Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie olsztyńskim w 2015 roku

Transkrypt

1 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie olsztyńskim w 215 roku Olsztyn, kwiecień 216 Urząd Pracy Powiatu Olsztyńskiego 1-45 Olsztyn Al. Piłsudskiego 64b tel fax uppo@olsztyn.uppo.gov.pl

2 Spis treści Wstęp Analiza ogólnej sytuacji na rynku pracy Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych Analiza umiejętności i uprawnień Analiza rynku edukacyjnego Analiza uczniów ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych Analiza absolwentów szkół ponadgimnazjalnych Analiza lokalnego rynku pracy na bazie badania kwestionariuszowego Prognoza lokalnego rynku pracy Podsumowanie... 4 Załącznik 1. Rynek pracy Załącznik 2. Rynek edukacyjny

3 Wstęp Zgodnie z zapisem ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jednolity Dz.U. z 215 r. Nr 149 z poźn. zm.) prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych jest jednym z zadań samorządu województwa oraz powiatu w zakresie polityki rynku pracy. Niniejszy raport został stworzony w oparciu o nowe zalecenia metodyczne przygotowane w ramach projektu Opracowanie nowych zaleceń metodycznych prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych na lokalnym rynku pracy, zamieszczone na stronie które zostały zamieszczone na stronie internetowej: Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych jest to proces systematycznego obserwowania zjawisk zachodzących na rynku pracy dotyczących kształtowania się popytu na pracę i podaży zasobów pracy w przekroju terytorialno-zawodowym oraz formułowania na tej podstawie ocen, wniosków oraz prognoz niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania systemów: szkolenia bezrobotnych oraz kształcenia zawodowego. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych zgodnie z założeniami nowej metodologii powinien umożliwić w szczególności realizację zakładanych celów: określenie kierunków i natężenia zmian zachodzących w strukturze zawodowokwalifikacyjnej na powiatowym, wojewódzkim i krajowym rynku pracy, stworzenie bazy informacyjnej dla przewidywania struktur zawodowo-kwalifikacyjnych w układzie lokalnym, wojewódzkim i krajowym, określenie odpowiednich kierunków szkolenia bezrobotnych dla zapewnienia spójności z potrzebami rynku pracy, korektę poziomu, struktury i treści kształcenia zawodowego na poziomie ponadgimnazjalnym i wyższym, usprawnienie poradnictwa zawodowego poprzez wskazanie zawodów oraz kwalifikacji deficytowych i nadwyżkowych na lokalnych rynkach pracy, ułatwienie realizacji programów specjalnych dla aktywizacji osób długotrwale bezrobotnych w celu promowania ich ponownego zatrudnienia. 3

4 Analiza kwestii związanych z zawodami deficytowymi oraz nadwyżkowymi wymaga przedstawienia informacji o miernikach stosowanych w monitoringu. W celu określenia zawodów deficytowych i nadwyżkowych łącznie zastosowano trzy wskaźniki: dostępności ofert pracy, długotrwałego bezrobocia i płynności bezrobotnych. Wskaźnik dostępności oferty pracy / Miernik informuje o dostępności oferty pracy dla bezrobotnych w danej elementarnej grupie zawodów. Im wyższa wartość wskaźnika, tym dostępność jest niższa. Wartość wskaźnika można interpretować jako przeciętną liczbę bezrobotnych przypadających na 1 ofertę pracy. Im wyższa wartość wskaźnika tym mniejsza szansa na znalezienie zatrudnienia w grupie zawodów k. Przyjmuje wartości z przedziału <,+ ). / brak bezrobotnych w elementarnej grupie zawodów k. Dostępność oferty jest bardzo wysoka, a grupa zawodów k jest maksymalnie deficytowa. / 1 przeciętnie każdy bezrobotny z danej elementarnej grupy ma szansę znaleźć pracę. Liczba dostępnych ofert pracy przewyższa liczbę bezrobotnych w grupie zawodów k. / 1 każdy bezrobotny w danej elementarnej grupie zawodów ma szansę znaleźć pracę. Przeciętna liczba dostępnych ofert pracy jest równa przeciętnej liczbie bezrobotnych w grupie zawodów k. Grupę zawodów k można traktować jako zrównoważoną. / 1 dostępność oferty pracy jest relatywnie niska, gdyż liczba bezrobotnych przewyższa liczbę ofert pracy w grupie zawodów k. ś oferty pracy w elementarnej grupie zawodów k nie są dostępne, w rezultacie szansa znalezienia pracy jest zerowa, a grupa zawodów k jest maksymalnie nadwyżkowa. Wskaźnik długotrwałego bezrobocia 1 Wartość wskaźnika informuje o tym, jaki odsetek bezrobotnych w elementarnej grupie zawodów k stanowią długotrwale bezrobotni. Im większa wartość wskaźnika tym więcej osób jest długotrwale bezrobotnych w danej grupie zawodów. Przyjmuje wartości od % (sytuacja, w której bezrobotni długotrwale nie występują) do 1% (w przypadku, gdy każdy bezrobotny w elementarnej grupie zawodów k jest długotrwale bezrobotnym). 4

5 Wskaźnik płynności bezrobotnych Wartość miernika wskazuje na kierunek i natężenie ruchu bezrobotnych w elementarnej grupie zawodów k. 1 napływ przewyższa odpływ, co oznacza wzrost liczby bezrobotnych w elementarnej grupie zawodów k. 1 odpływ jest równy napływowi (oba niezerowe), przez co liczba bezrobotnych w grupie zawodów k nie ulega zmianie. 1 odpływ przewyższa napływ, co oznacza spadek bezrobotnych w zawodzie k. ś napływ jest równy zeru. Podstawowe zmienne wykorzystywane do budowy mierników w monitoringu: średniomiesięczna liczba bezrobotnych w grupie zawodów k w okresie t, średniomiesięczna liczba dostępnych ofert pracy w grupie zawodów k w okresie t, liczba zarejestrowanych bezrobotnych w grupie zawodów k na koniec okresu t, liczba długotrwale bezrobotnych w grupie zawodów k na koniec okresu t, napływ bezrobotnych w grupie zawodów k w okresie t, odpływ bezrobotnych w grupie zawodów k w okresie t. Identyfikacja grup zawodów deficytowych i nadwyżkowych Grupy zawodów Wskaźnik dostępności oferty pracy Wskaźnik długotrwałego bezrobocia Wskaźnik płynności bezrobotnych maksymalnie deficytowe deficytowe / /,9 WDB lub brak wartości WDB lub brak wartości 1 lub brak wartości 1 lub brak wartości zrównoważone,9 / 1,1 WDB lub brak wartości 1 lub brak wartości nadwyżkowe / 1,1 WDB 1 maksymalnie nadwyżkowe / ś WDB 1 5

6 Zakres tematyczny monitoringu dotyczy zarówno zawodów i specjalności określonych w Klasyfikacji Zawodów i Specjalności dla potrzeb rynku pracy, jak i umiejętności i uprawnień posiadanych przez bezrobotnych oraz tych najbardziej pożądanych przez pracodawców. Podstawowym źródłem informacji odnośnie bezrobotnych i ofert pracy według zawodów i specjalności są dane gromadzone w systemie Syriusz przez powiatowe urzędy pracy. Jednak warto podkreślić, iż dane te stanowią zaledwie część informacji na temat całego rynku pracy. Nie ma bowiem prawnego obowiązku zgłaszania każdej oferty pracy do PUP przez pracodawcę, jak również bezrobotny nie jest zobligowany do rejestracji w urzędzie pracy. W związku z tym, do monitoringu wprowadzono dodatkowe źródeł danych, które umożliwią zwiększenie jego użyteczności poprzez szerszą analizę lokalnego, wojewódzkiego oraz krajowego rynku pracy. Dodatkowe źródła danych można podzielić na: pierwotne badanie ofert pracy podmiotów publicznych (zamieszczanych w Biuletynie Informacji Publicznej) oraz ofert upowszechnianych za pośrednictwem portali rekrutacyjnych w Internecie, a także badanie kwestionariuszowe przedsiębiorstw na lokalnym rynku pracy; wtórne analiza danych dot. rynku edukacyjnego (SIO MEN oraz sprawozdanie o studiach wyższych S-1 GUS), badania odnośnie rynku pracy GUS (BAEL, badanie popytu na pracę) oraz system prognostyczno-informacyjny. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych umożliwia pozyskanie istotnych informacji odnośnie struktury bezrobocia, czy potrzeb kadrowych pracodawców. Ponadto, monitoring powinien służyć koordynacji szkoleń bezrobotnych oraz stanowić podstawę do kształtowania oferty edukacyjnej (ze szczególnym uwzględnieniem szkół zawodowych). 6

7 1. Analiza ogólnej sytuacji na rynku pracy Według stanu na dzień 31 grudnia 215 roku w ewidencji osób bezrobotnych Urzędu Pracy Powiatu Olsztyńskiego pozostawało osób bezrobotnych. Liczba ta była niższa o 1.65 osób w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego (spadek o 13,8 %). Jak wynika z danych publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny, według stanu na koniec grudnia 215 roku, stopa bezrobocia w powiecie olsztyńskim ukształtowała się na poziomie 17,5 % i była niższa o 2,4 punkty procentowe w odniesieniu do wskaźnika na koniec analogicznego okresu roku poprzedniego. Jednak w stosunku do stopy bezrobocia całego województwa warmińsko-mazurskiego stopa bezrobocia była wyższa o 1,2 punkt procentowy (16,3% - stopa procentowa bezrobocia w województwie warmińsko-mazurskim na koniec 215 r.). STOPA BEZROBOCIA OBSZAR Stan na Stan na POLSKA 11,4 % 9,8% WOJEWÓDZTWO WARMIŃSKO- MAZURSKIE 18,7% 16,3% POWIAT OLSZTYŃSKI 19,9% 17,5% Spośród osób bezrobotnych zarejestrowanych na koniec 215 roku w wielkich grupach zawodów największą grupę stanowili pracownicy usług i sprzedawcy (1389 osób) oraz robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (1386 osób). Natomiast najwięcej ofert pracy zgłaszanych do Urzędu Pracy Powiatu Olsztyńskiego było w następujących grupach: pracownicy wykonujący prac proste 628 ofert pracy, pracownicy usług i sprzedawcy 529 ofert pracy, operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 52 ofert pracy oraz robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 483 ofert pracy).ani jednej oferty pracy nie odnotowano w grupie zawodów siły zbrojne. 7

8 Analizując elementarne grupy zawodów najwięcej osób bezrobotnych było w następujących zawodach: Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) 635 osób ( napływ 744) Robotnicy wykonujący prace proste w budownictwie ogólnym 22 osób (napływ 262) Mechanicy pojazdów samochodowych 169 osób ( napływ 19) Pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe i pokrewne 155 osób ( napływ 174) Kucharze 153 osób ( napływ 161) Gospodarze budynków 151 osób ( napływ 18) Stolarze meblowi i 144 osób ( napływ 159) Ślusarze i 129 osób ( napływ 165) Piekarze, cukiernicy i 123 osób ( napływ 13) Pracownicy obsługi biurowej 12 osób ( napływ 116) Robotnicy wykonujący prace proste w przemyśle gdzie indziej niesklasyfikowani 11 osób ( napływ 119) Średni personel do spraw statystyki i dziedzin pokrewnych 11 osób ( napływ 1) Magazynierzy i 1 osób ( napływ 116) Poniższe zestawienie przedstawia najwyższy procentowy wskaźnik długotrwałego bezrobocia w elementarnych grupach zawodów w 215 roku: Rolnicy upraw mieszanych 83,33 % Rolnicy upraw polowych 76% Rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej pracujący na własne potrzeby 72,73% Rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej -68% Dietetycy i żywieniowcy 66,67% Górnicy podziemnej i odkrywkowej eksploatacji złóż i 66,67% Robotnicy wykonujący prace proste w hodowli zwierząt 66,67% Operatorzy wolnobieżnych maszyn rolniczych i leśnych 63,49% Krawcy, kuśnierze, kapelusznicy i -63,24% Archeolodzy, socjolodzy i specjaliści dziedzin pokrewnych- 53,85% Spośród zawodów, w których wskaźnik płynności bezrobotnych jest najwyższy dominują takie elementarne grupy jak: inżynierowie elektrycy, operatorzy urządzeń teleinformatycznych, krawcy, kuśnierze, kapelusznicy i, rolnicy produkcji roślinnej 8

9 i zwierzęcej, archeolodzy, socjolodzy i specjaliści dziedzin pokrewnych, operatorzy wolnobieżnych maszyn rolniczych i leśnych, rolnicy upraw polowych, kierownicy do spraw strategii i planowania, dietetycy i żywieniowcy, rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej pracujący na własne potrzeby. Natomiast najmniejszy wskaźnik płynności bezrobotnych przedstawiał się w następujących elementarnych grupach zawodów: kontrolerzy (sterowniczy) procesów w przemyśle chemicznym, górnicy podziemnej i odkrywkowej eksploatacji złóż i oraz robotnicy wykonujący prace proste w hodowli zwierząt. Poniższa tabela przedstawia porównanie struktury ofert pracy zgłaszanych do UPPO ze strukturą ofert pracy zamieszczanych na internetowych portalach rekrutacyjnych. Tabela 1. Oferty pracy w 215 roku Nazwa wielkiej grupy zawodów PUP Internet BIP (brak danych) Razem w liczbach bezwzględnych Ogółem KIEROWNICY OPERATORZY I MONTERZY MASZYN I URZĄDZEŃ PRACOWNICY BIUROWI PRACOWNICY USŁUG I SPRZEDAWCY PRACOWNICY WYKONUJĄCY PRACE PROSTE ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I RZEMIEŚLNICY ROLNICY, OGRODNICY, LEŚNICY I RYBACY SPECJALIŚCI TECHNICY I INNY ŚREDNI PERSONEL wskaźnik struktury według źródeł Ogółem KIEROWNICY 8,53% 91,47% - 1% OPERATORZY I MONTERZY MASZYN I URZĄDZEŃ 99,43%,57% - 1% PRACOWNICY BIUROWI 85,65% 14,35% - 1% PRACOWNICY USŁUG I SPRZEDAWCY 95,83% 4,17% - 1% 9

10 PRACOWNICY WYKONUJĄCY PRACE PROSTE 99,84%,16% - 1% ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I RZEMIEŚLNICY 99,59%,41% - 1% ROLNICY, OGRODNICY, LEŚNICY I RYBACY 96,67% 3,33% - 1% SPECJALIŚCI 41,13% 58,87% - 1% TECHNICY I INNY ŚREDNI PERSONEL 68,% 32,% - 1% wskaźnik struktury wg grup w poszczególnych źródłach Ogółem 1,% 1,% 1,% Wskaźnik zróżnicowania (PUP vs. Internet) KIEROWNICY,42% 29,87% -,1 OPERATORZY I MONTERZY MASZYN I URZĄDZEŃ 19,62%,76% - 25,84 PRACOWNICY BIUROWI 6,98% 7,85% -,89 PRACOWNICY USŁUG I SPRZEDAWCY 19,96% 5,82% - 3,43 PRACOWNICY WYKONUJĄCY PRACE PROSTE 23,7%,25% - 93,61 ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I RZEMIEŚLNICY 18,23%,51% - 36, ROLNICY, OGRODNICY, LEŚNICY I RYBACY 1,9%,25% - 4,32 SPECJALIŚCI 3,58% 34,43% -,1 TECHNICY I INNY ŚREDNI PERSONEL 6,42% 2,25% -,32 2. Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych Rankingi zawodów deficytowych i nadwyżkowych stanowią najważniejszy element prowadzenia monitoringu. Są one prezentowane w informacjach sygnalnych (w ujęciu półrocznym) oraz w rocznych raportach z monitoringu (roczny okres sprawozdawczy). Celem konstrukcji rankingów jest zidentyfikowanie elementarnych grup zawodów charakteryzujących się deficytem, równowagą bądź nadwyżką na rynku pracy. Przedstawienie rankingów zawodów deficytowych, zrównoważonych oraz nadwyżkowych, pozwala dodatkowo na wskazanie kierunków i natężenia zmian zachodzących w strukturze zawodowej, co za tym idzie, usprawnienie poradnictwa zawodowego. 1

11 Zawody deficytowe to takie, na które istnieje na rynku pracy wyższe zapotrzebowanie niż liczba bezrobotnych w danym zawodzie. Na potrzeby opracowania rankingu zawodów deficytowych zdefiniowano je jako te, dla których liczba ofert pracy jest wyższa niż liczba bezrobotnych, odsetek długotrwale bezrobotnych nie przekracza wartości mediany (obliczonej dla ww. odsetka dla wszystkich grup zawodów poddanych analizie), a odpływ bezrobotnych przewyższa ich napływ w danym okresie sprawozdawczym. Poniżej przedstawiono ranking elementarnych grup zawodów według rosnącego wskaźnika dostępności ofert pracy. Tabela 2. Ranking elementarnych grup zawodów deficytowych w 215 roku MAKSYMALNY DEFICYT* Kod Elementarna grupa zawodów Liczba dostępnych ofert pracy Odsetek ofert subsydiowanych (%) Odsetek wolnych miejsc pracy (%) 1345 Kierownicy w instytucjach edukacyjnych 1, 5, 3123 Mistrzowie produkcji w budownictwie 1, 5, DEFICYT Kod Elementarna grupa zawodów 9621 Gońcy, bagażowi i 2151 Inżynierowie elektrycy Średniomiesięcz na liczba bezrobotnych Średniomiesię czna liczba dostępnych ofert pracy Wskaźnik dostępności ofert pracy / Wskaźnik długotrwałe go bezrobocia Wskaźnik płynności bezrobotnych Odsetek ofert subsydiowa nych (%) Odsetek wolnych miejsc pracy (%),33 2,5,13,, 46,88 1,8 1,92,57 1,, 35, Operatorzy urządzeń teleinformatycznych,58,92,64 1,, 17,19 * W przypadku maksymalnego deficytu liczba bezrobotnych równa jest zero. W rezultacie /, a pozostałe mierniki nie osiągają wartości. Z tego względu zaleca się prezentację tej grupy według malejącej liczby dostępnych ofert pracy tj. /12. Zawody zrównoważone to takie, na które na rynku pracy występuje zapotrzebowanie zbliżone do liczby bezrobotnych w danym zawodzie. Na potrzeby opracowania rankingu zawodów zrównoważonych zdefiniowano je jako te, dla których liczba ofert pracy jest zbliżona do liczby zarejestrowanych bezrobotnych, odsetek bezrobotnych długotrwale nie przekracza wartości mediany (obliczonej dla ww. odsetka dla wszystkich grup zawodów poddanych analizie), a odpływ bezrobotnych przewyższa ich napływ w danym okresie sprawozdawczym. 11

12 Tabela 3. Grupy zawodów zrównoważonych w 215 roku Kod Elementarna grupa zawodów / Odsetek ofert subsydiowanych (%) Odsetek wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej (%) Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych W powiecie olsztyńskim w 215 roku nie wystąpiły zawody zrównoważone. Zawody nadwyżkowe to takie, na które istnieje na rynku pracy niższe zapotrzebowanie niż liczba bezrobotnych w danym zawodzie. Na potrzeby opracowania rankingu zawodów nadwyżkowych zdefiniowano je jako te, dla których liczba ofert pracy jest niższa niż liczba bezrobotnych, odsetek długotrwałego bezrobocia jest wyższy niż wartość mediany (obliczona dla ww. odsetka dla wszystkich grup zawodów poddanych analizie), a napływ bezrobotnych przewyższa ich odpływ w danym okresie sprawozdawczym. Poniżej przedstawiono ranking elementarnych grup zawodów nadwyżkowych malejącego wskaźnika dostępności ofert pracy (B/O ). według Tabela 4. Ranking elementarnych grup zawodów nadwyżkowych w 215 roku MAKSYMALNA NADWYŻKA* Kod Elementarna grupa zawodów 6111 Rolnicy upraw polowych Archeolodzy, socjolodzy i specjaliści dziedzin pokrewnych Dietetycy i żywieniowcy Rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej pracujący na własne potrzeby Robotnicy wykonujący prace proste w hodowli zwierząt Rolnicy upraw mieszanych Operatorzy urządzeń telekomunikacyjnych Kierownicy do spraw strategii i planowania Operatorzy maszyn i urządzeń do produkcji wyrobów chemicznych Górnicy podziemnej i odkrywkowej eksploatacji złóż i Kontrolerzy (sterowniczy) procesów w przemyśle chemicznym Położne bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji 1 Liczba bezrobotnych ( 12

13 NADWYŻKA Kod Elementarna grupa zawodów Krawcy, kuśnierze, kapelusznicy i Operatorzy wolnobieżnych maszyn rolniczych i leśnych Analitycy systemów komputerowych i programiści gdzie indziej nie sklasyfikowani Rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej Średniomiesię czna liczba bezrobotnych Średniomiesię czna liczba dostępnych ofert pracy Wskaźni k dostępnoś ci ofert pracy / Wskaźnik długotrwałe go bezrobocia Wskaź nik płynno ści bezrob otnych Odsetek ofert subsydio wanych (%) Odsetek wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej (%) 62,83,25 251,33 63,24,94,, 47,33,25 189,33 65,8,89,, 9,17,8 11, 55,56,82,, 26,,25 14, 68,,93,, Pracownicy obsługi 5151 technicznej biur, hoteli i 3,58,8 43, 66,67,6, 1, innych obiektów * W przypadku maksymalnej nadwyżki liczba ofert pracy równa jest zero. W rezultacie wskaźnik dostępności ofert pracy nie przyjmuje wartości. Z tego względu zaleca się prezentację tej grupy według malejącej przeciętnej miesięcznej liczby bezrobotnych tj. /12. Jak widać w tabeli zamieszczonej powyżej, wśród zawodów nadwyżkowych w powiecie olsztyńskim dominują: krawcy, kuśnierze, kapelusznicy i, operatorzy wolnobieżnych maszyn rolniczych i leśnych, analitycy systemów komputerowych i programiści gdzie indziej nie sklasyfikowani. 3. Analiza umiejętności i uprawnień Tabela 5. Umiejętności i uprawnienia według wielkich grup zawodów w 215 roku Wielka grupa zawodów KIEROWNICY STRONA PODAŻOWA RYNKU PRACY Uprawnienia posiadane przez bezrobotnych Planowanie i organizacja pracy własnej Współpraca w zespole Czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim Odsetek bezrobotnych (%)* STRONA POPYTOWA RYNKU PRACY Umiejętności i uprawnienia wymagane w ofertach pracy Odsetek ofert pracy (%)** 2, Brak danych Brak danych 2, Brak danych Brak danych 1, Brak danych Brak danych 13

14 SPECJALIŚCI TECHNICY I INNY ŚREDNI PERSONEL PRACOWNICY BIUROWI PRACOWNICY USŁUG I SPRZEDAWCY Komunikacja ustna/ komunikatywność Obsługa komputera i wykorzystanie internetu Obsługa komputera i wykorzystanie internetu Planowanie i organizacja pracy własnej Wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków Współpraca w zespole Czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim Obsługa komputera i wykorzystanie internetu Wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków Komunikacja ustna/ komunikatywność Planowanie i organizacja pracy własnej Współpraca w zespole Obsługa komputera i wykorzystanie internetu Komunikacja ustna/ komunikatywność Współpraca w zespole Czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim Planowanie i organizacja pracy własnej Współpraca w zespole Planowanie i organizacja pracy własnej Obsługa komputera i wykorzystanie internetu 1, Brak danych Brak danych 1, Brak danych Brak danych 2,69 Brak danych Brak danych 2,69 Brak danych Brak danych 2,69 Brak danych Brak danych 1,8391 Brak danych Brak danych 1,692 Brak danych Brak danych 2,847 Brak danych Brak danych 2,4911 Brak danych Brak danych 2,1352 Brak danych Brak danych 2,1352 Brak danych Brak danych 2,1352 Brak danych Brak danych 2,4138 Brak danych Brak danych 2,69 Brak danych Brak danych 1,7241 Brak danych Brak danych 1,3793 Brak danych Brak danych 1,3793 Brak danych Brak danych 2,3371 Brak danych Brak danych 1,6289 Brak danych Brak danych 1,2748 Brak danych Brak danych 14

15 Komunikacja ustna/ komunikatywność 1,2748 Brak danych Brak danych ROLNICY, OGRODNICY, LEŚNICY I RYBACY ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I RZEMIEŚLNICY OPERATORZY I MONTERZY MASZYN I URZĄDZEŃ Czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim Planowanie i organizacja pracy własnej Współpraca w zespole Zarządzanie ludźmi/ przywództwo Współpraca w zespole Planowanie i organizacja pracy własnej Komunikacja ustna/ komunikatywność Obsługa komputera i wykorzystanie internetu Obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych Współpraca w zespole Czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim Komunikacja ustna/ komunikatywność Planowanie i organizacja pracy własnej 1,24 Brak danych Brak danych,8439 Brak danych Brak danych,8439 Brak danych Brak danych,4219 Brak danych Brak danych 1,5548 Brak danych Brak danych,767 Brak danych Brak danych,767 Brak danych Brak danych,636 Brak danych Brak danych,636 Brak danych Brak danych,9639 Brak danych Brak danych,7229 Brak danych Brak danych,7229 Brak danych Brak danych,7229 Brak danych Brak danych PRACOWNICY WYKONUJĄCY PRACE PROSTE Sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna Współpraca w zespole Planowanie i organizacja pracy własnej Sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna Zarządzanie ludźmi/ przywództwo Obsługa komputera i wykorzystanie internetu,7229 Brak danych Brak danych 1,395 Brak danych Brak danych,8111 Brak danych Brak danych,8111 Brak danych Brak danych,5794 Brak danych Brak danych,4635 Brak danych Brak danych * Odsetek bezrobotnych wyliczany jest jako iloraz stanu bezrobotnych z danym uprawnieniem w ramach wielkiej grupy zawodów do całkowitego stanu bezrobotnych w ramach wielkiej grupy zawodów. **Odsetek ofert pracy liczony jest jako iloraz napływu ofert pracy, w których dana umiejętność lub uprawnienie jest wymagane do całkowitego napływu ofert pracy w ramach danej wielkiej grupy zawodów (PUP+BIP+Internet). 15

16 Tabela 6. Bezrobotni bez zawodu w 215 roku Wyszczególnienie Bezrobotni ogółem w tym bezrobotni bez zawodu Odsetek bezrobotnych bez zawodu (%)* Ogółem ,7% wg poziomu wykształcenia: gimnazjalne i poniżej ,92% zasadnicze zawodowe ,37% średnie ogólnokształcące ,51% policealne i średnie zawodowe ,56% wyższe 588 1,17% Wg posiadanych uprawnień Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych wg typu ukończonej szkoły: zasadnicza szkoła zawodowa ,14% szkoła przysposabiająca do pracy,% technikum ,28% liceum ogólnokształcące ,47% liceum profilowane 2,% technikum uzupełniające 7,% liceum uzupełniające ,57% szkoła policealna ,96% wyższa 417 1,24% *Odsetek bezrobotnych wyliczany jest jako stosunek bezrobotnych bez zawodu wg stanu w końcu okresu sprawozdawczego do ogółu bezrobotnych w ramach danej analizowanej kategorii. W powiecie olsztyńskim w 215 roku najwięcej osób bezrobotnych bez zawodu legitymuje się wykształceniem średnim 28,51% oraz gimnazjalnym i poniżej 26,92%. Osoby nie posiadające zawodu najczęściej ukończyły liceum ogólnokształcące 4,47% oraz technikum 31,28% (brak tytułu zawodowego technika). Najmniejszą grupę stanowią osoby, które ukończyły zasadniczą szkołę zawodową - 3,14%. 16

17 4. Analiza rynku edukacyjnego Uzupełnieniem wnioskowania o deficycie bądź nadwyżce zawodu dokonanego na podstawie metody rankingowej jest poszerzona analiza rynku edukacyjnego w oparciu o liczbę uczniów ostatniego roku i absolwentów szkół. Opisywana analiza posłuży, w głównej mierze, do określenia kierunków szkoleń dla bezrobotnych oraz korekty poziomu i struktury treści kształcenia zawodowego na poziomie ponadgimnazjalnym. Do analizy wykorzystano następujące źródła danych: liczbę bezrobotnych absolwentów według ostatnio ukończonej szkoły (nazwa i typ szkoły ponadgimnazjalnej lub nazwa uczelni wyższej) oraz bezrobotnych i absolwentów wg zawodu i specjalności (w przypadku absolwentów szkół ponadgimnazjalnych i wyższych) lub kierunku kształcenia (w przypadku absolwentów szkół wyższych) z systemu Syriusz, liczbę uczniów ostatnich klas, w tym tych, którzy zdali egzamin maturalny z Systemu Informacji Oświatowej MEN, liczbę absolwentów szkół ponadgimnazjalnych według zawodu i specjalności oraz ukończonej szkoły (nazwa i typ szkoły) z Systemu Informacji Oświatowej MEN, liczbę absolwentów szkół ponadgimnazjalnych, którzy zdali egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe, według zawodu i specjalności oraz ukończonej szkoły (nazwa i typ szkoły) z Systemu Informacji Oświatowej MEN, liczbę absolwentów szkół wyższych według kierunków nauki oraz nazwy uczelni wyższej (badanie GUS na formularzu S-1), liczbę studentów pierwszego i ostatniego roku studiów (badanie GUS na formularzu S- 1). W niniejszej analizie za bezrobotnego absolwenta uważa się osobę, która w okresie do upływu 12 miesięcy od dnia określonego w dyplomie, świadectwie czy innym dokumencie potwierdzającym ukończenie szkoły lub zaświadczenie o ukończeniu kursu, pozostaje w rejestrze powiatowego urzędu pracy. Analiza absolwentów szkół ponadgimnazjalnych i wyższych opiera się na: zestawieniu liczby bezrobotnych absolwentów zarejestrowanych w urzędzie pracy z łączną liczbą absolwentów, z uwzględnieniem posiadanego zawodu/specjalności (w agregacji do elementarnej grupy zawodów), ostatnio ukończonej szkoły (nazwa i typ szkoły) wskaźnik frakcji bezrobotnych wśród absolwentów, 17

18 zestawieniu liczby bezrobotnych absolwentów zarejestrowanych w urzędzie pracy z łączną liczbą bezrobotnych, z uwzględnieniem posiadanego zawodu/specjalności (w agregacji do elementarnej grupy zawodów) wskaźnik frakcji absolwentów wśród bezrobotnych, oszacowanie faktycznej frakcji absolwentów wchodzących na rynek pracy (dotyczy tylko absolwentów szkół ponadgimnazjalnych). Miernikiem służącym do identyfikacji elementarnych grup zawodów/kierunków nauki i szkół, w których absolwenci mają trudności ze znalezieniem pracy jest wskaźnik frakcji bezrobotnych absolwentów wśród absolwentów: gdzie: 1, liczba bezrobotnych absolwentów według elementarnych grup zawodów/kierunku nauki bądź typu szkoły (zasadnicza zawodowa, średnia ogólnokształcąca, średnia zawodowa i policealna, wyższa) bądź nazwy szkoły/uczelni stan na koniec grudnia/maja (np , , ), liczba absolwentów szkół ponadgimnazjalnych/wyższych według elementarnych grup zawodów/kierunku nauki bądź typu szkoły (zasadnicza zawodowa, średnia ogólnokształcąca, średnia zawodowa i policealna, wyższa) bądź nazwy szkoły/uczelni stan za poprzedni rok szkolny/akademicki (np. rok szkolny 21/211 i 211/212). Powyższy wskaźnik informuje, jaki odsetek absolwentów w elementarnej grupie zawodów/kierunku nauki/szkoły k stanowią bezrobotni absolwenci w elementarnej grupie zawodów/kierunku nauki/szkoły k (w %). Miernik przyjmuje wartości od % (oznacza brak bezrobotnych wśród absolwentów według wybranej specyfikacji) do 1% (sytuacja, w której każdy absolwent w elementarnej grupie zawodów/kierunku nauki/szkoły k jest zarejestrowany jako bezrobotny). Im niższe wskaźnik przyjmuje wartości, tym daną grupę elementarną zawodów/kierunek nauki/szkołę można uznać za bardziej dostosowaną do potrzeb lokalnego rynku pracy, gdyż jej absolwenci znajdują zatrudnienie w ciągu 6 lub 11 miesięcy od ukończenia szkoły. Można również sprawdzić, czy w miarę upływu czasu sytuacja absolwentów ulega poprawie. Efektem może być wykaz szkół z informacją na temat liczby absolwentów i odsetka bezrobotnych absolwentów po 6 i 11 miesiącach od ukończenia szkoły. 18

19 4.1 Analiza uczniów ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych Analizując dane pod względem uczniów ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych według elementarnej grupy zawodów 215 r. w powiecie olsztyńskim, nie jesteśmy w stanie określić, które z zawodów będą należały w 216 roku do grupy zawodów deficytowych, nadwyżkowych i zrównoważonych. Nie można wykluczyć, że wpływ na przedstawione poniżej wyniki może mieć fakt, występowania różnic w nazewnictwie między klasyfikacją zawodów i specjalności na rynku pracy a szkolną klasyfikacją. Tabela 7. Uczniowie ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych według elementarnych grup zawodów deficytowych, zrównoważonych oraz nadwyżkowych w 215 roku Zawody deficytowe Elementarna grupa zawodów Liczba uczniów ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych Kod Nazwa 1345 Kierownicy w instytucjach edukacyjnych 2151 Inżynierowie elektrycy 3123 Mistrzowie produkcji w budownictwie 3511 Operatorzy urządzeń teleinformatycznych 9621 Gońcy, bagażowi i Zawody zrównoważone Brak danych Brak danych Zawody nadwyżkowe Elementarna grupa zawodów Liczba uczniów ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych Kod Nazwa 1213 Kierownicy do spraw strategii i planowania 2231 Położne bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji 2632 Archeolodzy, socjolodzy i specjaliści dziedzin pokrewnych 3133 Kontrolerzy (sterowniczy) procesów w przemyśle chemicznym 322 Dietetycy i żywieniowcy 3522 Operatorzy urządzeń telekomunikacyjnych 19

20 5151 Pracownicy obsługi technicznej biur, hoteli i innych obiektów 6111 Rolnicy upraw polowych 6114 Rolnicy upraw mieszanych 613 Rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej 633 Rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej pracujący na własne potrzeby 7531 Krawcy, kuśnierze, kapelusznicy i 8111 Górnicy podziemnej i odkrywkowej eksploatacji złóż i 8131 Operatorzy maszyn i urządzeń do produkcji wyrobów chemicznych 8341 Operatorzy wolnobieżnych maszyn rolniczych i leśnych 9212 Robotnicy wykonujący prace proste w hodowli zwierząt * Liczba absolwentów, którzy zdali egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe 4.2 Analiza absolwentów szkół ponadgimnazjalnych Tabela 8. Typ szkoły zasadnicza szkoła zawodowa szkoła przysposabiająca do pracy Liczba absolwentów oraz bezrobotnych absolwentów według typu szkoły w 215 roku Liczba absolwentów w roku szkolnym poprzedzającym rok sprawozdawczy ogółem posiadający tytuł zawodowy* Liczba bezrobotnych absolwentów stan na koniec grudnia roku poprzedniego stan na koniec maja roku sprawozdawczego Wskaźnik frakcji bezrobotnych absolwentów wśród absolwentów (%) stan na koniec grudnia roku poprzedniego stan na koniec maja roku sprawozdawczego ,14% 32,14% 7 technikum ,41% 32,95% liceum ogólnokształcące liceum profilowane technikum uzupełniające liceum uzupełniające ,65% 9,61% 5 3 szkoła policealna

21 Tabela 9. Liczba absolwentów oraz bezrobotnych absolwentów według typu szkoły w 215 roku (cd.) Typ szkoły Liczba absolwentów w roku szkolnym kończącym się w roku sprawozdawczym Liczba bezrobotnych absolwentów Wskaźnik frakcji bezrobotnych absolwentów wśród absolwentów (%) ogółem posiadający tytuł zawodowy* stan na koniec grudnia roku sprawozdawczego stan na koniec grudnia roku sprawozdawczego zasadnicza szkoła zawodowa szkoła przysposabiająca do pracy ,% 3 technikum ,21% liceum ogólnokształcące ,33% liceum profilowane technikum uzupełniające liceum uzupełniające 3 szkoła policealna 21 * Liczba absolwentów, którzy zdali egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe. 21

22 5. Analiza lokalnego rynku pracy na bazie badania kwestionariuszowego Na potrzeby monitoringu we wrześniu i październiku 215 r. przeprowadzone zostało badanie lokalnych pracodawców. Miało na celu diagnozę sytuacji na lokalnym rynku pracy w 215 r. oraz planowanych zmian w wielkości, a także strukturze zatrudnienia w 216 r. Badanie zrealizowane zostało przez Urząd Pracy Powiatu Olsztyńskiego w postaci przeprowadzenia ustrukturyzowanych ankiet głównie telefonicznych (metoda CATI). Badaniem zostały objęte podmioty gospodarcze funkcjonujące na lokalnym rynku pracy zatrudniające przynajmniej jednego pracownika. Jako operat losowania została użyta Baza Jednostek Statystycznych GUS. Algorytm losowania próby do badania przez GUS został zastosowany ściśle wg zaleceń metodologii. Wielkość próby do badania została wyznaczona w oparciu o poniższy wzór, gdzie:, P - oszacowana proporcja w populacji, e - dopuszczalny błąd (zaleca się, aby błąd był nie większy niż 1%), n - wielkość próby, N - wielkość populacji, Z - wartość Z wynikająca z przyjętego poziomu ufności (zakłada się przyjęcie 95% poziomu ufności, dla którego wartość Z= 1,96). Ostatecznie w badaniu uczestniczyło 9 pracodawców z terenu powiatu olsztyńskiego. 15 pracodawców odmówiło wzięciu udziału w badaniu. Szczegółowe dane przedstawiono poniżej Tabela 1. Liczba przedsiębiorstw biorących udział w badaniu kwestionariuszowym Liczba przebadanych przedsiębiorstw Klasa wielkości przedsiębiorstwa 46 do 9 osób i więcej 9 Podsumowanie 22

23 W celu analizy zmian w obrębie zatrudnienia w badaniu został zastosowany wskaźnik zatrudnienia netto. Jest to różnica między odsetkiem firm zwiększających liczbę etatów a przedsiębiorstw zamierzających likwidować miejsca pracy. Z punktu widzenia badania przedsiębiorstw, wskaźniki zatrudnienia netto budowane są w oparciu o warianty odpowiedzi znajdujące się w pytaniach odnoszących się do bieżącej sytuacji przedsiębiorstw na rynku pracy. Poniższy wskaźnik obliczany jest jako różnica frakcji odpowiedzi pozytywnych i negatywnych. Sposób obliczania tego wskaźnika przedstawia wzór: gdzie:, P liczba odpowiedzi pozytywnych, N liczba odpowiedzi negatywnych, liczba obserwacji (łączna liczba przedsiębiorstw w próbie), i numer obserwacji, i=1,,s, waga próby dla i-tej obserwacji, waga rozmiaru dla i-tej obserwacji, wskazanie pozytywne dla i-tej obserwacji, wskazanie negatywne dla i-tej obserwacji, suma wszystkich wskazań dla i-tej obserwacji. W przypadku rezygnacji z wagi rozmiaru, do wzoru na wyliczenie wskaźnika zatrudnienia netto należy w miejsce wstawić wartość 1 Wskaźnik przyjmuje wartości od -1 do +1. Wartości ujemne oznaczają pogorszenie sytuacji w przedsiębiorstwie. Im niższa wartość prezentowanych indeksów tym wyższy odsetek firm deklaruje niekorzystne zmiany w obszarze zatrudnienia. Przykładowo wartość - 1 uzyskiwana jest w przypadku kiedy 1% firm biorących udział w badaniu sygnalizuje w danym pytaniu redukcję poziomu zatrudnienia. Ujemna wartość wskaźnika, jednak różna od - 1, świadczy o tym, że odsetek firm deklarujących redukcję liczby pracujących przewyższa odsetek przedsiębiorstw potwierdzających rozszerzenie zasobów kadrowych. Natomiast wartości dodatnie wyliczanych indeksów oznaczają poprawę sytuacji firm na lokalnym rynku pracy. Im wyższa wartość wskaźnika tym wyższy odsetek przedsiębiorstw deklaruje korzystne zmiany w obrębie zatrudnienia. Przykładowo, wartość +1 dla indeksu 23

24 zatrudnienia oznacza, że wszystkie badane przedsiębiorstwa potwierdzają wzrost liczby pracujących w badanym okresie. Dodatnia wartość indeksu (różna od 1) oznacza zatem, że odsetek firm deklarujących zwiększenie zatrudnienia przewyższył frakcję przedsiębiorstw sygnalizujących redukcję poziomu omawianej kategorii. Wartość miernika równa oznacza, że odsetek firm deklarujących poprawę sytuacji jest równy odsetkowi firm sygnalizujących jej pogorszenie lub wszystkie firmy deklarują brak zmian w obszarze zatrudnienia. Rysunek 1. Struktura badanych przedsiębiorstw pod względem liczby zatrudnionych pracowników Rysunek 2. Struktura badanych przedsiębiorstw według rodzaju działalności 24

25 Rysunek 3. Odsetek przedsiębiorstw deklarujących zmiany w zatrudnieniu w 215 roku W 215 r. wskaźnik zatrudnienia netto osiągnął wartość 27,48. oznacza że odsetek firm deklarujących zwiększenie zatrudnienia był wyższy od odsetka przedsiębiorstw sygnalizujących redukcję zatrudnienia. 25

26 Rysunek 4. Wskaźnik zatrudnienia netto ogółem i według wielkich grup zawodów w 215 roku Wskaźnik zatrudnienia netto według wielkich grup zawodów w 215 roku Wielkie grupy zawodów Wskaźnik zatrudnienia netto Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 7,46 Pracownicy biurowi 5,38 Pracownicy przy pracach prostych 7,81 Pracownicy usług i sprzedawcy 6,6 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy 2,91 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy -2,19 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacyy, Siły zbrojne, Specjaliści 7,57 Technicy i inny średni personel 2,91 Zgodnie z deklaracjami badanych w powiecie olsztyńskim w 215 roku najczęściej zatrudniano min.: pomoce kuchenne, szwaczki maszynowe, blacharzy, kierowców samochodu ciężarowego, mechaników pojazdów samochodowych, sprzedawców, tapicerów oraz operatorów maszyn i urządzeń do produkcji okien z tworzyw sztucznych. Najczęściej wymieniane przez pracodawców umiejętności, których oczekują od kandydatów to: komunikatywność, planowanie i organizacja pracy własnej, obsługa komutera i wykorzystanie internetu, przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność, sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna, czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku 26

27 polskim, wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków, wykonywanie obliczeń. Pracodawcy biorący udział w badaniu cenią u kandydatów do pracy wykształcenie i wyuczony zawód oraz doświadczenie zawodowe. W większości pracodawcy wysoko ocenili przygotowanie kandydatów do pracy w zawodzie. Najsłabiej ocenione zostało przygotowanie osób z zawodem technik optyk, kierowca samochodu ciężarowego. Rysunek 5. Struktura odpowiedzi przedsiębiorstw deklarujących problemy z pozyskiwaniem nowych pracowników w 215 roku Wśród zawodow, w jakich przedsiębiorstwa mają problem ze znalezieniem odpowiedniego kandydata do pracy, pracodawcy z powiatu olsztyńskiego wskazywali min.betoniarzy, zbrojarzy, cieśli, kucharzy, pomocy kuchennych. Tabela 11. Zawody, w jakich najtrudniej znaleźć odpowiednich kandydatów do pracy Elementarna grupa zawodów Betoniarze, betoniarze zbrojarze i Trudności z pozyskaniem pracowników Brakujące umiejętności i uprawnienia komunikacja ustna / komunikatywność obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych planowanie i organizacja pracy własnej przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna współpraca w zespole wykonywanie obliczeń wywieranie wpływu Liczba bezrobotnych - stan na koniec okresu sprawozdawczego 27

28 Cieśle i stolarze budowlani Inżynierowie chemicy i Inżynierowie do spraw przemysłu i produkcji czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim obsługa komputera i wykorzystanie Internetu wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków zarządzanie ludźmi / przywództwo znajomość języków obcych komunikacja ustna / komunikatywność obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych planowanie i organizacja pracy własnej przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna współpraca w zespole wykonywanie obliczeń wywieranie wpływu czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim obsługa komputera i wykorzystanie Internetu wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków zarządzanie ludźmi / przywództwo znajomość języków obcych czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych planowanie i organizacja pracy własnej przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna współpraca w zespole wykonywanie obliczeń wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków komunikacja ustna / komunikatywność obsługa komputera i wykorzystanie Internetu wywieranie wpływu zarządzanie ludźmi / przywództwo znajomość języków obcych czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim komunikacja ustna / komunikatywność obsługa komputera i wykorzystanie Internetu obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych planowanie i organizacja pracy własnej przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna współpraca w zespole wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków wykonywanie obliczeń 28

29 Kasjerzy i sprzedawcy biletów Kelnerzy Kierowcy samochodów ciężarowych wywieranie wpływu zarządzanie ludźmi / przywództwo znajomość języków obcych obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim komunikacja ustna / komunikatywność obsługa komputera i wykorzystanie Internetu planowanie i organizacja pracy własnej przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna współpraca w zespole wykonywanie obliczeń wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków wywieranie wpływu zarządzanie ludźmi / przywództwo znajomość języków obcych komunikacja ustna / komunikatywność sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna współpraca w zespole wykonywanie obliczeń wywieranie wpływu znajomość języków obcych czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim obsługa komputera i wykorzystanie Internetu obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych planowanie i organizacja pracy własnej przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków zarządzanie ludźmi / przywództwo czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim komunikacja ustna / komunikatywność 1 planowanie i organizacja pracy własnej 1 sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna 1 obsługa komputera i wykorzystanie Internetu obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność współpraca w zespole wykonywanie obliczeń wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków wywieranie wpływu zarządzanie ludźmi / przywództwo znajomość języków obcych 1 29

30 Kucharze Lekarze bez specjalizacji, w trakcie specjalizacji lub ze specjalizacją I stopnia Murarze i Ogółem (bez względu na zawód) komunikacja ustna / komunikatywność 1 sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna współpraca w zespole 2 wywieranie wpływu znajomość języków obcych czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim obsługa komputera i wykorzystanie Internetu 1 obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych planowanie i organizacja pracy własnej 1 przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność wykonywanie obliczeń wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków zarządzanie ludźmi / przywództwo czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim komunikacja ustna / komunikatywność obsługa komputera i wykorzystanie Internetu planowanie i organizacja pracy własnej sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna współpraca w zespole wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność wykonywanie obliczeń wywieranie wpływu zarządzanie ludźmi / przywództwo znajomość języków obcych komunikacja ustna / komunikatywność obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych planowanie i organizacja pracy własnej przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna współpraca w zespole wykonywanie obliczeń wywieranie wpływu czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim obsługa komputera i wykorzystanie Internetu wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków zarządzanie ludźmi / przywództwo znajomość języków obcych komunikacja ustna / komunikatywność współpraca w zespole sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna 3

31 Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych Operatorzy sprzętu do robót ziemnych i urządzeń pokrewnych Operatorzy wolnobieżnych maszyn rolniczych i leśnych planowanie i organizacja pracy własnej wykonywanie obliczeń czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych wywieranie wpływu przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność znajomość języków obcych obsługa komputera i wykorzystanie Internetu wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków zarządzanie ludźmi / przywództwo czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim komunikacja ustna / komunikatywność obsługa komputera i wykorzystanie Internetu obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych planowanie i organizacja pracy własnej sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna współpraca w zespole wykonywanie obliczeń wywieranie wpływu znajomość języków obcych przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków zarządzanie ludźmi / przywództwo obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim komunikacja ustna / komunikatywność obsługa komputera i wykorzystanie Internetu planowanie i organizacja pracy własnej sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna współpraca w zespole 1 wykonywanie obliczeń wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków wywieranie wpływu zarządzanie ludźmi / przywództwo znajomość języków obcych komunikacja ustna / komunikatywność współpraca w zespole 3 obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych planowanie i organizacja pracy własnej 3 sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna 31

32 Piekarze, cukiernicy i Pielęgniarki bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji Pomoce kuchenne czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim obsługa komputera i wykorzystanie Internetu przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność wykonywanie obliczeń wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków wywieranie wpływu zarządzanie ludźmi / przywództwo znajomość języków obcych komunikacja ustna / komunikatywność 1 sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna współpraca w zespole 2 wywieranie wpływu znajomość języków obcych czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim obsługa komputera i wykorzystanie Internetu 1 obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych planowanie i organizacja pracy własnej 2 przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność wykonywanie obliczeń wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków zarządzanie ludźmi / przywództwo 1 czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim komunikacja ustna / komunikatywność 2 planowanie i organizacja pracy własnej 2 sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna 2 współpraca w zespole 2 wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków obsługa komputera i wykorzystanie Internetu 2 obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność wykonywanie obliczeń wywieranie wpływu zarządzanie ludźmi / przywództwo znajomość języków obcych czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim komunikacja ustna / komunikatywność obsługa komputera i wykorzystanie Internetu 1 planowanie i organizacja pracy własnej przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna współpraca w zespole

33 Pomocniczy personel medyczny Pracownicy przy pracach przygotowawczych do druku Pracownicy wykonujący prace proste gdzie indziej niesklasyfikowani wykonywanie obliczeń wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych wywieranie wpływu zarządzanie ludźmi / przywództwo znajomość języków obcych komunikacja ustna / komunikatywność 1 obsługa komputera i wykorzystanie Internetu obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych planowanie i organizacja pracy własnej 1 przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna współpraca w zespole 1 wykonywanie obliczeń wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków wywieranie wpływu 1 zarządzanie ludźmi / przywództwo znajomość języków obcych czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna znajomość języków obcych czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim komunikacja ustna / komunikatywność obsługa komputera i wykorzystanie Internetu planowanie i organizacja pracy własnej przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność współpraca w zespole wykonywanie obliczeń wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków wywieranie wpływu zarządzanie ludźmi / przywództwo czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim komunikacja ustna / komunikatywność obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych planowanie i organizacja pracy własnej współpraca w zespole 1 obsługa komputera i wykorzystanie Internetu przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna 1 wykonywanie obliczeń 1 33

34 Robotnicy leśni i Robotnicy wykonujący prace proste w przemyśle gdzie indziej niesklasyfikowani Spawacze i wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków wywieranie wpływu zarządzanie ludźmi / przywództwo znajomość języków obcych obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych planowanie i organizacja pracy własnej 1 przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna znajomość języków obcych czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim komunikacja ustna / komunikatywność obsługa komputera i wykorzystanie Internetu współpraca w zespole 1 wykonywanie obliczeń wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków wywieranie wpływu zarządzanie ludźmi / przywództwo 1 czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim komunikacja ustna / komunikatywność obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych planowanie i organizacja pracy własnej przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna współpraca w zespole 1 wykonywanie obliczeń znajomość języków obcych obsługa komputera i wykorzystanie Internetu wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków wywieranie wpływu zarządzanie ludźmi / przywództwo komunikacja ustna / komunikatywność planowanie i organizacja pracy własnej sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna współpraca w zespole czytanie ze zrozumieniem i pisanie tekstów w języku polskim obsługa komputera i wykorzystanie Internetu obsługa, montaż i naprawa urządzeń technicznych przedsiębiorczość, inicjatywność, kreatywność wykonywanie obliczeń wyszukiwanie informacji, analiza i wyciąganie wniosków wywieranie wpływu 34