Przemiany społeczne na obszarach wiejskich w Polsce

Transkrypt

1 Institute of Agricultural and Food Economics-National Research Institute Warsaw, Poland Social transformations in rural areas in Poland Przemiany społeczne na obszarach wiejskich w Polsce Dr hab. Agnieszka Wrzochalska Prof. IERiGŻ-PIB Jachranka

2 Analizowane zagadnienia Wybrane uwarunkowania demograficzne, poziom wykształcenia ludności wiejskiej Zmiany uwarunkowań życia na obszarach wiejskich Aktywność społeczna mieszkańców wsi Poziom zaufania i autorytety Potrzeby mieszkańców wsi Analysed issues

3 Badanie Ankietowe IERiGŻ-PIB I makroregion 0,21% II makroregion 0,21 % III makroregion 0,22 % 0,21 % IV makroregion 0,23 % V makroregion 0,18 % 76wsi 8477rodzin 3331 gospodarstw IAFE-NRI field studies

4 Przemiany społeczne na obszarach wiejskich w Polsce 38,5 % 58,3 % 81,1 (81,1) 15,2 mln osób Wiek produkcyjny Przeciętne trwanie życia 40,8 % 68,6 % 72,4 (73,5) Liczba osób powyżej 70 lat (w tys.) 578,2 tys. 434,4 tys. 339,9 tys i więcej Rural areas 2014 according to the CSO data

5 Odsetek rodzin rolnych i bezrolnych ,3 60, ,1 56, ,0 54,0 Rolne ,7 51,3 Bezrolne ,6 45,4 0% 20% 40% 60% 80% 100% Percentage of farming and landless families

6 Wyposażenie domów mieszkalnych w ocenie mieszkańców wsi ,4 39,1 6, ,9 47,9 11, Roln. 59,5 35,9 4, Roln. 45,5 46,0 8, Bez. 50,0 41,2 7, Bez. 37,4 49,3 13,3 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% dobre średnie złe The level of equipment of house holds

7 Komputery, dostęp do Internetu oraz wykorzystanie komputera wrodzinach na wsi w roku ,9 53,9 69,7 61,7 53,4 48,8 33,7 20,8 9,7 OGÓŁEM Rolnicze Bezrolne komputer dostęp do Internetu wykorzystanie komputera w działalności rolniczej lub gospodarczej Computers, access to Internet and computer use in rural families

8 Korzystanie ze stron internetowych przez kierowników gospodarstw rolnych (kierownicy wykorzystujący Internet w działalności rolniczej = 100) Wyszczególnienie Kobiety Mężczyźni MRiRW 54,7 46,8 ARiMR 77,9 79,8 ARR 33,7 31,6 ANR 7,4 7,7 KRUS 17,9 22,7 Portale rolnicze 26,3 26,3 Inne(w tym ODR) 7,7 6,3 Use of the web pages by the holding managers

9 Poziom wykształcenia ludności w rodzinach rolnych i bezrolnych Lata Wyższe Średnie i policealne Ludność bezrolna Zawodowe Gimnazjalne Podstawowe ,6 18,1 38,8 39, ,3 22,5 36,1 36, ,1 29,1 33,1 26,8 Ludność rolna ,1 17,0 39,2 41, ,0 23,2 37,4 34, ,3 32,1 30,7 24,9 Level of education of the population in farming and landless families

10 Poziom wykształcenia kobiet i mężczyzn w 2011 roku Wyższe magister Wyższe licencjat Średnie i policealne Mężczyźni Zawodowe Gimnazjalne i podstawowe 5,2 3,9 28,3 38,0 24,7 Kobiety 8,2 5,3 32,9 24,7 30, odsetek wsi z mieszkańcami, którzy zdobyli kwalifikacje zawodowe na kursach 19,7 19,7 13,1 pozarolnicze ogólnorolnicze specjalistyczne Level of education of women and men in 2011

11 Zatrudnienie kierowników gospodarstw rolnych Lata Wyłącznie w gospodarstwie Wyłącznie poza gospodarstwem kobiety W gospodarstwie i poza gospodarstwem ,9 3,2 23, ,3 2,7 30, ,6 * 32,4 mężczyźni ,5 2,3 33, ,2 1,9 37, ,0 * 37,0 Employment of agricultural holding managers

12 Zmiany w poziomie życia na wsi w porównaniu z rokiem ,1 14,9 23,4 20,8 bez zmian jest lepiej jest gorzej trudno powiedzieć w jedych lepiej w jednych gorzej Ogółem Bezrolne Rolne Jest lepiej: Jest gorzej: Poprawa sytuacji finansowej Poprawa infrastruktury technicznej Poprawa warunków bytowych Modernizacja gospodarstw Pogorszenie sytuacji finansowej Brak pracy, bezrobocie Changes in the level of life of rural population

13 Aktywność społeczna mieszkańców wsi w latach , ,8 47,4 54,1 24,3 40,8 wzrosła zmalała bez zmian Social activity of the rural dwellers in the years

14 Odsetek wsi z aktywnymi społecznie mieszkańcami ,6 11,8 19,7 19,7 4,0 17,1 brak aktyw. 1 os. 2 os. 3 os ,2 10,5 17,1 25,0 2,6 6,6 4-5 os. grupa 0% 20% 40% 60% 80% 100% Percentage of villages with active socially dwellers

15 Aktywność społeczna mieszkańców odsetek wsi , ,3 26,3 13,2 25,0 32,9 27, ,6 0 Mężczyźni Kobiety Mężczyźni i Kobiety brak aktywnych osób Percentage of villages with active socially dwellers

16 Aktywni społecznie mieszkańcy wsi 2011 rodzina Razem Mężczyźni 30,2 34,2 69,8 61,8 Kobiety Rodzina rolna Rodzina bezrolna 43,3 56,7 Social activity of the rural dwellers in the years

17 Aktywni społecznie mieszkańcy wsi 2011, 2005 wiek % 20% 40% 60% 80% 100% do 30 lat ponad 70 lat Social activity of the rural dwellers in the years (аge)

18 Aktywni społecznie mieszkańcy wsi 2011, 2005 wiek, kobiety ,0 22,6 35,0 29,0 29,0 25, ,0 6,5 5,0 9,7 3,2 0,0 do 30 lat powyżej 70 lat Social activity of the rural dwellers in the years (аge)

19 Aktywni społecznie mieszkańcy wsi 2011, 2005 wiek, mężczyźni ,92,5 15,7 27,5 41,4 37,5 28,6 27,5 10,0 do 30 lat powyżej 70 lat Social activity of the rural dwellers in the years (аge) 5,0 1,

20 Aktywni społecznie mieszkańcy wsi 2011, 2005 wykształcenie 8,1 29,0 43,6 19, ,1 34,3 29,3 23, % 20% 40% 60% 80% 100% podstawowe zawodowe średnie wyższe Social activity of the rural dwellers in the years (level of education)

21 Aktywni społecznie mieszkańcy wsi wykształcenie 2011, 2005 kobiety 60 53, , ,3 21,7 25,0 30, ,7 7,1 0 podstawowe zawodowe średnie wyższe Social activity of the rural dwellers in the years (level of education)

22 Aktywni społecznie mieszkańcy wsi wykształcenie 2011, 2005 mężczyźni ,7 32,4 27,4 35,3 29, ,1 17, ,9 podstawowe zawodowe średnie wyższe Social activity of the rural dwellers in the years (level of education)

23 Członkowie organizacji, stowarzyszeń, partii, komitetów, grup religijnych, związków, kół Ochotnicza Straż Pożarna organizacja kobiet (np. KGW) klub sportowy koło parafialne, stow. religijne org. pozarządowa, wolontariat szkolne, rada rodziców związek zawodowy koło/związek hobbystyczny org. emerycka, kombatancka partia polityczna organizacja młodzieżowa org. profesjonalna (cech rzemiosł) LGD Odsetek osób powyżej 18 lat w rodzinach 9 % rolnych 8 % bezrolnych rolne bezrolne Members of organizations, associations, parties, committees, religious groups

24 Pełnione funkcje w organizacjach, stowarzyszeniach, partiach inne funkcje prezes, dyrektor, prezes zarządu wiceprezes, wicedyrektor, członek zarządu skarbnik sekretarz kierownik biura, jego zastępca Odsetek rodzin: 5 % rolne 4 % bezrolne Rolne Bezrolne Functions performed in organizations, associations, parties

25 Udział w zebraniach publicznych (odsetek rodzin) zebrania wyborcze zebrania wiejskie sprawy szkoły, edukacji inwestycji infrastrukturalnych nie podano celu zebrania inne handlowo-usługowe Integracyjno-społeczne 42,1% ogółem 52,6 % rolne 35,2 % bezrolne Participation in public meetings

26 Udział w wyborach (odsetek głów rodzin) parlamentarne prezydenckie samorządowe wszystkie żadne Ogółem 70,3 74,7 72,5 62,5 19,8 Bezrolne 65,1 70,0 67,4 60,1 25,0 Rolne 78,3 81,8 80,1 73,7 13,8 Kobiety 74,8 79,0 75,8 70,0 16,7 Mężczyźni 79,3 82,7 81,4 74,8 12,9 Participation in elections

27 Poziom zaufania kierowników gospodarstw (odsetek wskazań) sąsiedzi 6,3 56,3 18,8 2,8 strażacy z OSP 13,4 49,9 11 1,7 ksiądz 11,4 46,3 15,9 7,5 mieszkańcy wsi 3,4 47,2 23,5 2,9 policja 3,0 41,1 24,5 7,3 współpracownicy 9,5 31,7 10,6 1,6 nauczyciele 4,1 33,3 10,0 2,1 banki 1,3 24,2 28,9 13,0 samorząd gminny 1,0 22,0 40,5 14,7 władze UE 0,6 13,5 32,3 19,2 władza centralna 0,6 9,1 36,8 27,8 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% całkowite duże brak zdania niewielkie brak zaufania The level of trust among farm managers

28 Autorytety w społeczności wiejskiej w latach ,7 44,7 46, , Nauczyciel Ksiądz Dobry rolnik Społecznik Inny 4,0 Percentage of villages with persons outstanding among the local community

29 Szanse na pozostanie ludności na wsi znalezienie pracy zarobkowej 51,8 dostęp do lekarzy specjalist. 41,3 komunikacja publiczna dobra sieć handlowo-usług. opieka nad małymi dziećmi zwolnienie z prac w gosp. lepsza opieka przedszkolna 34,9 32,1 29,5 28,2 27,4 rozrywka i życie kulturalne zajecia pozalekcyjne 18,8 18,0 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 What influences the decision of rural population to remain in rural areas?

30 Podsumowanie Upodabnianie się środowiska wiejskiego do miejskiego; wyraźnie zarysowany proces starzenia się społeczeństwa, znaczący wzrost poziomu wykształcenia ludności, poprawiło się wyposażenie mieszkań w tym Internet staje się ważnym narzędziem pracy. Wzrosła aktywność społeczna mieszkańców wsi. Relatywnie niski udział wśród aktywnych społecznie stanowiły osoby młode, oraz kobiety z wyższym wykształceniem, co jest konsekwencją zmian demograficznych (starzenia się społeczeństwa, migracji osób młodych). Społecznicy chętniej niż w latach wcześniejszych działają w większych grupach. Wzrósł odsetek wsi gdzie aktywnie społecznie działali razem mężczyźni i kobiety. Zwraca uwagę relatywnie wysoki udział mieszkańców wsi w zebraniach, praca w organizacjach, sprawowanie w nich funkcji oraz zaangażowanie w sprawy polityki. Ludność z rodzin rolniczych jest bardziej zaangażowana i aktywna niż ludność z rodzin bezrolnych w sprawy dotyczące wiejskiej społeczności. Podkreślić należy to rozwarstwienie i swoiste wyizolowanie ludności bezrolnej, która jest mniej zaangażowana w sprawy wiejskiej społeczności. Conclusions

31 Institute of Agricultural and Food Economics-National Research Institute Warsaw, Poland Przemiany społeczne na obszarach wiejskich w Polsce Dr hab. Agnieszka Wrzochalska Prof. IERiGŻ-PIB Jachranka

32 Odległość wsi od gmin i powiatów 28,6 km Powiat 4 5,3 26,3 34,2 15,8 11,8 5,6 km Gmina 11,8 48,7 30,3 9,2 0 0% 20% 40% 60% 80% 100% do 2 km 3-5 km 6-10 km km km km ponad 50 km The distance of the village from municipalities and counties

33 Czy polityka państwa sprzyja poprawie sytuacji kobiet wiejskich? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 41,5 29,8 26,9 rodziny rolnicze kierowniczki GR rodziny bezrolne TAK NIE Does the policy support the inprovement of rural women`s situacion?

34 Współczesne kobiety na wsi ,6% gospodarstw kierują kobiety 30,3% sołtysek (21,1% w 2005) 15,8% wsi kolejna sołtys-kobieta 5,3% wsi zmiana z sołtyski na sołtysa 18,4% wsi KGW (ok. 10 tys. wsi) 63,2% wsi aktywne kobiety (40,8% w 2005) Źródło: Na podstawie Ankiety IERiGŻ-PIB

35 Sytuacja kobiet na obszarach wiejskich w latach nic się nie zmieniło pogorszenie rodziny bezrolne kierowniczki GR rodziny rolnicze poprawa Źródło: Na podstawie Ankiety IERiGŻ-PIB

36 Sytuacja uległa poprawie: Kobiety w rodzinach rolnych 22,0% Kobiety w rodzinach bezrolnych 21% Kobiety stały się bardziej niezależne, jest więcej kobiet na stanowiskach i kobiet aktywnych społecznie 26,4 30,9 Praca w gospodarstwie jest lżejsza, jest mniej pracy 28,5 14,2 Lepszy dostęp do dóbr, żyje się lepiej i prościej i lżej 11,7 18,3 Źródło: Na podstawie Ankiety IERiGŻ-PIB

37 Kobiety stały się bardziej niezależne, jest więcej kobiet na stanowiskach i kobiet aktywnych społecznie (same przejmują inicjatywę odnośnie działań mających na celu poprawę ich sytuacji)

38 Poziom zaufania kierowników gospodarstw (odsetek wskazań) sąsiedzi 6,2 56,8 18,2 2,9 strażacy z OSP 13,6 50,3 10,7 1,7 ksiądz 11,1 45,9 16,1 7,8 mieszkańcy wsi 3,0 48,1 23,6 2,8 policja 1,9 41,5 23,7 7,6 współpracownicy 10,1 31,9 10,0 1,7 nauczyciele 4,1 33,3 12,5 2,1 samorząd gminny 1,2 22,0 41,2 14,2 władze UE 0,7 13,2 33,3 19,3 władza centralna 0,5 8,2 37,5 28,4 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% całkowite duże brak zdania niewielkie brak zaufania

39 Poziom zaufania kierowniczek gospodarstw (odsetek wskazań) sąsiedzi 7,1 54,3 20,7 2,7 strażacy z OSP 12,5 48,8 11,9 1,6 ksiądz 12,5 47,8 15,1 6,7 mieszkańcy wsi 4,3 44,4 23,3 3,2 policja 2,3 39,7 27,3 6,2 współpracownicy 7,3 31,0 12,5 1,5 nauczyciele 4,1 33,3 12,5 2,1 samorząd gminny 0,8 21,1 38,1 16,3 władze UE 0,7 14,4 28,8 18,8 władza centralna 0,4 12,2 34,5 26,0 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% całkowite duże brak zdania niewielkie brak zaufania

40 Wyposażenie domów mieszkalnych w ocenie mieszkańców wsi w roku 2011 i 2005 OGÓŁEM 54,4 39,1 6,5 Rolnicze 50,0 35,9 4,6 Bezrolne 51,1 41,2 7,7 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% dobre średnie złe

41 Członkowie organizacji, stowarzyszeń, partii, komitetów, grup religijnych, związków, kół ludność bezrolna Ochotnicza Straż Pożarna organizacja kobiet (np. KGW) klub sportowy koło parafialne, stow. religijne org. pozarządowa, wolontariat szkolne, rada rodziców związek zawodowy koło/związek hobbystyczny org. emerycka, kombatancka partia polityczna organizacja młodzieżowa org. profesjonalna (cech rzemiosł) LGD

42 Liczba osób powyżej 70 lat na obszarach wiejskich (w tys.) , , i więcej 339, Number of persons above 70 years of age in rural areas (in thousands)

43 Liczba osób powyżej 70 lat na obszarach wiejskich (w tys.) Kobiety mężczyźni 920,9 tys. 515,8 tys , , , , , , i więcej i więcej Number of persons above 70 years of age in rural areas (in thousands)

44 Źródło: oprac. na podst.

45 Kształcenie pozaszkolne mieszkańców ankietowanych wsi w roku odsetek wsi z mieszkańcami, którzy zdobyli kwalifikacje zawodowe na kursach ,7 19,7 5 13,1 0 pozarolnicze ogólnorolnicze specjalistyczne Źródło: Na podstawie Ankiety IERiGŻ-PIB

46 Udział kierowników gospodarstw w wyborach (odsetek wskazań) ,8 78,3 80,1 73,7 13,8 parlamentarne prezydentckie samorządowe wszystkie żadne ogółem mężczyźni kobiety

47 Członkowie organizacji, stowarzyszeń, partii, komitetów, grup religijnych, związków, kół Ochotnicza Straż Pożarna organizacja kobiet (np. KGW) klub sportowy koło parafialne, stow. religijne org. pozarządowa, wolontariat szkolne, rada rodziców związek zawodowy koło/związek hobbystyczny org. emerycka, kombatancka partia polityczna organizacja młodzieżowa org. profesjonalna (cech rzemiosł) LGD ogółem rolne bezrolne

48 Odsetek wsi z wyróżniającymi się osobami w lokalnej społeczności ,9 36,8 22,4 15,8 9,2 7,9 nie ma 1 os. 2 os. 3 os ,8 27,6 30,3 22,4 3, os. grupa 0% 20% 40% 60% 80% 100% Percentage of villages with active socially dwellers

49 Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej-Państwowy Instytut Badawczy Przemiany społeczne na obszarach wiejskich w Polsce dr hab. Agnieszka Wrzochalska prof. IERiGŻ-PIB Jachranka