Stawonogi - budowa: Królestwo zwierząt (Animalia) Przegląd systematyczny zwierząt: Typ: Stawonogi

Transkrypt

1 Królestwo zwierząt (Animalia) Przegląd systematyczny zwierząt: Typ: Stawonogi Stawonogi - budowa: - Zwierzęta te cechuje symetria dwuboczna, metameria ciała. Segmenty ciała łączą się w większe odcinki, nazywane tagmami. Owady posiadają głowę, tułów i odwłok, a skorupiaki i pajęczaki głowotułów i odwłok. Tagmy - są to odcinki ciała ( większe niż segmenty), z których zbudowane są stawonogi. - Ich nazwa pochodzi od stawów - połączeń między członowanymi odnóżami. - Występuje u nich mieszana jama ciała (miksocel, hemocel). Powstaje z połączenie blastocelu i celomy. - Ciało okryte jest jednowarstwowym nabłonkiem pochodzenia entodermalnego i grubą warstwą oskórka. Oskórek jest zbudowany z chityny i soli wapnia. Na powierzchni znajduje się pancerz oraz jego twory. Grubość pancerza jest różna. Wzrost ciała poprzedzony jest zrzuceniem pancerza, czyli linieniem. P ancerz pełni funkcje ochronne, chroniąc przed urazami mechanicznymi i wysychaniem. - Mięśnie występują pasmami, tworząc system zginaczy i prostowników. 1 / 7

2 odbytowym. pokarmu Pokarm jelita. niego krwi. skrzela, posiadają uboczne moczowy. gruczołów, okołoprzełykowej, biegnących - Serce Układ Stawonogi Wymiana Narządy Ośrodkowy Niestrawione naczyniach trawiony u produkty i pajęczaków wije, jego Skorupiaki których posiada pokarmowy Wokół wydalnicze wstępnej owady gazowa brzusznej mają jest krwionośnych. przemiany układ ujście otworu resztki pary także w posiadają otwarty i pajęczaki. żołądku płuca obróbki. odbywa nerwowy zwojów to znajduje ostie, pokarmowe gębowego stronie to przewód materii. cewki lub układ przekształcone i które Serce początkowym się Kolejne pod- płucotchawki, Są się składa ciała w Malpighiego zaczynający Głównym krążenia. ślepo znajduje łączą w usuwane narządach i przedniej naczynia nadprzełykowych elementy się zakończonymi je. z się azotowym odcinku metanefrydia, Zbudowany jamą a pary są mają się części u oddechowych. aparat albo owadów ciała. otworem zwojów jama zewnątrz zastawki, jelita, zmodyfikowane ciała. gębowy produktem wyrostkami gębowa, jest i dwóch a które głowowych, tchawki. gębowym, Są wchłaniany z przez U zapobiegające służący serca to skorupiaków przyjmują przełyk, tzw. pni tych jelita, otwór i nerwowych odchodzących metanefrydia. gruczoły a do przemian przez kończący obrączki które odbytowy. żołądek, pobierania formę cofaniu są powierzchnię gromadzą zielone. nimi jest parzystych otworem jelito. kwas od się Cewki tworząc odchodzą oraz rozwoju U niektórych - narządy Narządy Są Jest drabinkę prostym. one to nerwy, najbardziej rozdzielnopłciowe, słuchu. gatunków zmysłów Mogą nerwową, tworzące również stawonogów zróżnicowany tworzą obwodowy a u niektórych rozmnażać dobrze zapłodnienie zwoje układ i najliczniejszy wykształcone tworzą w się nerwowy. segmentach wewnętrzne, brzuszny drodze typ oczy, należący partenogenezy. łączą łańcuszek narządy rozwój się do złożony, spoidłami węchu królestwa nerwowy. i dotyku nieliczne poprzecznymi zwierząt. Od zwojów w oczułkach 2 / 7

3 Gromada: Trylobity Wymarłe stawonogi morskie, powszechne na globie w erze paleozoicznej Ciało złożone z głowy i tułowia, zbudowanego z wielu członów. Na głowie posiadały oczy złożone, czułki, cztery pary odnóży. Korpus posiadał odnóża, parami na każdym członie. Zwierzęta rozdzielnopłciowe, rozwój złożony. Gromada: Skorupiaki 3 / 7

4 Zwierzęta Duże Są Ciało wśród podzielone zróżnicowanie głowowe nich: wodne drapieżniki, na (wody głowotułów pod słodkie, względem saprofagi, i zmysłowe morza odwłok. budowy filtratory. i oceany). i budują zewnętrznej aparat i rozmiarów. parzyste partenogeneza bezpłciowego, jajowej, - Odnóża Wzrost Wymiana Azotowy Są w gruczoły większości udziału i tułowiowe odwłoka linienie produkt polegająca gazowa (np. wydalnicze plemnika. Daphnia). przez rozdzielnopłciowe, przemiany zazwyczaj odbywa pełnią na całe rozwoju w Partenogeneza, funkcje przedniej się życie, zredukowane, materii albo osobników lokomotoryczne. procesy całą u rozwój części tych powierzchnią inaczej te zwierząt o ciała. złożony potomnych są wielorakich regulowane dzieworództwo lub amoniak ciała prosty. jedynie funkcjach. gębowy. albo hormonalnie. Występuje usuwany z za to niezapłodnionej pośrednictwem odmiana przez także rozmnażania skrzela komórki skrzeli. i Rak rzeczny : dzięsięcionogów. Budowa: Rak rzeczny to przedstawiciel skorupiaków, należy do 1. Ciało złożone z głowotułowia i odwłoka 2. Głowotułów pokryty grubą płytą chitynową, która zakończona jest ostrym dziobem. 3. Para złożonych oczu na ruchomych szypułkach, 2 pary czułków. Czułki pierwszej pary krótkie, czułki drugiej pary wydłużone 4. Aparat gębowy otaczający otwór gębowy zbudowany z 6 par odnóży 5. Ostatni segment tułowiowy posiada 5 par odnóży krocznych. Pierwsza para jest zakończona potężnymi szczypcami. Odnóża odwłoka zredukowane. U samców odgrywają ważną rolę narządu kopulacyjnego, a u samic są potrzebne do noszenia zapłodnionych jaj. Ostatnia para odnóży odwłokowych przekształcona jest w silna płetwę odwłokową. Rozwój prosty. Występuje przez pewien czas opieka nad potomstwem. Inni przedstawiciele: rozwielitki, oczliki, krewetki, kryle, kiełże, homary, langusty, kraby, pąkle. Skorupiaki lądowe to m.in. stonogi. Gromada: Wije 4 / 7

5 bezkręgowcami oczu przy Stawonogi Ciało Wymiana Wije Przedstawiciele: udziale prostych. są podzielone rozdzielnopłciowe, gazowa cewek żyjące Każdy (drapieżniki) na Malpighiego. odbywa segment głowę lądzie, się i rozwój lub wij wieloczłonowy w tułowia za wilgotnych martwą drewniak pomocą prosty posiada materią i lub roślinożerca i tchawek, ciemnych tułów. złożony parę organiczną Mają albo miejscach, uboczne krocionóg. parę dwie czułków, pary produkty żywią odnóży aparat się przemiany krocznych drobnymi gębowy materii i parę Gromada: Owady Stawonogi lądowe wykazujące zdolność lotu Bardzo zróżnicowane pod względem trybu życia i odżywiania się: roślinożercy, drapieżniki, saprofagi, pasożyty Ciało podzielone na głowę, tułów i odwłok Na głowie (6 segmentów) znajduje się para czułków, para oczu złożonych i aparat gębowy Czułki stanowią narząd zmysłu dotyku i węchu, oczy odbierają wrażenia świetlne. Aparat gębowy służy do pobierania pokarmu. Oczy złożone są zbudowane z podjednostek zwanych omatidiami. Obraz, który powstaje jest nieostry, ponieważ powstaje po zsumowaniu obrazów powstających w poszczególnych omatidiach. Oczy złożone służą dokładnemu rejestrowaniu zmian położenia obiektów otoczenia. Tułów (3 segmenty) wyposażony jest w 3 pary odnóży i 2 pary skrzydeł. Pierwsza para położona jest w drugim segmencie, a druga para w trzecim segmencie tułowia. Odwłok (10 segmentów) nie ma właściwych odnóży, posiada tylko przydatki służące do wielorakich funkcji. Znajduje się tu narząd kopulacyjny u samców, a u samic pokładełko, który służy do składania jaj. U niektórych owadów na odwłoku znajduje się żądło. Typy aparatu gębowego: 1.Typu gryzącego u koników polnych, chrząszczy, świerszczy, karaczanów. Pobieranie i rozdrabianie twardego pokarmu. 2.Typu gryząco-liżącego u pszczół i trzmieli. Rozdrabnianie twardego pokarmu i pobieranie nektaru. 3.Typu ssącego u motyli. Ssanie nektaru kwiatowego. 4.Typu kłująco-ssącego u komarów, pcheł, wszy i mszyc. Przebijanie powłok skórnych zwierzęcia albo tkanki roślinnej i wysysanie płynów ustrojowych organizmu. 5.Typu liżącego u much. Zlizywanie pokarmów o płynnej konsystencji z powierzchni przedmiotów i innych obiektów. 5 / 7

6 Różne typy odnóży tułowiowych u owadów: kroczne, pływne, grzebne, skoczne, chwytne. Wszystkie te typy odnóża powstają z pierwotnego typu odnóża krocznego. Typy odnóży u owadów: Odnóże kroczne muchy, karaczany, chrząszcze Odnóża skoczne pchły, koniki polne Odnóża pływne pływaki Odnóża grzebne turkuć podjadek Odnóża chwytne modliszki Skrzydła u owadów również ulegają przekształceniom. Zmiany te polegają przede wszystkim na redukcji lub zaniku jednej bądź obu par skrzydeł. 1.Dobrze wykształcone obie pary skrzydeł motyle, ważki, błonkówki 2.Pierwsza para skrzydeł przekształcona w skórzaste pokrywy chrząszcze i karaczany 3.Druga para skrzydeł przekształcona w przezmianki o funkcjach zmysłowych muchówki 4.Całkowity zanik skrzydeł pchły, wszy Układ pokarmowy nie odbiega budową od pozostałych gromad stawonogów. W tylnej części ciała znajdują się cewki Malpighiego Serce posiadające liczne ostie, krótka aorta. Wymiana gazowa odbywa się za pomocą tchawek. Tchawki to system silnie rozgałęzionych rurek oplatający wszystkie narządy wewnętrzne. Uchodzą one na zewnątrz otworami wydalniczymi, tzw. przetchlinkami. Układ nerwowy różni się od innych stawonogów stopniem centralizacji Są rozdzielnopłciowe, zapłodnienie wewnętrzne, rozwój złożony Z zapłodnionego jaja rozwija się larwa, która przekształca się w postać dorosłą trzema różnymi drogami: rozwój bezpośredni, rozwój z przeobrażeniem niezupełnym, rozwój z przeobrażeniem zupełnym Typy rozwoju u owadów: a.rozwój bezpośredni (ametabolia) u niektórych owadów bezskrzydłych, np. wesz ludzka. b.rozwój z przeobrażeniem zupełnym (holometabolia) chrząszcze, motyle, błonkówki, muchówki, pchły. Larwy różnią się wyglądem, sposobem odżywiania i trybem życia od postaci dorosłych (imago). - larwa muchówek i błonkówek czerw (brak odnóży i wyodrębnionej głowy) - larwa chrząszczy pędrak (trzy pary odnóży, aparat gębowy typu gryzącego) - larwa motyli gąsienice ( wiele par odnóży) Po okresie wzrostu larwy przekształcają się w poczwarki, nie pobierają one pokarmu i są otoczone kokonem. W tym stadium następuje enzymatycznym rozkładzie tkanek i przechodzenia w postać dojrzałą imago. c.rozwój z przeobrażeniem niezupełnym (hemimetabolia) u karaczanów i prostoskrzydłych. Larwy są podobne do postaci dojrzałych, nie posiadają jedynie skrzydeł. Zawiązki skrzydeł w miarę rozwoju stają się coraz dłuższe. Kolejne wylinki przybliżają larwę do imago. 6 / 7

7 Owady to najliczniejsza gromada zwierząt. Do najważniejszych rzędów należą: ważki, karaczany, prostoskrzydłe, pchły, chrząszcze, motyle, muchówki, błonkówki. Gromada: Pajęczaki Stawonogi lądowe, drapieżniki lub pasożyty. Ciało podzielone na głowotułów i odwłok. Głowotułów oczy proste (4 pary), dwie pary odnóży gębowych (szczękoczułki, nogogłaszczki), 4 pary odnóży krocznych, odwłok bez odnóży (często gruczoły przędne). Kwas moczowy, jako uboczny produkt przemiany materii wydalany jest przez cewki Malpighiego. Wymiana gazowa odbywa się przez płuca lub tchawki. Płuca to workowatego kształtu zagłębienia występujące w odwłoku, których ściany są pofałdowane i omywane przez krew. Powietrze dostaje się do organizmu przez przetchlinki. W wymianie gazowej uczestniczy krew, dlatego układ krwionośny jest lepiej rozwinięty niż u pozostałych gromad. Są rozdzielnopłciowe, rozwój prosty (wyjątek roztocza przechodzą rozwój złożony) Do pajęczaków należy kilkanaście rzędów. Najważniejsze z nich to: pająki, kosarze, roztocze, zaleszczotki, skorpiony Do rzędu pająków: drapieżniki pająk krzyżak, topik, czarna wdowa, ptaszniki Do rzędu kosarzy: pajęczaki o bardzo długich i cienkich odnóżach Do rzędu roztoczy: kleszcz ( odżywiają się krwią ssaków, przenoszą groźne choroby wirusowe i bakteryjne, m.in. boreliozę), świerzbowce, szpeciele, przędziorki Do rzędu zaleszczotków: małe, drapieżne pajęczaki, przypominające pokrojem ciała skorpiony. 7 / 7