ZIELONA ZAŁOGA. Dawno temu w trawie

Transkrypt

1 ZIELONA ZAŁOGA Dawno temu w trawie Materiały edukacyjne,

2 Zielona Załoga Projekt jest realizowany w ramach programu Z PZU po lekcjach Fundacji PZU Realizatorem projektu jest Fundacja Zielonych Inicjatyw Projekt jest współfinansowany przez: Partnerami strategicznymi w projekcie są cztery Szkoły z Gminy Białogard: o Szkoła Podstawowa Nr 3 im. Bolesława Krzywoustego o Szkoła Podstawowa Nr 4 im. Mikołaja Kopernika o Szkoła Podstawowa im. ppor. Ryszarda Kuleszy w Kościernicy o Gimnazjum w Pomianowie im. Ignacego Krasickiego Partner projektu: Jeżeli macie pytania lub propozycje odnośnie projektu piszcie! Nasza strona internetowa: Piszcie do nas: Justyna Zamojda: jz.zieloneinicjatywy@gmail.com Olga Betańska: betanska.olga@gmail.com I zajrzyjcie na naszego facebooka: 2

3 Jak wygląda owad i ile ich jest? Owady to najliczniejsza grupa zwierząt na świecie. Liczba gatunków nie jest dokładnie poznana. Owady są małe, często żyją w niedostępnych miejscach, ukrywają się przez co trudno je badać. Szacuje się jednak że na świecie może żyć nawet 30 milionów gatunków owadów, natomiast opisanych jest tylko milion. A jak sytuacja wygląda w Polsce? U nas również nie wszystkie gatunki są poznane badania wciąż trwają. Przypuszcza się, że w Polsce może żyć ok. 30 tysięcy gatunków owadów. Może ktoś z Was zostanie entomologiem czyli badaczem owadów i odkryje jakiś nowy gatunek? Aby zostać entomologiem trzeba poznać cechy owadów i umieć je odróżnić od innych zwierząt. Są bezkręgowcami więc posiadają szkielet zewnętrzny w postaci chitynowego pancerza. Nie maja kręgosłupa i czaszki. Ciało owadów składa się z 3 części: głowy, tułowia, i odwłoku. Owady mają 3 pary nóg czyli w sumie 6. Łatwo je po tym odróżnić od pająków i innych pajęczaków, które mają 8 nóg. Na głowie owadów znajdują się czułki, które są narządem dotyku, węchu i smaku oraz duży narząd wzroku oczy złożone. Owady żyją w różnych środowiskach. Zasiedlają wodę, powietrze, powierzchnię ziemi oraz glebę. Większość owadów posiada jedną lub dwie pary skrzydeł. Zdarzają się jednak także owady bezskrzydłe. W czasie życia przechodzą przeobrażenie. Z jaj wylęgają się larwy, które potem przekształcają się w osobniki dorosłe imago. Larwy i imago zazwyczaj różnią się od siebie wyglądem a często także miejscem życia i spożywanym pokarmem. 3

4 Z życia owada Jak już wspomniano wcześniej owady podczas swojego życia przechodzą przeobrażenie. Może być ono zupełne lub niezupełne. W przeobrażeniu zupełnym dorosły owad składa jaja. Może je złożyć na przykład na liściach roślin jak motyle albo w wodzie jak komar. Z jaj wylegają się larwy. Nie raz na pewno widziałeś żerujące na liściach larwy motyli. Wyglądają one zupełnie inaczej niż dorosłe motyle. Gdy larwa zgromadzi dużo zapasów energii otacza się kokonem przekształca w poczwarkę. W takim stanie przeobraża się w dorosłego osobnika czyli imago. Jajeczka Imago Larwa Poczwarka W przeobrażeniu niezupełnym z jajeczek wykluwa się larwa, która jest bardzo podobna do osobnika dorosłego ale jest mniejsza i nie wszystkie organy ma ostatecznie wykształcone. Przechodzi linienia zmieniając się stopniowo w dojrzałego dorosłego osobnika. Takie przeobrażenie przechodzą na przykład tzw. koniki polne. Przeobrażenie zupełne u motyla. Owady w Polsce W Polsce żyje ponad 30 tysięcy gatunków owadów. Zostały one podzielone na 24 rzędy. Motyle Jedne z najbardziej okazałych owadów. Mają 2 pary pięknych, kolorowych skrzydeł, po których łatwo je rozpoznać. Dzielą się na motyle dzienne i nocne czyli ćmy. Ważki Drapieżne owady, które często spotykamy nad zbiornikami wodnymi albo łąkami. Łatwo je rozpoznać po wydłużonym ciele, 2 parach delikatnych, często przezroczystych skrzydeł i podobnym do helikoptera locie. 4

5 Chrząszcze Jeden z najliczniejszych rzędów owadów na świecie. Posiadają dwie pary skrzydeł, z których pierwsza przekształcona jest w grube pokrywy, przypominające pancerzyk. Pokrywy często są połyskujące albo kolorowe. Przykładem chrząszcza jest biedronka. Błonkówki To bardzo pożyteczna grupa owadów. Są one zazwyczaj niewielkie. Posiadają 2 pary skrzydeł. Wyjątkiem są robotnice mrówek, które nie mają skrzydeł. Do tej grupy poza mrówkami należą też pszczoły, trzmiele i osy Muchówki Mimo jednej pary skrzydeł latają bardzo szybko o czym na pewno przekonałeś się próbując złapać muchę. Poza muchą do tej grupy należą m.in. komary i udające osy bzygi. Modliszki Są to bardzo ciekawe owady. W Polsce występuje tylko jeden gatunek z tego rzędu. Modliszki są drapieżne i mają złą sławę, ponieważ po zapłodnieniu samica zjada swojego partnera. Parówka pozłotka, sąsiad dziwaczek, złodziejaszek rypidełko, pluszówka agatka i koslawka to nie są obraźliwe określenia nielubianych kolegów ale nazwy polskich owadów! Przywilejem odkrywcy nowego gatunku jest nadanie mu nazwy i jak widać entomologom dopisuje zarówno wyobraźnia jak i poczucie humoru. Rozejrzyj się, bo może obok Ciebie siedzi potwora buczynówka, rewiś jagodek albo pasigęba tłuszczanka. Ja widzisz owady mogą się bardzo między sobą różnić. W zależności od tego gdzie żyją i jaki tryb życia prowadzą różna jest także ich budowa. Odnóża, skrzydła czy aparaty gębowe mają u owadów różne formy. Po samym ich wyglądzie można dowiedzieć się w jaki sposób owad się żywi czy jakie siedliska preferuje (np. odnóża najlepiej sprawdzają się w wodzie lub do kopania w ziemi albo do zbierania pyłku). Przyjrzyj się obrazkom niektórym typom aparatów gębowych. Zwróć uwagę, że część przystosowana jest do kłucia i ssania jak, np. u komara, inne do lizania pożywienia, np. u much a jeszcze inne do ssania, np. u motyla, który dzięki temu może wypijać nektar z kwiatów. 5

6 Aparaty gębowe: Pracowity jak pszczółka Owady takie maleństwa wydawałoby się, że gdyby ich nie było, nic by się nie stało. A jednak nic bardziej mylnego! Owady mają wielki wpływ na cała przyrodę i nasze życie. Czasem nawet nie spodziewamy się jak duży przeczytajcie dokładnie następną stronę i zobaczcie ile zawdzięczamy takim małym stworzeniom. 6

7 7

8 Ze względu na swoją pożyteczność lub wyjątkowość 180 gatunków owadów w Polsce zostało objęte ochroną. Chronione są na przykład mrówki, które są bardzo pożyteczne w lesie, kilka pięknych gatunków motyli np. błękitne modraszki, modliszki oraz wyjątkowo okazałe chrząszcze: jelonki rogacze i koziorogi dębosze. Na ratunek pszczołom! Zapylacze są wyjątkowo ważną grupą owadów. Dzięki nim powstaje jedna trzecia żywności, którą spożywamy np. pomidory, cukinie, rzepak na olej rzepakowy, jabłka i inne owoce. Niestety w ostatnich latach obserwuje się masowe wymieranie pszczół i innych zapylaczy. Szacuje się, że w Polsce co sekundę umiera 105 pszczół! Jaka jest tego przyczyna? Nie do końca jest ona poznana ale jest kilka czynników które na pewno szkodzą zapylaczom: Wiele pszczół ginie w wyniku stosowania pestycydów. Stosowane są one po to aby ochronić rośliny przed owadzimi szkodnikami. Niestety zabijają także pożyteczne owady w tym pszczoły i inne zapylacze. Zanieczyszczenia środowiska też bardzo źle wpływają na pszczoły. Obniżają och odporność przez co są bardzo podatne na choroby. Pszczoły żyjące w pasiekach są narażone na liczne choroby jak np. warroza i inne choroby spowodowane przez grzyby i wirusy. Przez nie wymierają całe kolonie! Niekorzystnie wpływają na pszczoły także zmiany klimatyczne, powodując obniżenie odporności. Dziko żyjące zapylacze borykają się z problemem głodu tuż po przebudzeniu po zimowym śnie. Coraz mniej jest roślin kwiatowych, które kwitną wczesną wiosną i dają zapylaczom pożywienie w postaci nektaru. Co można zrobić aby pomóc zapylaczom? Kilka rozwiązań podpowiadają nam Greenpeace, który zachęca do projektu Adoptuj pszczołę i twórcy akcji Z Kujawskim pomagamy pszczołom, którzy ustanowili 8 sierpnia Wielkim Dniem Pszczoły. Oczywiście można nie tylko zaangażować się w takie akcje ale także samemu we własnym ogrodzie dbać o zapylacze: Do swojego ogrodu lub na balkon wybierz taką kompozycję roślin alby zawsze, od wiosny do jesieni były obecne kwitnące kwiaty. Wtedy zapylacze będą miały co jeść. Wybieraj gatunki roślin rodzimych a nie obcych. Naszym zapylaczom bardziej smakują. Stosuj nawozy naturalne a do walki z niechcianymi gośćmi używaj naturalnych metod. Im mniej chemii w naszych ogrodach i na balkonach tym lepiej! Stwórz i zawieś w ogrodzie lub na balkonie hotel dla owadów. Będą one mogły się tam rozmnożyć lub przezimować. I na pewno będą Ci za to bardzo wdzięczne Greenpeace podpowiada jak stworzyć prosty hotel dla owadów patrz zadanie 3 8

9 Dla chętnych zadania! 1. Odpowiedz na poniższe pytania: - Jak nazywa się badacz owadów? _ 6 - Jak nazywa się grupa zwierząt posiadająca szkielet zewnętrzny w postaci chitynowego pancerza należą do nich również owady _ 3 - Ile par nóg mają owady? 7 - Z jakich części składa się ciało owada? _ 9 _ 1 2 9

10 2. Poniżej ma przedstawione są 4 stadia przeobrażenia owada. Ponumeruj obrazki a następnie napisz nazwę każdej postaci owada (w tym przypadku jest liczba pól nie odpowiada liczbie liter w słowie). Napisz też jak nazywa się ten typ przeobrażenia. 1. Jaja 2. _ 8 3. _ _ 4 Przeobrażenie _ 5 10

11 3. Zbuduj hotel dla owadów: 11

12 Przyszłe zajęcia. Podczas przyszłych zajęć poruszymy roślinności występującej w Polsce. Wspólnie zastanowimy się gdzie jak bardzo jest zróżnicowana i jakie ma znaczenie dla pozostałych organizmów (w tym dla nas). Zastanowimy się co grozi roślinom i jak można je chronić. Hasło miesiąca poznasz rozwiązując zadania i wpisując oznaczone litery poniżej, pod odpowiednie numery (szukaj czerwonych cyferek). Na dobry początek ujawniamy jedną z liter. Powodzenia! J Uzyskane hasło prześlij na mail: jz.zieloneinicjatywy@gmail.com a prześlę Ci instrukcję do szyfru. Po odszyfrowaniu, wiesz już, jaki jest temat kolejnych zajęć: