A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A

Transkrypt

1 A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A VOL. XXIV, 50 SECTIO EE 2006 Katedra Higieny Zwierzt i rodowiska Wydziału Biologii i Hodowli Zwierzt Akademii Rolniczej w Lublinie Katedra Zoohigieny i Profilaktyki Weterynaryjnej Akademii Podlaskiej w Siedlcach BEATA TRAWISKA, ANTONI POLONIS, LESZEK TYMCZYNA, MAGDALENA POPIOŁEK-PYRZ, TERESA BOMBIK, LEON SABA Bakteriologiczne i parazytologiczne zanieczyszczenie rodowiska wokół wielkotowarowej fermy kur reprodukcyjnych Bacteriological and Parasitologic Pollution of the Environment and Birth Health State Around the Reproductive Layer Farm rodowisko w okolicy duych ferm czsto jest zanieczyszczone mikrobiologiczne. Gleba uprawna i pastwiska ze wzgldu na zanieczyszczenie wydalinami chorych zwierzt mog stanowi ródło zakaenia wieloma patogenami [2, 7, 12]. Powodem znacznego nagromadzenia bakterii w rodowisku naturalnym s zwykle fermy wielkostadne, przyczyniajce si do przenoszenia si drobnoustrojów chorobotwórczych na odległo, nawet 3000 m od budynków inwentarskich [1].Według Sławonia i wsp. [11] due niebezpiecze stwo stwarza równie nawoenie pól nawozem zwierzcym. Autorzy ci wykazali, e kał lisów i komposty z obecnoci siana i torfu przez około 154 dni stanowi ródło zaka- enia Salmonella typhimurium i S. enteritidis). Gleba czsto jest take rezerwuarem pasoytów i ich postaci larwalnych. Oocysty Eimeria mog przebywa poza organizmem gospodarza przez długi okres, przenoszone biernie przez ludzi, owady, gryzonie, ptaki lub kurz [10]. Kłape i wsp. [8], badajc parazytologicznie próbki gleby, osadów ciekowych, nawozów organicznych i organiczno-mineralnych, wykazali w 60% prób jaja Toxocara spp., w 16,5% Ascaris spp., za w 3,7% Trichuris spp. Natomiast Gawor i Borecka [4] stwierdzili najwysz liczb jaj Toxocara spp. (15,6%) w glebie i piasku pochodzcych z miejsc zlokalizowanych na wsi, za jedynie 0,9% na terenie miasta. Wynika to prawdopodobnie z rzadko wykonywanych zabiegów odrobaczania psów na wsiach, co prowadzi do znacznego nagromadzenia form inwazyjnych tych pasoytów w rodowisku.

2 372 B. Trawi ska, A. Polonis, L. Tymczyna, M. Popiołek-Pyrz, T. Bombik, L. Saba Obecno w glebie zarówno drobnoustrojów chorobotwórczych, jak i paso- ytów oraz ich larw stwarza niebezpiecze stwo dla zdrowia ludzi i zwierzt. Dlatego te postanowiono oceni stopie zanieczyszczenia bakteriologicznego i parazytologicznego rodowiska glebowego wokół fermy kur. MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono w wielkotowarowej fermie kur reprodukcyjnych, w której przez cały okres odchowu do 57 tygodnia ycia utrzymywano stado rodzicielskie linii Cobb, liczce 9 tys. sztuk. Ferma składała si z siedmiu budynków dla stad reprodukcyjnych i jednej wychowalni dla kogutów. W pocztkowym okresie odchowu stosowano ciołowy system chowu, natomiast w okresie produkcji ciołowo-rusztowy. Materiałem na ciółk była cita słoma. Badane kury były szczepione przeciwko chorobie Mareka, zakanemu zapaleniu torby Fabrycjusza (IBD), zakanemu zapaleniu oskrzeli (IB), rzekomemu pomorowi drobiu (ND), zakaeniom reowirusowym (REO), zakanej anemii kurczt (CA), syndromowi wielkiej głowy (SHS) i kokcydiozie według przyjtego programu profilaktycznego. U kur podczas całego okresu odchowu i nienoci nie stwierdzono adnych objawów klinicznych. Bakteriologiczn i parazytologiczn ocen gleby przeprowadzano w cigu czterech pór roku, pobierajc j w rónych odległociach od kurników (0,5 m, 150 m i 300 m). Teren fermy, z którego pobierano gleb, nie był uytkowany i nawoony. Próbki gleby pobierano 12-krotnie w okresie badawczym. Oznaczano ogóln liczb bakterii metod płytkow wg normy PN-75C Przeprowadzono take identyfikacj drobnoustrojów E. coli, Salmonella spp., Proteus spp. i Mycoplasma spp. Bakterie E. coli, Salmonella spp. i Proteus spp. namnaano na podłoach namnaajcych i rónicujcych oraz identyfikowano je uywajc szeregu biochemicznego API 20E. Natomiast mykoplazmy (Mycoplasma gallisepticum, M. synoviae) hodowano na podłou płynnym Freya, bulionie PPLO Edwardsa, bulionie B wg Erno i Strepkowitsa i podłou agarowym PPLO. Badania parazytologiczne gleby dotyczyły stwierdzenia obecnoci oocyst Eimeria spp. i nicieni jelitowych (Ascaridia/Heterakis, Capillaria spp., Toxocara spp. larwy i nicienie saprobiontyczne). Przeprowadzano je metod Quinna w modyfikacji Gundłacha i Sadzikowskiego [5]. Wyniki bada opracowano statystycznie, okrelajc istotno rónic testem Duncana. OMÓWIENIE WYNIKÓW rodowisko glebowe czsto zanieczyszczone jest rónymi drobnoustrojami, w tym patogennymi. Wszystkie badane próbki gleby zawierały E. coli i Proteus spp. Natomiast nie stwierdzono obecnoci pałeczek z rodzaju Salmonella i mykoplazm. Mikrobiologicznym badaniem rodowiska glebowego w okolicy du- ych ferm zwierzcych zajmowali si równie inni autorzy [9, 12]. Tymczyna i wsp. [12], oceniajc zawarto drobnoustrojów patogennych w glebie w okolicy fermy wi, wykazali obecno w niej Corynebacterium pseudotuberculosis, E. coli, Clostridium perfringens, Bacillus subtilis, paciorkowce kałowe i Proteus spp. (jedynie midzy budynkami inwentarskimi). Natomiast Saba i wsp. [9] identyfikowali salmonele w próbkach gleby pobieranej w rodowisku jenotów, co wskazuje na udział szczególnie zwierzt futerkowych w zagroeniu salmonelozami, znacznie wikszy ni innych zwierzt.

3 Bakteriologiczne i parazytologiczne zanieczyszczenie rodowiska Tab. 1. Ogólna liczba drobnoustrojów w glebie w rónych odległociach od kurnika w fermie kur reprodukcyjnych Total count of microbes in soil at different distances from the poultry house in the reproductive hens farm Wiek kur (tyg.) Miejsce pobrania próbek, odległo od kurnika (m) Ogólna liczba drobnoustrojów w 1g gleby 0,5 x 2,5 x 10 6 ± SD 1,7 x x 3,4 x 10 6 ± SD 3,8 x x 3,1 x 10 6 ± SD 1,1 x ,5 x 3,7 x 10 6 ± SD 2,4 x x 5,9 x 10 6 ± SD 5,7 x x 4,0 x 10 6 ± SD 2,9 x 10 6 Brak obecnoci mykoplazm w glebie wie si prawdopodobnie ze znaczn wraliwoci tych drobnoustrojów na czynniki rodowiskowe. Powoduje to, e mykoplazmy nie mog przebywa zbyt długo poza organizmem ywiciela [6]. Nagromadzenie mikroorganizmów w glebie jest ogromne. Zdaniem Kluczka [7] w 1 g yznej gleby uprawnej znajduje si od 0,5 do 5 mld bakterii. Warto ta jednak moe ulega wzrostowi do 10 mld. W tabeli 1 przedstawiono ogóln liczb bakterii w glebie pobieranej w rónych odległociach od kurnika. W badaniach własnych nisz liczb drobnoustrojów stwierdzono w okresie odchowu kur do 18 tygodnia ycia, natomiast wysz podczas nienoci. Nie wykazano jednak istotnoci statystycznej midzy zawartoci bakterii w glebie w tych okresach bada. Najnisz zawarto bakterii (2,5x10 6 /1 g) stwierdzono w próbach gleby pobranych w odległoci 0,5 m od kurnika w pierwszym okresie odchowu, za najwysz (5,9x10 6 /1 g) 150 m od kurnika podczas produkcji nie- nej. W glebie czsto wystpuj take jaja i formy larwalne pasoytów. Wyniki bada parazytologicznych gleby pobieranej w rónych odległociach od kurnika przedstawia tabela 2. W ocenianej glebie w całym okresie bada najczciej stwierdzano oocysty Eimeria spp. oraz larwy i nicienie saprobiontyczne, które wystpowały ju w pierwszych próbkach pobranych 0,5 m od kurników. Jaja nicieni Ascaridia/Heterakis stwierdzano rzadziej, a wykrywano je od ósmego tygodnia odchowu kur. Natomiast jaja Capillaria wystpowały jedynie 4-krotnie w 8 i 13 tygodniu (150 m od kurnika) oraz w 33 i 48 tygodniu bada (300 m od kurnika). Niektóre formy pasoytów mogły pochodzi z kurników, natomiast głównym ich ródłem s prawdopodobnie ptaki dzikie. Fallacara i wsp. [3] wykazali, e u ptaków wolno yjcych sporód ocenianych form paso- ytów dominowały równie oocysty Eimeria i jaja nicieni.

4 374 B. Trawi ska, A. Polonis, L. Tymczyna, M. Popiołek-Pyrz, T. Bombik, L. Saba Tab. 2. Badania parazytologiczne gleby w rónych odległociach od kurnika w fermie kur reprodukcyjnych Parasitologic examinations of soil at different distances from the poultry house in the reproductive hens farm Wiek kur (tyg.) Miejsce pobrania próby, odległo od kurnika (m) oocysty Eimeria spp. jaja Ascaridia/ Heterakis Formy pasoytów jaja Capillaria spp. jaja Toxocara spp. larwy i nicienie saprobiontyczne 0, , , , , , , , , , , ,

5 Bakteriologiczne i parazytologiczne zanieczyszczenie rodowiska W przeprowadzonych badaniach czsto wykrywano jaja Toxocara spp., które wystpowały w rónych odległociach od budynku inwentarskiego. wiadczy to u udziale zwierzt misoernych w zanieczyszczaniu rodowiska glebowego, gdy nicienie te wystpuj u psów, kotów i misoernych wolno yjcych, za nie stwierdza si ich u drobiu. Otrzymane wyniki bada wskazuj na znaczne zanieczyszczenie, zwłaszcza parazytologiczne, gleby wokół fermy drobiu, chocia przyczyn tego zjawiska moe by nie tylko ferma, ale take ptaki wolno yjce. WNIOSKI 1. rodowisko glebowe wokół fermy nie zawierało w całym okresie badawczym salmoneli i mykoplazm, wystpowały natomiast bakterie E. coli i Proteus spp. 2. W glebie pobieranej w okolicy fermy stwierdzano oocysty Eimeria spp. oraz postacie larwalne nicieni pochodzce od utrzymywanego drobiu, a take od ptaków wolno yjcych i zwierzt misoernych. PIMIENNICTWO 1. B a y k o v B., S t o y a n o v M.: Microbial air pollution caused by intensive broiler chicken breeding. FEMS Microbiol. Ecol., 29, , C z e r n o m y s y - F u r o w i c z D., F u r o w i c z A. J.: Bakterie patogenne w glebie zagroenia epizootiologiczne i epidemiologiczne. Przegl. Hod., 3, 26 30, F a l l a c a r a D. M., M o n a h a n C. M., M o r i s h i t a T. Y., W a c k R. F.: Fecal shedding and antimicrobial susceptibility of selected bacterial pathogenes a survey of intestinal parasites in free-living waterfowl. Avian Dis., 45, 1, , G a w o r J., B o r e c k a A.: Skaenie rodowiska przydomowego jajami Toxocara spp., a przypadki toksokarozy u dzieci na terenie centralnej Polski. Materiały Krajowej Konferencji nt. Toksokaroza niebezpieczna zoonoza XXI wieku, 2 czerwca, Warszawa G u n d ł a c h J. L., S a d z i k o w s k i A. B.: Diagnostyka i zwalczanie inwazji pasoytów zwierzt. Wyd. IV, AR Lublin, K l e v e n S. H.: Aktualne problemy zwizane z Mycoplasma synoviae. Midzynarod. Wiad. Drob., 2, 11 14, K l u c z e k J. P.: Wybrane zagadnienia z ochrony rodowiska. Wyd. AT-R, Bydgoszcz, K ł a p e T., S t r o c z y s k a - S i k o r s k a M., G a l i s k a E.: Badania sanitarne rodowiska w kierunku Toxocara spp. Materiały Krajowej Konferencji nt. Toksokaroza niebezpieczna zoonoza XXI wieku, 2 czerwca, Warszawa S a b a L., S ł a w o J., B i s - W e n c e l H., y t y s k i T.: Pałeczki Salmonella w rodowisku ferm jenotów. Pr. Kom. Nauk Rol. i Biol. BTN, Bydgoszcz, 31, 42 47, S l u i s W.: Eimeria, quo vadimus? World Poultry-Misset Special Supplement on Coccidiosis, 4 8, 1993.

6 376 B. Trawi ska, A. Polonis, L. Tymczyna, M. Popiołek-Pyrz, T. Bombik, L. Saba 11. S ł a w o J., S a b a L., T r a w i s k a B., B i s - W e n c e l H., N o w a k o w i c z - - D b e k B.: Wpływ kompostów z udziałem kału lisów na stan sanitarny rzodkiewki i jej plonowanie. Ann. UMCS, EE, XVI, 39, , T y m c z y n a L., T r a w i s k a B., S a b a L.: Microbiological pollution of some environmental components around the pig farm. Ann. Anim. Sci., 26, 2, , SUMMARY The objective of studies was to evaluate the bacteriological and parasitologic contamination of soil environment surrounding a layer farm. The soil samples collected from sites at various distances from the poultry house in all periods of investigation showed the presence of E.coli and Proteus spp. bacteria, whereas neither salmonella nor mycoplasma were recorded. The parasitologic examination of soil in all farms indicated the presence of Eimeria spp. oocystes, Ascaridia/ Heterakis nematode eggs, Capillaria spp., Toxocara spp. and saprobiontic larvas and nematodes.