Ocena częstości występowania serologicznych cech ostrej parwowirozy i ostrej toksoplazmozy u kobiet z wybranymi nieprawidłościami przebiegu ciąży
|
|
- Amelia Żurawska
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 2, zeszyt 4, , 2009 Ocena częstości występowania serologicznych cech ostrej parwowirozy i ostrej toksoplazmozy u kobiet z wybranymi nieprawidłościami przebiegu ciąży PAULINA MARCINEK 1,2, EWA ŚPIEWAK 3, EUGENIUSZ MAŁAFIEJ 3, JAN WILCZYŃSKI 4, DOROTA NOWAKOWSKA 4 Streszczenie Cel pracy: Celem pracy była ocena częstości występowania serologicznych cech ostrej parwowirozy i ostrej toksoplazmozy u kobiet z wybranymi nieprawidłowościami przebiegu ciąży. Materiał: Analizę przeprowadzono wśród 1800 ciężarnych hospitalizowanych w Klinice Medycyny Matczyno-Płodowej i Ginekologii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi w latach Metody: Do badań serologicznych zastosowano testy Toxo Screen DA, VIDAS Toxo-IgG, VIDAS Toxo-IgM, Platelia Toxo-IgA, VIDAS Toxo-avidity firmy BioMerieux, a także NovaLisa Parvovirus B19 recombinant IgG-ELISA i IgM-ELISA firmy NOVATEC Immunodiagnostica GmBH. Wyniki: Prewalencja swoistych IgG anty-pvb19 oraz IgG anty-t. gondii wśród badanych ciężarnych była bardzo wysoka i wynosiła odpowiednio 35% (n = 633) i 55,5% (n = 910). Ostre zakażenie PVB 19 stwierdzono u 13,5% (n = 243) pacjentek, natomiast wczesną toksoplazmozę u 14,2% (n = 256) kobiet. Wodogłowie lub wentrikulomegalię u płodu rozpoznano u 16,6% (n = 299) badanych, w tym u 21,4% (n = 64) wykryto immunoglobuliny klasy M anty-pvb19 oraz u 6,4% (n = 19) immunoglobuliny klasy M lub/i A anty-t.gondii. Obrzęk uogólniony u płodu rozpoznano u 5,6% (n = 101) płodów. W grupie tej u 27,7% (n = 28) wykryto cechy serologiczne ostrej parwowirozy, a u 5% (n = 5) ostrej toksoplazmozy. U 4,2% (n = 76) kobiet nastąpiło obumarcie wewnątrzmaciczne płodu w tym u 19,7% (n = 15) stwierdzono przeciwciała IgM anty-pvb19 i u 7,9% (n = 6) IgM lub/i IgA anty-t. gondii. U ciężarnych, u których wykryto przeciwciała klasy M anty-pvb19 lub przeciwciała IgM lub/i IgA anty-t. gondi, zbadano również częstość zaburzeń objętości płynu owodniowego, wzrastania wewnątrzmacicznego płodu, poronień samoistnych i porodów przedwczesnych. Wnioski: W podsumowaniu stwierdzono, że prewalencja swoistych IgG anty-t. gondii oraz IgG anty-pvb19 w badanej populacji była wysoka. Zwraca szczególną uwagę odsetek powikłań u ciężarnych z ostrą parwowirozą, zwłaszcza wodogłowia lub poszerzenia komór bocznych mózgu u płodów. Wysoka częstość zarażeń (zakażeń) w Polsce uzasadnia szerszą diagnostykę serologiczną ciężarnych w kierunku toksoplazmozy i parwowirozy. Słowa kluczowe: Toxoplasma gondii, parwowirus B19, ciąża, zakażenie (zarażenie) wewnątrzmaciczne Wstęp Zarażenia i zakażenia stanowią istotny problem współczesnej medycyny perinatalnej. Postęp, który dokonał się w tej dziedzinie, dotyczy głównie diagnostyki mikrobiologicznej, w mniejszym zaś stopniu metod terapii. Prezentowana praca jest wyrazem objęcia nadzorem serologicznym grupy kobiet bez czynników ryzyka z obszaru Łodzi oraz w ciąży wysokiego ryzyka z całej Polski. Toxoplasma gondii jest przyczyną najczęstszych zarażeń pierwotniakami u ludzi [1]. Wywołuje toksoplazmozę, chorobę odzwierzęcą, czyli antropozoonozę. Człowiek zaraża się oocystami w wyniku spożycia pokarmu zanieczyszczonego kałem kota lub cystami z bradyzoitami w niedogotowanym lub surowym mięsie [2]. Do zarażenia płodu dochodzi na skutek transmisji przez łożyskowej tachyzoitów. Parwowirus B19 (ang. parvovirus B19, PVB19) jest jedynym wirusem z rodziny Parvoviridae patogennym dla człowieka [3]. Wiąże się z antygenem grupowym P znajdującym się na powierzchni erytrocytów, co umożliwia wniknięcie do komórki, gdzie następnie namnaża się i powoduje jej rozpad [3]. Zakażenie u osoby dorosłej lub dziecka ma miejsce na drodze kropelkowej. Płód zakażony zostaje na drodze krwiopochodnej. Prewalencja swoistych przeciwciał IgG anty-t. gondii na świecie waha się od kilku do kilkudziesięciu procent [4-8]. W Polsce odsetek zarażonych kobiet ciężarnych sięga 41% [9]. Zakażenie PVB19 jest również dość powszechne, chociaż dostępnych jest znacznie mniej danych na ten temat. Częstość występowania swoistych przeciwciał anty- PVB19 u dorosłych mieści się w granicach 30 do 60% [10]. Duża liczba zakażeń (zarażeń) w populacji ma związek z odpowiednio wysokim ryzykiem zachorowań ciężarnych. W przypadku zarażenia T. gondii przebieg choroby u osoby dorosłej jest na ogół bezobjawowy [11]. Rzadziej w obrazie klinicznym może dominować powiększenie węzłów chłonnych. W pojedynczych zaś przypadkach toksoplazmozę wikła m.in. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenie mięśnia sercowego [12]. Bezobjawowy przebieg ma także najczęściej zakażenie PVB19 u ciężarnych [3]. Może występować zespół objawów grypopodobnych, tj. gorączka, bóle głowy, nieżyt górnych dróg oddechowych, bóle stawowe. Charakterystycznym objawem jest natomiast rumień zakaźny, który na począt- 1 Studium Doktoranckie, Klinika Medycyny Matczyno-Płodowej i Ginekologii, Uniwersytet Medyczny, Łódź 2 NZOZ Szpital na Siemiradzkiego, Kraków 3 Zakład Mikrobiologii Lekarskiej, ICZMP, Łódź 4 Klinika Medycyny Matczyno-Płodowej i Ginekologii, Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki (ICZMP), Łódź
2 Ocena częstości występowania serologicznych cech ostrej parwowirozy i ostrej toksoplazmozy 279 ku pojawia się na twarzy zajmując policzki (tzw. efekt skrzydeł motyla) [10]. Odmiennie przebiega zarażenie T. gondii i zakażenie PVB19 u płodu. W toksoplazmozie wrodzonej w 5-10% przypadków obserwuje się klasyczną triadę objawów Sabina Pinkertona (wodogłowie, zapalenie siatkówki i naczyniówki, zwapnienia śródczaszkowe) [9]. Do pozostałych objawów u płodu można zaliczyć powiększenie wątroby lub śledziony, małopłytkowość i inne. Wrodzona parwowiroza jest najczęstszą przyczyną nieimmulogicznego obrzęku płodu [3]. Wśród czynników zakaźnych powodujących uogólniony obrzęk u płodu wymienia się również zakażenie CMV oraz zarażenie T. gondii [13]. Do charakterystycznych objawów zakażenia PVB19 u płodu należą anemia i małopłytkowość [10]. Może ono jednakże manifestować się również zajęciem ośrodkowego układu nerwowego, czego wyrazem jest wodogłowie lub obecność zwapnień śródmózgowych [14]. Inne objawy, tj. zapalenie mięśnia sercowego, mogą towarzyszyć nie tylko parwowirozie wrodzonej, lecz także toksoplazmozie u płodu [10, 12]. Wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrostu płodu (ang. intrauterine growth restriction, IUGR), poronienie samoistne oraz poród przedwczesny są zwyczajowo kojarzone z zakażeniami wewnątrzmacicznymi. Bez wątpienia obumarcie wewnątrzmaciczne płodu (ang. intrauterine death, IUD) może stanowić zaś uogólnioną, a zarazem najcięższą z postaci zarówno zarażenia T. gondii, jak i zakażenia parwowirusem B19 [13]. Cel pracy Wewnątrzmaciczne zakażenia (zarażenia) o różnej etiologii u płodów manifestują się często podobnymi objawami. Z uwagi na to, celem niniejszej pracy była ocena częstości występowania serologicznych cech ostrej parwowirozy i ostrej toksoplazmozy u kobiet z wybranymi nieprawidłowościami u płodów, tj. wodogłowie i obrzęk uogólniony oraz powikłaniami przebiegu ciąży tj. poronienie, IUGR, IUD, poród przedwczesny i zaburzenia objętości płynu owodniowego. Na wykonanie pracy uzyskano zgodę komisji etyki badań naukowych. Materiał Badaniem retrospektywnym objęto 1800 kobiet ciężarnych hospitalizowanych w KMMPiG Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki (ICZMP) w Łodzi, a następnie UM w Łodzi oraz objętych opieką Poradni KMMPiG ICZMP w latach od stycznia 2000 do czerwca 2007 roku. Pacjentki pozostające pod nadzorem serologicznym pochodziły z grupy kobiet zdrowych z obszaru Łodzi oraz z podwyższonym ryzykiem powikłań w ciąży z całej Polski. Metody Badania kliniczne Czas trwania ciąży określano posługując się datą ostatniej miesiączki wg reguły Naegelego oraz na podstawie ultrasonograficznych badań biometrycznych przeprowadzonych w trakcie ciąży [15]. Badania biometryczne płodu, a także odpowiednie korelacje tych pomiarów (np. AC:FL), pozwalały na rozpoznanie IUGR. Miarodajny zwłaszcza był pomiar brzucha płodu będący wyrazem ilości zmagazynowanego glikogenu w wątrobie i stanu odżywienia płodu [16]. Wartości biometrii poniżej 10 percentyla przyjmowane były za IUGR [16]. Wentrikulomegalię rozpoznawano, gdy szerokość komór bocznych mózgu zawarta była miedzy 10 a 12 mm. Wodogłowie stwierdzano, gdy wielkość komór mózgu przekraczała 12 mm, a wymiar dwuciemieniowy (z ang. biparietal dimension, BPD) płodu był większy od 3 odchyleń standardowych dla danego wieku ciążowego [17]. Badanie ultrasonograficzne zostało również wykorzystane w celu rozpoznania obrzęku uogólnionego płodu. Podstawowymi kryteriami diagnostycznymi było pogrubienie tkanki podskórnej płodu przekraczające 5 mm, pogrubienie łożyska przekraczające 4 cm, płyn w jamie otrzewnowej, osierdziowej i jamach opłucnowych [18]. Przy ocenie i określaniu rodzaju zaburzeń objętości płynu owodniowego wykorzystano indeks płynu owodniowego Phelana (ang. amniotic fluid indem, AFI). Wielowodzie stwierdzano, gdy wartość AFI przekraczała 18 cm, a małowodzie, gdy wskaźnik AFI był mniejszy od 5 cm [19]. Bezwodzie rozpoznawane było przy zupełnym braku płynu owodniowego. W pracy wykorzystano w większości informacje zawarte w badaniach ultrasonograficznych będących przyczyną skierowania ciężarnych do ośrodka III stopnia, które zostały potwierdzone po urodzeniu. W pozostałych, nielicznych przypadkach, dane uwzględnione w pracy oparto na wynikach uzyskanych w Zakładzie Ultrasonografii ICZMP w Łodzi oraz w KMMP ICZMP w Łodzi. Poród przedwczesny stwierdzano, gdy rozwiązanie miało miejsce po ukończeniu 22. i przed 37. tygodniem ciąży [20]. Badania serologiczne Testy służące do wykrywania swoistych przeciwciał IgG, IgM i IgA skierowanych przeciwko T. gondii oraz PVB19 zostały wykonane w Zakładzie Mikrobiologii Lekarskiej ICZMP w Łodzi. Próbki (5 ml) krwi pełnej pobierano od każdej ciężarnej w trakcie pierwszej wizyty w ICZMP, a następnie po odwirowaniu surowice przechowywano w temperaturze 4EC, maksymalnie dwa dni do czasu wykonania badań. Obecność wyłącznie przeciwciał IgG przeciw PVB19 pozwalała na rozpoznanie przewlekłej parwowirozy. Wczesne zakażenie, zwane również ostrą parwowirozą, stwierdzano, gdy we krwi badanej występowały immunoglobuliny klasy M przeciw PVB19. Przewlekłą toksoplazmozę natomiast stwierdzano wówczas, gdy obecne były tylko swoiste przeciwciała IgG anty-t. gondii. Ostre (wczesne, aktywne) zakażenie tym pierwotniakiem potwierdzało wykrycie immunoglobulin klasy M lub A skierowane przeciw T. gondii.
3 280 P. Marcinek, E. Śpiewak, E. Małafiej, J. Wilczyński, D. Nowakowska Przesiewowe badania surowic kobiet ciężarnych w kierunku zarażenia T. gondii wykonywano stosując test aglutynacji bezpośredniej (Toxo Screen DA; BioMérieux) (punkt odcięcia 4 IU/ml). Obecność przeciwciał IgG skierowanych przeciwko T. gondii w surowicach matek i ich dzieci określano testem ELISA (VIDAS Toxo-IgG; Bio- Mérieux), (punkt odcięcia 8 IU/ml). Test ELISA służył również do wykrywania swoistych przeciwciał IgM (VIDAS Toxo-IgM; BioMérieux), (punkt odcięcia 0,55 IU/ml). IgA anty-t. gondii badano testem Platelia Toxo-IgA. Do badania awidności przeciwciał IgG wykorzystano test ELISA (VIDAS Toxo-avidity; biomérieux), (awidność niska 0,199; graniczna 0,200-0,299; wysoka > 0,300). Przeciwciała IgG oraz IgM skierowane przeciwko parwowirusowi B19 wykrywano za pomocą testów ELISA z użyciem antygenów rekombinowanych (NovaLisa Parvovirus B19 recombinant IgG-ELISA i IgM-ELISA) firmy NOVATEC Immunodiagnostica GmBH. Zarówno dla swoistych IgG jak i IgM punkt odcięcia wynosił 10 IU. Za wynik pozytywny uznano > 11 IU, za wynik negatywny < 9 IU. Wyniki Prewalencja PVB19 w badanej grupie kobiet ciężarnych wynosiła 35% (n = 633). Cechy serologiczne świadczące o przewlekłej parwowirozie występowały u 30,2% kobiet (n = 547). Swoiste przeciwciała IgM skierowane przeciwko PVB19 wykryto u 13,5% badanych (n = 243). U 5% kobiet (n = 86) stwierdzono wyłącznie przeciwciała IgM, bez obecności IgG anty-pvb19, co wskazywało na niedawne zakażenie. Prewalencja T.gondii była bardzo wysoka u badanych ciężarnych i wynosiła 55,5% (n = 910). Serologiczne cechy ostrej toksoplazmozy zaobserwowano w przypadku 14,2% pacjentek (n = 256). Tylko u 4 (0,2%) kobiet z niedawnym zarażeniem obecne były swoiste przeciwciała IgM bez IgG. Na podstawie badań serologicznych, u 12,7% badanych (n = 228) stwierdzono współwystępowanie przewlekłego zarażenia T. gondii i przewlekłego zakażenia PVB19 (ryc. 1). Ostre zarażenie T. gondii oraz ostre zakażenie PVB19 stwierdzono u 2% ciężarnych (n = 29). Przewlekłe zarażenie T. gondi i niedawne zakażenie PVB19 występowały u 6% kobiet (n = 101). Swoiste IgM anty-t. gondii oraz przeciwciała IgG skierowane przeciwko PVB19 były obecne u 2% badanych (n = 29) (ryc. 1). Wodogłowie lub wentrikulomegalię płodu rozpoznano u 16,6% pacjentek (n = 299). Na rycinie 2 zobrazowano występowanie w tej grupie u 21% ciężarnych (n = 64) cech serologicznych ostrej parwowirozy, a tylko u 6,4% (n = 19) swoistych przeciwciał IgM lub/i IgA anty-t. gondii. Obrzęk uogólniony płodu stwierdzono u 5,6% badanych (n = 101). Rozpoznanie to postawiono najwcześniej w 16., najpóźniej zaś w 35. tyg. ciąży (średnio w 25. tyg.). Swoiste przeciwciała IgM skierowane przeciwko PVB19 wykryto u 27,7% matek dzieci z obrzękiem uogólnionym (n = 28), a IgM lub/i IgA skierowane przeciw T. gondii występowały u 5% (n = 5) (ryc. 3). Ryc.1. Współwystępowanie zarażenia przewlekłego i niedawnego T. gondii oraz zakażenia PVB19 w badanej grupie ciężarnych na podstawie wyników badań serologicznych Ryc. 2. Występowanie wodogłowia lub wentrikulomegali u płodów kobiet z serologicznymi cechami niedawnego zakażenia PVB19 lub zarażenia T. gondii Ryc. 3. Występowanie obrzęku uogólnionego u płodów kobiet z serologicznymi cechami niedawnego zakażenia PVB19 lub zarażenia T. gondii IUGR wikłał przebieg ciąży u 11,7% kobiet (n = 211) (tabela 1). U około 26% badanych z tej grupy (n = 55) występowały swoiste przeciwciała IgM skierowane przeciwko PVB19, a u 5,2% pacjentek (n = 11) immunoglobuliny klasy M lub/i A anty-t. gondii. U 76 kobiet (4,2%) średnio w 30. tygodniu ciąży rozpoznano IUD (tabela 1). Cechy serologiczne ostrej parwowirozy zaobserwowano u około 20% ciężarnych (n = 15), zaś swoiste przeciwciała IgM lub/i IgA skierowane przeciw T. gondii w około 8% przypadków. Poronienia samoistne u badanych kobiet miały miejsce tylko w 2% (n = 36) (tabela 1).
4 Ocena częstości występowania serologicznych cech ostrej parwowirozy i ostrej toksoplazmozy 281 Tabela 1. Zaburzenia objętości płynu owodniowego w przypadku kobiet z serologicznymi cechami niedawnego zakażenia PVB 19 oraz zarażenia T. gondii IgM anty- PVB 19 IgM lub/i IgA anty-t. gondii ogółem (N =1800) Wielowodzie 22,8% (51) 4% (9) 12,4% (224 ) Małowodzie 21,9% (28) 7% (9) 7,1% (128) Bezwodzie 25% (21) 0% 4,7% (84) Legenda: PVB 19 parwowirus B19 (ang. parvovirus B19), n liczba ciężarnych z zaburzeniami objętości płynu owodniowego, N liczba ogółem badanych ciężarnych Tabela 2. Wybrane powikłania przebiegu ciąży u kobiet z serologicznymi cechami niedawnego zakażenia PVB 19 oraz zarażenia T.gondii IgM anty- PVB 19 IgM lub/i IgA anty-t. gondii ogółem (N =1800) IUGR 26% (55) 5,2% (11) 11,7% (211) IUD 19,7% (15) 7,9% (6) 4,2% (76) Poronienie samoistne 22% (8) 8% (3) 2% (36) Poród < 37. tyg. ciąży 22,2% (20) 11,1% (10) 5% (90) Legenda: IUGR ograniczenie wzrastania płodu (ang. intrauterine growth restriction), IUD obumarcie wewnątrzmacicznego płodu (ang. intrauterine death), PVB 19 parwowirus B19 (ang. parvovirus B19), N liczba ogółem badanych ciężarnych, n liczba ciężarnych z badanymi zaburzeniami W grupie tej u 22% (n = 8) stwierdzono swoiste IgM skierowane przeciwko PVB19, a u 8% (n = 3) przeciwciała IgM lub/i IgA anty-t. gondii. Porody przedwczesne odnotowano u 90 pacjentek (5%) (tabela 1). Cechy serologiczne ostrej parwowirozy wystąpiły u 22,2% kobiet (n = 20), natomiast cechy serologiczne wczesnej toksoplazmozy u 11% ciężarnych z tej grupy (n = 10). Najczęstszym zaburzeniem objętości płynu owodniowego było wielowodzie (12,4%) (tabela 2). Bezwodzie wystąpiło najrzadziej i wykryto je u 84 badanych (4,7%). Bez względu na rodzaj zaburzeń, tj. wielowodzie, małowodzie, bezwodzie niedawne zakażenie PVB 19 zaobserwowano u około 21% kobiet. Wczesne zarażenie T. gondii stwierdzono w nielicznych przypadkach (7%) (tabela 2). Dyskusja Częstość zarażeń T. gondii zależy istotnie od regionu i nawyków żywieniowych oraz higienicznych tam panujących. Prewalencja T. gondii wśród kobiet ciężarnych jest niska w krajach takich jak Norwegia 7% [4] czy Wielka Brytania 10% [5], natomiast znacznie wyższa m.in. we Francji 50% [6], w Polsce 41% [9], czy we Włoszech 49% [7]. W Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej częstość zarażeń T. gondii jest zróżnicowana i wynosi od 3% do 30% [8]. W omawianej grupie kobiet ciężarnych prewalencja T. gondii była wysoka i wynosiła aż 55,5%. Zwraca uwagę fakt, że u 14,2% pacjentek (n = 256) wykryto oprócz swoistych przeciwciał IgG anty-t. gondii także przeciwciała IgM, co świadczy o ostrej fazie zarażenia. Przyczyną tak wysokiej prewalencji jest prawdopodobnie, nie tylko wysoka zachorowalność, ale także włączenie do badań kobiet z grupy podwyższonego ryzyka zakażenia (zarażenia). Odsetek kobiet z cechami serologicznymi ostrej parwowirozy był również wysoki i wynosił 13,5% (n = 243). Interesujący jest fakt, że u 4,8% kobiet wykryto jedynie przeciwciała IgM skierowane przeciwko PVB19, co świadczyło o bardzo wczesnej fazie zakażenia. Wartości te były zgodne z publikacjami innych autorów dotyczących kobiet z powikłanym przebiegiem ciąży w Polsce [21]. Z drugiej strony według innych doniesień, w badaniach przeprowadzonych w grupie pacjentek bez czynników ryzyka zakażenia, cechy serologiczne ostrej parwowirozy występowały tylko u 1,8% [22]. Prewalencja IgG anty-pvb19 w badanej grupie wynosiła 35,2 % (n = 633). Według Heegaard i wsp. obecność swoistych IgG będących wyrazem przewlekłej fazy zakażenia w populacji dorosłych mieści się w granicach 30-60% [10]. Częstość wykrywania przeciwciał IgG skierowanych przeciw PVB 19 w populacji wzrasta wraz z wiekiem. Między 1. a 5. rokiem życia wynosi od 2 do 15% [3]. W przeprowadzonych badaniach wykazano wysoki odsetek kobiet (12,7%, n = 228), u których stwierdzono zarówno przeciwciała IgG skierowane przeciw PVB19, jak i przeciw T. gondii. Cechy serologiczne świadczące o ostrym zakażeniu PVB19 i aktywnym zarażeniu T. gondii zaobserwowano u 28 (1,6%) pacjentek. W piśmiennictwie brakuje niestety danych dotyczących współwystępowania tych patogenów. Według doniesień innych autorów, zakażenie PVB19 jest najczęstszą przyczyna obrzęku nieimmunologicznego (8%-20%) [23-25]. W badanej populacji częstość występowania obrzęku uogólnionego u dzieci kobiet z ostrą parwowirozą była wyższa i wynosiła 27,7 % (n = 28). Niektórzy autorzy sugerują jednak, iż odsetek ten u płodów może być jeszcze wyższy i wynosi nawet około 30% [26].
5 282 P. Marcinek, E. Śpiewak, E. Małafiej, J. Wilczyński, D. Nowakowska Zwraca uwagę fakt, że u 5 (5%) matek płodów z uogólnionym obrzękiem wykryto przeciwciała IgM skierowane przeciw T. gondii. W piśmiennictwie rzadko występują opisy tego powikłania w wyniku wrodzonej toksoplazmozy [27]. W prezentowanych badaniach u 4,2% ciężarnych (n = 76) rozpoznano IUD i u 15 z nich (19,7%) wykryto we krwi swoiste IgM przeciwko PVB19. Liczba ta jest zgodna z doniesieniami polskich autorów [21]. W piśmiennictwie zagranicznym częstość występowania ostrej parwowirozy u kobiet z ciążą obumarłą szacuje się na około 8% [25, 28]. Według niektórych autorów w przypadku zarażeń wewnątrzmacicznych T. gondii u płodu do poronienia samoistnego może dojść, gdy inwazja pasożytnicza ma miejsce w I trymestrze ciąży [2]. W piśmiennictwie podkreśla się, że po 20. tygodniu ciąży zarażenie nie prowadzi do zwiększenia ryzyka IUD [29]. W badanej grupie matek, u których wystąpiło obumarcie wewnątrzmaciczne lub poronienie samoistne, cechy serologiczne ostrej toksoplazmozy wykryto u 8%. W literaturze zwraca się uwagę, iż wewnątrzmaciczne zakażenie PVB19 wiąże się ze zwiększonym ryzykiem poronień samoistnych. Około 9% ciąż zakończonych przed 22. tygodniem stwierdza się u matek z serologicznymi cechami ostrego zakażenia PVB19 [21]. Według prezentowanych danych poronienie występowało bardzo rzadko, bowiem tylko u 2% (n = 36) ciężarnych. W tej grupie jednak, aż u 22% wykryto immunoglobuliny klasy M anty- PVB19. Spośród analizowanych nieprawidłowości u płodu, najczęściej stwierdzono wodogłowie lub wentrikulomegalię. Rozpoznano je u 16,6% badanych ciężarnych (n = 229). W grupie płodów z wodogłowiem lub wentrikulomegalią cechy serologiczne ostrej toksoplazmozy stwierdzono tylko u 6,4% kobiet (n = 19). W badaniach przeprowadzonych przez Martinović i wsp. odsetek ten był znacznie wyższy (39%) [30]. Na uwagę zasługuje zwłaszcza fakt, że u 64 (21,4%) matek płodów z wodogłowiem wykryto przeciwciała IgM przeciw PVB19. Podkreślić należy, że nieliczne są doniesienia, w których autorzy odnotowali powiększenie komór bocznych lub wodogłowie w przebiegu ostrej parwowirozy [14]. Analogicznie, w piśmiennictwie opisane są tylko pojedyncze przypadki zaburzeń objętości płynu owodniowego, najczęściej wielowodzia, na skutek zakażenia PVB19 podczas ciąży [31]. W badanej populacji kobiet z nieprawidłową objętością płynu owodniowego, u około 22% pacjentek stwierdzono cechy serologiczne ostrej parwowirozy. Wnioski U dużej liczby pacjentek z zaburzeniami w ciąży wykryto aktywne zakażenie PVB19 lub zarażenie T.gondii. Szczególną uwagę zwraca wysoki odsetek powikłań u płodu w przebiegu parwowirozy. Zaskakuje wysoka częstotliwość występowania przeciwciał IgM anty-pvb19 (21%) u matek płodów z poszerzeniem komór mózgu lub wodogłowiem. Biorąc pod uwagę zakaźny charakter tej choroby, a także jej wysoką prewalencję w populacji polskiej należałoby rozważyć poszerzenie diagnostyki ciężarnych o rutynowe badania w kierunku PVB19. Również niezwykle ważne jest propagowanie wśród ciężarnych wiedzy na temat zakażenia PVB19 i zarażenia T.gondi i działaniach w celu ich uniknięcia. Piśmiennictwo [1] Kurnatowska A. (1999) Protozoologia lekarska. [W:] Zarys Parazytologii Lekarskiej. red. Kadłubowski R., Kuratorska A. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa. [2] Remington J., McLeod R., Thulliezz P. (2001) Toxoplasmosis, [W:] Infectious diseases of the fetus and newborn infant, red. Remington J., W.B. Saunders Company, Philadelphia. [3] Brzezińska E., Drews K., Słomko Z. (2001) Zakażenia parwowirusowe. [W:] Zakażenia perinatalne, red. Słomko Z., Drews K. PTMP, Poznań. [4] Chen K.T., Eskild A., Bresnahan M. et al. (2005) Previous maternal infection with Toxoplasma gondii and the risk of fetal death. Am. J. Obstet. Gynecol. 193: [5] Nash J.Q., Chissel S., Jones J. et al. (2005) Risk factors for toxoplasmosis in pregnant women in Kent, United Kingdom. Epidemiol. Infect. 133: [6] Breurec S., Berlioz-Arthaud A., Baumann E. et al. (2004) Evaluation of toxoplasmosis seroprevalence among 2416 women of childbearing age followed at the Pasteur Institute of New Caledonia. Bull. Soc. Pathol. Exot. 97: [7] Calderaro A., Peruzzi S., Piccolo G. et al. (2009) Laboratory diagnosis of Toxoplasma gondii infection. Int. J. Med. Sci. 6: [8] Orellana M., Remington J. (1990) Toxoplasmosis in pregnancy. Hosp. Med. 16: [9] Nowakowska D., Stray-Pedersen B., Śpiewak E. et al. (2006) Prevalence and estimated incidence of Toxoplasma infection among pregnant women in Poland: A decreasing trend in the younger population. Clin. Microbiol. Infect. 12: [10] Heegaard E. D., Brown K. (2002) Human parvovirus B19. Clin. Microbiol. Rev. 15: [11] Nowakowska D. (2001) Toksoplazmoza. [W:] Zakażenia perinatalne, red. Słomko Z., Drews K. PTMP, Poznań. [12] Petersen E. (2007) Toxoplasmosis. Semin. Fetal Neonatal. Med. 12: [13] Remington J., Klein J., (2001) Current Concepts of Infections of the Fetus and Newborn Infant. [W:] Infectious diseases of the fetus and newborn infant, Red: Remington J. Klein W.B. Saunders Company [14] Jordan JA. (2001) Diagnosing human parvovirus B19 infection: guidelines for test selection. Mol. Diagn. 6: [15] Bręborowicz G.H. (2006) Ciąża wysokiego ryzyka. Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań. [16] Kocyłowski R., Bręborowicz G.H. (2006) Wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrastania płodu. [W:] Ciąża wysokiego ryzyka, red. Bręborowicz G.H., Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań. [17] Wilczyński J., Szaflik K., Rospondek-Liberska M. (2006) Wady rozwojowe płodu. Postępowanie kliniczne. [W:] Ciąża wysokiego ryzyka, red. Bręborowicz G.H., Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań. [18] Dębski R. (2006) Obrzęk nieimmunologiczny płodu. [W:] Ciąża wysokiego ryzyka, red. Bręborowicz G.H., Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań. [19] Szaflik K., Wilczyński J., Borowski D. (2006) Nieprawidłowa objętość płynu owodniowego. [W:] Ciąża wysokiego ryzyka, red. Bręborowicz G.H., Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań.
6 Ocena częstości występowania serologicznych cech ostrej parwowirozy i ostrej toksoplazmozy 283 [20] Czajka R. (2006) Nieprawidłowy czas trwania ciąży. [W:] Ciąża wysokiego ryzyka, red. Bręborowicz G.H., Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań. [21] Oszukowski P., Małafiej E., Pertyński T. et al. (1996) Infekcje parwowirusem B19 u kobiet ciężarnych. Gin. Pol. 67: [22] Yaegashi N., Niinuma T., Chisaka H. et al. (1999) Serologic Study of Human Parvovirus B 19 Infection in Pregnancy in Japan. J. Infect. 38: [23] Yaegashi N., Niinuma T., Chisaka H. et al. (1998) The incidence of, and factors leading to, parvovirus B19- related hydrops fetalis following maternal infection; report of 10 cases and meta- analysis. J. Infect. 37: [24] Kyriazopoulou V., Simitsopoulou M., Bondis J. et al. (1997) Human parvovirus B 19: Immunity of Greek females and prenatal investigation of hydrops fetalis. Eur. J. Obstet. Gynecol. 74: [25] Kailasam C., Brennand J., Cameron A.D. (2001) Congenital Parvovirus Infection: Experience of a Recent Epidemic. Fetal Diagn. Ther. 16: [26] Lenkiewicz B., Roszkowski T., Grabarczyk P. et al. (1998) Diagnostyka zakażenia ludzkim parwowirusem B19 w nieimmunologicznym obrzęku płodu. Gin. Pol. 69: [27] Zornes S.L., Anderson P.G., Lott R.L. (1988) Congenital toxoplasmosis in an infant with hydrops fetalis. South Med J 81: [28] Tolfvenstam T., Papadogiannakis N., Norbeck O. (2001) Frequency of human parvovirus B19 infection in intrauterine fetal death. Lancet 357: [29] Chen K.T., Eskild A., Bresnahan M. et al. (2005) Previous maternal infection with Toxoplasma gondii and the risk of fetal death. Am. J. Obstet. Gynecol. 193: [30] Martinović J., Sibalić D., Djordjević M. (1982) Frequency of toxoplasmosis in the appearance of congenital hydrocephalus. J. Neurosurg. 56: [31] Barron S., Pas R. (1995) Infectious causes of hydrops fetalis. Semin. Perinatol. 6: J Dorota Nowakowska Klinika Medycyny Matczyno-Płodowej i Ginekologii Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki ul. Rzgowska 281/289, Łódź dnowakowska@yahoo.com Evaluation of serological features of acute parvovirosis and toxoplasmosis among women with complications during pregnancy Aim: The aim of this study was evaluation of serological features of acute parvovirosis and toxoplasmosis among women with complications during pregnancy. Material: We used the data of 1800 pregnant women hospitalized in Department of Fetal-Maternal Medicine and Gynecology Research Institute Polish Mother's Memorial Hospital in Łódź (Poland) between Methods: Anti-PVB19 antibodies were detected by NovaLisa Parvovirus B19 Recombinant IgG-ELISA and IgM-ELISA (NOVATEC). Anti-T. gondii antibodies were tested by ELISA Vidas Toxo IgG, ELISA Vidas Toxo IgM (BioMerieux) and Platelia Toxo-A. Results: Prevalence of IgG anti-t. gondii among the patients was high, 55.5% (n = 910), and 14.2% (n = 256) of them suffered from acute toxoplasmosis. IgG anti-pvb19 was noticed in 35% (n = 633) of the cases. Serological manifestation of acute parvovirosis were demonstrated in 13.5% (n = 243) of women. Fetal hydrocephalus or ventriculomegaly were diagnosed in 16.6% (n = 299) of the pregnant women. Among them 6.5% (n = 19) had IgM or/and IgA anti-t.gondii and 21.6% (n = 64) IgM anti-pvb19. Hydrops was discovered in 5.6% (n = 101) the pregnancies. 27.7% (n = 28) the mothers of this fetus suffered from acute parvovirosis and 5% (n = 5) acute toxoplasmosis. Intrauterine death was diagnosed in 4.2% (n = 76) of the cases. In that group IgM anti-pvb19 was noticed in 19.7% (n = 15) of women and IgM and/or IgA anti-t. gondii in 7.9% (n = 6) of the patients. We have examined also serological features of acute parvovirosis and acute toxoplasmosis among the pregnant women with intrauterine growth restrictions, preterm delivery, spontaneous abortions and amniotic fluid disorders. Conclusion: In conclusion, the significant number of complications in pregnancy (especially fetal hydrocephalus or ventriculomegaly) in group of women suffered from acute parvovirosis is calling our attention. High prevalence of those infections in Poland justified routine serological testing pregnant women for toxoplasmosis and parvovirosis. Key words: Toxoplasma gondii, parvovirus B19, pregnancy, intrauterine infections
Analiza wybranych powik aƒ w przebiegu cià y u kobiet z serologicznymi cechami ostrej toksoplazmozy lub ostrej parwowirozy
P R A C E O R Y G I N A L N E Ginekol Pol. 2008, 79, 186-191 Analiza wybranych powik aƒ w przebiegu cià y u kobiet z serologicznymi cechami ostrej toksoplazmozy lub ostrej parwowirozy Analysis of complications
Bardziej szczegółowoTesty dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci.
Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci. dr n. med. Agnieszka Ołdakowska Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie
Bardziej szczegółowoToksoplazmoza u ciężarnych - diagnostyka
Toksoplazmoza u ciężarnych - diagnostyka NZOZ Poradnia Specjalistyczna Gemini lek. med. Alfred Rajczyk ŻYCHLIN, 18 LUTY 2017 R. Definicja toksoplazmozy Toksoplazmoza jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych
Bardziej szczegółowoJakich chorób infekcyjnych u ciężarnych obawia się położnik? - przegląd całkowicie subiektywny
Jakich chorób infekcyjnych u ciężarnych obawia się położnik? - przegląd całkowicie subiektywny Piotr Węgrzyn Klinika Położnictwa i Perinatologii Szpital Pediatryczny Warszawski Uniwersytet Medyczny Cytomegalowirus
Bardziej szczegółowoDobrostan pacjentek leczonych spiramycyną z powodu toksoplazmozy w ciąży
ROZDZIAŁ XVII DOBROSTAN I SPOŁECZEŃSTWO 1 Klinika Położnictwa Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego Department of Obstetrics Medical University of Gdansk 2 Katedra Mikrobiologii Politechniki Gdańskiej Gdansk
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoPAKIET BADAŃ DLA PLANUJĄCYCH CIĄŻĘ %W PAKIECIE BADAŃ W PAKIECIE TANIEJ Wersja 1
PAKIET BADAŃ DLA PLANUJĄCYCH CIĄŻĘ 19 BADAŃ W PAKIECIE %W PAKIECIE TANIEJ 2018 Wersja 1 CZY WIESZ, ŻE: Badania ujęte w tym pakiecie podzielić można na dwie grupy. Wyniki badań z pierwszej grupy informują
Bardziej szczegółowoDobrostan ciężarnych i noworodków leczonych z powodu toksoplazmozy w ciąży
ROZDZIAŁ II ZDROWIE I DOBROSTAN 3/2014 DOBROSTAN I RODZINA Klinika Położnictwa Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego Department of Obstetrics Medical University of Gdansk *Katedra Mikrobiologii Politechniki
Bardziej szczegółowoBADANIA SEROLOGICZNE PRZEPROWADZONE W KIERUNKU TOKSOPLAZMOZY W PRACOWNI DIAGNOSTYKI MIKROBIOLOGICZNEJ CMUJ W ROKU 2005
MED. DOŚW. MIKROBIOL., 2010, 62: 171-179 Grażyna Pityńska-Kumik, Maria Rewicka, Piotr B. Heczko BADANIA SEROLOGICZNE PRZEPROWADZONE W KIERUNKU TOKSOPLAZMOZY W PRACOWNI DIAGNOSTYKI MIKROBIOLOGICZNEJ CMUJ
Bardziej szczegółowoOCENA STANU WIEDZY DOTYCZĄCEJ TOKSOPLAZMOZY WŚRÓD CIĘŻARNYCH, POŁOŻNYCH, STUDENTÓW MEDYCYNY I LEKARZY POŁOŻNIKÓW
Medycyna Pracy 2010;61(3):271 276 Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi http://medpr.imp.lodz.pl Joanna Ziemba 1 Agata Nowakowska-Głąb 2 Jan Wilczyński 3 Irena Maniecka-Bryła 2 Dorota Nowakowska
Bardziej szczegółowoDiagnostyka toksoplazmozy u kobiety ciężarnej, płodu i noworodka stan obecny i nowe możliwości
Dorota Drapała, Lucyna Holec-Gąsior Katedra Mikrobiologii, Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej u kobiety ciężarnej, płodu i noworodka stan obecny i nowe możliwości Diagnosis of toxoplasmosis in a
Bardziej szczegółowoUltrasonograficzna ocena wzrastania płodów w I i II trymestrze ciąży w populacyjnym programie badań prenatalnych wad wrodzonych w regionie lubelskim
Lek. med. Izabela Wnuczek-Mazurek Ultrasonograficzna ocena wzrastania płodów w I i II trymestrze ciąży w populacyjnym programie badań prenatalnych wad wrodzonych w regionie lubelskim Promotor: Dr hab.
Bardziej szczegółowoWysypka i objawy wielonarządowe
Wysypka i objawy wielonarządowe Sytuacja kliniczna 2 Jak oceniasz postępowanie lekarza? A) Bez badań dodatkowych nie zdecydowałbym się na leczenie B) Badanie algorytmem Centora uzasadniało takie postępowanie
Bardziej szczegółowoWioletta Rożej-Bielicka, Maria Waloch, Elżbieta Gołąb W LATACH 2009 2010
PRZEGL EPIDEMIOL 2011; 65: 593-597 Problemy zakażeń Wioletta Rożej-Bielicka, Maria Waloch, Elżbieta Gołąb POTWIERDZENIE PRZYPADKÓW TOKSOPLAZMOZY PŁODU ORAZ TOKSOPLAZMOZY CENTRALNEGO UKŁADU NERWOWEGO ZA
Bardziej szczegółowoPoradnia Immunologiczna
Poradnia Immunologiczna Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli Lublin, 2011 Szanowni Państwo, Uprzejmie informujemy, że w Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli funkcjonuje
Bardziej szczegółowoIs there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report
Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report Czy istnieje zależność pomiędzy wiekiem i stroną, po której umiejscawia się ciąża ektopowa jajowodowa?
Bardziej szczegółowoAkademia wiedzy Synevo zaprasza na szkolenie online
Akademia wiedzy Synevo zaprasza na szkolenie online 1 Szkolenie online organizowane we współpracy z: Laboratoryjne rozpoznawanie toksoplazmozy: schematy diagnostyczne i interpretacja wyników badań Dr hab.
Bardziej szczegółowoWZW C rok po przełomie. Dr hab. med. Anna Piekarska, Prof. UM Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi Szpital Biegańskiego w Łodzi
WZW C rok po przełomie Dr hab. med. Anna Piekarska, Prof. UM Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi Szpital Biegańskiego w Łodzi Transmisja HCV w Polsce Zakażenia krwiopochodne drogą płciową
Bardziej szczegółowoDiagnostyka i terapia porodu przedwczesnego
ROZDZIAŁ VI ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2015 DOBROSTAN I ZDROWIE 1 Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Zakład Propedeutyki Położnictwa Katedry Zdrowia Kobiety School
Bardziej szczegółowoDiagnostyka zakażeń EBV
Diagnostyka zakażeń EBV Jakie wyróżniamy główne konsekwencje kliniczne zakażenia EBV: 1) Mononukleoza zakaźna 2) Chłoniak Burkitta 3) Potransplantacyjny zespół limfoproliferacyjny Jakie są charakterystyczne
Bardziej szczegółowoNA ZAKAŻENIE HBV i HCV
NA ZAKAŻENIE HBV i HCV Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Gdańsku 18.04.2016r. Aneta Bardoń-Błaszkowska HBV - Hepatitis B Virus Simplified diagram of the structure of hepatitis B virus, Autor
Bardziej szczegółowoZapytaj swojego lekarza.
Proste, bezpieczne badanie krwi, zapewniające wysoką czułość diagnostyczną Nieinwazyjne badanie oceniające ryzyko wystąpienia zaburzeń chromosomalnych, takich jak zespół Downa; opcjonalnie umożliwia również
Bardziej szczegółowoWirus zapalenia wątroby typu B
Wirus zapalenia wątroby typu B Kliniczne następstwa zakażenia odsetek procentowy wyzdrowienie przewlekłe zakażenie Noworodki: 10% 90% Dzieci 1 5 lat: 70% 30% Dzieci starsze oraz 90% 5% - 10% Dorośli Choroby
Bardziej szczegółowoWZW A. wątroby typu A. Zaszczep się przeciwko WZW A
WZW A Wirusowe zapalenie wątroby typu A Zaszczep się przeciwko WZW A 14 dni po zaszczepieniu u ponad 90% osób z prawidłową odpornością stwierdza się ochronne miano przeciwciał PSSE Tomaszów Maz. ul. Majowa
Bardziej szczegółowoCo robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG
Co robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG -Czym jest HIV? -HIV jest wirusem. Jego nazwa pochodzi od: H human I immunodeficiency ludzki upośledzenia odporności V virus wirus -To czym
Bardziej szczegółowoTerapia płodu ocena zastosowania shuntu komorowo-owodniowego w leczeniu wodogłowia
Terapia płodu ocena zastosowania shuntu komorowo-owodniowego w leczeniu wodogłowia Fetal therapy evaluation of ventriculo-amniotic shunts in the treatment of hydrocephalus 1, Marta Czaj 1 2 1 2, Waldemar
Bardziej szczegółowoPodsumowanie sezonu zachorowań oraz program profilaktyki zakażeń 2016/2017
Profilaktyka zakażeń RSV w Polsce od 1.1.213 Profilaktyka zakażeń wirusem RS (ICD-1 P 7.2, P 27.1) Podsumowanie sezonu zachorowań oraz program profilaktyki zakażeń 216/217 Ewa Helwich Klinika Neonatologii
Bardziej szczegółowoCMV ZAGROŻENIE DLA NOWORODKA PRZEDWCZEŚNIE URODZONEGO
CMV ZAGROŻENIE DLA NOWORODKA PRZEDWCZEŚNIE URODZONEGO M.Katarzyna Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka WUM Różyczka Opryszczka Grypa WIRUSY Ospa Cytomegalia Parwowirosa B19 ZAKAŻENIA
Bardziej szczegółowoZAKAŻENIA UOGÓLNIONE I MIEJSCOWE ORAZ CHOROBY ZAKAŹNE W CIĄŻY. I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii AM w Warszawie
ZAKAŻENIA UOGÓLNIONE I MIEJSCOWE ORAZ CHOROBY ZAKAŹNE W CIĄŻY I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii AM w Warszawie ZAKAŻENIA najczęstsza przyczyna powikłań w ciąży, porodzie i połogu w 70% przyczyna
Bardziej szczegółowoWIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU C PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV
WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU C PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV Wątroba to największy i bardzo ważny narząd! Produkuje najważniejsze białka Produkuje żółć - bardzo istotny czynnik w procesie trawienia
Bardziej szczegółowoOcena związku poziomu wiremii HCMV u matki z przebiegiem ciąży i stanem urodzeniowym noworodków
Ocena związku poziomu wiremii HCMV u matki z przebiegiem ciąży i stanem urodzeniowym noworodków Evaluation of the association between maternal HCMV viremia and the course of pregnancy and neonatal outcome
Bardziej szczegółowo3. częstości występowania zakażeń HSV w populacji o podwyższonym ryzyku (pacjenci podający inne choroby przenoszone drogą płciową).
Łódź, 23. 04. 2019 Prof. dr hab. med. Aleksandra Lesiak, prof. nadzw Klinika Dermatologii, Dermatologii Dziecięcej i Onkologicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Recenzja rozprawy doktorskiej lek. med.
Bardziej szczegółowoMarzena Woźniak Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie
Marzena Woźniak Rozprawa doktorska na stopień doktora nauk medycznych Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie Okresy ciąży i połogu są wymieniane
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoI Łódzkie Dni Medycyny Matczyno-Płodowej
pod auspicjami European Society for Infectious Diseases in Obstetrics and Gyneacology-Polska (ESIDOG-Polska) I Łódzkie Dni Medycyny Matczyno-Płodowej Ossa, 20-21 kwietnia 2011 Warsztaty I / Workshops I
Bardziej szczegółowoROZPOWSZECHNIENIE BORELIOZY WŚRÓD PRACOWNIKÓW LASÓW WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO- POMORSKIEGO
PRZEGL EPIDEMIOL 2007; 61: 67-71 Dorota Dybowska, Dorota Kozielewicz, Abdulhakeem Abdulgater ROZPOWSZECHNIENIE BORELIOZY WŚRÓD PRACOWNIKÓW LASÓW WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO- POMORSKIEGO Katedra i Klinika Chorób
Bardziej szczegółowoPóŸne macierzyñstwo przebieg ci¹ y i porodu powy ej 35. roku ycia
PóŸne macierzyñstwo przebieg ci¹ y i porodu powy ej 35. roku ycia Late maternity: the pregnancy and delivery in women after 35 years of age Piotr Hincz, Edyta Wojciechowska, Lech Podciechowski, Agnieszka
Bardziej szczegółowoOcena częstości występowania zakażeń HSV-1 i HSV-2 w populacji ciężarnych i ich partnerów oraz u chorych z kiłą.
Ocena częstości występowania zakażeń HSV-1 i HSV-2 w populacji ciężarnych i ich partnerów oraz u chorych z kiłą. Autor: Ewelina Biało-Wójcicka Promotor: Prof. dr hab. n. med. Sławomir Majewski STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowodr n. med. Edyta Barnaś dr n. med. Edyta Barnaś
(1) Nazwa przedmiotu Opieka specjalistyczna w ginekologii (2) Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Medyczny Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego Katedra: Położnictwa () Kod przedmiotu
Bardziej szczegółowoUchwała Nr XIX/169/2008 Rady Miasta Marki z dnia 18 czerwca 2008 roku
Uchwała Nr XIX/169/2008 Rady Miasta Marki z dnia 18 czerwca 2008 roku w sprawie wyrażenia zgody na realizację programu zdrowotnego w zakresie szczepień ochronnych przeciwko grypie, dla mieszkańców Miasta
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 6
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 6 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 23-letna kobieta zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.
Bardziej szczegółowoPytania z zakresu położnictwa
Pytania z zakresu położnictwa - 2017 1. Proszę omówić zapotrzebowanie na składniki mineralne i witaminowe u kobiet ciężarnych i karmiących piersią ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia profilaktyki jodowej.
Bardziej szczegółowo01.10 Międzynarodowy Dzień Walki z WZW typu C
01.10 Międzynarodowy Dzień Walki z WZW typu C Problem HCV - epidemiologia Wirusowe zapalenie wątroby typu C zostało uznane przez Światową Organizację Zdrowia za jedno z największych światowych zagrożeń
Bardziej szczegółowoStandardy prowadzenia ciąży
Standardy prowadzenia ciąży Gdańsk 2015 Redaktor prowadzący: Olga Strzelec Redakcja: Joanna Fiuk, Olga Strzelec Korekta: Joanna Fiuk, Olga Strzelec Projekt okładki: Andrzej Owsiany Skład: Iwona Łytkowska
Bardziej szczegółowogłównie do cytowania Rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. Test podwójny jest omówiony pobieżnie i Autor poświęca mu znacznie mniej
Warszawa 22.12.2016 Recenzja rozprawy na stopień doktora nauk medycznych lekarza Jacka Więcka pt. Analiza wad rozwojowych u płodów i noworodków w oparciu o program badań prenatalnych w województwie opolskim
Bardziej szczegółowou Czynniki ryzyka wystąpienia zakrzepicy? - przykłady cech osobniczych i stanów klinicznych - przykłady interwencji diagnostycznych i leczniczych
1 TROMBOFILIA 2 Trombofilia = nadkrzepliwość u Genetycznie uwarunkowana lub nabyta skłonność do występowania zakrzepicy żylnej, rzadko tętniczej, spowodowana nieprawidłowościami hematologicznymi 3 4 5
Bardziej szczegółowoNowe testy diagnostyczne oparte o antygeny rekombinantowe Toxoplasma gondii do wykrywania oraz różnicowania fazy wczesnej i przewlekłej toksoplazmozy
Nowe testy diagnostyczne oparte o antygeny rekombinantowe Toxoplasma gondii do wykrywania oraz różnicowania fazy wczesnej i przewlekłej toksoplazmozy New diagnostics tests based on the Toxoplasma gondii
Bardziej szczegółowoNoworodki SGA w oddziale intensywnej terapii grupa ryzyka przewlekłych zaburzeń wzrastania.
Noworodki SGA w oddziale intensywnej terapii grupa ryzyka przewlekłych zaburzeń wzrastania. M. Kęsiak, A. Stolarczyk, T. Talar, B. Cyranowicz, E. Gulczyńska Klinika Neonatologii ICZMP, kierownik kliniki
Bardziej szczegółowooksoplazmoza wrodzona a działania profilaktyczne pierwszego rzędu
P R A C A O R Y G I N A L N A Katarzyna D. Kwiecień, Anna Zielińska Wydział Nauk o Zdrowiu Akademii Medycznej w Gdańsku Pomorskie Centrum Chorób Zakaźnych i Gruźlicy w Gdańsku T oksoplazmoza wrodzona a
Bardziej szczegółowoW Polsce ok. 6-7% ciąż kończy się przedwczesnymi porodami, a 20-25% z nich związane jest z chorobą łożyska.
W Polsce ok. 6-7% ciąż kończy się przedwczesnymi porodami, a 20-25% z nich związane jest z chorobą łożyska. Dzięki wczesnej diagnostyce możemy wykryć 94% takich przypadków i podjąć leczenie, zapobiegając
Bardziej szczegółowoJarosław Kalinka1, Wojciech Hanke2 ROLA PALENIA TYTONIU JAKO CZYNNIKA RYZYKA H IPO TRO FII PŁODU I PORODU PRZEDWCZESNEGO
PRZEG. EPID., 1996, 50, 3 Jarosław Kalinka1, Wojciech Hanke2 ROLA PALENIA TYTONIU JAKO CZYNNIKA RYZYKA H IPO TRO FII PŁODU I PORODU PRZEDWCZESNEGO 1 Instytut Ginekologii i Położnictwa AM w Łodzi Dyrektor:
Bardziej szczegółowoMateriał edukacyjny Cukrzyca ciążowa Przewodnik dla ciężarnej został przygotowany przez:
2 Materiał edukacyjny Cukrzyca ciążowa Przewodnik dla ciężarnej został przygotowany przez: Prof. dr hab. med. Katarzyna Cypryk Klinika Diabetologii i Chorób Przemiany Materii Uniwersytet Medyczny w Łodzi,
Bardziej szczegółowopomiędzy październikiem 2012 a grudniem 2014 roku. Ciężarne były kwalifikowane do badań podczas pobytu w Klinice, po uprzednim dokładnym zebraniu
1. STRESZCZENIE W dzisiejszych czasach mimo rozwoju medycyny perinatalnej, późne powikłania położnicze stanowią w dalszym ciągu problem i wyzwanie dla współczesnych położników. Według danych zawartych
Bardziej szczegółowoKampania edukacyjna Jeden test. Dwa życia. Zrób test na HIV. Dla siebie i swojego dziecka
Kampania edukacyjna Jeden test. Dwa życia. Zrób test na HIV. Dla siebie i swojego dziecka Krajowe Centrum ds. AIDS, agenda Ministra Zdrowia, 20 listopada 2014 r. rozpoczyna ogólnopolską kampanię edukacyjną
Bardziej szczegółowoWSPÓŁCZESNA EPIDEMIOLOGIA ZAKAŻEŃ PNEUMOCYSTIS JIROVECII CURRENT EPIDEMIOLOGY OF PNEUMOCYSTIS JIROVECII INFECTIONS
PRZEGL EPIDEMIOL 2009; 63: 355-359 Problemy zakażeń Elżbieta Gołąb WSPÓŁCZESNA EPIDEMIOLOGIA ZAKAŻEŃ PNEUMOCYSTIS JIROVECII CURRENT EPIDEMIOLOGY OF PNEUMOCYSTIS JIROVECII INFECTIONS Zakład Parazytologii
Bardziej szczegółowoAnita Olejek. Katedra i Oddział Kliniczny Ginekologii, Położnictwa i Ginekologii Onkologicznej w Bytomiu
Anita Olejek Katedra i Oddział Kliniczny Ginekologii, Położnictwa i Ginekologii Onkologicznej w Bytomiu - patologia, w której na skutek niezgodności w zakresie antygenów krwinek czerwonych pomiędzy ciężarną
Bardziej szczegółowo21.04.2016 r., OZiPZ PSSE Opole Lubelskie
24-30 kwietnia 2016 r. ph DOMKNIJMY LUKĘ W SZCZEPIENIACH! Główny cel inicjatywy: zwiększenie liczby osób zaszczepionych poprzez podniesienie wiedzy i świadomości społeczeństwa na temat znaczenia szczepień
Bardziej szczegółowoMałgorzata Paul POTENCJALNE ŹRÓDŁA ZARAŻENIA TOXOPLASMA GONDII W PRZYPADKACH BADANYCH W KRÓTKIM CZASIE PO ZARAŻENIU
PRZEG EPID, 1998, 52, 4, 447-454 Małgorzata Paul POTENCJALNE ŹRÓDŁA ZARAŻENIA TOXOPLASMA GONDII W PRZYPADKACH BADANYCH W KRÓTKIM CZASIE PO ZARAŻENIU Klinika Chorób Pasożytniczych i Tropikalnych Akademii
Bardziej szczegółowoProfilaktyka konfliktu serologicznego w zakresie antygenu D z układu Rhesus (Rh) Informacje dla kobiet w ciąży
- Profilaktyka konfliktu serologicznego w zakresie antygenu D z układu Rhesus (Rh) Informacje dla kobiet w ciąży 2 Spis treści Historia profilaktyki konfliktu serologicznego w zakresie antygenu D z układu
Bardziej szczegółowoSeroprewalencja zakażeń cytomegalowirusem w populacji polskich kobiet ciężarnych
Seroprewalencja zakażeń cytomegalowirusem w populacji polskich kobiet ciężarnych Seroprevalence of cytomegalovirus infection in the population of Polish pregnant women Gaj Zuzanna 1, Rycel Magdalena 1,
Bardziej szczegółowoWirus HPV przyczyny, objawy i leczenie
Wirus HPV przyczyny, objawy i leczenie Spis treści: 1. 2. 3. 4. 5. Informacje ogólne Przyczyny Objawy Leczenie Rodzaje HPV Informacje ogólne Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV Human Papilloma Virus) stanowi
Bardziej szczegółowoPOŁOŻNICTWO I OPIEKA POŁOŻNICZA dla studentów I ROKU Kierunku: Położnictwo - studia I stopnia licencjackie
POŁOŻNICTWO I OPIEKA POŁOŻNICZA dla studentów I ROKU Kierunku: Położnictwo - studia I stopnia licencjackie semestry II, rok akad. 2013-2014 SYMBOL ZAJĘCIA PRAKTYCZNE LICZBA GODZIN Z1 Przygotowanie kobiety
Bardziej szczegółowodr hab. n. med. Czesław Żaba Kierownik Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
dr hab. n. med. Czesław Żaba Kierownik Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Poznań, dnia 09.09.2015 r. Ocena rozprawy doktorskiej lek. med. Doroty
Bardziej szczegółowodystrybucji serotypów powodujących zakażenia inwazyjne w poszczególnych grupach wiekowych zapadalność na IChP w poszczególnych grupach wiekowych
Warszawa, 15.06.2015 Rekomendacje Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych (PZEdsPSO) dotyczące realizacji szczepień obowiązkowych, skoniugowaną szczepionką przeciwko pneumokokom;
Bardziej szczegółowoPROFIALKTYKA GRYPY W GMINIE CZAPLINEK W LATACH
PROFIALKTYKA GRYPY W GMINIE CZAPLINEK W LATACH 2010-2016 CO WARTO WIEDZIEĆ O GRYPIE Każdego roku na całym świecie zaraża się 5-10% populacji osób dorosłych i 20-30%dzieci Wirusy grypy ludzkiej łatwiej
Bardziej szczegółowoZaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE
Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W
Bardziej szczegółowoUSG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.
STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XXIV/345/2012 RADY MIASTA RACIBÓRZ. z dnia 19 grudnia 2012 r.
UCHWAŁA NR XXIV/345/2012 RADY MIASTA RACIBÓRZ z dnia 19 grudnia 2012 r. w sprawie wyrażenia opinii o Programie Zdrowotnym Powiatu Raciborskiego na lata 2013-2016 pn. "Po radosne macierzyństwo" Na podstawie
Bardziej szczegółowoUniversitäts-Frauenklinik Essen
Universitäts-Frauenklinik Essen Badanie przesiewowe w pierwszym trymestrze ciąży Co to jest z badanie przesiewowe w pierwszym trymestrze ciąży? W badaniu przesiewowym w pierwszym trymestrze ciąży okreslane
Bardziej szczegółowoREDAKCJA DOMINIK SIEROŃ MIESZKO NORBERT OPIŁKA AUTORZY ILONA PIECZONKA-RUSZKOWSKA JACEK ZECKEI PEDIATRIA WYDANIE II
REDAKCJA DOMINIK SIEROŃ MIESZKO NORBERT OPIŁKA AUTORZY ILONA PIECZONKA-RUSZKOWSKA JACEK ZECKEI PEDIATRIA WYDANIE II PEDIATRIA Redakcja Dominik Sieroń, Mieszko Norbert Opiłka Autorzy Ilona Pieczonka-Ruszkowska,
Bardziej szczegółowo1. Studia Doktoranckie Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Zakład Genetyki Klinicznej i Laboratoryjnej w Łodzi, UM w Łodzi
Płód w płodzie fetus in fetu. Hanna Moczulska 1, Maria Respondek-Liberska 2 1. Studia Doktoranckie Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Zakład Genetyki Klinicznej i Laboratoryjnej w Łodzi, UM w Łodzi 2. Zakład
Bardziej szczegółowoEPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE
EPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE Dane krajowe zostały opracowane na podstawie informacji przekazanych przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny (zwany dalej NIZP-PZH) oraz zamieszczonych
Bardziej szczegółowoWaldemar Halota HCV. RAPORT W BUDOWIE Instytut Ochrony Zdrowia
Waldemar Halota HCV RAPORT W BUDOWIE Instytut Ochrony Zdrowia Instytut Ochrony Zdrowia Członkowie Rady Konsultacyjnej Waldemar Halota, Robert Flisiak, Małgorzata Pawłowska, Krzysztof Tomasiewicz, Mirosław
Bardziej szczegółowoVIII Kongres Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej. Stare problemy nowe możliwości kwietnia 2019r. Hotel Aurora****, Międzyzdroje
VIII Kongres Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej Stare problemy nowe możliwości 12-13 kwietnia 2019r. Hotel Aurora****, Międzyzdroje PROGRAM 12 kwietnia 2019 r. (piątek) 8:30-11:00 Sesja I : Poród
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE
PROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE Koordynator profilaktyki : mgr piel. Anna Karczewska CELE: zwiększanie świadomości pacjenta na temat szczepionek przeciwko grypie zapobieganie zachorowań na grypę zapobieganie
Bardziej szczegółowoGRYPA CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ NA TEN TEMAT? CZY WYKORZYSTAŁŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI BY USTRZEC SIĘ PRZED GRYPĄ?
GRYPA CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ NA TEN TEMAT? CZY WYKORZYSTAŁŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI BY USTRZEC SIĘ PRZED GRYPĄ? ZDOBĄDŹ INFORMACJE! ZASZCZEP SIĘ! ZDOBĄDŹ OCHRONĘ! SZCZEPIONKA PRZECIW GRYPIE CZYM JEST
Bardziej szczegółowoOpieka laboratoryjna nad przyszłą mamą
Opieka laboratoryjna nad przyszłą mamą Diagnostyka laboratoryjna u kobiet ciężarnych wykonywana jest w celu wykrycia stanów potencjalnie patologicznych w fizjologicznej badania profilaktyczne, oraz w diagnostyce
Bardziej szczegółowoRozdział 8. Przedporodowe badania przesiewowe dotyczące nieprawidłowości płodu. Scenariusz inicjujący. Wprowadzenie. Czym są badania przesiewowe?
Rozdział 8 Przedporodowe badania przesiewowe dotyczące nieprawidłowości płodu 100 Scenariusz inicjujący Joanna jest obecnie w 32 tygodniu ciąży. Czuje się bardzo dobrze i stwierdza, że obecnie powróciła
Bardziej szczegółowoWZW TYPU B CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ? CZY WYKORZYSTAŁEŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI ABY USTRZEC SIĘ PRZED WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY TYPU B?
SZCZEPIONKA WZW TYPU B CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ? CZY WYKORZYSTAŁEŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI ABY USTRZEC SIĘ PRZED WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY TYPU B? ZDOBĄDŹ INFORMACJE! ZASZCZEP SIĘ! ZDOBĄDŹ OCHRONĘ!
Bardziej szczegółowoDiagnostyka i leczenie ciąży ektopowej. Klinika Położnictwa i Chorób Kobiecych
Diagnostyka i leczenie ciąży ektopowej Klinika Położnictwa i Chorób Kobiecych Co to jest ciąża ektopowa? Ciąża ektopowa- lokalizacja Ciąża ektopowa - lokalizacja Najczęstsza lokalizacja bańka jajowodu
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr II/25/2018 RADY GMINY KOBYLNICA z dnia 29 listopada 2018 roku
UCHWAŁA Nr II/25/2018 RADY GMINY KOBYLNICA z dnia 29 listopada 2018 roku w sprawie przyjęcia gminnego programu zdrowotnego pn.: Program Profilaktyki Zakażeń HPV w Gminie Kobylnica na lata 2019-2022 Na
Bardziej szczegółowoWewnątrzmaciczne ograniczenie wzrastania płodu (IUGR)
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 7, zeszyt 2, 112-116, 2014 SYTUACJA KLINICZNA #18 Wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrastania płodu (IUGR) Pacjentka l. 36 przyjęta została do szpitala w 32.
Bardziej szczegółowoChronimy Ciebie i Twoje dziecko
Chronimy Ciebie i Twoje dziecko Badania krwi podczas Twojej pierwszej wizyty przedporodowej Polish (Protecting you and your baby) Niniejsza ulotka opisuje badania krwi, które są zazwyczaj oferowane i zalecane
Bardziej szczegółowoEWA HELWICH Instytut Matki i Dziecka w Warszawie
VI KONGRES Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej Poznań, 26 28 września 2013 Polska Sieć Neonatologiczna EWA HELWICH Instytut Matki i Dziecka w Warszawie Nadzór celowany w odniesieniu do najważniejszych
Bardziej szczegółowoProf. dr hab. n. med. Grzegorz Raba
(1) Nazwa przedmiotu Diagnostyka prenatalna (2) Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego Katedra: Położnictwa (3) Kod przedmiotu - (4) Studia Kierunek studiów
Bardziej szczegółowoNIPT Nieinwazyjny Test Prenatalny (ang. Non-Invasive Prenatal Test)
NIPT Nieinwazyjny Test Prenatalny (ang. Non-Invasive Prenatal Test) Nieinwazyjne badanie krwi kobiety ciężarnej w kierunku wykluczenia najczęstszych trisomii u płodu Cel testu NIPT Celem testu NIPT jest
Bardziej szczegółowoPrawidłowe rozpoznanie toksoplazmozy u kobiet ciężarnych ważność badań diagnostycznych oraz nowe możliwości
Prawidłowe rozpoznanie toksoplazmozy u kobiet ciężarnych ważność badań diagnostycznych oraz nowe możliwości Proper diagnosis of toxoplasmosis among pregnant women importance of diagnostic investigations
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoWZW TYPU B CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ? CZY WYKORZYSTAŁEŚ WSYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI ABY USTRZEC SIĘ PRZED WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY TYPU B?
WZW TYPU B CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ? CZY WYKORZYSTAŁEŚ WSYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI ABY USTRZEC SIĘ PRZED WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY TYPU B? ZDOBĄDŹ INFORMACJE! ZASZCZEP SIĘ! ZDOBĄDŹ OCHRONĘ! szczepionka przeciw
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA. Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny
PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA kierowanie wzrostem i rozwojem narządu żucia w każdym okresie rozwojowym dziecka poprzez:
Bardziej szczegółowoPodsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktu leczniczego Demezon
VI.2 VI.2.1 Podsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktu leczniczego Demezon Omówienie rozpowszechnienia choroby Deksametazonu sodu fosforan w postaci roztworu do wstrzykiwań stosowany jest
Bardziej szczegółowoMateriał edukacyjny Cukrzyca ciążowa Przewodnik dla ciężarnej został przygotowany przez:
2 Materiał edukacyjny Cukrzyca ciążowa Przewodnik dla ciężarnej został przygotowany przez: Prof. dr hab. med. Katarzyna Cypryk Klinika Diabetologii i Chorób Przemiany Materii Uniwersytet Medyczny w Łodzi,
Bardziej szczegółowoODRA, ŚWINKA, RÓŻYCZKA (MMR)
ODRA, ŚWINKA, RÓŻYCZKA (MMR) CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ NA TEN TEMAT? CZY JESTEŚ PEWIEN, ŻE JESTEŚ CHRONIONY PRZED MMR? ZDOBĄDŹ INFORMACJE! ZASZCZEP SIĘ! ZDOBĄDŹ OCHRONĘ! szczepionka przeciw MMR CZY WIESZ,
Bardziej szczegółowoEpidemiologia zakażenia HIV. Specyfika pacjenta zakażonego.
Epidemiologia zakażenia HIV. Specyfika pacjenta zakażonego. dr med. Monika Bociąga-Jasik 1981 stwierdza się liczne przypadki pneumocystozowego zapalenia płuc i mięska Kaposiego u młodych, dotychczas zdrowych
Bardziej szczegółowoNIFTY TM Nieinwazyjny, Genetyczny Test Prenataly określający ryzyko wystąpienia zespołu Downa, Edwardsa i Patau
NIFTY TM Nieinwazyjny, Genetyczny Test Prenataly określający ryzyko wystąpienia zespołu Downa, Edwardsa i Patau Nieinwazyjne badania prenatalne, polegające na ocenia parametrów biochemicznych, takie jak
Bardziej szczegółowoListerioza. Teresa Kłapeć
Listerioza Teresa Kłapeć Listerioza Jest to choroba zakaźna ludzi i zwierząt (zoonoza), wielopostaciowa, wykryta po raz pierwszy u człowieka w 1939 roku w Danii. Czynnikiem etiologicznym objawów chorobowych
Bardziej szczegółowoBabeszjoza. Anna Kloc
Babeszjoza Anna Kloc Babeszjoza Babeszjoza jest to choroba wywoływana przez pierwotniaki należące do Babesia spp. Patogeny te są bezwzględnie przenoszone przez kleszcze z gatunku: Ixodes ricinus - najważniejszy
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoObecność przeciwciał przeciwko antygenom Toxoplasma gondii u kobiet w ciąży z terenu północno-zachodniej Polski
196 Hygeia Public Health 2017, 52(2): 196-201 Obecność przeciwciał przeciwko antygenom Toxoplasma gondii u kobiet w ciąży z terenu północno-zachodniej Polski Presence of antibodies against antigens of
Bardziej szczegółowoUltrasonografia diagnostyczna i interwencyjna
Ultrasonografia diagnostyczna i interwencyjna Click to edit Master subtitle style dr hab n. med. Piotr Węgrzyn dr n. med. Robert Bartkowiak lek. Robert Brawura-Biskupski-Samaha I Katedra i Klinika Położnictwa
Bardziej szczegółowo