Problematyka ustępowania świerka z lasów beskidzkich

Transkrypt

1 SEMINARIUM Gospodarka leśna i rybacka elementem kształtowania zasobów wodnych regionu wodnego Małej Wisły Problematyka ustępowania świerka z lasów beskidzkich Jaszowiec

2 Nadleśnictwa w Beskidzie Śląskim i śywieckim

3 Przyczyny zagroŝenia trwałości lasów w Beskidach ZagroŜenia wynikające z przyczyn historycznych: wprowadzenie obcych genotypów świerka; wprowadzenie monokultur świerkowych w miejsce naturalnych buczyn; powtórne wprowadzenie lasu na tereny okresowo wykorzystywane rolniczo; sąsiedztwo rezerwatów świerkowych w fazie rozpadu; dobór materiału sadzeniowego bez uwzględnienia piętrowości; presja na utrzymanie wysokiego wieku rębności świerka; duŝy udział lasów prywatnych o obniŝonym reŝimie sanitarnym;

4 tys. ha Struktura własności 600 tys. ha Ilość właścicieli 400 LN osób Średnia wielkość działki 0,63ha RDLP LP RDLP ,5 Beskidy 48 83,5 LN Beskidy 48 LP LN

5 Przyczyny zagroŝenia trwałości lasów w Beskidach ZagroŜenia wynikające z działalności człowieka: wieloletnie szkodliwe oddziaływanie imisji przemysłowych, skutkujące zmianą chemizmu gleb, ich biologiczną degradacją i silną redukcją aparatu asymilacyjnego świerków; urbanizacja przestrzeni i fragmentacja kompleksów leśnych, sprzyjająca powstawaniu szkód wiatrołomowych; rozwój turystyki masowej.

6 Przyczyny zagroŝenia trwałości lasów w Beskidach ZagroŜenia wynikające z oddziaływania czynników biotycznych: - rozszerzająca się epifitoza opieńki; - okresowo narastająca liczebność populacji owadów folio i kambiofagicznych;

7 Przyczyny zagroŝenia trwałości lasów w Beskidach ZagroŜenia wynikające z oddziaływania czynników abiotycznych: - ocieplanie się klimatu; - nasilanie się zjawisk atmosferycznych, tj. huragany i opady o charakterze burzowym;

8 Wiek XV-XVIII Osadnictwo wołoskie wylesienia górnych partii gór dla potrzeb gospodarki pasterskiej

9 Wiek XVIII/XIX Eliminacja gatunków liściastych przerabianych na węgiel drzewny

10 Lasy Dóbr śywieckich ,99 hektarów Po 1808 r. własność rodziny Habsburgów Wiek XVIII -XX Zalesienia hal i gruntów rolnych Powstanie monokultur świerkowych, Wprowadzenie obcych genotypów

11 foto

12 Lasy Beskidu śywieckiego prof. Andrzej Jaworski Dane archiwalne z XVIII i XIX w. W grupie Wielkiej Raczy (dane z 427 starodrzewów o powierzchni 2975 ha) w pasie wysokości od 600 do 1100 m n.p.m. udział głównych gatunków kształtował się następująco: - buk 5-75%, jodła 60-5% - a świerk 20-35% (Twaróg 1997). W grupie Pilska (dane z 193 starodrzewów i powierzchni 1486 ha) udział - buk 20-60%, - jodła 60-10% - świerk 20-30% (Twaróg 1997). Ale juŝ w 1937 r. skład gatunkowy w Beskidzie śywieckim (Kawecki 1939) przedstawiał się następująco: świerk zajmował 70-98%, jodła 3-20%, buk 3-15%, resztę zajmowały: wejmutka, daglezja, limba, modrzew i sosna.

13 Lasy Beskidu Śląskiego prof. A. Jaworski W początkach XX wieku według Lista (Kawecki 1939) drzewostany naturalne do wysokości 1000 m n.p.m. (regiel dolny) pokrywały starodrzewy - wiek lat - skład: jodła 50%, buk 40%, świerk 10%, pojedynczo jawor. -wskaźnik zadrzewienia od 0,5 do 0,8. Przyczyny zmiany składu gatunkowego wiąŝą się z wzrostem zapotrzebowania na drewno bukowe w związku z rozbudową hut Ŝelaza, m.in. na Śląsku (1828 r.) oraz huta w Węgierskiej Górce (1838 r.) (Kawecki 1939). Około 1840 r. rozpoczęto uŝytkować pierwotne starodrzewy z udziałem buka i jodły. Rozwój kopalni (Karwina, Ostrawa) i rozbudowa sieci kolejowych (lata ) rozszerzyły zapotrzebowanie na produkty drzewne.

14 Lasy Beskidu Śląskiego prof. A. Jaworski Świerka uznano za najodpowiedniejszy rodzaj drzewa dla Beskidu Śląskiego w latach powstały tysiące hektarów upraw świerkowych na siedliskach jodły i buka. Skłoniło to Namiestnictwo Galicji do wydania okólnika (14.II i 15.III.1885 r.) celem powstrzymania tępienia jodły, w niŝszych połoŝeniach Karpat. W odnawianiu zrębów zupełnych stosowano sadzenie i siew (tereny górskie), przyjmując następujący skład odnowień: -świerk 60%, jodła 20%, buk 15%, jawor 5%. Jodłę i buk sadzono grupami, ostrzegając przed stosowaniem pojedynczej domieszki. W latach 30. ubiegłego stulecia w drzewostanach II i III klasy wieku, pochodzących z upraw mieszanych, stwierdzono brak jodły i buka (Kawecki 1939).

15 8

16 Źródła zanieczyszczeń powietrza GOP ROW K-OOW (CZ) Wiek XX Trwałe zmiany chemizmu gleb ph, jony Al, kompleks sorbcyjny,

17 Uszkodzenia drzewostanów Strefy uszkodzeń przemysłowych na terenie RDLP Katowice

18 ZAGROśENIE TRWAŁOŚCI LASÓW ŚWIERKOWYCH W BESKIDACH badania analityczne gleb leśnych Beskidu Śląskiego i śywieckiego wykazały znaczne zagroŝenie obszarów lasów świerkowych. próbki z terenów Nadleśnictwa Wisła Czarne i Węgierska Górka wykazują ph w warstwie gleby A o w przedziale 2,5 3,4. stwierdzono wysoką zawartość glinu w formach bioprzyswajalnych w tym duŝą ilość szczególnie niebezpiecznego glinu wymiennego zawierającego fitotoksyczne jony tego metalu, które znacznie przekraczają poziom dopuszczalny. Rosnące na tak zdegradowanych glebach lasy świerkowe naraŝone są bezpośrednio na zasychanie spowodowane toksycznym działaniem glinu i pośrednio osłabione drzewa łatwo padają łupem szkodników i klęsk Ŝywiołowych. Jerzy CIBA, Maria ZOŁOTAJKIN OTAJKIN Politechnika Śląska, Wydział Chemiczny, Katedra Chemii i Technologii Nieorganicznej

19 Defoliacja

20 Kondycja zdrowotna lasów Kondycja Kondycjazdrowotna zdrowotnalasów lasów Lata Lata Lata Lata

21 Opieńka

22 Opieńkowa zgnilizna korzeni /młodnik z odnowienia naturalnego/

23

24

25

26

27 Temperatura powietrza [ C] Zmiennośćśredniej rocznej temperatury powietrza w okresie Warszawa Obserwatorium Astronomiczne Początek XXI w. Ocieplenie klimatu

28 LIPIEC 2006 Dobowe zmiany temperatury powietrza w okresie od

29

30 LIPIEC OPADY

31 Opad igliwia, skutek suszy 2006 r.

32 Program dla Beskidów (2002 r.) Jest częścią Regionalnego Programu Operacyjnego Polityki Leśnej Państwa Opracowany przez RDLP i przyjęty na konferencji pn. Rola lasów Beskidu Śląskiego i śywieckiego w ekorozwoju Regionu w Jaszowcu w dniu 26 maja 2003 objęty został patronatem Ministra Środowiska.

33 Cele przebudowy ZapobieŜenie wystąpieniu klęski ekologicznej w Beskidach na miarę Gór Izerskich; Zapewnienie utrzymania i trwałości ekosystemów leśnych w trudnych warunkach siedliskowych, klimatycznych i społecznych; Zwiększenie odporności drzewostanów na szkodliwe oddziaływanie wszelkich czynników stresogennych; Utrzymanie wielofunkcyjności lasów;

34 Specyfika lasów Beskidzkich W odróŝnieniu od sytuacji, jaka miała miejsce w Sudetach, przebudowa w Beskidach była wdroŝona przed nasileniem się zjawiska ustępowania świerka z lasów górskich; 1/3 powierzchni zagroŝonych drzewostanów posiada juŝ odnowienie naturalne lub sztuczne; Symptomy pogarszania się stanu zdrowotnego świerczyn sugerowały przyspieszenie procesu przebudowy.

35 Zmiany udziału świerka i buka w składach gatunkowych lasów beskidzkich wg. 70 gatunków panujących [%] ,3 61, ,2 18,3 0 Św Bk

36 Przebudowa drzewostanów beskidzkich - wykonanie i plan ha Średnio 750 ha/rok Średnio 250 ha/rok

37 Opracowano załoŝenia do produkcji szkółkarskiej na potrzeby przebudowy drzewostanów.

38

39 Powiększono bazę szkółkarską Rozbudowa szkółki kontenerowej w N-ctwie GIDLE Rozbudowa szkółki w N-ctwie BIELSKO Rozbudowa szkółki w N-ctwie USTROŃ

40 INSPEKTY - WISŁA

41 ROZBUDOWANO OBIEKTY ŁUSZCZARSKIE I MAGAZYNOWE (Ustroń, Wisła, Kluczbork)

42 Wykonano inwentaryzację drzewostanów zagroŝonych rozpadem i zakwalifikowano je do poszczególnych stopni pilności przebudowy

43 Ustalenie pięter klimatyczno- roślinnych w nadleśnictwach górskich RDLP Katowice Regiel dolny (51%) ha ha ha Regiel środkowy (23%) Pogórze (22%) Regiel górny (4%) ha

44 Utworzono Karpacki Bank Genów Zadania Karpackiego Regionalnego Banku Genów: Koordynacja zbioru nasion z obiektów selekcyjnych; Długookresowe przechowywanie materiału genetycznego; Zachowanie i rozpowszechnienie świerka istebniańskiego; Ocena i transfer nasion; Weryfikacja obiektów selekcyjnych; Opracowanie programu szkółkarskiego; Testowanie potomstw drzew i drzewostanów elitarnych

45 WyposaŜono w linię technologiczną do wyłuszczania i przechowywania 3 ton nasion jodły Karpacki Bank Genów.

46 Kontynuowano i inicjowano badania naukowe Na terenach Beskidów prowadzone są badania naukowe: Aktualnie realizowane są 3 tematy przez Wydział Leśny AR w Krakowie i 1 temat przez IBL 1. Rewitalizacja zdegradowanych siedlisk świerczyn górskich w Beskidzie Śl. i śywieckim 2. Ocena wartości genetycznej dnów Beskidu Śl. 3. Bilans wodny świerczyn w kontekście ich przebudowy 4. Ustalenie potencjalnego typu siedliskowego przy zalesianiu nieuŝytków i gruntów porolnych IBL Koszt 200tys.zł/rok przez 4 lata

47 Rozmiar cięć sanitarnych w nadleśnictwach beskidzkich w 2006 r. Nadleśnictwo Andrychów Nadleśnictwo Bielsko Nadleśnictwo Jeleśnia Nadleśnictwo Sucha Nadleśnictwo Ujsoły Nadleśnictwo Ustroń Nadleśnictwo Węgierska Górka Nadleśnictwo Wisła Razem

48 Wybrane działania ochronne przeprowadzone w 2006 r. WyłoŜono szt. pułapek feromonowych; Wyznaczono 280 tys. drzew trocinkowych; Okorowano ponad 200 tys. m3 drewna zasiedlonego;

49 powołano zespół ekspercki dla nadleśnictw beskidzkich; w jego skład weszli naukowcy z dziedziny ochrony lasu i entomologii leśnej Prof.dr.hab. J. Starzyk Prof.dr.hab. A. Kolk Dr inŝ. W. Grodzki

50 STRATEGIA OGRANICZANIA LICZEBNOŚCI SZKODNIKÓW PODKOROWYCH ŚWIERKA W BESKIDZIE ZACHODNIM w 2007r.

51 Rozmiar cięć sanitarnych w nadleśnictwach beskidzkich w 2007 r. Andrychów 58 tys.m 3 Bielsko 64 tys.m 3 Jeleśnia 102 tys.m 3 Sucha 84 tys.m 3 Ujsoły 340 tys.m 3 Ustroń 119 tys.m 3 Węgierska Górka 280 tys.m 3 Wisła 315 tys.m 3 Razem tys.m 3

52 Cięcia sanitarne w Beskidach w latach VIII.2008 tys.m I - I I I I V V V I V I I V I I I I X X X I X I I I _ I I I I V V V I V I I V I I I I X X X I X I I I - I I I I V V V I V I I V I I I 207

53

54 Koszty - wykonanie 2007r. Zagospodarowanie lasu /ochrona+hodowla/ tys. zł Utrzymanie obiektów leśnych tys. zł Pozyskanie i zrywka drewna tys.zł Razem koszty tys. zł Inwestycje tys.zł

55 Kornik drukarz

56 STRATEGIA OGRANICZANIA LICZEBNOŚCI SZKODNIKÓW WTÓRNYCH ŚWIERKA NA OBSZARZE BESKIDU ŚLĄSKIEGO I śywieckiego W 2008 ROKU Strategia ograniczania liczebności szkodników wtórnych świerka na obszarze Beskidu Śląskiego i śywieckiego w 2008 roku poprawiona i uzupełniona o uwagi i wskazania ekspertów: prof. dr hab. J.R.Starzyka, prof. dr hab. A.Kolka i dr inŝ. W.Grodzkiego Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach Marzec, 2008 r.

57 Spodziewany rozmiar cięć sanitarnych w 6 nadleśnictwach beskidzkich w 2008 roku Wariant podstawowy m3 wariant zwiększony m3

58 Spodziewana masa drewna sanitarnego do uprzątnięcia Bielsko Jeleśnia Ujsoły Ustroń Węgierska Górka Wisła 80,0 tys.m3 105,3 tys.m3 380,0 tys.m3 124,7 tys.m3 300,0 tys.m3 300,0 tys.m3 Razem: 1 290,0 tys.m3

59 Spodziewana masa drzew trocinkowych Bielsko Jeleśnia Ujsoły Ustroń Węgierska Górka Wisła m m m m m m3 Razem: m3

60 Masa drewna wymagające korowania Bielsko m 3 Jeleśnia m 3 Ujsoły m 3 Ustroń m 3 Węgierska Górka m 3 Wisła m 3 Razem: m 3

61 Realizacja Strategii po 8 miesiącach 2008r. -prognozowano usunięcie po 8 misiacach: wariancie podstawowym 752 tys. m 3 wariancie zwiększonym 1008 tys. m 3 -masa cięć wykonanych do końca sierpnia 801 tys. m 3 tj 106 % wariantu podstawowego 79% wariantu zwiększonego

62

63

64

65

66

67 MiąŜszość świerczyn w drzewostanach powyŝej IV klasy wieku 1 mln m 3 1,5 mln m 3 3 mln m 3 2 mln m 3 3 mln m 3 2 mln m 3 5 mln m 3

68 Góry Izerskie 1975 r.

69 Plakat Nadleśnictwa JUGÓW /SUDETY/ informujący mieszkańców i turystów o przyczynach zamierania świerka 2008r.

70 TPN wzrost ilości posuszu: 10x w stosunku do lat 80 5x w stosunku do lat 90

71 TANAP SŁOWACJA 2007

72 Las Bawarski -Niemcy

73

74

75 Dziękuję za uwagę