Skutki długotrwałej suszy dla stanu zdrowotnego i sanitarnego drzewostanów na terenie Dolnego Śląska

Transkrypt

1 Skutki długotrwałej suszy dla stanu zdrowotnego i sanitarnego drzewostanów na terenie Dolnego Śląska Jarosław Góral, Katarzyna Nowik, Grzegorz Rogowski, Katarzyna Skałecka Zespół Ochrony Lasu we Wrocławiu Będlewo, października 2016 r.

2 2 Ekstremalne zjawiska pogodowe na terenie Dolnego Śląska w roku 2015 wpływające na stan zdrowotny i sanitarny drzewostanów

3 Deficyt wody w okresie wegetacyjnym Klimatyczny bilans wodny (KBW) jest wskaźnikiem umożliwiającym określenie stanu uwilgotnienia środowiska (oceny aktualnych zasobów wodnych) przy wykorzystaniu danych meteorologicznych. KBW jest określany jako różnica pomiędzy przychodami wody (w postaci opadów) a stratami w procesie parowania (ewapotranspiracja). Wartości KBW mogą posłużyć do szacowania potrzeb nawodnieniowych roślin. 3

4 Wzrost średniej temperatury 4

5 5 Znaczna ilość dni upalnych

6 Wzrost usłonecznienia Największą nadwyżkę usłonecznienia miało w 2015 roku wschodnie Pomorze oraz zachodnie krańce Dolnego Śląska. Przyczyną była największa od lat susza, której towarzyszyły nie tylko rekordowo wysokie temperatury, lecz również wyjątkowo duża liczba dni pogodnych. Poprzednio równie wysokie usłonecznienie notowano w 1983 i 1921 roku. 6

7 7

8 8

9 9

10 10

11 Zagrożenia dla drzewostanów RDLP Wrocław w związku z wystąpieniem kompleksu posuchy Na kompleks posuchy składają się: - długotrwały brak opadów, - niska wilgotność powietrza, - wysokie temperatury i wąska amplituda ich wahań w okresach dnia i nocy, - silna insolacja, - przesuszenie gleby - obniżenie się poziomu wód gruntowych, prowadzące do przerwania kapilarnej łączności z wyższymi warstwami gleby. Witold Koehler Zarys hylopatologii 11

12 Drzewa, które posucha zaskoczyła na etapie zaawansowanego procesu chorobowego obumierają w krótkim czasie. 12

13 13

14 14

15 Naturalne zabezpieczenia roślin naszej strefy klimatycznej, z uwagi na ubiegłoroczny przebieg zjawisk meteorologicznych, okazały się niewystarczające. - brak wody prowadzi do zwiększenia zawartości cukrów w liściach lub w igłach drzew - maleje zawartość olejków eterycznych i zmniejsza się intensywność wycieku żywicy - następuje silne odwodnienie miazgi W/w elementy sprzyjają rozwojowi patobiontów roślinnych i zwierzęcych - aktywizują się grzyby pasożytnicze w koronach drzew powodujących brunatnienie igieł i zamieranie pędów - aktywizują się grzyby pasożytnicze w korzeniach drzew (opieńka i korzeniowiec) - następuje nieuchronny atak ze strony kambiofagów - nasila się występowanie foliofagów 15

16 Powierzchnia drzewostanów RDLP Wrocław Pow. drzewostanów So ha Miąższość drzewostanów So m3 Pow. drzewostanów Św ha Miąższość drzewostanów Św m3 16

17 17

18 18

19 19

20 20

21 21

22 Słabość drzewostanów spowodowana posuchą, nie przemija z jej zakończeniem. Utrzymuje się ona dłużej, uwrażliwiając drzewostan na ataki owadów i grzybów. 22

23 Inwentaryzacja szkód w drzewostanach świerkowych od suszy wg stanu na 15 stycznia i 30 września 2016 Powierzchnia drzewostanów osłabionych 15 stycznia 30 września Różnica % Powierzchnia drzewostanów zagrożonych usunięciem Orientacyjna masa drewna do usunięcia % % 23

24 Drzewostany świerkowe uszkodzone w wyniku suszy stan na 30 września 2016 r Świdnica 5000,0 Jawor 4882,5 Jugów 4100,0 Śnieżka 4000,0 Lwówek Śląski 3800,0 Lądek Zdrój 2549,5 Bystrzyca Kłodzka 2137,0 Kamienna Góra 1421,0 Pieńsk 1252,0 Szklarska Poręba 1225,7 Świeradów 1200,0 Bardo Śląskie 1191,0 Wałbrzych 1000,0 Międzylesie 870,0 Milicz 800,0 Zdroje 744,0 Złotoryja 700,0 Henryków 650,0 Miękinia 504,6 Bolesławiec 459,4 Żmigród 150,0 Ruszów 145,0 Lubin 95,0 Oława 95,0 Wołów 82,1 Chocianów 78,5 Oborniki Śląskie 56,0 Węgliniec 37,2 Głogów 35,0 Legnica 25,0 Oleśnica Śl. 20,0 Świętoszów 1,0 Przemków 0,8 Razem ,2

25 Porównanie rozmiaru cięć sanitarnych ogółem w drzewostanach świerkowych w I kwartałach 2015 i 2016 roku I kwartał 2015 r I kwartał 2016 r 25

26 Usuwanie posuszu (bez wiatrołomów), w drzewostanach świerkowych RDLP Wrocław, w I kw i 2016 roku I kwartał 2015r I kwartał 2016r 26

27 Cięcia sanitarne ogółem oraz usuwanie posuszu (bez wiatrołomów) w drzewostanach świerkowych RDLP Wrocław, stan na r Cięcia sanitarne Św ogółem Posusz Św (bez wiatrołomów) 27

28 28 Udział cięć sanitarnych w pozyskaniu ogółem [%] w nadleśnictwach RDLP Wrocław, stan na r

29 29

30 Zmiany udziału posuszu czynnego w cięciach sanitarnych ogółem (dla wszystkich gatunków) miarą oceny stanu sanitarnego drzewostanów stan na

31 31 Udział wiatrołomów w cięciach sanitarnych ogółem na terenie RDLP Wrocław w latach

32 32

33 33

34 Inwentaryzacja szkód w drzewostanach sosnowych od suszy wg stanu na 15 stycznia i 30 września 2016 Powierzchnia drzewostanów osłabionych 15 stycznia 30 września Różnica % Powierzchnia drzewostanów zagrożonych usunięciem Orientacyjna masa drewna do usunięcia % % 34

35 Drzewostany sosnowe uszkodzone w wyniku suszy stan na 30 września 2016 r Bolesławiec 13467,2 Oława 10760,0 Pieńsk 6864,0 Ruszów 6325,0 Lubin 5390,0 Milicz 5000,0 Wołów 3429,0 Legnica 2500,0 Jawor 562,0 Chocianów 419,6 Oleśnica Śl. 350,0 Żmigród 215,0 Henryków 200,0 Lwówek Śląski 200,0 Złotoryja 200,0 Miękinia 187,2 Jugów 50,0 Bardo Śląskie 39,0 Głogów 35,0 Węgliniec 25,5 Oborniki Śląskie 23,8 Zdroje 10,0 Świętoszów 7,0 Lądek Zdrój 5,7 Przemków 0,9 Razem 56266,0 35

36 Porównanie rozmiaru cięć sanitarnych ogółem w drzewostanach sosnowych RDLP Wrocław, w I kw i 2016 roku I kwartał 2015r I kwartał 2016r 36

37 Usuwanie posuszu (bez wiatrołomów), w drzewostanach sosnowych RDLP Wrocław, w I kw i 2016 roku I kwartał 2015r I kwartał 2016r 37

38 Cięcia sanitarne ogółem oraz usuwanie posuszu (bez wiatrołomów) w drzewostanach sosnowych RDLP Wrocław, stan na r Cięcia sanitarne So ogółem Posusz So (bez wiatrołomów) 38

39 Uszkodzenia abiotyczne i biotyczne potęgujące skutki niedoborów wilgoci W drzewostanach RDLP Wrocław w roku 2015 odnotowano szkody: Powierzchnia drzewostanów uszkodzonych przez czynniki abiotyczne Powierzchnia występowania opieńkowej zgnilizny korzeni Powierzchnia występowania huby korzeni ha ha ha 39

40 Zagrożenia od czynników biotycznych Św opieńka Armillaria korzeniowiec Heterobasidion parviporum kornik drukarz Ips typographus rytownik pospolity Pityogenes chalcographus 40

41 Zagrożenia od czynników biotycznych So Sphaeropsis sapinea kornik ostrozębny Ips acuminatus przypłaszczek Phaenops cyanea żerdzianki Monochamus 41

42 42 Zagrożenia od czynników biotycznych - gatunki liściaste

43 43

44 Przewidywany rozmiar posuszu sosnowego i świerkowego w 2016 roku - szacowanie Na podstawie inwentaryzacji wg stanu na koniec marca 2016 rozmiar posuszu do pozyskania dla gatunków wynosił: Sosna ok. 42 tys. m3 Świerk ok. 79 tys. m3 Sosna ogółem (z I kwartałem) ok. 94 tys. m3 Świerk ogółem (z I kwartałem) ok. 235 tys. m3 Gatunek Poz. Posuszu I kw Średnio w II kw. (dane za lata ) 329 tys. m3 Do pozyskania w II kwartale 2016r So 53 tys. m3 80% I kw. 42 tys. m3 Św % I kw. 374 tys. m3 44

45 Gatunek Pozyskanie posuszu w I kw Średni % I kwartału (dane za lata ) Do pozyskania w kwartałach 2016r (tys. m3) (tys. m3) II III IV II III IV So 53 80% 55% 53% Św % 442% 205% Gatu -nek Pozyskanie posuszu w I kw Przewidywany rozmiar posuszu sosnowego i świerkowego w 2016 roku - szacowanie Do pozyskania w kwartałach 2016r (tys. m3) I II III IV Ogółem do końca roku 2016 (tys. m3) So Św Zrealizowano do So 124 Św Prognoza I+II kw I+II kw

46 Przewidywany rozmiar posuszu sosnowego i świerkowego w 2016 roku - szacowanie Gatunek Pozyskan ie posuszu w I kw Do pozyskania w kwartałach 2016r (tys. m3) I II III IV Ogółem do końca roku 2016 (tys. m3) So Św Zrealizowano do posusz /sanitarne ogółem So 162 / 224 Św 638 / 755 Prognoza (posusz) I-III kw I-III kw So - prognoza pozyskania posuszu była niedoszacowana pozyskano o 38 tys. m3 więcej Św prognoza zakładała znacznie większy rozmiar pozyskania posuszu. Wykonano jedynie 52% zakładanego rozmiaru cięć. 46

47 Wnioski: Pierwotną przyczyną gwałtownego osłabienia kondycji drzewostanów na terenie RDLP we Wrocławiu jest kompleks posuchy panujący od lata 2015 roku; Kompleks posuchy uaktywnił czynniki biotyczne (owady i grzyby), które wpływają na stan zdrowotny i sanitarny drzewostanów; Skutki posuchy będą odczuwalne jeszcze przez dłuższy okres czasu z uwagi na różne tempo reakcji drzew na czynnik stresowy. Dotyczy to szczególnie gatunków drzew liściastych reagujących najsilniej w drugim i trzecim roku po zadziałaniu czynnika; Duże znaczenie dla tempa zamierania drzewostanów mają czynniki biotyczne np. rozwój chorób korzeni czy gradacje szkodników kambiofagicznych; Działania nadleśnictw polegające na usuwaniu ognisk rozwoju chorób oraz owadów (drzew zamierających) jest najlepszą metodą ograniczenia zasięgu negatywnego oddziaływania czynników destrukcyjnych na drzewostany; Poprawa warunków egzystencji drzew leśnych np. uwilgotnienia siedlisk oraz zmiana doboru gatunków może w przyszłości zminimalizować wpływ ekstremalnych warunków życia na stan drzewostanów. 47

48 Dziękuję za uwagę! Zespół Ochrony Lasu we Wrocławiu ul. Grunwaldzka Wrocław tel , 87 fax