Józef Jagieła TYMCZASOWA OCHRONA PRAWNA W POSTĘPOWANIU CYWILNYM. Marlena Wach STATUS UŁOMNYCH OSÓB PRAWNYCH W POLSKIM PRAWIE CYWILNYM

Transkrypt

1

2

3 Polecamy nasze publikacje z tej serii: Józef Jagieła TYMCZASOWA OCHRONA PRAWNA W POSTĘPOWANIU CYWILNYM Marlena Wach STATUS UŁOMNYCH OSÓB PRAWNYCH W POLSKIM PRAWIE CYWILNYM Agnieszka Góra-Błaszczykowska ZASADA RÓWNOŚCI STRON W PROCESIE CYWILNYM Urszula Drozdowska CYWILNOPRAWNA OCHRONA PRAW PACJENTA Mariusz Sorysz TERMINY W POLSKIM PROCESIE CYWILNYM Sławomir Cieślak FORMALIZM POSTĘPOWANIA CYWILNEGO Tomasz Siemiątkowski ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNOPRAWNA W SPÓŁKACH KAPITAŁOWYCH Arkadiusz Krzysztof Bieliński CHARAKTER PODPISU W POLSKIM PRAWIE CYWILNYM MATERIALNYM I PROCESOWYM Artur Mezglewski, Anna Tunia WYZNANIOWA FORMA ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA CYWILNEGO

4

5 Redakcja: Aleksandra Dróżdż Recenzenci: prof. dr hab. Henryk Cioch prof. dr hab. Mieczysław Sawczuk Wydawnictwo C. H. Beck 2008 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Cyfrowe Centrum Druku, Bydgoszcz ISBN

6 Spis treści Wstęp... Wykaz skrótów... XV XXI Wykaz literatury... XXIX Rozdział I. Zagadnienia wstępne Uwagi ogólne... 1 I. Terminologia... 1 II. Pojęcie i ogólna charakterystyka spółki cywilnej... 3 III. Regulacja prawna... 4 IV. Funkcje gospodarcze i znaczenie Funkcje gospodarcze Znaczenie teoretyczne i systemowe Uwagi historycznoprawne I. Okres archaiczny i antyczny II. Societas prawa rzymskiego Geneza, istota i rodzaje Stosunki wewnętrzne Stosunek do osób trzecich Rozwiązanie spółki i podział majątku Societas okresu poklasycznego III. Feudalizm IV. Kapitalizm i wielkie kodyfikacje Uwagi prawnoporównawcze I. Austria Uwagi ogólne Stosunki wewnętrzne Stosunki zewnętrzne Zmiany składu osobowego Rozwiązanie i likwidacja Rejestrowane spółki zarobkowe i reforma prawa handlowego II. Szwajcaria Uwagi ogólne Stosunki wewnętrzne V

7 VI Spis treści 3. Stosunki zewnętrzne Zmiany składu osobowego Rozwiązanie i likwidacja III. Niemcy Uwagi ogólne Stosunki wewnętrzne Stosunki zewnętrzne Zmiany składu osobowego Rozwiązanie i likwidacja IV. Włochy Uwagi ogólne Stosunki wewnętrzne Stosunki zewnętrzne Zmiany składu osobowego Rozwiązanie i likwidacja V. Francja Uwagi ogólne Stosunki wewnętrzne Stosunki zewnętrzne Zmiany składu osobowego Rozwiązanie i likwidacja Société en participation VI. Wielka Brytania Uwagi ogólne Stosunki wewnętrzne Stosunki zewnętrzne Zmiany składu osobowego Rozwiązanie i likwidacja Rozdział II. Ewolucja instytucji spółki w prawie polskim Okres przedkodyfikacyjny Regulacja spółki w Kodeksie zobowiązań I. Pojęcie i charakter prawny II. Stosunki wewnętrzne Reżim majątkowy Prowadzenie spraw spółki Prawo głosu i prawa kontrolne III. Stosunki zewnętrzne Reprezentacja spółki Odpowiedzialność za zobowiązania IV. Zmiany składu osobowego V. Rozwiązanie i likwidacja

8 Spis treści 1. Rozwiązanie Likwidacja Regulacja spółki w Kodeksie cywilnym I. Uwagi ogólne II. Ogólna charakterystyka regulacji KC III. Zmiany w stosunku do regulacji KZ Zmiany otoczenia prawnego w latach a ewolucja poglądów na istotę spółki cywilnej I. Lata II. Okres po r Aktualny status spółki cywilnej na tle innych dziedzin prawa I. Postępowanie cywilne Uwagi ogólne Postępowanie rozpoznawcze Postępowanie egzekucyjne Postępowanie upadłościowe II. Prawo pracy III. Prawo podatkowe IV. Prawo bilansowe i statystyka publiczna V. Postępowanie administracyjne Rozdział III. Konstrukcja prawna spółki przegląd stanowisk doktryny a założenia teoretyczne pracy Konstrukcja spółki jako problem badawczy Przegląd stanowisk doktryny obcej I. Teorie majątkowe Teorie przedmiotowe Teorie podmiotowe Teorie wielopodmiotowej przynależności praw II. Teorie organizacyjne Czyste teorie organizacyjne W. B. Schünemann i Gestalttheorie Teoria grupy Teorie podmiotowości prawnej spółki prowadzącej przedsiębiorstwo Przegląd stanowisk doktryny polskiej I. Uwagi ogólne II. Teorie majątkowe Teorie podzielnego współuprawnienia Teoria niepodzielności majątku III. Teorie organizacyjne VII

9 VIII Spis treści 1. Teoria ułomnej osobowości prawnej A. Woltera Teoria osobowości prawnej A. Kleina Teoria podmiotowości prawnej spółki prowadzącej przedsiębiorstwo Teorie organizacyjne kwestionujące podmiotowość prawną spółki Konstrukcja spółki a jej wyodrębnienie majątkowo-orga nizacyjne podsumowanie i ustalenia metodologiczne Stosunek prawny I. Pojęcie II. Norma prawna jako źródło stosunku prawnego Pojęcie Rodzaje III. Stosunek prawny a sytuacja normatywna IV. Elementy V. Podstawowe typy stosunków cywilnoprawnych Uwagi ogólne Stosunki zobowiązaniowe Stosunki prawnorzeczowe Stosunki korporacyjne VI. Sposoby wyznaczenia strony stosunku prawnego VII. Wielość podmiotów występujących po tej samej stronie stosunku prawnego a wielość i wzajemne powiązanie stosunków prawnych Podmiot prawa I. Adresat normy prawnej a podmiot prawa II. Zdolność prawna III. Kategorie podmiotów prawa cywilnego Uwagi ogólne Osoby fizyczne a jednostki organizacyjne Osoby prawne Jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną Rozdział IV. Pojęcie, rodzaje i typy spółki Uwagi ogólne Pojęcie spółki I. Uwagi ogólne II. Umowa spółki jako podstawa stosunku spółki III. Wspólny cel Uwagi ogólne

10 Spis treści 2. Pojęcie Dopuszczalność i rodzaje Wspólność celu Gospodarczy charakter celu IV. Zobowiązanie do działania dla osiągnięcia wspólnego celu Uwagi ogólne Działanie w sposób oznaczony a wniesienie wkładu V. Konsekwencje zaproponowanego ujęcia Zakres desygnatów pojęcia spółka Sposób kwalifikacji konkretnych stosunków prawnych Rodzaje i typy spółki I. Uwagi ogólne Terminologia Znaczenie II. Podział ze względu na kryterium czasu trwania spółki Spółka na czas oznaczony i nieoznaczony Spółka na czas dłuższy i krótszy III. Podział ze względu na kryterium celu spółki Spółka okazjonalna i dla prowadzenia stałej działalności Spółka klasyczna i dla prowadzenia przedsiębiorstwa IV. Podział ze względu na kryterium struktury prawno- -majątkowej spółki Spółka dysponująca majątkiem objętym wspólnoś cią łączną i pozbawiona wyodrębnienia majątkowego Spółka zewnętrzna i wewnętrzna Spółka cywilna a podobne instytucje prawne I. Uwagi ogólne II. Spółka a inne stosunki prawne Spółka a stosunki prawnorzeczowe Spółka a stosunki zobowiązaniowe III. Spółka cywilna a inne jednostki organizacyjne Uwagi ogólne Spółka cywilna a spółka jawna Spółka cywilna a europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych IX

11 X Spis treści Rozdział V. Spółka jako stosunek prawny Uwagi ogólne Elementy stosunku spółki I. Strony Uwagi ogólne Strony a podmioty stosunku spółki II. Treść Uwagi ogólne Uprawnienia w znaczeniu ścisłym, kompetencje i obowiązki Uprawnienia i obowiązki korporacyjne (organizacyjne) i czysto majątkowe (obligacyjne) Uprawnienia powszechne i szczególne Uprawnienia pozbawialne i niepozbawialne III. Przedmiot Struktura stosunku spółki I. Uwagi ogólne II. Członkostwo III. Stosunek wewnętrzny i zewnętrzny Charakter prawny stosunku spółki I. Uwagi ogólne II. Problem osobistego charakteru stosunku spółki III. Spółka jako obligacyjno-organizacyjny stosunek prawny IV. Spółka jako wielostronny stosunek prawny V. Problem wzajemności stosunku spółki VI. Spółka jako trwały (ciągły) stosunek prawny Rozdział VI. Spółka jako jednostka organizacyjna Uwagi ogólne Spółka a pojęcie jednostki organizacyjnej I. Pojęcie jednostki organizacyjnej Uwagi ogólne Pojęcie jednostki organizacyjnej a konstrukcja stosunku prawnego Pojęcie jednostki organizacyjnej a pojęcie organizacji II. Organizacyjny charakter spółki cywilnej Spółka jako jednostka organizacyjna nieposiadająca zdolności prawnej I. Uwagi ogólne

12 Spis treści II. Kwalifikacja III. Konsekwencje organizacyjnego charakteru spółki IV. Konsekwencje braku zdolności prawnej spółki Status prawny spółki cywilnej de lege ferenda I. Propozycje zmian II. Ocena i warunki uznania podmiotowości prawnej spółki cywilnej Rozdział VII. Stosunki wewnętrzne Uwagi ogólne Stosunki majątkowe I. Uwagi ogólne II. Stosunek wspólności majątkowej Pojęcie Charakter prawny wspólnego majątku Składniki i nabycie do wspólnego majątku III. Wkłady Pojęcie i rodzaje Wniesienie wkładu IV. Udział w zysku i stracie Pojęcie zysku i straty Udział w zysku Udział w stracie Prowadzenie spraw spółki I. Pojęcie i charakter prawny Pojęcie Charakter prawny II. Zakres Zakres podmiotowy Zakres przedmiotowy III. Sposób prowadzenia spraw spółki Uwagi ogólne Sprawy nieprzekraczające i przekraczające zakres. zwykłych czynności spółki Sprzeciw Czynności nagłe Uchwały wspólników IV. Zmiana zakresu lub sposobu prowadzenia spraw Prawo głosu i prawa informacyjno-kontrolne I. Prawo głosu II. Prawa informacyjno-kontrolne XI

13 XII Spis treści Rozdział VIII. Stosunki zewnętrzne Uwagi ogólne Reprezentacja I. Pojęcie i charakter prawny Pojęcie Charakter prawny II. Zakres Zakres podmiotowy Zakres przedmiotowy III. Sposób reprezentacji Reprezentacja jednoosobowa Reprezentacja łączna Skutki niezachowania wymogu reprezentacji łącznej IV. Pełnomocnik spółki V. Skuteczność reprezentacji spółki Uwagi ogólne Umocowanie i działanie w jego granicach Zdolność do reprezentowania Działanie w imieniu spółki VI. Wygaśnięcie umocowania Odpowiedzialność za zobowiązania I. Uwagi ogólne II. Pojęcie zobowiązań spółki III. Rodzaje i powstanie zobowiązań spółki Zobowiązania prywatno- i publicznoprawne Zobowiązania zewnętrzne i wewnętrzne Zobowiązania z czynności prawnej i z ustawy IV. Konstrukcja zobowiązań spółki V. Pojęcie i charakter prawny odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki VI. Zakres odpowiedzialności i obrona dłużnika Zakres odpowiedzialności Zmiana zakresu odpowiedzialności Zarzuty przysługujące wspólnikom VII. Szczególne rodzaje odpowiedzialności Odpowiedzialność wspólnika przystępującego do spółki Odpowiedzialność wspólnika ustępującego ze spółki

14 Spis treści 3. Odpowiedzialność za zobowiązania w razie rozwiązania spółki Odpowiedzialność w razie przekształcenia spółki w spółkę handlową Odpowiedzialność za zobowiązania wynikające ze stosunku spółki VIII. Realizacja odpowiedzialności w postępowaniu cywilnym wzmianka Uwagi ogólne Postępowanie rozpoznawcze Postępowanie egzekucyjne IX. Roszczenia regresowe Rozdział IX. Zmiany stosunku spółki Uwagi ogólne Zmiana treści stosunku spółki I. Uwagi ogólne II. Tryb III. Forma IV. Skutki Zmiany składu osobowego spółki I. Uwagi ogólne II. Ustąpienie ze spółki Uwagi ogólne Wypowiedzenie udziału przez wspólnika Wypowiedzenie udziału przez wierzyciela wspólnika Śmierć wspólnika Skutki ustąpienia wspólnika III. Przystąpienie do spółki Uwagi ogólne Forma IV. Problem tzw. przeniesienia członkostwa Rozdział X. Przekształcenie i rozwiązanie spółki Uwagi ogólne Przekształcenie spółki I. Uwagi ogólne Pojęcie i charakter prawny przekształcenia Dopuszczalność przekształcenia Sposoby przekształcenia II. Procedura przekształcenia Przekształcenie spółki cywilnej w spółkę jawną XIII

15 Spis treści 2. Przekształcenie spółki cywilnej w inną spółkę handlową III. Skutki przekształcenia Uwagi ogólne Stosunki zewnętrzne Stosunki wewnętrzne Rozwiązanie spółki I. Uwagi ogólne Pojęcie rozwiązania Sposób regulacji II. Przyczyny rozwiązania Uwagi ogólne Przyczyny rozwiązania określone w umowie Uchwała wspólników Osiągnięcie wspólnego celu Niemożliwość osiągnięcia wspólnego celu Ustąpienie wszystkich wspólników z wyjątkiem jednego Wyrok sądu Ogłoszenie upadłości wspólnika Zajście przyczyny rozwiązania a możliwość utrzymania spółki III. Skutki rozwiązania Uwagi ogólne Otwarcie likwidacji Zmiana charakteru wspólności majątku Zmiana statusu wspólników IV. Likwidacja spółki Uwagi ogólne Otwarcie i obowiązek przeprowadzenia likwidacji Likwidatorzy Przebieg likwidacji Tryb podziału wspólnego majątku Wnioski Indeks rzeczowy XIV

16 Wstęp 1. Prezentowana monografia podejmuje problematykę konstrukcji prawnej spółki normowanej przepisami art KC i z tego względu powszechnie określanej jako spółka cywilna lub zwykła. Instytucja ta posiada na tle kontynentalnych systemów prawnych wielowiekową tradycję, stanowiąc utrwalony element ustawodawstwa i kultury prawnej. Stanowi ona paradygmat instytucji spółki w ogóle oraz podstawę konstrukcyjną dla wyspecjalizowanych form spółek, w tym spółek handlowych. Stąd też wielu Autorów słusznie traktuje regulację spółki, zawartą w przepisach KC, jako swoistą część ogólną prawa spółek. Spółka cywilna cieszy się wreszcie zarówno w Polsce, jak i państwach Europy Zachodniej żywym i niesłabnącym zainteresowaniem praktyki, stanowiąc niezwykle popularną formę organizacyjno-prawną wspólnych przedsięwzięć o zróżnicowanym przedmiocie, stopniu trwałości i zorganizowania. Mimo wskazanej doniosłości teoretycznej i praktycznej, instytucja spółki cywilnej nie doczekała się w literaturze polskiej pogłębionego opracowania monograficznego. Wśród publikacji o charakterze komentatorskim lub przyczynkarskim należy wskazać przede wszystkim prace J. Frąckowiaka, S. Grzybowskiego, J. Gudowskiego, K. Pietrzykowskiego i W. Pyzioła, a także liczne, aczkolwiek poświęcone poszczególnym aspektom ustroju i funkcjonowania spółki cywilnej, opracowania A. Jędrzejewskiej oraz interesujące opracowanie M. Podlesia na temat charakteru prawnego spółki cywilnej w prawie polskim i niemieckim. 2. Konstrukcja prawna spółki cywilnej, mimo swojej pozornej prostoty, okazuje się zagadnieniem stosunkowo skomplikowanym. Angażuje przede wszystkim szerokie spektrum zagadnień podstawowych, zmuszając do bliższej analizy szeregu fundamentalnych instytucji prawa cywilnego m.in. problematyki zdolności prawnej i tzw. podmiotowości prawnej, stosunku prawnego i jego elementów, jednostki organizacyjnej, wielostronności i wzajemności umów obligacyjnych etc. W konsekwencji, rozwiązanie szeregu kwestii szczegółowych, specyficznych dla spółki cywilnej, uzależnione jest od uprzedniego rozważenia ściśle z nimi związanych problemów ogólnych. W tej sytuacji konieczne okazało się przyjęcie pewnych założeń wstępnych, dotyczących podstaw teoretycznych oraz ograniczających zakres przedmiotowy pracy. XV

17 XVI Wstęp Po pierwsze w sferze założeń teoretyczno-prawnych praca nawiązuje do dorobku tzw. poznańskiej szkoły teorii prawa Z. Ziembińskiego i jego uczniów: L. Nowaka, S. Wronkowskiej i M. Zielińskiego. Na tle szerokiej palety alternatywnych koncepcji teoretycznych ujęcie to jest naturalnie tylko jednym z możliwych. Ani w sferze zamiarów, ani też możliwości Autora nie leży jednak podejmowanie pogłębionej dyskusji teoretycznoprawnej, a jedynie uporządkowanie zagadnień podstawowych. Aby wszakże uniknąć zarzutu aprioryczności w kwestiach, które budzą wśród teoretyków prawa szczególne kontrowersje, sygnalizowane są także stanowiska alternatywne. Po drugie prezentowane opracowanie stanowi studium z zakresu materialnego prawa cywilnego. Związane z funkcjonowaniem spółki cywilnej w obrocie prawnym zagadnienia ze sfery prawa postępowania cywilnego, prawa pracy, prawa publicznego gospodarczego, prawa finansowego etc. zostały uwzględnione jedynie w stopniu niezbędnym dla zachowania kompletności wywodu, względnie oceny spójności systemowej rozwiązań przyjmowanych przez poszczególne gałęzie lub dziedziny prawa. Każda z wymienionych dziedzin prawa i prawoznawstwa operuje własnym, swoistym aparatem pojęciowym oraz instrumentarium dogmatycznym; na tle każdej z nich problematyka statusu prawnego spółki cywilnej mogłaby też stanowić przedmiot odrębnej rozprawy. Szczegółowe odniesienie się do powstających na tym tle problemów wydaje się zatem nie tylko zbędne z uwagi na ujęcie tematu pracy, ale wręcz niewykonalne. Po trzecie opracowanie przedstawia instytucję spółki cywilnej na szerszym tle porównawczym i historycznym. Zarówno metoda prawnoporównawcza, jak i historycznoprawna, ma dla konstrukcji pracy oraz głównego toku wywodu znaczenie pomocnicze. Nauka prawa nie może jednak abstrahować od faktu, że polski system prawny pozostawał i pozostaje pod wpływem wzorców płynących z obcych systemów prawnych, a wypracowane na ich tle rozwiązania jurydyczne oddziałują nie tylko na treść przepisów stanowionych przez polskiego ustawodawcę, ale i na naszą świadomość prawną, m.in. przez działalność doktryny prawa i praktykę kontraktową. W rozważanym zakresie widoczny jest zwłaszcza wpływ prawa niemieckiego i szwajcarskiego, dlatego też wskazane systemy prawne zostały poddane bardziej szczegółowej analizie. Po czwarte zgodnie z nakreślonym ogólnie tematem pracy, jej treść koncentruje się wokół konstrukcji teoretycznoprawnej spółki cywilnej, ujmowanej z dwojakiego punktu widzenia: jako stosunek prawny i jednostka organizacyjna wspólników. Celem opracowania jest sformułowanie spójnej systemowo i nadającej się do obrony z punktu widzenia uznanych zasad wykładni tekstu prawnego całościowej koncepcji tej instytucji. W sferze zamierzeń ani możliwości Autora nie leży natomiast równie precyzyjna analiza wszystkich aspektów jej funkcjonowania. Przegląd zagadnień szczegółowych ma na celu z jednej strony zaakcentowanie znaczenia rozwiązań teoretycznych dla wyjaś-

18 Wstęp nienia problemów nieobjętych wyraźną regulacją prawną, a z drugiej weryfikację spójności i użyteczności praktycznej sformułowanej koncepcji. Z tych samych względów ograniczono rozważania dotyczące umowy spółki, rozumianej ściśle, jako akt normotwórczy będący źródłem stosunku spółki. Po piąte prezentowane opracowanie ma charakter dogmatyczny. Lokujące się w sferze polityki prawa zagadnienie sposobu unormowania spółki cywilnej w nowym Kodeksie cywilnym nie stanowi głównego wątku rozważań. Chociaż jednak do zasadniczych zadań dogmatyki prawa należy eksplikacja treści obowiązujących norm prawnych, a nie zgłaszanie postulatów de lege ferenda, z uwagi na podjęcie prac koncepcyjnych, związanych z przygotowaniem przyszłej kodyfikacji prawa cywilnego, także ten punkt widzenia nie mógł zostać całkowicie pominięty. 3. Podstawowe dla konstrukcji pracy tezy można ująć w kilku punktach: Po pierwsze zarówno w świetle argumentów historycznych, prawnoporównawczych, systemowych, jak i ściśle dogmatycznych należy uznać za uzasadnioną na tle prawa polskiego szeroką interpretację pojęcia spółka. Konstruktem teoretycznym, który pozwala na sformułowanie takiej szerokiej definicji, jest poza ogólnie uznawanymi regułami kwalifikacji nazwanych stosunków umownych propozycja typologicznego ujęcia przesłanki wspólności celu, odwołująca się do struktury konkretnego stosunku prawnego. W rezultacie, podobnie jak na tle prawa niemieckiego, szwajcarskiego, czy austriackiego, możliwe i celowe staje się rozróżnienie poszczególnych rodzajów i typów spółki cywilnej, włącznie ze znaną antynomią spółka zewnętrzna spółka wewnętrzna. W aktualnym stanie regulacji proponowane ujęcie wydaje się w optymalnym stopniu odpowiadać zarówno usytuowaniu systemowemu spółki cywilnej, jak i potrzebom obrotu, uwzględniając m.in. rzeczywisty zakres wykorzystania gospodarczego tej instytucji i ułatwiając proces stosowania prawa. Po drugie każdą spółkę cywilną można określić, co do zasady, jako złożony, wielostronny, wielostronnie zindywidualizowany i wielostronnie zobowiązujący, niewzajemny oraz trwały umowny stosunek obligacyjno-organizacyjny, w ramach którego strony zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez oznaczone działanie, w szczególności przez wniesienie wkładów. Poza elementami typowymi także dla czystych stosunków zobowiązaniowych, znamienne jest występowanie w konstrukcji spółki stosunków podległości kompetencji, które tworzą ramy prawne dla procesu podejmowania decyzji i ewentualnie reprezentowania występujących łącznie wspólników w stosunkach z osobami trzecimi. Dążenie do osiągnięcia wspólnego celu następuje z reguły w warunkach wspólnego ryzyka, a realizacja tego stanu rzeczy jest oceniana standardowo jako korzystna dla wszystkich wspólników. Typowym przejawem charakterystycznej dla spółki wspólnoty korzyści i ryzyka jest udział w zyskach i stratach. XVII

19 XVIII Wstęp Po trzecie spółkę cywilną w kształcie odpowiadającym modelowi kodeksowemu, określaną także jako zewnętrzna albo typowa, można uznać równocześnie za jednostkę organizacyjną (organizację) wspólników, która dzięki konstrukcji wzajemnej reprezentacji oraz możliwości tworzenia wspólnego majątku opartego na konstrukcji wspólności łącznej, staje się zjawiskiem relewantnym dla osób trzecich i uzyskuje pewien stopień wyodrębnienia od osób aktualnych wspólników. Wobec dość lakonicznego i niejednoznacznego sposobu regulacji tej konstrukcji przez ustawodawcę historycznego, powstają jednak poważne wątpliwości co do stopnia i charakteru owego wyodrębnienia. Niezależnie od obserwowanej w systemach prawnych wielu państw ościennych tendencji do upodmiotowienia spółki cywilnej, czy to przez uznanie jej za osobę prawną czy to zaliczenie do tzw. trzeciej kategorii podmiotów prawa, sformułowanie takiego wniosku napotyka w Polsce na barierę w postaci przyjętej w przepisach art. 33 i 33 1 KC formalnej metody przyznawania zdolności prawnej. Na gruncie legis latae spółkę cywilną należy zatem uznać za jednostkę organizacyjną nieposiadającą zdolności prawnej w zakresie materialnego prawa cywilnego. Środkiem służącym uzgodnieniu wynikających stąd sprzeczności ma być zaproponowana w pracy koncepcja traktowania zewnętrznej spółki cywilnej jako wielopodmiotowej, zorganizowanej i ustrukturalizowanej strony stosunków prawnych nawiązywanych z osobami trzecimi. Po czwarte niezależnie od braku własnej zdolności prawnej, a zgodnie z przedstawioną powyżej koncepcją teoretyczną, w toku wykładni przepisów KC o spółce należy uwzględniać prawną relewancję stosunku spółki wobec osób trzecich. W aspekcie funkcjonalnym spółka, jako jednostka organizacyjna dysponująca wyodrębnionym majątkiem opartym na konstrukcji wspólności łącznej, w wielu punktach zbliża się do jednostek organizacyjnych, którym zdolność prawną przyznano. Podobieństwo konstrukcji prawnej, a także treści i funkcji badanych relacji uzasadnia również zaliczenie stosunku spółki do kategorii tzw. korporacyjnych stosunków prawnych. Analogie wydają się uzasadnione zwłaszcza w obszarze tzw. stosunków zewnętrznych, przede wszystkim w sferze reprezentacji oraz odpowiedzialności za zobowiązania. Nie zmienia to faktu, że z formalnego punktu widzenia współuprawnionymi do składników wspólnego majątku są wszyscy aktualni wspólnicy. Powoduje to m.in., że wspólny majątek nie jest chroniony przed roszczeniami wierzyciela osobistego wszystkich wspólników, a rozporządzanie składnikami wspólnego majątku przez wszystkich wspólników działających łącznie jest skuteczne wobec osób trzecich. Obszarem, na którym konsekwencje wyboru określonej koncepcji teoretycznej zaznaczają się w sposób najbardziej dobitny i który stanowi jednocześnie prawdziwy test ich użyteczności, jest płaszczyzna zmian podmiotowych, rozwiązania i przekształcenia spółki.

20 Wstęp 4. Praca składa się z 10 rozdziałów, składających się na 3 części, niewyodrębniane formalnie w strukturze pracy (rozdziały I III, IV VI i VII X). W rozdziale I zamieszczono uwagi ogólne, historycznoprawne i prawnoporównawcze. Aby uzyskać możliwie reprezentatywne tło prawnoporównawcze, wybrano 6 europejskich systemów prawnych, charakteryzujących się zarówno odmienną koncepcją regulacyjną prawa prywatnego (tj. model regulacji dualistycznej i monistycznej), jak i różnym sposobem ujęcia instytucji spółki cywilnej (zwykłej, prostej), tj.: prawo angielskie, austriackie, francuskie, niemieckie, szwajcarskie i włoskie. W rozdziale II przedstawiono ewolucję regulacji spółki na tle prawa polskiego w latach Analizą objęto zarówno regulacje kodeksowe (KZ i KC), jak i pozakodeksowe, wpływające niekiedy istotnie na sposób postrzegania instytucji spółki w orzecznictwie i doktrynie prawa. Scharakteryzowano również status spółki cywilnej na tle innych niż prawo cywilne gałęzi i dziedzin prawa, m.in. postępowania cywilnego, prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, prawa administracyjnego, podatkowego, bilansowego i o statystyce publicznej oraz postępowania administracyjnego. W rozdziale III dokonano przeglądu dotychczasowych koncepcji doktrynalnych spółki oraz omówiono założenia teoretyczne i konstrukcyjne pracy. Rozdział IV dotyczy pojęcia i rodzajów spółki cywilnej. Zrekonstruowane na podstawie art KC, relatywnie szerokie pojęcie spółki, zostało poddane analizie pod kątem składających się na nie elementów oraz w kierunku sformułowania kryteriów, które mogłyby umożliwiać lub ułatwiać kwalifikację konkretnych stosunków prawnych, zwłaszcza w tzw. przypadkach granicznych. Sprecyzowano równocześnie przesłanki przemawiające za dopuszczalnością rozróżnienia poszczególnych rodzajów i typów spółki, a także kryteria, na podstawie których rozróżnienie takie można (należy) przeprowadzać. Rozdziały V i VI zostały poświęcone analizie struktury i charakteru prawnego spółki, rozumianej odpowiednio jako stosunek prawny i jednostka organizacyjna wspólników. W rozdziałach VII X zamieszczona została analiza podstawowych konsekwencji przyjętej koncepcji teoretycznej spółki cywilnej, w zakresie odpowiednio stosunków wewnętrznych, stosunków zewnętrznych oraz zmian składu osobowego, rozwiązania i przekształcenia spółki. 5. Autor niniejszego opracowania zdaje sobie sprawę, że przyjęta w pracy konstrukcja prawna spółki cywilnej jest tylko jedną z możliwych. Jak wskazują przykłady z polskiej i obcej literatury przedmiotu, w razie przyjęcia odmiennych założeń wyjściowych bądź chociażby metody analizy (np. historycznoprawnej lub skrajnie funkcjonalnej), różne będą także wnioski końcowe. Większa niż zazwyczaj skala rozbieżności, a po części także i szerszy margines swobody ocen, wynika zresztą immanentnie z przyjętego przez prawodawcę polskiego za prawem niemieckim i szwajcarskim tradycyjnego sposobu regulacji. Stwierdzenie istnienia takich rozbieżności, a nawet pewnych niespójności regulacyjnych nie zwalnia jednak dogmatyki prawa XIX