasta intensywno przemian anabolicznych. 1 p. za poprawnie zaznaczon interpretacj wyniku dowiadczenia 0 p. za zaznaczenie odpowiedzi niepoprawnej lub wicej ni jednej odpowiedzi Zadanie 28. (03) Korzystanie z informacji Scharakteryzowanie procesu translacji na podstawie schematu (II.1.a) 1 P, 2 P, 3 F

15 15 1 p. za poprawn ocen wszystkich (trzech) informacji 0 p. za niepoprawn ocen jednej lub dwóch, lub wszystkich informacji Zinterpretowanie informacji przedstawionych na schemacie (III.2.a) antykodon: AUG lub GUA 1 p. za poprawne podanie zestawienia nukleotydów w antykodonie trna przenoszcym tyrozyn 0 p. za odpowied niepoprawn c) (01) Wiadomoci rozumienie Wyjanienie funkcji elementów strukturalnych jdra komórkowego w procesie translacji (I.1.4.b.20) Poprzez pory w bonie jdrowej przedostaj si do cytoplazmy podjednostki rybosomów oraz kwasy rybonukleinowe biorce udzia w translacji (mrna, trna). 1 p. za poprawne wyjanienie znaczenia porów w otoczce jdrowej 0 p. za odpowied niepoprawn, np. odnoszc si do rrna Zadanie 29. (01) Okrelenie skutków mutacji w obrbie intronu u organizmów eukariotycznych (I.4.b.19) Przykady poprawnych odpowiedzi: Mutacja w obrbie intronu nie moe prowadzi do zmiany waciwoci biaka, poniewa introny s wycinane z transkryptu RNA (w procesie splicingu) przed syntez biaek. Mutacja w obrbie intronu nie moe prowadzi do zmiany waciwoci biaka, poniewa introny s niekodujcymi sekwencjami genu / nie zawieraj informacji genetycznej. 1 p. za poprawne wyjanienie skutków mutacji w obrbie intronów uwzgldniajce albo wycinanie intronów przed translacj, albo informacj, e nie zawieraj informacji genetycznej 0 p. za odpowied, która nie uwzgldnia zaoenia podanego w poleceniu, np. odnoszc si do alternatywnego splicingu lub odpowied niepen, np., która nie zawiera okrelenia etapu wycinania intronów albo ich cechy, lub odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 30. (02) Rozwizanie zadania z zakresu dziedziczenia cech u rónych organizmów okrelenie genotypów opisanego organizmu(iii.2.c) genotypy: AaBB, AaBb 1 p. za poprawne podanie obu moliwych genotypów opisanego organizmu

16 16 0 p. za podanie tylko jednego genotypu lub obu nieprawidowych Rozwizanie zadania z zakresu dziedziczenia cech u rónych organizmów ustalenie genotypów rodziców opisanego potomstwa i zapisanie krzyówki genetycznej (III.2.c) D. / aabb x AABB Przykad krzyówki AB ab ab AaBB AaBb 1 p. za poprawne zaznaczenie genotypów obojga rodziców i uzasadnienie tego wyboru krzyówk w caoci poprawnie narysowan 0 p. za zaznaczenie genotypów bez narysowania krzyówki lub narysowanie krzyówki bez zaznaczenia genotypów, lub za niepoprawnie narysowan krzyówk Zadanie 31. (01) Rozwizanie zdania genetycznego z zakresu dziedziczenia cech u czowieka okrelenie sposobu dziedziczenia opisanej cechy ((III.2.c) Allel nie jest sprzony z pci, poniewa synowie pary A (w II pokoleniu) s zdrowi. Allel nie jest sprzony z pci, poniewa para C ma chor córk. 1 p. za ustalenie, e allel nie jest sprzony z pci wraz z prawidowym uzasadnieniem na podstawie zamieszczonego rodowodu 0 p. za ustalenie, e allel nie jest sprzony z pci bez uzasadnienia lub z niepenym uzasadnieniem, np. poniewa choruj zarówno kobiety, jak i mczyni, lub odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 32. (02) Rozwizanie zadania z zakresu dziedziczenia cech u rónych organizmów okrelenie fenotypów potomstwa (III.2.c) myszy óte : myszy czarne 2 : 1

17 17 1 p. za podanie waciwego stosunku liczbowego fenotypów potomstwa myszy ótych 0 p. za odpowied niepoprawn, np. 50% lub 25% Okrelenie sposobu dziedziczenia opisanej cechy na podstawie analizy przedstawionych danych (III.2.c) Allel B y jest recesywny ze wzgldu na cech ywotno (letalno) poniewa osobniki homozygotyczne gin przed urodzeniem, natomiast osobniki heterozygotyczne przeywaj. 1 p. za poprawne okrelenie cechy, ze wzgldu na któr allel B y jest recesywny, i uzasadnienie odnoszce si do przeywalnoci osobników 0 p. za okrelenie tylko cechy, ze wzgldu na któr allel B y jest recesywny, bez uzasadnienia lub podanie uzasadnienia bez okrelenia cechy, lub odpowied niepoprawn Zadanie 33. (01) Okrelenie na podstawie wykresu tendencji zmian powierzchni upraw GMO na wiecie i podanie prawdopodobnej przyczyny (III.2.b) Jest to tendencja wzrastajca. Zwikszenie powierzchni upraw GMO wynika prawdopodobnie ze wzgldów ekonomicznych, poniewa takie roliny daj moliwo uzyskania wikszych plonów przy mniejszych kosztach uprawy, gdy nie wymagaj, np. stosowania w duych ilociach chemicznych rodków ochrony rolin. 1 p. za poprawne okrelenie tendencji zmian powierzchni upraw GMO na wiecie i podanie waciwej przyczyny 0 p. za okrelenie tylko tendencji zmian bez podania przyczyny lub odpowied niepoprawn albo niepen i odnoszc si do jednego rodzaju GMO, np. odpornych tylko na herbicydy lub tylko na szkodniki Zadanie 34. (02) Okrelenie zalety kojarzenia krewniaczego w hodowli zwierzt (I.4.b.17) Wyselekcjonowanie w hodowli tzw. czystych linii homozygotycznych osobników pod wzgldem podanej cechy. Uzyskanie osobników o preferowanych w hodowli cechach. 1 p. za poprawne przedstawienie zalety kojarzenia krewniaczego odnoszcego si do zwikszenia czstoci podanej cechy w populacji hodowlanej lub do zwikszenia frekwencji alleli odpowiedzialnych za dan cech 0 p. za odpowied merytorycznie niepoprawn, np. odnoszc si do zmiany cech gatunku

18 18 Sformuowanie argumentu uzasadniajcego niekorzystno kojarzenia krewniaczego (III.3.a) Przykad poprawnej odpowiedzi Zwiksza si prawdopodobiestwo ujawnienia w potomstwie cech niekorzystnych lub chorób bdcych skutkiem zwikszonej homozygotycznoci lub ujawnienie si niekorzystnych mutacji recesywnych. Moe nastpi zmniejszenie rónorodnoci genetycznej potomstwa. 1 p. za poprawne uzasadnienie niekorzystnego zjawiska krzyowania wsobnego w warunkach naturalnych, uwzgldniajce podoe genetyczne 0 p. za odpowied, która nie uwzgldnia podoa genetycznego lub odpowied niepoprawn merytorycznie odnoszc si, np. do zmniejszenia biorónorodnoci Zadanie 35. (01) Korzystanie z informacji Zredagowanie opisu przedstawionych na rysunkach zmian liczebnoci populacji orzsków (II.3.b) W dowiadczeniu A drapiene orzski (gatunek 2) pocztkowo zwikszay swoj liczebno dziki obfitoci poywienia (gatunek 1), a nastpnie wskutek braku poywienia, spowodowanego zmniejszaniem si liczebnoci gatunku 1. ich liczba gwatownie zmniejszaa si, a do ich wyginicia. 1 p. za poprawny opis zmian populacji drapienych orzsków we waciwie wybranym dowiadczeniu (dowiadczenie A) z uwzgldnieniem przyczyny i skutku tych zmian 0 p. za opis dotyczcy dowiadczenia B lub opis niepeny, lub odpowied niepoprawn Zadanie 36. (01) Okrelenie przynalenoci dzicioa duego do poziomów troficznych w opisanym ekosystemie (I.4.a.14) 1. konsument I-rzdu / rolinoerca 2. konsument II rzdu / drapienik 1 p. za poprawne okrelenie obu poziomów troficznych dzicioa duego 0 p. za odpowied niepen, która uwzgldnia tylko jeden poziom troficzny albo oba poziomy troficzne (w tym tylko jeden poprawny), lub obie czci odpowiedzi niepoprawne Zadanie 37. (01) Sformuowanie wniosku na podstawie opisu przeprowadzonego eksperymentu (III.3.a) Konkurencja midzy tymi gatunkami powoduje zawenie / ograniczenie niszy ekologicznej paki wskolistnej.

19 19 1 p. za sformuowanie na podstawie przedstawionych informacji poprawnego wniosku dotyczcego wpywu konkurencji midzygatunkowej na nisz ekologiczn paki wskolistnej 0 p. za odpowied, która nie odnosi si do niszy ekologicznej paki wskolistnej lub, która nie jest wnioskiem, ale opisem wyników tego eksperymentu, lub za odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 38. (01) Sformuowanie i uzasadnienie opinii dotyczcej ewolucji organizmów na podstawie analizy przedstawionych informacji ((III.3.a) Elpistostegidy nie mogy by przodkami tetrapodów, gdy pojawiy si na Ziemi póniej ni tetrapody, a wic w czasie, kiedy na Ziemi yy ju tetrapody. 1 p. za sformuowanie na podstawie przedstawionych informacji trafnej opinii, e elpistostegidy nie mogy by przodkami tetrapodów wraz z poprawnym uzasadnieniem 0 p. za samo stwierdzenie, e elpistostegidy nie mogy by przodkami tetrapodów bez uzasadnienia lub odpowied nielogiczn, np. odnoszc si do wieku polskiego znaleziska, a nie do wieku porównywanych organizmów, lub odpowied cakowicie niepoprawn