Regionalne problemy leśnictwa na terenach industrialnych i w górach

Transkrypt

1 Regionalne problemy leśnictwa na terenach industrialnych i w górach Dyrektor RDLP w Katowicach dr inż. Kazimierz Szabla Governing Council Meeting 2015 of the Union of European Foresters Ustroń-Jaszowiec,

2 2 Polskie lasy

3 RDLP w Katowicach 25 tys. km 2 obszaru; 630 tys. ha terenu nadzorowanego, w tym 613 tys. ha lasów; 127 tys. ha lasów niepaństwowych, w tym 114 tys. ha lasów niepaństwowych w nadzorze LP 3

4 RDLP w Katowicach 38 nadleśnictw; 2 gospodarstwa rybackie; 1 zakład transportu i spedycji; 4

5 Populacja ludności WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE Liczba ludności: 1016 tys. Gęstość zaludnienia: 111 os./km 2 WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE Liczba ludności: tys. Gęstość zaludnienia: 377 os./km 2 WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE Liczba ludności: ok. 1 mln Gęstość zaludnienia: ok. 222 os./km² 5

6 Powierzchnia lasów przypadająca na 1 mieszkańca Na Śląsku 0,08 ha / osobę Średnio w Polsce 0,25 ha / osobę 6

7 Pojawiają się problemy z: Zaśmiecaniem; Zaprószaniem ognia w lesie; Nieuprawnionym wjazdem samochodem na tereny leśne Intensywny ruch turystyczny Dominujące są funkcje: Społeczne (głównie rekreacyjna) i ochronne 7

8 8 Górnośląski Okręg Przemysłowy

9 Górnośląski Okręg Przemysłowy Huty i inne zakłady przemysłowe Śląskie kopalnie Elektrownie Gęsta sieć dróg i intensywny ruch samochodowy 9

10 Zagrożenia środowiska leśnego 1. Zanieczyszczenie powietrza i gleb - zmiany w chemizmie igieł i liści; - osłabienie przyrostu i kondycji zdrowotnej drzew 2. Szkody górnicze, osiadanie terenu, zawadnianie oraz osuszanie terenu 3. Fragmentacja lasów infrastrukturą liniową - Zmniejszenie stabilności drzewostanów; - Utrudnienie migracji zwierząt, brak korytarzy ekologicznych 4. Szkody przemysłowe, Degradacja gruntów Wysokie znaczenie funkcji ochronnych Oddziaływanie przemysłu na środowisko leśne 5. Zwiększone zagrożenie pożarowe lasów 10

11 Leśny Pas Ochronny GOP Powstały pod koniec lat 60-tych zajmuje powierzchnię ponad 35 tys. ha Ponad 91% procent lasów państwowych stanowią lasy ochronne objęte różnymi formami ochrony (np: lasy glebo- i wodochronne, strefy zieleni wysokiej wokół aglomeracji i miast, parki krajobrazowe, rezerwaty, obszary Natura 2000 itp.) 11

12 12 Dynamika zmian w strefach uszkodzeń przemysłowych

13 Kondycja zdrowotna lasów Lata Lata Lata

14 14 Procentowy udział drzewostanów w strefach uszkodzeń przemysłowych

15 Uszkodzenia drzewostanów Uprawa leśna w III strefie przemysłowej (Leśnictwo Blachownia) Stepowienie w następstwie skażenia gleb imisjami (przy hucie cynku w Miasteczku Śląskim) 15

16 Przebudowa uszkodzonych drzewostanów Przebudowa drzewostanów brzozowych uszkodzonych w wyniku oddziaływania przemysłu - podsadzenia bukowe Przebudowa drzewostanów sosnowych uszkodzonych w wyniku oddziaływania przemysłu podsadzenia bukowe 16

17 Szkody górnicze Podtopienia terenu Osiadanie terenu Ujemne oddziaływanie górnictwa występuje na powierzchni około ha. To głównie: osiadanie terenu, osuszanie i podtopienia. 17

18 Degradacja gruntów Kopalnia Górażdże Piaskownia na terenie nadl. Turawa 18

19 Rekultywacja terenów poprzemysłowych N-ctwo Olkusz rekultywacja terenów po kopalni piasku 300 Grunty LP w zarządzie RDLP w Katowicach zrekultywowane w latach [ha]

20 20 Fragmentacja lasów infrastrukturą liniową

21 Pożary Czynniki sprzyjające powstawaniu dużych pożarów warunki meteorologiczne; duże nasycenie infrastrukturą drogową i przesyłową; duży stopień urbanizacji i gęstość zaludnienia; degradacja siedlisk imisjami przemysłowymi 21

22 Pożar sierpnia 1992; Dogaszany do 20 września; Objął 9062 ha; Usunięto 1,8 mln m 3 drewna; Koszty, wraz z kosztami odbudowy wyniosły 679 mln zł 22

23 System ochrony przeciwpożarowej System dojazdów pożarowych System wykrywania pożarów System prognozowania zagrożeń System leśnych baz lotniczych System łączności System zaopatrzenia w wodę 23

24 System prognozowania zagrożeń Sieć punktów prognostycznych 8 punktów meteorologicznych Szczegółowe wyniki pomiarów wprowadzane są do systemu komputerowego, z którego aktualne prognozy pobierają PADy. 24

25 System wykrywania pożarów 66 dostrzegalni + 33 auta patrolowe Miejsce powstania pożaru określone na podstawie namiaru kątowego z dwóch wież. Informacje o lokalizacji pożaru przekazywane są z wież do Punktu Alarmowo Dyspozycyjnego. 25

26 System łączności 1 Regionalny Punkt Alarmowo-Dyspozycyjny i 38 PADów w nadleśnictwach PADy prowadzą nadzór i koordynację działań na podległym terenie. Ustalają lokalizację pożaru, wysyłają lekkie samoloty, koordynują działania z PSP. 26

27 System dojazdów pożarowych Oznakowanie skrzyżowania dróg przeciwpożarowych W zarządzie LP dla RDLP K-ce znajduje się 6370 km dojazdów pożarowych. 27

28 System leśnych baz lotniczych 3 bazy lotnicze o łącznej obsadzie: 3 samoloty typu Dromader 3 śmigłowce Mi-2. Statki powietrzne wykonują loty patrolowo-gaśnicze. 28

29 Sieć zaopatrzenia w wodę 1147 punktów czerpania wody zlokalizowanych tak, by zapewnić jak najlepszy do nich dojazd. 29

30 Statystyki dotyczące pożarów w latach Liczba pożarów Powierzchnia pożarów [ha] Średnia roczna powierzchnia pożaru [ha] W 1992 roku wybuchło łącznie 1371 pożarów, spaleniu uległa powierzchnia ha (średnia wielkość pożaru 8,9ha).

31 31 Drzewostany świerkowe

32 Zamieranie drzewostanów świerkowych Historycznie, w XVIII w. Beskidy porastały drzewostany utworzone z jodły (w niższych położeniach), buka i świerka. Intensywne użytkowanie i sztuczne odnawianie tych drzewostanów rozpoczęło się w wieku XIX. 32

33 Przyczyny rozpadu drzewostanów beskidzkich Od 1840 r. Odnowienie rębnią zupełną sztuczne odnowienie świerka powstają lite świerczyny jednowiekowe, jednopiętrowe. Degradacja puszczy karpackiej znaczne ograniczenie udziału jodły, buka oraz gatunków domieszkowych. Niewłaściwy dobór nasion i materiału sadzeniowego - nasiona pochodzące z Austro-Węgier. (obce genotypy) Historyczne błędy gospodarcze Niewłaściwie przeprowadzone zalesianie gruntów porolnych

34 Lasy beskidzkie przyczyny rozpadu Emisje przemysłowe z regionu katowickiego i ostrawskiego. Bezpośrednie oddziaływanie pyłów i gazów, opad kwaśnych deszczy. Zakwaszenie gleb, zmiany w chemizmie igieł - zakłócenie bilansu pokarmowego drzew i w efekcie ich osłabienie. Antropopresja: rozwój turystyki, urbanizacja. Wpływy antropogenne Duży udział lasów prywatnych o obniżonym reżimie sanitarnym

35 Lasy beskidzkie przyczyny rozpadu Szkody od wiatru, okiści, szadzi (złomy, wywroty, uszkodzenie systemów korzeniowych, odsłonięcie ścian lasów) Okresowe susze (zaburzenia transpiracji i fotosyntezy, usychanie pąków, pędów, zwiększenie ilości cukru w igłach ->owady ) Zmiany klimatu, anomalie pogodowe oraz czynniki biotyczne Choroby grzybowe (opieńka) i inwazja szkodników owadzich (kornika) (zaburzenia przewodzenia wody i substancji odżywczych )

36 Rozpad drzewostanów poza Beskidami Izery, Polska Góry Harzu, Niemcy Las Bawarski, Niemcy 36

37 Rozpad drzewostanów beskidzkich Nadleśnictwo Węgierska Górka Nadleśnictwo Wisła Barania Góra 37

38 Program dla Beskidów Opracowany w 2002 roku; jest częścią Regionalnego Programu Operacyjnego Polityki Leśnej Państwa Opracowany na podstawie naukowych badań; Kompleksowy program ratunkowo-zaradczy; Zalecający zintensyfikowanie przebudowy drzewostanów oraz Stworzenie Karpackiego Banku Genów. Jego celem jest m.in. : Zapewnienie utrzymania i trwałości ekosystemów leśnych w trudnych warunkach siedliskowych, klimatycznych i społecznych; Zwiększenie odporności drzewostanów na szkodliwe oddziaływanie wszelkich czynników stresogennych; Utrzymanie wielofunkcyjności lasów; 38

39 Jak leśnicy radzą sobie z problemem? Prowadzą przebudowę drzewostanów świerkowych tak, by skład gatunkowy był dostosowany do siedliska. Wzrasta udział jodły, buka, modrzewia, jaworu, daglezji. Ograniczają presję szkodliwych owadów: wyznaczają i pozyskują drzewa zasiedlone przez kornika drukarza. Drewno jest wywożone poza strefę zagrożenia bądź korowane w okresie przed przepoczwarczaniem się owadów. W sezonie zatrudnianych jest nawet kilkuset trocinkarzy. W latach usunięto 4,6 mln m 3 drewna świerkowego zasiedlonego kornikiem; Okorowano m 3 drewna. Utrzymują właściwy stan sanitarny lasu - na bieżąco usuwają wiatrołomy i wiatrowały. Niezwłocznie odnawiają powierzchnie pozrębowe w górach, ze względu na brak zagrożenia ze strony szeliniaka nie ma potrzeby przeczekiwania dwóch lat między uprzątnięciem powierzchni a jej odnowieniem. 39

40 40 Nadleśnictwo Wisła

41 Jak leśnicy radzą sobie z problemem? Prowadzą przebudowę: zmniejsza się udział drzewostanów z panującym świerkiem ha Powierzchnia świerczyn z panującym świerkiem - spadek o 19% ha

42 Powierzchniowy udział świerka w nadleśnictwach beskidzkich stan na [ha] Ile świerka pozostało? 42

43 Szkółkarstwo i nasiennictwo Na terenie RDLP w Katowicach funkcjonuje 68 szkółek: 7 kontenerowych, 10 tunelowych i 51 polowych; Część z nich zapewnia materiał, który wysadzany jest w nadleśnictwach beskidzkich

44 Szkółkarstwo i nasiennictwo Polska jest jednym z kilku państw na świecie posiadających własną technologię mikoryzacji; RDLP w Katowicach posiada własne laboratoria mikoryzowe; Roślina- (część nadziemna) Roczna produkcja sadzonek mikoryzowanych w skali LP to 10 mln sztuk; Woda, sole mineralne, witaminy, hormony Cukry Zastosowanie: gleby zniszczone, przekształcone, rekultywowane i poprzemysłowe, grunty porolne i skrajnie trudne warunki. Mikoryza (grzybokorzeń)

45 Szkółkarstwo i nasiennictwo

46 Szkółkarstwo i nasiennictwo Przechowalnie nasion: Sieć nowoczesnych przechowalni nasion zapewnia ciągłość hodowli sadzonek wszystkich gatunków lasotwórczych bez względu na cykliczność obradzania. Nasiona niektórych gatunków przechowywane mogą być przez kilkadziesiąt lat, co pozwala odtworzyć najcenniejsze populacje

47 Karpacki Bank Genów (2003r.) - laboratorium genetyczne - wyłuszczarnia nasion - chłodnia do przechowywania nasion - chłodnia do przechowywania sadzonek - szklarnia do rozmnażania wegetatywnego - stacja klimatyczna - muzeum świerka - wolierowa hodowla głuszca 47 Obiekty nasienne: Przechowalnia bukwi w Nadleśnictwie Bielsko do składowania ton nasion buka (5 ton jodły) Przechowalnia nasion w Nędzy 4 tony buka, 20 ton dębu, do 3 ton innych gatunków. Wyłuszczarnia w Nadleśnictwie Kluczbork 9 ton buka, 5 ton dęba, 2 tony jodły.

48 48 Dziękuję za uwagę