A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A

Transkrypt

1 A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A VOL. XXIV, 5 SECTIO EE 2006 Instytut Nauk Rolniczych w Zamociu, Akademia Rolnicza w Lublinie EWA JANU, DANUTA BORKOWSKA Wielko podstawowych wskaników płodnoci krów o rónej wydajnoci mlecznej Selected Indices of Fertility of Cows of Different Milk Production Zaburzenia rozrodu wystpujce u krów mlecznych s jednym z głównych czynników ograniczajcych potencjalne moliwoci produkcyjne zwierzt oraz obniajcych opłacalno produkcji mleka [2, 3, 6]. Dotyczy to w szczególnoci krów wysokowydajnych, obcionych intensywn przemian materii [2, 10]. Ujemn zaleno pomidzy wydajnoci a płodnoci mona tłumaczy tym, e unasienianie krów po porodzie przypada na okres szczytowej produkcji mleka. Wystpujcy w tym czasie ujemny bilans energetyczny moe blokowa sekrecj hormonu LH, co hamuje wzrost pcherzyków jajnikowych i opónia owulacj oraz porednio wpływa na sekrecj progesteronu, odpowiedzialnego za pojawienie si zewntrznych objawów rui i implantacj zarodków [1, 7]. Celem pracy była analiza wpływu poziomu wydajnoci mlecznej w 305 dniowej lub krótszej laktacji na wielko nastpujcych po niej wskaników płodnoci krów. MATERIAŁ I METODY Materiały bdce podstaw opracowania zebrano w szeciu gospodarstwach, w których pogłowie krów wahało si od 15 do 90 sztuk, a przecitna roczna wydajno od 6000 do 7200 kg mleka. Z prowadzonej w gospodarstwach dokumentacji (karty jałówki krowy, raporty wynikowe RW-1 oceny uytkowoci mlecznej krów) wynotowano dane dotyczce terminów wykonywania zabiegów inseminacji, kolejnych wyciele oraz wydajnoci mleka i tłuszczu w 1067 laktacjach. Na liczb t składały si 393 laktacje pierwiastek, 459 II i III oraz 215 IV i dalszych laktacji. Na podstawie zebranych danych wyliczono: a) FCM (Fat Corrected Milk) wydajno mleka skorygowana na zawarto 4% tłuszczu wg nastpujcego wzoru (12):

2 34 E. Janu, D. Borkowska Wydajno mleka FCM = 0,4 * M + 15 * F gdzie: M rzeczywista uzyskana ilo mleka (kg); F rzeczywista uzyskana ilo tłuszczu (kg); b) indeks inseminacyjny liczb zabiegów inseminacji przypadajca na jedno zapłodnienie; c) okres midzyciowy (OMC) liczb dni, która upłynła od porodu do zapłodnienia krowy; d) okres midzywycieleniowy (OMW) liczb dni, która upłynła pomidzy dwoma kolejnymi wycieleniami. W zalenoci od wydajnoci mleka FCM w 305-dniowej lub krótszej laktacji krowy podzielono na cztery grupy. Pierwsz stanowiły zwierzta produkujce do 4000 kg mleka, drug i trzeci krowy o wydajnoci i kg. Do czwartej zaliczono krowy, których wydajno przekraczała 7000 kg mleka FCM w laktacji. Wyniki opracowano statystycznie w programie SPSS za pomoc jednoczynnikowej analizy wariancji. Istotno rónic pomidzy rednimi oceniono testem Duncana. Oszacowano take współzaleno pomidzy wydajnoci mleka FCM a wskanikami płodnoci, wyliczajc współczynniki korelacji fenotypowej. OMÓWIENIE WYNIKÓW Za optymaln warto indeksu inseminacyjnego przyjmuje si wskanik nieprzekraczajcy 1,6 [5]. Z danych tabeli 1 wynika, e w analizowanej populacji krów na jedno zapłodnienie przypadało 2,05 zabiegu unasieniania, co pozwoliło oceni płodno tych zwierzt jako niezadowalajc. O problemach z reprodukcj wiadcz równie wydłuone okresy midzyciowe i midzywycieleniowe. Krowy w objtych badaniami stadach zacielały si rednio po 146, a cieliły si co 424 dni. Tab. 1. Wielko podstawowych wskaników płodnoci krów w zalenoci od wydajnoci mleka FCM w 305-dniowej lub krótszej laktacji Selected indices of fertility of cows in relation to FCM yield in a 305-day-long or shorter lactation Wydajno FCM (kg) Liczba laktacji Indeks inseminacyjny Okres midzyciowy (dni) Okres midzywycieleniowy (dni) x SD x SD x SD do ,72 a 1, A A ,98 1, B B ,09 1, B B 94 > ,17 b 1, B B 93 Ogółem ,05 1, Rónice statystycznie istotne: małe litery przy P 0,05; wielkie litery przy P 0,01

3 Wielko podstawowych wskaników płodnoci krów o rónej wydajnoci mlecznej 35 Stwierdzono [6], e w miar wzrostu wydajnoci mleka zwikszała si liczba zabiegów inseminacyjnych (od 1,86 do 2,08) potrzebnych do skutecznego zacielenia. Wykazano równie [8], e wzrost wydajnoci mleka w okresie 305- dniowej laktacji o kg w zalenoci od wieku krów powodował wzrost co najmniej o trzy zabiegi inseminacyjne niezbdne do uzyskania ciy. Wraz ze wzrostem wydajnoci mleka FCM w laktacji obserwowano wysze wartoci indeksu inseminacyjnego. We wszystkich wyszczególnionych grupach wskanik ten był wyszy od przyjmowanego za optymalny. Najmniejsz liczb zabiegów unasieniania przypadajcych na jedno zapłodnienie (1,72) stwierdzono u krów produkujcych do 4000 kg mleka FCM w laktacji. Przy wyszych wydajnociach indeks inseminacyjny wzrastał od 1,98 ( ) przez 2,09 ( ) do 2,17 (> 7000 kg mleka). Rónica wielkoci tego wskanika pomidzy najniszym i najwyszym poziomem wydajnoci mleka FCM była istotna przy P 0,05. Niektórzy autorzy [3, 10] wskazuj na szkodliwo krycia krów do 60 dnia po wycieleniu w celu uzyskania krótszego OMW. Wykazano bowiem [10], e konsekwencj tego jest nisza wydajno w laktacji biecej. Biorc pod uwag wydajno w laktacji i płodno, stwierdzono, e krowy produkujce powyej 10 tys. kg mleka potrzebuj dłuszego, przynajmniej dniowego okresu spoczynku. Z innych bada [8] wynika, e wczesna cia do 90 dnia po ocieleniu skraca laktacj i wpływa ujemnie na wydajno mleka i jego składników. Najkrótsze okresy midzyciowe (111 dni) i midzywycieleniowe (388 dni) charakteryzowały krowy o najniszej wydajnoci laktacyjnej. Wzrastajcej produkcyjnoci towarzyszyło wydłuanie si zarówno okresów midzyciowych, jak i midzywycieleniowych. Wysokoistotne rónice odnotowano w obydwu przypadkach pomidzy najniszym poziomem wydajnoci FCM a pozostałymi wyszczególnionymi grupami. U krów produkujcych ponad 7000 kg mleka FCM w laktacji obydwa okresy były najdłusze i wynosiły odpowiednio 157 i 435 dni. Na obnianie sprawnoci rozrodu towarzyszce wzrastajcej wydajno- ci mlecznej wskazuj badania innych autorów [6, 9]. Stwierdzono [4, 11], e przyczyn tego zjawiska s trudnoci wynikajce z niepokrywania bardzo du- ych potrzeb pokarmowych krów w pierwszym okresie laktacji. Proces powrotu po wycieleniu do normalnej aktywnoci płciowej wymaga odpowiedniej iloci energii. Po porodzie składniki pokarmowe s w wikszym stopniu przeznaczane na potrzeby bytowe i produkcj mleka ni na pojawienie si nowego cyklu rujowego lub zapocztkowanie nowej ciy. Dochodzi do zjawiska konkurencji pomidzy wydajnoci mleczn i płodnoci [1, 4, 7]. W tabeli 2 zamieszczono współczynniki korelacji pomidzy wydajnoci mleka FCM w laktacji a nastpujcymi po niej wskanikami reprodukcyjnymi.

4 36 E. Janu, D. Borkowska Wynika z niej, e do zwikszenia wartoci kadego z rozpatrywanych wskaników płodnoci mógł przyczynia si wzrost wydajnoci mlecznej krów. Współczynnik korelacji wyliczony pomidzy produkcj mleka FCM w laktacji a indeksem inseminacyjnym wynosił 0,077 i był istotny przy P 0,05. Istotne zalenoci (P 0,01) stwierdzono równie pomidzy wydajnoci mleka FCM a długoci okresów midzyciowych i midzywycieleniowych. W obydwu przypadkach warto współczynnika r wynosiła 0,097. Dodatni i wysokoistotn korelacj pomidzy wydajnoci mleka a długoci OMC i OMW stwierdzili równie inni autorzy [2]. Tab. 2. Współczynniki korelacji pomidzy analizowanymi cechami Coefficients of correlation between the analysed traits Cecha Nr Nr cechy cechy Wydajno mleka FCM (kg) 1 0,077 x 0,097 xx 0,097 xx Indeks inseminacyjny 2 0,681 xx 0,681 xx Długo okresu midzyciowego (dni) 3 0,998 xx Długo okresu midzywycieleniowego (dni) 4 xx Współczynniki korelacji istotne przy P 0,01 x Współczynniki korelacji istotne przy P 0,05 Wyszym wartociom indeksu inseminacyjnego towarzyszyły dłusze okresy midzyciowe i midzywycieleniowe. Współczynniki korelacji pomidzy tymi cechami były wysokoistotne i wynosiły r = 0,681. WNIOSKI 1. Płodno krów z analizowanych stad była niezadowalajca. Na jedno zapłodnienie potrzebne było 2,05 zabiegu unasieniania. W efekcie okres midzyciowy trwał rednio 146, a midzywycieleniowy 424 dni. 2. Wydajno mleka FCM w laktacji rónicowała wielko nastpujcych po niej wskaników płodnoci. Przy wzrocie produkcyjnoci wzrastał indeks inseminacyjny oraz wydłuały si okresy midzyciowe i midzywycieleniowe. Take współczynniki korelacji wskazuj, e wzrostowi wydajnoci mleka moe towarzyszy obnienie sprawnoci rozrodu.

5 Wielko podstawowych wskaników płodnoci krów o rónej wydajnoci mlecznej 37 PIMIENNICTWO 1. B u t l e r W. R.: Nutritional interactions with reproductive performance in dairy cattle. Anim. Reprod. Sci., 60 61, , J a n k o w s k a M.: Wpływ genotypu oraz poziomu produkcji mlecznej krów na ich rozrodczo i brakowanie z powodu jałowoci. Zesz. Nauk. Przegl. Hod., 62, 11 19, J u s z c z a k J., H i b n e r A., Z i e m i s k i R., T o m a s z e w s k i A.: Przyczyny i konsekwencje przedwczesnego brakowania krów. Med. Wet., 59 (5), , K o w a l s k i Z., K a m i s k i J.: Niektóre problemy ywienia krów wysoko wydajnych. Post. Nauk Roln., 4, 77 98, L i t w i c z u k Z., S t e n z e l R., K a m i e n i e c k i K., G n y p J., S z w a r c B., P o d o l a k G.: Hodowla i uytkowanie bydła. AR Lublin, L i t w i c z u k Z., T e t e r U., S t a n e k P., J a n k o w s k i P.: Wpływ genotypu i poziomu produkcyjnoci na wskaniki rozrodu krów wysoko wydajnych. Zesz. Nauk. Przegl. Hod., 74, , N e b e l R. L., M c G i l l i a r d M. L.: Interactions of high milk yield and reproductive performance in dairy cows. J. Dairy Sci., 76, , R e k l e w s k i Z., D y m n i c k i E., O p r z d e k J., O p r z d e k A., K r z y e w s k i J.: Zaleno midzy okresem midzyocieleniowym i wskanikiem inseminacji a uytkowo- ci mleczn krów w 305-dniowej laktacji. Ann. Warsaw Agricult. Univ. SGGW, Anim. Sci, 39, Suplement, 58 65, S a w a A., J a n k o w s k a M., N e j a W., B o g u c k i M., O l e r A.: Wysoka wydajno i przebieg laktacji a płodno i brakowanie krów. Zesz. Nauk. Przegl. Hod., 62, , S a w a A., J a n k o w s k a M., Z i e m i s k i M., K r e l S.: Okres spoczynku rozrodczego a efektywno uytkowania krów wysoko wydajnych. Zesz. Nauk. Przegl. Hod., 72 (1), , T w a r d o J., K o w a l s k i M., D e j n e k a G.: Zaburzenia płodnoci krów na tle błdów ywieniowych. Przegl. Hod., 3, 8 10, Zootechnika. Praca zbior. pod red. A Rabka t. II, PWRiL, Warszawa SUMMARY The aim of the studies was to analyse the relationship between the FCM yield in 1067 lactations and the length of the service period, length of intercalving period and insemination index. The research was carried out on cows bred in 6 farms. Indices of fertility and milk yield of particular cows were calculated from breeding record books. It was found that milk yield influenced the indices of fertility. The insemination index, length of the service period and the intercalving period were increased with an increase of FCM yield in the lactation. Correlation coefficients were positive and statistically significant.