Rynek zbóż i rzepaku Spis Treści

Transkrypt

1 Rynek zbóż i rzepaku Spis Treści 1. Rynek w II kwartale 2. Sytuacja cenowa na rynku zbóż w II kwartale 3. Prognozy Drugi kwartał na rynku zbóż i rzepaku przebiegał w miarę spokojnie. Z ważniejszych wydarzeń, które miały miejsce było zakończenie w raz z początkiem czerwca interwencyjnego skupu zbóż. Instrument ten zacznie ponowne działać jesienią, lecz ulegnie on pewnym modyfikacjom. Skupowi interwencyjnemu nie będzie podlegać już jęczmień. Najważniejszym lecz i najbardziej dotkliwym wydarzeniem w II kwartale była klęska powodzi, jaka dotknęła mieszkańców południowej Polski oraz zamieszkujących obszary nad dużymi rzekami. Dwie fale powodziowe oraz utrzymująca się woda od maja do początku czerwca, dotknęła około 50 tys gospodarstw niszcząc lub uszkadzając zasiewy i podtapiając gospodarstwa. Długie utrzymywanie się żywiołu spowodowało, że rolnicy do tej pory na części terenów nie mogą wjechać na pola i dokonać jakichkolwiek prac. Żywioł nie oszczędził też naszych południowych i zachodnich sąsiadów, którzy także walczyli z wielka wodą i ponieśli wiele strat. Patrząc na te wydarzenie w skali kraju oraz Wspólnoty Europejskiej straty w uprawach zbóż i rzepaku będą niewielkie i pozostaną bez znaczącego wpływu na poziom zbiorów, które według prognoz w przypadku zbóż będą na podobnym poziomie jak w roku poprzednim zaś w przypadku rzepaku nieznacznie niższe. Według prognoz różnych instytucji oraz organów państwowych zajmujących się rynkami rolnymi tegoroczne zbiory zbóż powinny utrzymać się na podobnym poziomie co w zeszłym roku. Zbiory pszenicy szacowane są na około mln ton (spadek o 8-20 mln ton), mniejsze ilość ziarna szacuję się dla żyta i jęczmienia. Natomiast zostanie zebrana większa ilość kukurydzy około 822 mln ton. Łącznie w sezonie 2010/2011 powinno się zebrać około 1,77 mld ton zbóż czyli o 0,01 mld ton mniej niż rok wcześniej. Prognozy dla Unii Europejskiej również mówią o nieznacznie niższych zbiorach w porównaniu z poprzednim rokiem i wyniosą 287 mln ton (spadek o 6 mln ton). Z czego pszenica będzie stanowić 141 mln ton czyli o 2 mln ton więcej w porównaniu z 2009 rokiem. Znacząco zmaleje powierzchnia i zbiór jęczmienia i żyta. W przypadki rzepaku tegoroczne szacunki dla Unii Europejskiej wynoszą 20,8 mln ton i w porównaniu do zbiorów z 2009 roku są o 3,6% niższe. Spadek produkcji najprawdopodobniej wystąpi m.in. w Niemczech, Francji, Polsce. Aby zrekompensować spadek produkcji kraje Unii Europejskiej będą musiały sięgnąć do magazynów z ziarnem z ubiegłych lat oraz zwiększyć import co może okazać się trudne bo w

2 pozostałych krajach Europejskich zbiory też nie zapowiadają się dobrze. W związku z tym ziarno rzepaku będzie trzeba sprowadzać z innych kontynentów. Nie powinno to być problemem gdyż światowa produkcja rzepaku szacowana jest na 59,9 mln ton i będzie jedynie o 0,1 mln ton mniejsza niż w roku Spadek produkcji w UE zostanie zrekompensowany najprawdopodobniej większymi zbiorami w Ameryce Północnej i Australii. Ceny w II kwartale Notowania zbóż w II kwartale kształtowały się zgodnie z prognozami Agencji Rynku Rolnego, a nawet trochę je przerosły. Na początki II kwartału na giełdach towarowych zostały wyhamowane spadki cen, które trwały od przełomu stycznia i lutego. W kwietniu za pszenicę na giełdzie Rol-Petrol żądano zł/t czyli dokładnie tyle samo co w marcu. Jednak już od początku maja można było obserwować systematyczny wzrost notowań. Z tygodnia na tydzień ceny rosły średnio o 10 zł/t. Majowe stawki za pszenicę zamknęły się w przedziale zł/t. Ostatni miesiąc II kwartału też przebiegał pod dyktando wzrostu notowań na ostatniej czerwcowej sesji zboże wyceniono na zł/t. Podobnie sytuacja kształtowała się w przypadku kukurydzy, kwietniowe ceny były porównywalne z marcowymi, zaś kolejne 2 miesiące przyniosły wzrosty odpowiednio do zł/t na koniec maja i na koniec czerwca. Ceny jęczmień na giełdach towarowych w kwietniu i pierwszych dwóch tygodniach maja tracił na wartości jego notowania kształtowały się od 350 do 400 zł/t co stanowiło minimalny poziom w I półroczu. Druga połowa maja i czerwiec przyniosły wyraźne odwrócenie tendencji. W ciągu miesiąca nastąpił 17% wzrost cen do zł/t tym samym osiągając maksymalna poziom w I półroczu. Ceny zbóż w handlu targowiskowym podobnie jak w I kwartale charakteryzowały się dużym zróżnicowaniem w zależności od województwa oraz targowiska. Najwyższe ceny za zboża notowano w województwach zachodnich i południowo-zachodnich, zaś najniższe południowo-wschodnich. Pszenica na początku II kwartału była najdroższa w woj: lubuskim, śląskim, pomorskim i zachodniopomorskim, gdzie stawki kształtowały się wokół poziomu 600 zł/t. Wyjątkiem było województwo lubuskie gdzie sprzedający wyceniali swój towar na przełomie kwietnia i maja nawet na 800 zł/t., co było o 200 zł więcej niż w trakcie I kwartału. W połowie maja i w czerwcu notowania pszenicy powróciły do poziomu z lutego i marca i kształtowały się na poziomie 600 zł/t. Czerwiec przyniósł na części rynków korektę w cennikach, w woj. zachodniopomorski i pomorskim stawki spadły do poziomu zł/t., zaś w woj. lubuskim i śląskim ceny utrzymywały się na poziomie zł/t. Najmniej za ziarno pszenicy płacono na targowiskach w woj. świętokrzyskim, lubelskim

3 i łódzkim gdzie stawki w kwietniu i maju nie przekraczały poziomu 500 zł/t. Dopiero w połowie czerwca za pszenicę na targowiskach w woj. lubelskim i łódzki, żądano zł/t zaś w świętokrzyskim maksymalna stawka wyniosła jedynie 492 zł/t. Porównując średnie kwartalne stawki z I i II kwartału różnica między nimi była niewielka. Notowania różniły się jedynie o +/- 20 zł/t. Z wyjątkiem woj. Lubuskiego gdzie średnie stawki wzrosły o 79 zł/t, dolnośląskim i małopolskim wzrost o 40 zł/t oraz podkarpackim o 33 zł/t. Natomiast w woj. warmińsko-mazurskim ceny spadły o 30 zł/t. Tabela 1. Ceny pszenicy w poszczególnych województwach w II kwartale 2010 roku w zł/t Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie 2 kwietnia kwietnia kwietnia kwietnia kwietnia maja maja maja maja maja czerwca czerwca czerwca czerwca Mazowieckie Podkarpackie Podlaskie pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Jęczmień W województwie lubuskim podobnie jak w przypadku pszenicy zanotowano najwyższe ceny. Tona jęczmienia od kwietnia co 2 tygodnie rosła o około 100 zł/t i w połowie maja osiągnęła poziom 700 zł/t i była o prawie 150 zł wyższa niż maksymalna stawka na innych targowiskach. Jednak od połowy maja na targowiskach w Lubuskim nie notowano wystawienia jęczmienia do sprzedaży. Oprócz województwa lubuskiego najwyższe stawki zanotowano na Śląsku i na Warmii i Mazurach W woj warmińsko-mazurskim notowania przez cały II kwartał utrzymywały się na stabilnym poziomie i wynosiły 500 zł/t i tym samym nie odbiegały od tych z I kwartału. Na targowiskach w woj. śląskim średnia kwartalna cena wyniosła 535 zł, zaś maksymalna stawka jaką zanotowano było 564 zł/t. W porównaniu z poprzednim kwartałem ceny nie uległy większym zmianom. Na przeciwnym biegunie znalazły się woj. zachodniopomorskie, świętokrzyskie, lubelskie

4 gdzie średnia cena wynosiła odpowiednio 384 zł/t, 418 zł/t, 425 zł/t. Na targowiskach w woj zachodniopomorskim ceny w kwietniu i maju spadły do 350 zł/t czyli o zł/t w stosunku do I kwartału. Jednak już w czerwcu notowania na targowiskach zaczęły rosnąć osiągając poziom zł/t Tabela 2. Ceny jęczmień w poszczególnych województwach w II kwartale 2010 roku w zł/t Zachodniopomorskie Wielkopolskie Warmińsko-mazurskie Świętokrzyskie Śląskie Pomorskie Podlaskie Podkarpackie Mazowieckie Małopolskie Łódzkie Lubuskie Lubelskie Kujawsko-pomorskie 2 kwietnia kwietnia kwietnia kwietnia kwietnia kwietnia maja maja maja maja maja czerwca czerwca czerwca czerwca Żyto Ceny żyta na targowiskach w II kwartale w skali kraju tak samo jak w I były bardzo zróżnicowane. Minimalna stawka jaka została zanotowana na targowiskach wynosiła 257,5 zł/t zaś maksymalnie za żyto żądano 670 zł/t czyli ponad dwa i pół krotnie więcej. W momencie gdy na rynkach w Małopolsce czy w woj. lubuskim żądano za żyto około 500 zł/t, w woj. łódzkim, mazowieckim ceny do połowy czerwca praktycznie nie przekroczyły 300 zł/t, zaś na Podlasiu i Lubelszczyźnie oscylowały lekko powyżej 300 zł. Największa stabilność cen zanotowano w woj. lubelskim gdzie cena w kwietniu i maju wynosiła równo 300 zł/t, zaś w czerwcu 350 zł/t. Równocześnie w tym samym okresie w woj. lubuskim tygodniowe wahania średnich cen wynosiły 200 zł/t. Czerwiec był miesiącem w którym we wszystkich województwach zanotowano wyraźny wzrost średnich miesięcznych cen o 8%-19%.

5 Tabela 3. Ceny żyta w poszczególnych województwach w II kwartale 2010 roku w zł/t Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie 1-2 kwietnia kwietnia kwietnia kwietnia kwietnia maja maja maja maja maja czerwca czerwca czerwca czerwca Mazowieckie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Kukurydza Handel kukurydzą na targowiskach w stosunku do innych zbóż był stosunkowo niewielki. Jedynie w 8 województwach notowano obrót tym ziarnem. Najniższe a za razem najbardziej stabilne i zbliżone do giełdowych notowano stawki występowały na targowiskach woj lubelskiego. W trakcie II kwartału cena kukurydzy wynosiła 550 zł/t i nie podlegała zmianom. W pozostałych województwach stawki był znaczne wyższe i zróżnicowane. Najniższą średnią kwartalną cenę zanotowano w woj. świętokrzyskim i wynosiła ona 647 zł/t czyli o prawie 100 zł więcej niż w woj lubelskim. Najwyższe ceny spośród wszystkich województw zanotowano w Wielkopolsce tam ceny w kwietniu wynosiły 825 zł/t i do końca maja utrzymywał się na tym poziomie. Dopiero w czerwcu można było zaobserwowano ich spadek do około 750 zł/t W konsekwencji średnia cena w II kwartale ukształtowała się na poziomie 810 zł/t. W pozostałych województwach średnie ceny wynosiły około 700 zł/t kukurydzy i w trakcje kwartału nie podlegały większym wahaniom choć w czerwcu na można było zaobserwować lekka tendencję wzrostową.

6 Tabela 4. Ceny kukurydzy w poszczególnych województwach w II kwartale 2010 roku w zł/t Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie 2 kwietnia kwietnia kwietnia kwietnia kwietnia maja maja maja maja maja czerwca czerwca czerwca czerwca Podkarpackie Podlaskie pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Sytuacja na rynku rzepaku w II kwartale 2010 Zgodnie z prognozami oraz wahaniami sezonowymi ceny rzepaku w punktach skupu oraz na giełdach towarowych w ciągu II kwartału rosły. Początek kwartału jeszcze przebiegał bardzo spokojnie i ceny nie odbiegały od tych jakie notowano na początku roku. Średnie ceny w kwietniu kształtowały się w przedziale zł/t. W porównaniu z analogicznym okresem zeszłego roku ceny były około 100 zł/t niższe, a rozpiętość wynosiła maksymalnie 150 zł zaś w 2009 r., w poszczególnych tygodniach ceny w zależności od punktu skupu wynosiły od 850 zł/t do 1350 zł/t. Ożywienie na krajowym rynku rzepaku zaczęło się w raz z nadejściem maja. Z tygodnia na tydzień stawki płacone rolnikom za dostarczony surowiec rosły, osiągając na koniec miesiąca wzrost do poziomu 1256 zł/t, a różnica między zeszłorocznymi cenami wyniosła 100 zł/t w Równie dynamiczny wzrost cen wystąpił w ostatnim miesiącu II kwartału. Maksymalna cena czerwcowa wyniosła 1355 zł/t i była jedynie o 350 zł/t niższa od tej z 2009 roku. Zmiany na krajowych giełdach podążały za trendem na paryskiej giełdzie MATIF oraz cenami płaconymi przez zakłady tłuszczowe. Kwiecień na giełdach przebiegał bardzo spokojnie i nie zanotowano większych zmian. Ceny minimalne na krajowych giełdach tak samo jak w lutym i marcu wynosiły 1150 zł/t, jedynie ceny maksymalne podlegały lekkim wahaniom +/- 30 zł od średniej z I kwartału. W tym samym czasie na paryskiej giełdzie za rzepak żądano 308 /t. Większe zmiany

7 w cennikach przyniósł miesiąc maj. Wzrosły zarówno ceny minimalne jak i maksymalne. Na koniec miesiąca za rzepak żądano od 1250 do 1350 zł/t czyli o 8% więcej w przypadku cen minimalnych i o 10,5% w przypadku cen maksymalnych. W Paryżu w tym czasie ceny wynosiły około 327 /t. Wykres 1. Ceny rzepaku w II kwartale 2010 w zł/t. Śruta i makuchy rzepakowe Średnie notowania śruty rzepakowej w ciągu II kwartału nie podlegały większym wahaniom, ich cena kształtowała się przedziale zł/t i była podobna do tej z I kwartału. Jednak w połowie maja wyraźnie wzrosły stawki maksymalne za śrutę. Z około 500 zł/t jakie żądano w kwietniu majowe stawki wyniosły 725 zł/t. Wiązało się to coraz mniejszą ilością surowca w zakładach tłuszczowych, które przede wszystkim wywiązywał się z zawartych kontraktów, a jedynie niewielka ilość trafiała do wolnego obrotu. Czerwiec przyniósł powolne spadki do poziomu 638 zł/t jednak stawka ta i tak była wysoka w porównaniu z I kwartałem. Sytuacja na rynku makuchu rzepakowego również przebiegała pod dyktando wzrostów cen. Najsilniej objawiły się one w czerwcu kiedy to za makuchy płacono zł/t czyli o 100 zł/t więcej niż w kwietniu. O tyle samo wzrosły stawki minimalne zaś maksymalne notowania makuchu wyniosły 777 zł/t czyli o zł/t więcej niż w kwietniu.

8 Wykres 2. Ceny śruty rzepakowej w II kwartale 2010 w zł/t Cena cena min cena max cena średnia 300 Okres Wykres 3. Ceny makuchu rzepakowego w II kwartale 2010 w zł/t cena cena min cena max cena średnia 400 Okres Prognozy na III i IV kwartał Sytuacja cenowa na rynku zbóż w III i IV kwartale będzie podyktowana zbiorami jakie rozpoczną się w lipcu. Choć ostatnie korekty prognoz wprowadzają wiele niepokoju na rynku, sytuacja dla konsumentów nie powinna być zła. Lipcowe ceny powinny utrzymać się na poziomie z czerwca, a wraz z rozpoczęciem zbiorów w kraju ceny powinny spaść. W przypadku pszenicy ceny

9 powinny kształtować się w przedziale zł/t i do końca roku na rynku nie powinno być większych zmian, a stawiki za zboże powinny kształtować się na poziomie zbliżonym do cen skupu interwencyjnego. W przypadku jęczmienia ceny zapewne wyniosą zł/t i do końca roku nie powinny rosną gdyż w magazynach Wspólnoty Europejskiej znajduje się 6,1 mln zbóż z czego 93% stanowi jęczmień, a pozostałe 7% pszenica. 30 % przechowywanego jęczmienia pochodziło od naszego zachodniego sąsiada, 20% z Francji oraz 13,5% z Finlandii. Pozostałe 36,5% zostało skupione w 24 krajach UE. Tak duże zapasy ze skupu interwencyjnego na pewno skutecznie ograniczą ewentualna możliwość wzrostu cen. Z pozostałych zbóż żyto będzie wyceniane na około zł/t, zaś kukurydza ze względu na dobre prognozy powinna utrzymać ceny na poziomie z sezonu 2009/2010. W przypadku rzepaku rolnicy raczej nie muszą obawiać się o ceny. Rolnicy którzy zawarli kontrakty w kwietniu i maju przynajmniej na część zbiorów powinni spać spokojnie. Obecnie kontrakty na rzepak z dostawą w sierpniu i wrześniu kształtują się na poziomie zł/t czyli podobnie jak w sezonie 2008/2009. Obecnie też nic nie zapowiada spadku cen do końca roku. Lipiec jest także tym miesiącem, w którym należało by się powoli zacząć zastanawiać nad tym co należy zasiać na posiadanym arealne na przyszły sezon. Patrząc na kształtowanie się rynku, korzystnym kierunkiem rozwoju upraw wydaje się zasiew rzepaku. Przemawia za tym kilka czynników. Najważniejszym z nich jest kształtowanie się cen w ostatnim okresie oraz tendencja wzrostowa notowań jaka panuje na rynku od dłuższego czasu. Drugim argumentem są prognozy malejących zapasów rzepaku w Unii Europejskiej. Kolejnym czynnikiem przemawiającym za uprawą rzepaku jest rosnący wskaźnik minimalnej ilości bio komponentów w paliwach produkowanych przez petrochemie. Oczywiście mogą one sprowadzać potrzebny surowiec z poza Polski i Unii Europejskiej. Jednak cały czas istnieją zamysły jak ograniczyć dostęp do etanolu i estrów z po za Polski i tym samym zachęcić do zaopatrywania się w surowiec na rodzimym rynku. Jeżeli próby ograniczenia importu dojdą do skutku to rolnicy posiadający rzepak i inne rośliny energetyczne będą mogli zarobić. Ponadto w opublikowanych niedawno prognozach ONZ i OECD na temat kształtowania się cen produktów rolnych w najbliższej dekadzie przewiduje się wzrost notowań olejów roślinnych o ponad 40% oraz cen zbóż o 15%. Patrząc na prognozy ekspertów rzepak powinien być rośliną, która w przyszłym roku i kilku najbliższych latach przyniesie zysk rolnikom. Jednak jak w przypadku wszelkich prognoz należy uważnie obserwować rynek gdyż zmiany na nim zachodzą dynamicznie.

10 Źródła: 1) Ministerstwo Rolnictwa 2) netbrokers.pl 3) e-wgt.com.pl 4) Łukasz Laskowski Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Zespół Systemów Produkcji Rolnej wew 122 l.laskowski@cdr.gov.pl