Rodzaje przemocy. Podstawowe załoŝenia przyjęte przez PARPA. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Katarzyna Łukowska

Transkrypt

1 Kontakt z przemocą jest trudnym doświadczeniem Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie Osoby pomagające i interweniujące często mają poczucie frustracji i niechęci. Katarzyna Łukowska Zachowanie ofiar bywa niezrozumiałe, irytujące i zniechęcające do pomagania. Trudno jest skutecznie pomagać innym bez przekonania o słuszności swoich działań i bez świadomości własnych emocji i przekonań. Podstawowe załoŝenia przyjęte przez PARPA Zasoby zbudowane w systemie rozwiązywania problemów alkoholowych są dostępne dla wszystkich Nic z tego co zrobiła ofiara i Ŝadne okoliczności nie usprawiedliwiają przemocy i nie zdejmują odpowiedzialności ze sprawcy Przeciwdziałanie przemocy domowej wymaga współpracy słuŝb i instytucji - kaŝda osoba, kaŝda instytucja zajmująca się przeciwdziałaniem przemocy potrzebuje wsparcia i współpracy z innymi słuŝbami. WaŜne jest łączenie kompetencji a nie zastępowanie ich Najwięcej zaleŝy od motywacji, wiedzy i aktywności poszczególnych osób a procedury i środki finansowe tylko ułatwiają działanie Przemoc w rodzinie - definicja Przemoc w rodzinie jest zamierzonym i wykorzystującym przewagę sił działaniem skierowanym przeciw członkowi rodziny, które narusza jego prawa i dobra osobiste, powodując cierpienie i szkody Intencjonalna Narusza prawa i dobra osobiste Powoduje ból i cierpienie Istnieje asymetria sił Przemoc agresja Istotą przemocy jest demonstrowanie i wykorzystywanie siły i władzy po to, Ŝeby przejąć kontrolę nad druga osoba, narzucić jej swoja wolę Rodzaje przemocy Przemoc fizyczna działania z uŝyciem siły, których rezultatem jest nieprzypadkowe zranienie - bicie, popychanie, potrząsanie, kopanie... Przemoc emocjonalna - krzywdzenie ofiary odbywa się przy pomocy oddziaływań psychologicznych poniŝanie, wyśmiewanie, zawstydzanie, upokarzanie... Przemoc seksualna działa w obszarze zachowań seksualnych zmuszanie do seksu, do nieakceptowanych form współŝycia... Przemoc ekonomiczna prowadzi do uzaleŝnienia finansowego od partnera - ograniczanie dostępu do pieniędzy, odbieranie zarobionych pieniędzy, zmuszanie do poŝyczania... Zaniedbanie niezaspokajanie potrzeb fizycznych i emocjonalnych niedoŝywienie, brud, brak opieki medycznej, chłód emocjonalny, obojętność. 1

2 Mity i stereotypy Przemoc zdarza się tylko w rodzinach patologicznych Ofiary same zasłuŝyły na karę Ofiary lubią być bite Gdyby ofiara naprawdę cierpiała to by odeszła Nie naleŝy wtrącać się w sprawy rodzinne Gwałt w małŝeństwie to nie przemoc Gdyby dziecko było bite powiedziałoby o tym Osoby stosujące przemoc są chore psychicznie Przyczyną przemocy jest alkohol Koncepcje psychologiczne wyjaśniające zjawisko przemocy Syndrom wyuczonej bezradności Efekt psychologicznej pułapki Zjawisko prania mózgu - Izolacja - Monopolizowanie uwagi - Wywoływanie leku i depresji - Naprzemienne stosowanie kary i nagrody - Demonstrowanie wszechwładzy i wszechmocy Syndrom sztokholmski Cykle przemocy w rodzinie Zespół stresu pourazowego (PTSD) Cykle przemocy Zespół stresu pourazowego Faza narastającego Napięcia Akt/incydent przemocy Błędne koło przemocy Faza miodowego miesiąca Występuje u ponad 60% kobiet - ofiar przemocy w rodzinie OBJAWY - powracające wspomnienia - wraŝliwość na bodźce związane z traumą - lęk, niepokój, wzmoŝona czujność - niekontrolowane wybuchy złości - trudności z koncentracją - poczucie odrętwienia i obcości, obojętność Osoba z urazem ma trudności z uzyskaniem równowagi, intensywne uczucia i obojętność, nerwowe działanie i brak inicjatywy Charakterystyczne cechy ofiar przemocy w rodzinie Niska samoocena jestem głupia, do niczego się nie nadaję Lęk Czują się winne i odpowiedzialne za przemoc (60% obwinia siebie za przemoc a tylko 22% obwinia sprawcę) ObniŜony nastrój, 60 80% ma objawy depresji, Silna zaleŝność Mała zdolność do rozwiązywania problemów Zaprzeczanie on tego nie chciał, dzieci mu dokuczały, ma duŝo stresu w pracy itp. Zaburzenia emocjonalne niekontrolowane wybuchy płaczu, złości, niezrozumiałe zmiany decyzji, draŝliwość Bierne strategie radzenia sobie ze stresem wysiłek skupiają na przetrwaniu a nie na poszukiwaniu długofalowych rozwiązań Dolegliwości psychosomatyczne Charakterystyczne cechy ofiar przemocy w rodzinie Brak wsparcia, izolacja społeczna, wycofanie z kontaktów społecznych Brak zaufania do ludzi, NaduŜywanie alkoholu, Kobiety leków maltretowane Poczucie utraty kontroli przez nad swoich swoim męŝów Ŝyciem Nie potrafią dwukrotnie ocenić Zatrzymanie realnie częściej swojej przemocy biją sytuacji swoje dzieci Często nie dostrzegają niŝ niebezpieczeństwa kobiety, które jakie im grozi nie doznają to szansa przemocy na powrót do równowagi 2

3 Dlaczego kobiety nie szukają pomocy? Nie, bo odczuwają lęk przed sprawcą Nie, bo odczuwają wstyd i upokorzenie Nie, bo są zaleŝne finansowo od partnera Nie, bo posiadają błędne przekonania Nie, bo utraciły wiarę w pomoc Nie, bo mają nadzieje, Ŝe on się zmieni Nie, bo on grozi, Ŝe się zabije Nie, bo mają zasady kulturowo religijne Nie, bo Przemoc okalecza swoje ofiary Jedynym elementem, który wyróŝnia kobiety ofiary przemocy jest obserwowanie/doznawanie przemocy w dzieciństwie (S.H. Herzberger) Nie ma znaczących róŝnic w zakresie osobowości miedzy kobietami krzywdzonymi i tymi,które nie mają takich doświadczeń Pytania w rozmowie diagnozującej przemoc W rodzinie ludzie mogą się kłócić, co się dzieje kiedy partner i Pani nie zgadzacie się ze sobą? Czy kiedykolwiek bała się Pani swojego partnera? Czy kiedykolwiek Pani partner zabraniał spotykania się z przyjaciółmi, czy zabraniał realizować plany zawodowe? Czy ciągle go Pani przeprasza? Wspominała Pani, Ŝe partner naduŝywa alkoholu, jak się zachowuje kiedy pije? Czy zdarzyło się, Ŝe partner kiedyś Panią uderzył? Czy zdarzyło się, Ŝe partner w złości zniszczył jakieś rzeczy? W diagnozie przemocy waŝne jest określenie wzorca przemocy - częstotliwość aktów przemocy, rodzaj przemocy, pierwszy incydent, ostatni, typowy, najgorszy, etap relacji w którym przemoc się pojawiła UŜyteczne zwroty w podtrzymaniu kontaktu Słyszę, Ŝe trudno o tym Pani mówić Z tego co słyszę rozumiem, Ŝe Pani sytuacja jest trudna Co się dzieje, Ŝe szuka Pani pomocy? Co by Pani chciała, Ŝeby się zmieniło? Proszę powiedzieć coś więcej o Pani sytuacji. Podejmowanie decyzji moŝe być trudne, czy chciałaby Pani o tym porozmawiać? Cokolwiek Pani postanowi waŝne, Ŝeby to była Pani decyzja. Jaki Pani widzi moŝliwości? Nie chcę mówić, co Pani ma robić. Pani to Pani a ja to ja, jesteśmy róŝni. Chętnie jednak pomogę zastanowić się nad moŝliwymi rozwiązaniami. Co w chwili obecnej jest najbardziej dla Pani moŝliwe do zrobienia w celu zmiany sytuacji? Dzięki jakim Pani działaniom Twoja sytuacja moŝe ulec poprawie? Co mogłaby Pani zyskać podejmując taką decyzje? Co stracić? Dobrze byłoby na tym zakończyć, tak aby mogła Pani przemyśleć to o czym rozmawiałyśmy i podjąć decyzje w stosownym czasie Podstawowe zasady rozmowy z ofiarami przemocy Zadbaj o czas i miejsce rozmowy OkaŜ szacunek i zrozumienie Zapewnij, ze jesteś tu po to, Ŝeby jej pomóc UwaŜnie wysłuchaj jej relacji Wyraźnie powiedz, ze bicie, stosowanie przemocy jest przestępstwem i Ŝe nikt nie ma prawa do stosowania przemocy OkaŜ, ze problem jest powaŝny i dotyczy wielu rodzin przemoc to zjawisko powszechne Zapewnij ofiarę, Ŝe nie jest temu winna Zapewnij ją, ze ma prawo się bronić i szukać pomocy Dostarcz jej informacji o miejscach pomocy i zachęcić do szukania pomocy ale pozostaw jej decyzje o czasie i sposobie szukania pomocy nie wyręczaj jej w działaniach Podstawowe zasady rozmowy z ofiarami przemocy Unikaj nazywania kobiety ofiara - osoba poszkodowana, skrzywdzona Koncentruj się na mocnych stronach dobrze, ze zadzwoniła po pomoc docenić jej odwagę i szukaj zasobów Podczas pierwszego kontaktu (równieŝ podczas interwencji policyjnej) skup się na sytuacji tu i teraz, nie dociekaj głębokich przyczyn konfliktu Nie namawiaj do pogodzenia się z męŝem Nie dawaj gotowych recept - ja wiem co jest dla niej najlepsze Nie pocieszaj Nie uŝywaj argumentów religijnych, ideologicznych Rozmawiaj oddzielnie z ofiarą i sprawcą bez udziału dzieci Poinformować o moŝliwości złoŝenia zawiadomienia o przestępstwie i procedurze Niebieskiej Karty Nie wymagaj zbyt wiele stosuj zasadę małych kroków 3

4 Co to znaczy nieodpowiednie potraktowanie osoby zgłaszającej się po pomoc? Brak wiary w to co mówi Bagatelizowanie Krytykowanie/oskarŜanie Pouczanie Obwiniane Stawanie po stronie sprawcy Najczęściej popełniane błędy podczas rozmowy Zakładanie, Ŝe inni myślą tak jak my Krótkotrwale skupianie uwagi Niezrozumienie pewnych słów i własna interpretacja Mówienie zamiast słuchania Pocieszanie Poczucie wyŝszości nad rozmówcą Dawanie w sposób arbitralny gotowych rozwiązań - ja wiem co jest dla niej najlepsze UŜywanie argumentów religijnych, ideologicznych Nie kaŝdy kto chce moŝe zajmować się pomaganiem ofiarom przemocy Oszacowanie potencjalnego zagroŝenia Ŝycia czynniki ryzyka Sprawca grozi ofierze, Ŝe ją zabije Przemoc staje się coraz bardziej gwałtowna i niebezpieczna wielokrotnie cięŝko pobił ofiarę Sprawca zabił zwierzę domowe Sprawca ma dostęp do broni Sprawca jest obsesyjnie zazdrosny Sprawca groził, Ŝe popełni samobójstwo Ataki staja się bardziej gwałtowny kiedy sprawca jest pod wpływem alkoholu lub narkotyków Sprawca stosuje przemoc podczas stosunków seksualnych Dwa kierunki pomagania ofiarom przemocy domowej Interwencja kryzysowa - Zapewnienie bezpieczeństwa i zatrzymanie przemocy - Złagodzenie objawów reakcji kryzysowej lęku, myśli samobójczych - Odzyskanie poczucie mocy przywrócenie umiejętności radzenia sobie - Pomoc medyczna - Intensywność kontaktów Pomoc psychologiczna - Uznanie istnienia przemocy bez obwiniania się za nią - Zdobycie umiejętności podejmowania decyzji - Uznanie własnych uczuć i prawa do dokonywania wyborów - Odreagowanie traumatycznych wydarzeń - Nawiązanie nowych relacji z ludźmi Kontaktu z ofiarą przemocy nie moŝna rozpoczynać od oczekiwań, Ŝeby podjęła waŝne decyzje Ŝyciowe (opuszczenie domu, rozwód, sprawa karna) ZDRADA KŁAMSTWA STRACH WINA PODSTĘP GNIEW Zakłopotanie Sprzeczne komunikaty NIEPEWNOŚĆ WSTYD Przemoc wobec dzieci cechy charakterystyczne dzieci krzywdzonych - Poczucie ciągłego zagroŝenia, lęk i przeraŝenie - stan chronicznego napięcia i stresu - Niskie poczucie bezpieczeństwa, - Poczucie niskiej wartości., osamotnienie, wyobcowanie, - Problemy z kontrolowaniem złości zachowania agresywne - Skłonność do płaczu i przewraŝliwienie zachowania uległe - Wstyd, izolacja i lęk przed światem zewnętrznym - Poczucie Ŝalu - Przemoc ogranicza rozwój intelektualny - Problemy z koncentracją uwagi i problemy z nauką - Zaburzenia postrzegania świata - Brak poczucia wpływu na swoje Ŝycie 4

5 Przemoc wobec dzieci cechy charakterystyczne dzieci krzywdzonych - Agresja wobec młodszego rodzeństwa/kolegów ze szkoły/rodziców - Dziecko jak świadek przemocy - Nieufność, smutek i zaburzenia depresyjne - Agresja wobec młodszego rodzeństwa/kolegów ze szkoły/rodziców - Sięganie po substancje psychoaktywne - Konflikty z prawem - dziecko staje się sprawca czynów przestępczych - Przewlekły stres zaburza funkcjonowanie mózgu - Objawy psychosomatyczne i zachowania kompulsywne Doświadczenie przemocy prowadzi do trudności w zbudowaniu własnej toŝsamości, spójnego obrazu siebie i nawiązaniu trwałych relacji w Ŝyciu dorosłym Często dzieci wychowujące się rodzinach, w których dochodzi do przemocy powtarzają destrukcyjne wzory rodzinne Dzieci w rodzinie uczą się Nie mówić Nie ufać Nie czuć Z takim bagaŝem idzie w świat gdzie w relacjach liczy się otwartość, szczerość, prawda, zaufanie. Rozmowa z dzieckiem (np. podczas interwencji policji) Dziecko powinno usłyszeć, Ŝe to co się stało nie jest jego wina takie zachowanie dorosłych nie jest w porządku nikt nie ma prawa nikogo bić to co się stało jest złem ale moŝna je naprawić wierzymy mu i postaramy się pomóc jeśli naprawdę postaramy się pomóc! Patrzę w przeszłość raczej ze smutkiem niŝ z nienawiścią. Patrzę w przyszłość raczej z nadzieją niŝ z rozpaczą. Nigdy nie zapomnę, ale nie muszę stale pamiętać. Byłem ofiarą, jestem ocalały 5