Światowy Rynek Zbóż, Oleistych i Komponentów Paszowych Opracowanie sygnalne

Transkrypt

1 Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa Opracowanie wydaje: Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych FAMMU Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa - FAPA ul. Wspólna Warszawa tel.: faks: fammu@fapa.com.pl Autorzy: Andrzej Kalicki, Maria Kosewska (rynek zbóż) Witold Rodkiewicz, Maria Kosewska (rynek oleistych i komponentów paszowych) Wykorzystane źródła: USDA, OIL WORLD, REUTERS, FAO, ONIC, COCERAL W numerze: 2005 r.! Ponownie wysokie zbiory zbóż na świecie! Ceny, zwłaszcza kukurydzy, na niskim poziomie! Wysoki skup interwencyjny w UE! Konieczne subsydia w unijnym eksporcie! Rekordowe światowe zbiory soi! Ceny oleju rzepakowego zdeterminowane przez większą produkcję biodiesla! Więcej słonecznika z rejonu Morza Czarnego! Niskie ceny nasion i śrut oleistych Światowy Rynek Zbóż, Oleistych i Komponentów Paszowych Opracowanie sygnalne Krótka charakterystyka światowych rynków zbóż i oleistych Bieżący sezon, podobnie jak poprzedni, charakteryzować się będzie nadwyżką podaży zbóż zarówno globalnie na świecie, jak i na rynku unijnym. Departament Rolny USA ocenia światową produkcję podstawowych zbóż na 1954 mln ton w porównaniu do 2035 mln ton sezon wcześniej. Światowe zbiory pszenicy miękkiej szacowane są na 610,6 mln ton wobec 626 mln ton sezon wcześniej, a kukurydzy na 672 mln ton (709 mln ton w poprzednim sezonie). Nadmierna podaż zbóż, na którą złożą się zarówno ponadprzeciętne zbiory, jak i wysokie zapasy początkowe, wpłynie na utrzymywanie się cen na niskim poziomie. Rynek światowy nadal odczuwać będzie skutki nadmiaru zarówno pszenicy, jak i kukurydzy, a ceny obu tych kluczowych gatunków generalnie będą zniżkować. Unia Europejska, podobnie jak sezon wcześniej, będzie borykać się z nadwyżkami zbóż. W bieżącym sezonie zbiory zbóż w UE-25 oceniane są na 253 mln ton, tj. o 12% mniej niż sezon wcześniej, z tego 115 mln ton stanowi pszenica miękka. Pomimo niższych zbiorów od ubiegłorocznego rekordu, nadal są one większe w stosunku do średniej z ostatnich 5 sezonów. Bez skuteczniejszego wspierania eksportu, w Unii może powiększyć się góra ziarna. Tym bardziej, że eksportowi nie sprzyja mocne euro. Podobnie jak sezon wcześniej znaczne ilości ziarna zostaną przeznaczone do skupu interwencyjnego. Największego skupu należy spodziewać się w Niemczech i na Węgrzech. W bieżącym sezonie, po raz kolejny, zapowiada się wzrost światowej produkcji nasion roślin oleistych oraz produktów ich przerobu. Według Amerykańskiego Departamentu Rolnego (USDA), produkcja oleistych na świecie w sezonie 2005/06 wyniesie 385 mln ton, tj. o 1,6% więcej niż sezon wcześniej. Nadmierna będzie podaż soi. Wpłyną na to zarówno rekordowe zbiory, jak i wysokie zapasy początkowe. USDA ocenia produkcję tego gatunku na 221,6 mln ton, tj. o 3,8% więcej w porównaniu z poprzednim sezonem, a zapasy początkowe na 42 mln ton, o 19% więcej niż sezon wcześniej. W bieżącym sezonie obrodził słonecznik. Najwyższe zwyżki produkcji odnotowano w Rosji i na Ukrainie oraz w USA. Zbiory rzepaku pomimo, iż niższe niż sezon wcześniej, oceniane są na większe od przeciętnych. Nadmierna podaż znajdzie odzwierciedlenie w zniżkowaniu cen nasion i niektórych produktów ich przerobu. Nie bez znaczenia na tendencje cenowe zwłaszcza śrut oleistych - będzie miało ewentualne pojawienie się pandemii ptasiej grypy i pryszczycy w Brazylii. Zapowiada się, że w bieżącym sezonie sytuacja cenowa olejów roślinnych będzie silnie zdeterminowana poprzez rosnące zapotrzebowanie (przede wszystkim na olej rzepakowy i sojowy) ze strony przemysłu produkującego biopaliwa, obserwowane przede wszystkim w krajach Unii Europejskiej i USA, wynikające ze znacznego wzrostu cen paliw konwencjonalnych i zachęt stosowanych w UE.

2 SPIS TREŚCI ZESPÓŁ MONITORINGU ZAGRANICZNYCH RYNKÓW ROLNYCH (FAMMU/FAPA) I. ŚWIATOWY RYNEK ZBÓŻ...3 Streszczenie CENY ZBÓŻ CENY PSZENICY NADAL NISKIE KOLEJNY TRUDNY SEZON DLA ZBÓŻ PASZOWYCH CENY KUKURYDZY W TRANSAKCJACH TERMINOWYCH NAJNIŻSZE OD CZTERECH SEZONÓW CENY ZBÓŻ W UE NA NISKIM POZIOMIE ZBOŻA PODAŻ, POPYT PSZENICA ZBOŻA PASZOWE RYŻ HANDEL ZBOŻAMI HANDEL PSZENICĄ HANDEL ZBOŻAMI PASZOWYMI RYNEK UNII EUROPEJSKIEJ PRODUKCJA ZBÓŻ ZAPASY INTERWENCYJNE HANDEL ZBOŻAMI W UE...24 II. ŚWIATOWY RYNEK ROŚLIN OLEISTYCH...27 Streszczenie SYTUACJA PODAŻOWO - POPYTOWA NA ŚWIATOWYM RYNKU TENDENCJE CENOWE NASION OLEISTYCH PODAŻ NASION OLEISTYCH PRZERÓB NASION OLEISTYCH OBROTY W HANDLU ZAGRANICZNYM NASIONAMI OLEISTYCH PODAŻ KOMPONENTÓW PASZOWYCH (ŚRUT OLEISTYCH I MĄCZKI RYBNEJ) SPOŻYCIE ŚRUT OLEISTYCH OBROTY W HANDLU ZAGRANICZNYM ŚRUTAMI OLEISTYCH I MĄCZKĄ RYBNĄ TENDENCJE CENOWE ŚRUT OLEISTYCH PODAŻ OLEJÓW ROŚLINNYCH KONSUMPCJA OLEJÓW ROŚLINNYCH NA ŚWIECIE OBROTY W HANDLU ZAGRANICZNYM OLEJAMI ROŚLINNYMI TENDENCJE CENOWE OLEJÓW ROŚLINNYCH RYNEK OLEISTYCH W UE PODAŻ NASION OLEISTYCH W UE PRZERÓB NASION OLEISTYCH W UE KONSUMPCJA ŚRUT OLEISTYCH CENY OLEISTYCH W UE OBROTY HANDLOWE NASIONAMI OLEISTYCH I PRODUKTAMI PRZEROBU W UE

3 Streszczenie ZESPÓŁ MONITORINGU ZAGRANICZNYCH RYNKÓW ROLNYCH (FAMMU/FAPA) I. ŚWIATOWY RYNEK ZBÓŻ Bieżący sezon, podobnie jak poprzedni, charakteryzować się będzie nadwyżką podaży zbóż zarówno globalnie na świecie, jak i na rynku unijnym. Departament Rolny USA ocenia światową produkcję podstawowych zbóż na 1954 mln ton w porównaniu do 2035 mln ton sezon wcześniej. Zbiory będą więc co prawda niższe od rekordu, odnotowanego w poprzednim sezonie, nadal jednak przewyższać będą średni poziom z ostatnich 5 sezonów. Światowe zbiory pszenicy miękkiej szacowane są na 610,6 mln ton wobec 626 mln ton sezon wcześniej, a kukurydzy na 672 mln ton (709 mln ton w poprzednim sezonie). Nadmierna podaż zbóż, na którą złożą się zarówno ponadprzeciętne zbiory, jak i wysokie zapasy początkowe, wpłynie na utrzymywanie się cen na niskim poziomie. Rynek światowy nadal odczuwać będzie skutki nadmiaru zarówno pszenicy, jak i kukurydzy, a ceny obu tych kluczowych gatunków generalnie będą zniżkować. Spadkowe tendencje będą bardziej wyraźne w przypadku zbóż paszowych, przede wszystkim kukurydzy. Notowania tego gatunku w kontraktach terminowych na giełdzie w Chicago są na poziomie najniższym od kilku sezonów. Sytuację na amerykańskim rynku pogarszają utrudnienia w eksporcie wynikające ze zniszczeń w infrastrukturze, w tym portowej, spowodowanych huraganami. Amerykańscy producenci kukurydzy otrzymają płatności wypłacane w sezonach, kiedy ceny rynkowe zbyt gwałtownie spadają tzw. counter cyclical payments. Tradycyjnie w eksporcie należy spodziewać się dominacji piątki kluczowych dostawców. Jednak ponowne wysokie zbiory w krajach rejonu Morza Czarnego spowodują zwiększenie się ich znaczenia w eksporcie zbóż, zwłaszcza paszowych. Zaostrza się walka o rynki krajów Afryki Północnej. To właśnie konkurencji ze strony Rosji, która odnotowała obfite zbiory, oraz w mniejszym stopniu Ukrainy, UE obawia się najbardziej. Unia Europejska, podobnie jak sezon wcześniej, będzie borykać się z nadwyżkami zbóż. W bieżącym sezonie zbiory zbóż w UE-25 oceniane są na 253 mln ton, tj. o 12% mniej niż sezon wcześniej, z tego 115 mln ton stanowi pszenica miękka. Pomimo niższych zbiorów od ubiegłorocznego rekordu, nadal są one większe w stosunku do średniej z ostatnich 5 sezonów. Bez skuteczniejszego wspierania eksportu, w Unii może powiększyć się góra ziarna. Tym bardziej, że eksportowi nie sprzyja mocne euro. W pierwszych miesiącach sezonu, pomimo wcześniejszych zapowiedzi zintensyfikowania wysiłków zmierzających do pozbycia się nadwyżek, poziom unijnych subsydiów do eksportu pszenicy z wolnego rynku był nadal niski. We wrześniu br. wynosiły one 6,5-7,0 euro/t, w październiku 8,0-9,0 euro/t, a w listopadzie znów tylko 7,5 euro/t i 5 euro/t. Unijni eksporterzy domagają się dopłat w wysokości co najmniej 10 euro/t. Podobnie jak sezon wcześniej znaczne ilości ziarna zostaną przeznaczone do skupu interwencyjnego. Stan unijnych zapasów interwencyjnych na koniec sezonu 2004/05 wynosił 15,5 mln ton. Analitycy HGCA oceniają ich poziom pod koniec bieżącego sezonu nawet na 19 mln ton. W okresie od 1 do 27 listopada br. oferty w unijnym skupie osiągnęły 3,75 mln ton. Najwięcej ziarna zaoferowano na Węgrzech i w Niemczech, odpowiednio ok. 1,5 mln ton i ok. 1 mln ton. Oferty w Polsce na początku sezonu skupowego są również bardzo wysokie i w pierwszych czterech tygodniach trwania interwencji osiągnęły 540,5 tys. ton. W przypadku Polski wysoki skup tłumaczony jest aprecjacją Euro względem Złotówki. Cześć zmagazynowanego w ramach interwencji zboża przetransferowana zostanie do dotkniętych suszą krajów Półwyspu Iberyjskiego, co w niewielkim stopniu złagodzi skutki nadmiernej podaży zbóż na unijnym rynku. W sezonie 2005/06 ceny zbóż w UE będą w mniejszym stopniu, niż w poprzednich sezonach, odzwierciedlały tendencje na giełdzie w Chicago. Kształtowanie się cen uzależnione będzie raczej od sytuacji na rynkach potencjalnych odbiorców, tj. przede wszystkich w krajach Północnej Afryki i Bliskiego Wschodu. W kilku krajach unijnych (w tym w Niemczech, Polsce, Czechach, Słowacji) problemem jest jakość ziarna. Komisja Europejska zdecydowanie odmówiła niektórym krajom członkowskim postulującym o obniżenie kryteriów jakościowych stosowanych w unijnej interwencji. Niedobory wysokiej jakości pszenicy, które prawdopodobnie pojawią się na tych rynkach, mogą być czynnikiem warunkującym wzrost jej cen w dalszej części sezonu. Problemy ze zbytem i niskie ceny wystąpią natomiast w przypadku zbóż jakości paszowej, zwłaszcza pszenicy. 3

4 1. CENY ZBÓŻ W bieżącym sezonie w kształtowaniu się cen na rynku zbóż największą rolę odgrywać będą czynniki fundamentalne. Ceny zdeterminowane będą wysoką podażą wynikającą zarówno z ponad przeciętnej produkcji w bieżącym sezonie, jak i ze znacznych zapasów początkowych. Tendencje zniżkowe będą USD/tonę 170 Notowania pszenicy w kontraktach terminowych (kontrakt grudniowy) na giełdzie w Chicago najostrzej zarysowane w przypadku zbóż paszowych, a zwłaszcza kukurydzy. Obfitość tego gatunku będzie wpływała również na spadek cen innych gatunków zbóż paszowych. Na niski ich poziom w najbliższych miesiącach może mieć wpływ ewentualne ponowne pojawienie się epidemii ptasiej grypy w Azji, co może spowodować ograniczenie zapotrzebowania na pasze w tym regionie. 1.1 CENY PSZENICY NADAL NISKIE Prognozy kolejnych wysokich zbiorów pszenicy znalazły odzwierciedlenie w utrzymywaniu się jej notowań na niskim poziomie zarówno w transakcjach terminowych, jak i rzeczywistych. W kontraktach terminowych (kontrakt grudniowy, CBOT) poziom cen jest bardzo zbliżony do tych odnotowywanych w analogicznym okresie ubiegłego roku. Od lipca br. obserwuje się powolny spadek. Tłumaczy się to zapowiedziami wysokich zbiorów oraz zaostrzającą się konkurencją w eksporcie głównie z krajów rejonu Morza Czarnego. W perspektywie jednak, biorąc pod uwagę takie czynniki jak: zmniejszenie dostaw ze strony Argentyny, ograniczoną sprzedaż z UE przy ciągle niskim poziomie subsydiów eksportowych (w listopadzie br. od 7,5 EUR/t do 5 EUR/t) oraz stopniowe powracanie eksportu z portów Zatoki Meksykańskiej do normy, sytuacja na rynku amerykańskim może ulec zmianie. 4

5 Spadkowa tendencja notowań pszenicy w transakcjach rzeczywistych będzie najprawdopodobniej kontynuowana również w bieżącym sezonie. Średnie ceny pszenicy miękkiej (SRW, nr 2, fob Zatoka Meksykańska) w pierwszych miesiącach nowego sezonu są najniższe od trzech sezonów. USD/tonę Ceny pszenicy na rynku światowym (USD/tonę, nr 2, Soft Red Winter, FOB Zatoka Meksykańska), Źródlo: FAO US D/tonę Ceny pszenicy na rynku światowym (USD/tonę, Argentyna, Up River, fob), Źródło: FAO We wrześniu br. przeciętne miesięczne ceny wynosiły niewiele ponad 128 USD/tonę, podczas gdy w analogicznym okresie poprzedniego roku było to 140,4 USD/t, a rok wcześniej 136,4 USD/t. Wyższe ceny osiągała pszenica HRW (HRW, nr 2, fob Zatoka Meksykańska), we wrześniu br. przeciętne średnie miesięczne 156 USD/t. 1.2 KOLEJNY TRUDNY SEZON DLA ZBÓŻ PASZOWYCH Zapowiada się kolejny trudny sezon na rynku zbóż paszowych. W listopadowym raporcie prognostycznym USDA podwyższyło oszacowania zbiorów kukurydzy w Stanach Zjednoczonych do 672 mln ton. Oznacza to pogłębienie się zniżkowej tendencji cenowej zarówno kukurydzy, będącej podstawowym zbożem paszowym na świecie, jak i pozostałych zbóż z tej grupy. Niskich cen należy spodziewać się również na unijnym rynku. W UE spory odsetek pszenicy skierowany zostanie na pasze, ze względu na obniżone parametry jakościowe ziarna. 1.3 CENY KUKURYDZY W TRANSAKCJACH TERMINOWYCH NAJNIŻSZE OD CZTERECH SEZONÓW Ceny kukurydzy w transakcjach terminowych (Chicago Board of Trade, kontrakt grudniowy) zaczęły zniżkować już pod koniec sezonu 2003/04 wraz z zapowiedziami rekordowych zbiorów w sezonie 2004/05. Pod początku br. do końca czerwca br. ceny poruszały się w kanale od 87 USD/t do maksymalnie 100 USD/tonę. Po krótkiej zwyżce w lipcu br. spowodowanej prawdopodobnie niepewnością co do wysokości tegorocznych zbiorów, notowania zaczęły gwałtownie spadać. Kolejne korekty prognoz wskazywały na coraz większą produkcję kukurydzy, co znajdowało odzwierciedlenie w pogłębianiu się tendencji zniżkowej. 5

6 Po opublikowaniu wrześniowego raportu prognostycznego Amerykańskiego Departamentu Rolnictwa (USDA), w którym podniesiono tegoroczne zbiory kukurydzy w Stanach Zjednoczonych do 270,2 mln ton, tj. o 7,3 mln ton w stosunku do poprzedniego miesiąca, ceny kukurydzy w kontraktach terminowych po raz kolejny wyraźnie spadły. W połowie września br. ceny kukurydzy w kontrakcie USD/t 140 Notowania kukurydzy w kontraktach terminowych (kontrakt grudniowy) w Chicago grudniowym na giełdzie w Chicago wynosiły niewiele ponad 81 USD/tonę, oznacza to poziom cen najniższy od 4 ostatnich sezonów. USD/tonę Ceny kukurydzy na rynku światowym (USD/tonę, nr 2, żółta, fob Zatoka Me ksykańska), Żródło: FAO USD/tonę Ceny kukurydzy na rynku światowym (USD/tonę, z Argentyny, w górze rzeki, fob), 130 Źródło: FAO

7 Dla porównania w analogicznym okresie ubiegłego roku notowania kukurydzy w kontrakcie grudniowym wynosiły 84,7 USD/tonę, sezon wcześniej 88 USD/tonę, w sezonie 2002/ USD/tonę, a 2001/02 86 USD/tonę. Tegoroczne obfite zbiory, po rekordowych odnotowanych sezon wcześniej, oznaczają kłopoty z nadmiarem kukurydzy na rynku amerykańskim; może to znaleźć odzwierciedlenie w dalszym spadku cen. Dodatkowym czynnikiem pogarszającym sytuację dla USA jest prognozowany spadek zużycia na pasze, który pomimo wzrostu zużycia na produkcję biopaliw, spowoduje ograniczenie konsumpcji w sezonie 2005/06. Zapasy końcowe zostały podniesione o 5 mln ton, w stosunku do poprzedniej prognozy, do 59 mln ton. Podobnie jak w transakcjach terminowych, również w transakcjach rzeczywistych ceny kukurydzy w bieżącym sezonie charakteryzować będzie zniżkowa tendencja. Średnie miesięczne ceny kukurydzy argentyńskiej (fob, w górze rzeki) we wrześniu br. zmniejszyły się do 96,85 USD/tonę, a amerykańskiej (nr 2, żółta, Zatoka Meksykańska) do 97,5 USD/tonę. 1.4 CENY ZBÓŻ W UE NA NISKIM POZIOMIE Podobnie do tendencji światowych w ostatnich sezonach kształtowały się ceny zbóż w UE. Niskie zbiory w sezonie 2003/04 zmusiły władze Unii do podjęcia kroków zmierzających do stabilizacji EUR/t lis 02 sty 03 Notowania pszenicy w kontraktach terminowych na giełdzie MATIF w Paryżu - wykres kontynuacyjny mar 03 maj 03 lip 03 wrz 03 lis 03 sty 04 mar 04 maj 04 lip 04 wrz 04 lis 04 sty 05 mar 05 maj 05 lip 05 wrz 05 sytuacji rynkowej, tj. wstrzymania dotowania eksportu, ułatwienia importu oraz sprzedaży zbóż z zapasów interwencyjnych. Ten ostatni instrument polityki rolnej Wspólnoty odegrał największą rolę w stabilizacji rynku. Działania te wpłynęły na obniżenie cen zbóż w UE już w ostatnim kwartale sezonu 2003/04. Znaczącą rolę w doprowadzeniu do spadku cen odegrały również zapowiedzi wysokich zbiorów zbóż, zarówno na rynku unijnym, jak i na świecie. Spadkowa tendencja notowań pszenicy w kontraktach terminowych (kontrakt grudniowy) na paryskiej giełdzie MATIF rozpoczęła się w drugiej dekadzie maja 2004 r. po zapowiedziach wysokich zbiorów pszenicy na świecie i w Unii Europejskiej. Pod koniec kwietnia ub.r. ceny pszenicy przekraczały poziom 150 EUR/tonę. 7

8 Na początku maja br. oscylowały jeszcze wokół tej wartości. Po czym odnotowano ich gwałtowny spadek poniżej 130 EUR/tonę. Od połowy maja do początku lipca ubiegłego roku ceny utrzymywały się w przedziale od 120 do 130 EUR/tonę, po czym prognozy rekordowych zbiorów zepchnęły je dalej w dół do jedynie ok. 110 EUR/tonę. Bieżący sezon nie przyniesie znaczących zmian w kształtowaniu się tendencji cenowych pszenicy. Zbiory w 2005 r. były co prawda niższe od ubiegłorocznego rekordu, jednak powyżej średniej z ostatnich pięciu sezonów. W ostatnim sezonie notowania pszenicy w kontraktach terminowych na giełdzie MATIF poruszały się w kanale od 100 do 110 EUR/tonę. W bieżącym nie należy raczej spodziewać się znacznego wzrostu cen. Trudności jakie napotykają unijni handlowcy w wyeksportowaniu nadwyżek wskutek zaostrzającej się konkurencji na rynkach zagranicznych, EUR/t 200 Notowania kukurydzy w kontraktach terminowych na giełdzie MATIF w Paryżu - wykres kontynuacyjny cze 03 sie 03 paź 03 gru 03 lut 04 kwi 04 cze 04 sie 04 paź 04 gru 04 lut 05 kwi 05 cze 05 sie 05 paź 05 stosunkowo niskiego poziomu dopłat do eksportu oraz mocnej pozycji euro w stosunku do dolara nie wróżą szybkiego wzrostu cen do poziomu odnotowywanego w poprzednich sezonach. Wiele zależeć będzie od poziomu subsydiów eksportowych, udzielanych w bieżącym sezonie. Komisja zapowiedziała wzmożenie wysiłków, mających na celu pozbycie się nadmiaru zbóż. Jak na razie poziom dopłat można określić jako umiarkowanie wysoki. We wrześniu br. wahał się on od 6 do 7,5 EUR/tony, na początku października wzrósł do 8 EUR/tonę, we listopadzie obniżył się ponownie do 7,5 euro/t i 5 euro/t. W opinii niektórych analityków rynkowych, w bieżącym sezonie notowania pszenicy na unijnych giełdach będą w mniejszym stopniu podążać za ruchami cen na Chicagowskiej Giełdzie (CBOT). W większym stopniu na kształtowanie się cen pszenicy w UE będzie wpływać konkurencyjna oferta taniego ziarna z krajów Basenu Morza Czarnego (Rosja, Ukraina i Kazachstan). 8

9 Wyraźny skok cenowy jest możliwy dopiero wiosną przyszłego roku, gdyby okazało się, że kolejny sezon przyniesie znaczny spadek zbiorów pszenicy. EUR/tonę 145 Notowania jęczmienia w kontraktach terminowych na giełdzie WTB w Hanowerze, w EUR/tonę - wykres kontynuacyjny kwi 04 maj 04 cze 04 lip 04 sie 04 wrz 04 paź 04 lis 04 gru 04 sty 05 lut 05 mar 05 kwi 05 maj 05 cze 05 lip 05 sie 05 wrz 05 paź 05 lis 05 Notowania kukurydzy w kontraktach terminowych na paryskiej giełdzie w ubiegłym sezonie wyraźnie zniżkowały (pomiędzy 100 a 120 EUR/t). Przyczyną były rekordowe zbiory kukurydzy zarówno na świecie, jak i w UE. Wzrost notowań odnotowano dopiero pod koniec zeszłego sezonu. Od końca maja br. ceny poruszały się w kanale od 120 do 140 EUR/tonę, od połowy sierpnia br. zbliżając się do dolnej jego granicy EUR/tonę. Bieżący sezon jest kolejnym, w którym prognozowane są wysokie zbiory tego gatunku na świecie. Należy przypuszczać, że zniżkowa tendencja notowań kukurydzy nie ominie również rynku unijnego. Utrzymujące się na niskim poziomie notowania jęczmienia w kontraktach terminowych (giełda WTB w Hanowerze) dopiero pod koniec ubiegłego sezonu odnotowały wzrost powyżej 125 EUR/tonę. W pierwszych trzech miesiącach bieżącego sezonu, ceny jęczmienia były wyższe niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Tegoroczne zbiory jęczmienia w UE były niższe niż w poprzednim sezonie, a subsydiowanie eksportu tego gatunku z wolnego rynku Unia rozpoczęła już jesienią ub.r. to pomogło pozbyć się części nadwyżek. 9

10 2. ZBOŻA PODAŻ, POPYT Wrześniowe prognozy USDA oceniają światowe zbiory podstawowych zbóż na 1962,9 mln ton, co oznacza 3,6% spadek w stosunku do poprzedniego sezonu. Podaż zbóż zmniejszy się nieznacznie, tj. o 1,4% do 2356,5 mln ton. Poziom zapasów końcowych obniży się o 10% do 354 mln ton. Światowy bilans zbóż (w mln ton) Wyszczególnienie Rok Produkcja Podaż Eksport Spożycie Zapasy końcowe 2002/ ,1 2353,0 241,1 1910,4 442,7 Razem zboża 1) 2003/ ,0 2302,3 240,7 1948,8 353,5 2004/05 S 2035,3 2388,8 238,9 1995,2 393,6 2005/06 P 1962,9 2356,5 234,6 2002,9 353,6 2005/06 a 2004/05, zmiana w % -3,6-1,4-1,8 0,4-10,2 2002/03 566,9 769,0 108,4 601,6 167,4 Pszenica 2003/04 554,7 720,8 109,4 588,6 132,2 2004/05 S 625,6 757,8 110,5 608,6 149,2 2005/06 P 610,6 759,8 109,3 620,2 139,5 2005/06 a 2004/05, zmiana w % -2,4 0,3-1,1 1,9-6,5 2002/03 872,4 1067,0 104,0 901,5 165,6 Zboża paszowe 2) 2003/04 912,8 1079,9 103,9 944,6 135,3 2004/05 S 1007,8 1143,1 101,0 971,4 171,7 2005/06 P 946,2 1117,9 100,0 968,5 149,4 2005/06 a 2004/05, zmiana w % -6,1-2,2-1,0-0,3-13,0 2002/03 377,8 517,0 28,6 407,3 109,7 Ryż łuskany 2003/04 391,5 501,7 27,4 415,6 86,1 2004/05 S 401,9 487,9 27,4 415,2 72,8 2005/06 P 406,1 478,9 25,4 414,2 64,7 2005/06 a 2004/05, zmiana w % 1,0-1,9-7,6-0,2-11,2 Źródło: USDA, 10 listopada 2005 r.; S - szacunek, P - prognoza 1) - pszenica, zboża paszowe i ryż łuskany 2) kukurydza, jęczmień, sorgo, żyto, owies, proso, mieszanki zbożowe 2.1. PSZENICA Produkcja Według listopadowych oszacowań Amerykańskiego Departamentu Rolnictwa (USDA), w sezonie 2005/06 światowa produkcja pszenicy miękkiej wyniesie 610,6 mln ton, o ok. 2% mniej niż sezon wcześniej, jednak o ok. 5% więcej w porównaniu z przeciętną produkcją w okresie ostatnich pięciu lat. mln ton Światowa produkcja, konsumpcja i zapasy pszenicy Zapasy Produkcja Konsumpcja Najbardziej znaczące spadki produkcji pszenicy odnotowały przede wszystkim dotknięte suszą kraje Afryki Północnej (Algieria, Libia, Tunezja i Maroko), aż o

11 26% w porównaniu z poprzednim sezonem do 12,4 mln ton. Niedobory wody wpłyną również na mniejsze zbiory pszenicy w niektórych krajach Ameryki Południowej, w tym przede wszystkim w zaliczanej do piątki kluczowych eksporterów Argentynie 1 (12,1 mln ton, tj. o 24,4% mniej niż sezon wcześniej). Znaczny spadek produkcji wystąpi również w Brazylii (do 4,6 mln ton, tj. o 21% mniej niż w poprzednim sezonie). Zbiory w Unii Europejskiej oceniane są na 122,7 mln ton, tj. o 10,3% poniżej rekordowo wysokich zbiorów w sezonie 2004/05. Prognozy zbiorów u głównych producentów (w mln ton) Pszenica 2004/05S 2005/06 P Zmiana Zmiana Zboża paszowe 2004/05S 2005/06 P w % w % UE ,8 122,7-10,3 USA 319,5 296,6-7,2 Chiny 92,0 95,0 3,3 Chiny 137,9 133,6-3,1 Indie 72,1 72,0-0,1 UE 150,6 129,9-13,7 USA 58,7 57,1-2,8 Afryka Pn. i B.Wsch.** 26,8 24,38-9,03 Rosja 45,3 48,0 6,0 Kanada 26,4 24,5-7,3 Kanada 25,9 25,5-1,4 Meksyk 29,6 27,5-7,0 Australia 21,5 22,5 4,7 Rosja 29,6 29,0-1,9 Pakistan 19,0 21,0 10,5 Argentyna 23,9 21,3-10,9 Afryka Pn.* 16,6 12,9-22,3 Azja Płd. -Wsch. 15,8 16,5 4,4 Argentyna 16,0 12,1-24,4 Ukraina 23,0 17,7-23,2 Kazachstan 10,0 11,0 10,6 Australia 11,0 10,8-1,8 Świat ogółem 625,7 610,6-2,4 Świat ogółem 1007,8 946,2-6,1 Źródło: USDA, 10 listopada 2005 r.; S - szacunek, P - prognoza * Algieria, Egipt, Libia, Maroko i Tunezja **Algieria, Egipt, Iran, Izrael, Jordan, Libia, Maroko, Arabia Saudyjska, Syria, Tunezja i Turcja Pszenica obrodziła w krajach basenu M. Czarnego. Rosja odnotowała wzrost produkcji o 6% w stosunku do poprzedniego sezonu do 48 mln ton. Ukraina zebrała 19 mln ton, tj. o 8,6% więcej niż sezon wcześniej. Ministerstwo Rolnictwa Ukrainy szacuje tegoroczną produkcję pszenicy na 20 mln ton. Zbiory pszenicy były obfite również w Kazachstanie (o 10,6% - 11 mln ton). Niska jednak jest jakość ziarna, co utrudni konkurowanie na rynkach zagranicznych. Istotne wzrosty zbiorów miały miejsce również w niektórych krajach azjatyckich. Tegoroczną produkcję w Chinach ocenia się na 95 mln ton (+3%), a w Pakistanie na 21 mln ton (+10,5%). Światowe zapasy pszenicy według krajów w % 100% 90% 80% 43,14 46,97 32,8 70% 60% 12,73 16,57 10,4 50% 7,59 8,33 4,9 40% 24,3 43,29 38,29 30% 20% 15,5 9,35 15,85 10% 14,88 15,5 12,2 0% 2003/ / /06 USA UE-25 Chiny Afryka Północna WNP-12 pozostałe 1 Według prognoz (z początku grudnia br.) giełdy zbożowej w Buenos Aires argentyńska produkcja pszenicy w sezonie 2005/06 wyniesie zaledwie 11,1 mln ton wobec 16 mln ton sezon wcześniej. 11

12 Stany Zjednoczone zaliczane do grona kluczowych światowych producentów i eksporterów pszenicy odnotują w bieżącym sezonie spadek produkcji (o 2,8% do 57 mln ton). Zbiory w Australii będą o 4,7% wyższe niż sezon wcześniej i wyniosą 22,5 mln ton. Znacznie bardziej optymistyczne są jednak prognozy AWF Australian Wheat Forecasters, oceniające zbiory pszenicy na prawie 24 mln ton wobec 20,6 mln ton sezon wcześniej. Australijskie uprawy od ponownej klęski suszy, zapowiadanej wiosną, uratowały obfite deszcze w dalszej części sezonu Konsumpcja W sezonie 2005/06 FAO ocenia światową konsumpcję na 623 mln ton, tj. o 8 mln ton więcej w porównaniu z poprzednim sezonem (USDA ocenia światowe spożycie pszenicy na poziomie zbliżonym, do odnotowanego w ubiegłym sezonie, tj. w wysokości 620,2 mln ton). Spożycie pszenicy na cele konsumpcyjne (według FAO) wyniesie 439 mln ton, nieznacznie więcej niż sezon wcześniej. Konsumpcja w przeliczeniu na jednego mieszkańca pozostawiona została na prawie niezmienionym poziomie 68 kg na osobę rocznie. Przewidywane jest znaczne zwiększenie zużycia pszenicy na cele paszowe, o 4 mln ton do 114 mln ton. Wzrost ten dotyczyć będzie jednak tylko krajów rozwiniętych, w tym przede wszystkim: UE, Federacji Rosyjskiej oraz Ukrainy Zapasy pszenicy Według USDA, światowe zapasy pszenicy na koniec bieżącego sezonu wyniosą 139,53 mln ton, o blisko 6% mniej niż sezon wcześniej i o 13% poniżej poziomu odnotowanego w sezonie 2003/04. Według wrześniowych prognoz FAO, światowe zapasy końcowe pszenicy na koniec sezonu 2005/06 wyniosą 163 mln ton, co oznacza, iż będą o 10 mln ton (lub o 5%) niższe od poziomu zapasów początkowych. Spodziewane obniżenie poziomu zapasów w trakcie bieżącego sezonu wynikać będzie przede wszystkim z redukcji zapasów w Chinach, oraz w mniejszym stopniu: w Indiach, Turcji, Arabii Saudyjskiej i Maroko. Zapasy końcowe obniżą się również w UE z rekordowo wysokiego poziomu odnotowanego w ubiegłym sezonie, jako skutek spadku produkcji w stosunku do poprzedniego roku. Wzrost zapasów końcowych przewidywany jest natomiast w Stanach Zjednoczonych, w rezultacie zmniejszenia eksportu. FAO szacuje zapasy końcowe pszenicy w krajach zaliczanych do grupy kluczowych eksporterów (USA, UE, Argentyna, Australia oraz Kanada) na 52 mln ton, nieznacznie poniżej poziomu zapasów początkowych. Zagregowane zapasy pszenicy w krajach piątki eksporterów stanowić będą 32% światowych zapasów tego gatunku Światowa produkcja, konsumpcja i zapasy kukurydzy w mln ton Zapasy Produkcja Konsumpcja

13 2.2 ZBOŻA PASZOWE Wysoka produkcja zbóż paszowych Sezon 2005/06 jest kolejnym, w którym odnotowano wysokie zbiory zbóż paszowych, a zwłaszcza kukurydzy. Światowa produkcja zbóż paszowych ogółem oceniana jest na 946,2 mln ton, tj. o 6% mniej w porównaniu z poprzednim sezonem, uznawanym za rekordowy, nadal jednak powyżej średniego poziomu produkcji z ostatnich kilku sezonów. Spadek zbiorów zbóż paszowych odnotuje większość krajów, liczących się w światowej produkcji. W największym stopniu produkcja zmniejszy się na Ukrainie, w Argentynie, USA, Unii Europejskiej, Afryce Północnej, krajach Bliskiego Wschodu oraz w Kanadzie. Kukurydza Bieżący sezon charakteryzować będzie nadmiar kukurydzy na światowym rynku. Na nadwyżki podaży złożą się zarówno ponadprzeciętne zbiory (671,9 mln ton, tj. zaledwie o ok. 10 mln ton mniej w stosunku do poprzedniego sezonu), jak i wysoki poziom zapasów początkowych, przeniesionych z poprzedniego sezonu. W większości krajów zaliczanych do kluczowych producentów kukurydzy bieżący sezon przyniósł spadek produkcji w porównaniu z rekordowym, poprzednim sezonem. W największym stopniu zmniejszyła się produkcja tego gatunku w dotkniętych suszą krajach Afryki Północnej (o 33% do 8 mln ton). Prognoza zbiorów kukurydzy u głównych producentów 2004/05S 2005/06P Ogółem 708,6 671,9 USA 299,9 280,2 Chiny 130,3 126,0 UE-25 53,4 47,0 Brazylia 35,0 42,5 Meksyk 22,6 20,5 Argentyna 19,5 17,3 Azja Poł-Wsch. 15,6 16,3 kraje WNP 15,3 12,5 Kanada 8,8 8,4 Afryka Płd. 12,0 8,0 Egipt 5,8 6,0 Źródło:USDA, S-Szacunek, P-Prognoza Unia Europejska odnotuje spadek zbiorów (o 12% do 47 mln ton). Spadek produkcji zapowiadany jest również w Stanach Zjednoczonych (o 6,6% do 280,2 mln ton), Meksyku (o 9% do 20,5 mln ton), Kanadzie (o 4,5% do 8,4 mln ton), Chinach (o 3,3% do 126 mln ton) oraz Argentynie (o 11% do 17,3 mln ton). W przypadku Argentyny w sezonie 2005/06 do spadku produkcji przyczyni się przede wszystkim mniejszy areał upraw kukurydzy (o 12% mniejszy w porównaniu z poprzednim sezonem), w wyniku odchodzenia rolników od produkcji tego gatunku w kierunku bardziej opłacalnej soi. Dodatkowym, negatywnym czynnikiem ograniczającym produkcję są niekorzystne warunki pogodowe (niedobory wody). Jęczmień Według październikowych oszacowań Międzynarodowej Rady ds. Zbóż, w sezonie 2005/06 światowe zbiory jęczmienia wyniosą 137 mln ton, znacznie poniżej ubiegłorocznego poziomu w wysokości 152 mln ton. Na dużą skalę jęczmień uprawiany jest w Rosji, Australii, Niemczech, Turcji, Stanach Zjednoczonych oraz Kanadzie. W bieżącym roku wysokie i dobrej jakości zbiory odnotowały Rosja i Australia. 13

14 Zbiory w krajach UE oceniane są na 53 mln ton, tj. o 8 mln ton mniej w porównaniu do poprzedniego sezonu. Jakość jęczmienia browarnianego jest w niektórych krajach członkowskich gorsza niż sezon wcześniej. Wilgotna pogoda w Kanadzie i Unii Europejskiej spowodowała znaczny spadek zbiorów jęczmienia nadającego się do przetworzenia przez przemysł browarniczy. Jęczmień znajduje zastosowanie w przemyśle spożywczym, w produkcji pasz dla zwierząt oraz w browarnictwie. Światowa konsumpcja jęczmienia oceniana jest na 141 mln ton, tj. o 6 mln ton mniej w porównaniu z poprzednim sezonem. Przewiduje się mniejsze zużycie na cele paszowe ze względu na dużą konkurencję ze strony innych gatunków paszowych. W eksporcie tego gatunku przodują: Unia Europejska, Australia i Kanada. Światowy wywóz jęczmienia w sezonie 2005/06 oceniany jest na 17 mln ton, tj. na poziomie zbliżonym do poprzedniego sezonu. Największymi odbiorcami jęczmienia są: Arabia Saudyjska, Japonia oraz Chiny. Większe zakupy jęczmienia browarnianego ze strony Rosji i wzrost zapotrzebowania na jęczmień paszowy w krajach A. Północnej zrównoważy redukcję zakupów na Bliskim Wschodzie. Większy eksport spodziewany jest w przypadku jęczmienia browarnianego, ze strony Australii i Kanady. Światowe zapasy końcowe prognozowane są na 23 mln ton, wobec 27 mln ton pod koniec ubiegłego sezonu Mniejsze zużycie na cele paszowe, większe na cele przemysłowe Całkowite zużycie zbóż paszowych w sezonie 2005/06 oceniane jest przez FAO na 977 mln ton. Oznacza to poziom zbliżony do poprzedniego sezonu. Spodziewane jest zmniejszenie zużycia na cele paszowe, co wynikać będzie z następujących czynników: znacznej podaży pszenicy paszowej, zmniejszonego popytu na pasze w rejonach walki z chorobami zwierząt i generalnego spowolnienienia wzrostu ekonomicznego. Przewidywany jest natomiast wzrost spożycia na cele konsumpcyjne oraz zużycia przemysłowego. Spożycie na cele żywnościowe prognozowane jest na 178 mln ton. Zwiększenie zużycia na cele przemysłowe wiąże się z dynamicznym rozwojem sektora paliw ekologicznych, głównie etanolu. Zjawisko to obserwowane jest przede wszystkim w USA, gdzie coraz więcej kukurydzy przeznaczanej jest na produkcję alkoholu etylowego. W sezonie 2005/06 Stany Zjednoczone zwiększą zużycie kukurydzy na cele energetyczne do 38 mln ton, tj. o 4,3 mln ton więcej w porównaniu z poprzednim sezonem Zapasy końcowe zbóż paszowych USDA prognozuje poziom światowych zapasów zbóż paszowych na koniec sezonu 2005/06 w wysokości 149,4 mln ton (145 mln ton według FAO), tj. o 15% mniej w stosunku do zapasów początkowych. 2.3 RYŻ Według FAO, w bieżącym sezonie światowa produkcja ryżu wyniesie 615,3 mln ton, tj. o 1,5% lub o 9 mln ton więcej w porównaniu z ubiegłym sezonem. Produkcja ryżu skoncentrowana jest na kontynencie azjatyckim. Zbiory w Azji oceniane są na 555 mln ton. Na znacznie mniejszą skalę ryż uprawiany jest w Ameryce Południowej (23,8 mln ton), Afryce (19,9 mln ton) w Ameryce Północnej (10,4 mln ton), w Europie (3,5 mln ton) oraz Ameryce Środkowej (2,5 mln ton). 14

15 3. HANDEL ZBOŻAMI Według USDA, światowy eksport zbóż w sezonie 2005/06 będzie o 4 mln ton mniejszy niż sezon wcześniej i wyniesie 234,64 mln ton. Nieznacznie mniejsza będzie sprzedaż zarówno pszenicy, jak i zbóż paszowych. Światowy handel zbożem ( w mln ton) Pszenica Zboża paszowe Eksport Zmiana Eksport Zmiana Kraj 2004/ /06 P w % Kraj 2004/ /06P w % UE 13,5 15,0 11,1 USA 51,3 56,0 9,1 USA 28,9 27,2-5,9 UE 4,1 4,8 16,5 Kanada 15,0 16,0 6,7 Argentyna 14,6 12,5-14,4 Australia 14,8 16,0 8,1 Kanada 2,8 3,6 28,6 Argentyna 10,8 7,0-35,2 Australia 5,0 5,0 0,0 Kraje WNP 15,2 19,2 26,7 Kraje WNP 8,0 7,9-1,5 Świat ogółem 110,5 109,3-1,1 Świat ogółem 101,0 100,0-1,0 Import Zmiana Import Zmiana Kraj 2004/ /06P w % Kraj 2004/ /06P w % Afryka Płn.* 18,4 18,6 0,9 Japonia 19,8 19,5-1,4 Brazylia 5,3 5,5 3,8 UE 3,1 3,1-0,3 Pakistan 1,4 0,5-64,8 Meksyk 9,1 10,6 16,6 Kraje WNP 4,6 3,9-14,2 Korea Płd. 8,8 8,5-3,0 Afryka Płn. i wybrane Wybrane kraje kraje Bliskiego Bliskiego Wschodu** 9,6 10,5 8,5 Wschodu 19,9 18,0-9,8 Kraje Południowo- Arabia Saudyjska Wschodniej Azji*** 9,7 9,6-1,4 6,9 7,4 7,2 Chiny 6,8 2,5-63,0 Chiny 2,0 2,3 14,9 Świat ogółem 109,9 107,1-2,6 Świat ogółem 98,5 98,6 0,1 Źródło: USDA, 10 listopada 2005 r.; S - szacunek, P - prognoza Afyka Płn. - Algieria, Egipt, Libia, Maroko i Tunezja Wybrane kraje Bliskiego Wschodu** - Liban, Irak, Iran, Jordania, Kuwejt, Arabia Saudyjska, Jemen, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Oman Kraje Południowo-Wschodniej Azji*** - Indonezja, Malezja, Filpiny, Tajlandia i Wietnam Uwaga! - Eksport i import nie jest zblilansowany ze względu na różnice w sezonach gospodarczych Eksport i import UE obejmuje handel wewnątrz ugrupowania 3.1 HANDEL PSZENICĄ Eksport Światowy eksport pszenicy w bieżącym sezonie oceniany jest na 109,3 mln ton, tj. o 1,1% mniej w stosunku do poprzedniego sezonu. Zwiększone zapotrzebowanie na pszenicę spodziewane jest ze strony krajów Bliskiego Wschodu. Nadal duże ilości sprowadzać będą kraje Afryki Północnej Najwięksi eksporterzy pszenicy - (eksport w mln ton) 2002/ / / /06 USA Kanada Australia Argentyna UE Rosja Ukraina 15

16 Wszystkie pięć krajów (Egipt, Tunezja, Algieria, Libia i Maroko) sprowadzą 18,6 mln ton pszenicy, nieznacznie więcej niż sezon wcześniej. Największym odbiorcą pszenicy wśród krajów tego regionu jest Egipt, z importem sięgającym ok. 7 mln ton rocznie. Znaczący spadek zakupów spodziewany jest ze strony Chin (o 63% w porównaniu z poprzednim sezonem do zaledwie 2,5 mln ton). Mniejszy popyt na pszenicę to skutek obfitych zbiorów tego gatunku w Chinach. Po stronie eksportu, na podkreślenie zasługuje fakt ponownego ograniczenia sprzedaży przez USA (o 6% do 27 mln ton), spowodowany zaostrzeniem się konkurencji na rynkach potencjalnych odbiorów oraz spowolnieniem eksportu z portów Zatoki Meksykańskiej, w wyniku zniszczeń, w tym w infrastrukturze portowej w Zatoce Meksykańskiej, po huraganach Katrina oraz Rita. Unijny eksport w sezonie 2005/06 oceniany jest na ok. 15 mln ton, tj. o 11% więcej w porównaniu do poprzedniego sezonu. Ocenia się jednak, że zwiększenie eksportu będzie wymagało mln ton USA - produkcja i eksport pszenicy produkcja eksport P wzmożonego subsydiowania wywozu ze strony Komisji Europejskiej. Niskie ceny pszenicy, duża podaż przede wszystkim w krajach Basenu M. Czarnego i USA, w połączeniu z silną pozycją euro w stosunku do dolara, powodują obniżenie konkurencyjności unijnego zboża na rynkach zagranicznych. W drugiej połowie listopada br. dopłaty do eksportu pszenicy z wolnego rynku ponownie obniżono - do 5 euro/t. Handlowcy postulują o subsydia powyżej 10 euro/t, tak by sprostać narastającej konkurencji. Unijni eksporterzy mają nadzieję na podniesienie unijnych subsydiów do eksportu, gdyż w przeciwnym przypadku nie będą w stanie konkurować o rynek egipski i pozostałe rynki Afryki Północnej (Algieria, Libia, Maroko i Tunezja) oraz o rynki Bliskiego Wschodu. W sezonie 2005/06 w światowym eksporcie pszenicy miękkiej dominować będą tradycyjni dostawcy, tj. Stany Zjednoczone, Unia Europejska, Kanada, Australia oraz Argentyna. Należy odnotować prognozowany spadek sprzedaży pszenicy ze strony USA o 6% do 27 mln ton. Mniejszy eksport spodziewany jest również ze strony Argentyny (o 35% do 7 mln ton), na co wpłyną niekorzystne warunki pogodowe. mln ton mln ton UE - produkcja i eksport pszenicy produkcja eksport P Argentyna- produkcja i eksport pszenicy produkcja eksport P 16

17 Ponownie zwiększy się znaczenie Rosji i Ukrainy jako dostawców pszenicy na rynkach zagranicznych. W ostatnich latach kraje te dołączyły do grona największych eksporterów. Stało się to dzięki dynamicznemu rozwojowi produkcji oraz sprzyjającemu wywozowi niskiemu kursowi rodzimych walut. Unia Europejska broniąc interesów producentów pasz wprowadziła z dniem 1 stycznia 2003 r. w imporcie system połączonych z cłami kontyngentów na pszenicę średniej i niskiej jakości oraz na jęczmień. Nie uległy natomiast zmianie zasady importu pszenicy najwyższej jakości i pszenicy durum. Kraje Basenu M. Czarnego (przede wszystkim Rosja i w mniejszym stopniu Ukraina i Kazachstan), odnotowały w bieżącym sezonie wysokie zbiory pszenicy. W kontekście rekordowych zbiorów w poprzednim sezonie i wysokiego poziomu zapasów końcowych, oznacza to zwiększenie możliwości eksportowych. Kraje te będą liczącymi się konkurentami na rynkach Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu, oferując tanie ziarno, głównie jakości paszowej. Dodatkowym atutem jest bliskość rynków potencjalnych nabywców, co wpływa na obniżenie kosztów transportu zboża w stosunku do dostaw pochodzących ze Stanów Zjednoczonych, Australii i Argentyny. mln ton Rosja - produkcja i eksport pszenicy produkcja eksport P W bieżącym sezonie Ukraina może odegrać znaczącą rolę jako dostawca zbóż, tegoroczne zbiory były bowiem rekordowe. Według Ministerstwa Rolnictwa Ukrainy (prognozy z września br.), w bieżącym sezonie eksport oceniany był na równie wysokim poziomie 9,7 mln ton. Eksport pszenicy dynamicznie zwiększał się w pierwszych miesiącach bieżącego sezonu. We wrześniu br. Ukraina wyeksportowała 816,9 tys. ton pszenicy, tj. o 43,8% więcej w porównaniu z 568 tys. ton sprzedanymi na rynki zagraniczne w sierpniu br. W pierwszej dekadzie października br. eksport pszenicy z ukraińskich portów zmniejszył się do jedynie 57,1 tys. ton wobec 206,3 tys. ton w analogicznym okresie miesiąc wcześniej. Trudno określić, co było rzeczywistą przyczyną spadku tempa eksportu. Analitycy ProAgro określają przyhamowanie wywozu jako czasowe i spodziewają się rychłego wzmożenia aktywności eksportowej. Występują jednak obawy, związane ze słabymi zasiewami ozimin, co może znaleźć odzwierciedlenie w przyszłorocznych zbiorach. Najnowsze doniesienia o drastycznym ograniczeniu powierzchni obsianej pszenicą ozimą, na zbiór w przyszłym roku, do jedynie 3,5 mln ha wobec 6,3 mln ha sezon wcześniej, mogą mieć negatywny wpływ na eksport zbóż. Doniesienia o nieoficjalnych zakazach eksportu zbóż paszowych, rzekomo stosowanych w niektórych regionach, zostały zdementowane przez Ministerstwo Rolnictwa Ukrainy w połowie października br. Duży wzrost eksportu spodziewany jest ze strony Rosji. Pszenica obrodziła kolejny rok z rzędu. Według Ministerstwa Rolnictwa, eksport zbóż w sezonie 2005/06 osiągnie 10 mln ton (wiekszość pszenicy). Rosja eksportuje przede wszystkim pszenicę i jęczmień. Producenci uważają przewidywania ministerstwa za realistyczne, jednak aby osiągnąć tak wysoki pułap sprzedaży konieczne jest obniżenie kosztów transportu kolejowego, co ułatwiłoby dostawę ziarna z odległych regionów kraju do portów. Rosyjskie porty mogłyby sprostać wysyłce mln ton zbóż rocznie, jednak większość z nich zlokalizowana jest na południu Rosji, co powoduje, że opłacalny jest jedynie eksport ziarna z południa europejskiej części kraju. Zboże zbierane np. na Syberii wymagałoby przetransportowania na znaczne odległości, co przy wysokich stawkach przewozów kolejowych jest ekonomicznie nieuzasadnione. 17

18 Niezależni analitycy są jeszcze większymi optymistami niż Ministerstwo Rolnictwa. Analitycy firmy handlowej WJ InterAgro oceniają tegoroczną produkcję pszenicy na 48,2 mln ton pszenicy, a eksport samej pszenicy w wysokości 10,0 10,5 mln ton Import Według FAO, zapotrzebowanie importowe na Wybrani importerzy pszenicy - w mln ton pszenicę ze strony krajów azjatyckich 20 szacowane jest na 45 mln ton, tj. o 5 mln ton 2003/04 mniej w porównaniu z poprzednim sezonem /05 Do spadku przyczyni się przede wszystkim 2005/06 10 mniejszy import ze strony Chin, głównego odbiorcy pszenicy w regionie. Zmniejszy się 5 również przywóz do Indonezji, przede wszystkim ze względu na wysoki poziom 0 zapasów początkowych (z poprzedniego Afryka UE-25 Brazylia WNP-12 Chiny Azja Płd.- Bliski sezonu). Spadek importu spodziewany jest Północna Wsch. Wschód również w przypadku Afganistanu, Pakistanu oraz Iranu - głównie ze względu na wysokie zbiory. Większe ilości pszenicy sprowadzą natomiast Arabia Saudyjska, Indie oraz Irak. Na kontynencie Ameryki Łacińskiej nie przewiduje się znacznych zmian w strukturze importu pszenicy w porównaniu z poprzednim sezonem. Spodziewany jest wzrost zakupów ze strony Brazylii, doświadczającej suszy. Brazylia zwiększy import zwłaszcza od swojego południowego sąsiada Argentyny. Na kontynencie afrykańskim wzrost importu odnotują kraje położone na północy (Algieria, Tunezja, Maroko oraz Libia). Będzie to skutkiem dotkliwej suszy doświadczającej kraje tego regionu. Wyjątkiem będzie Egipt, gdzie warunki pogodowe pozwoliły na wysoką produkcję. Dobre zbiory znajdą odzwierciedlenie w mniejszym imporcie. Wśród pozostałych krajów afrykańskich, wzrost zapotrzebowania na importowana pszenicę oczekiwany jest ze strony Nigerii, ze względu na szybko rosnący popyt. Nieznaczny spadek zakupów spodziewany jest natomiast w przypadku Republiki Południowej Afryki. 3.2 HANDEL ZBOŻAMI PASZOWYMI Eksport Według FAO, w sezonie 2005/06 światowy eksport zbóż paszowych wyniesie 104,5 mln ton (na podobnym poziomie oceniany jest on przez USDA mln ton), tj. o 2 mln ton mniej w porównaniu z ubiegłym sezonem. Na spadek wywozu wpłynie przede wszystkim mniejszy eksport jęczmienia, oraz w mniejszym stopniu kukurydzy i sorgo. Po stronie eksportu należy spodziewać się znacznego zwiększenia dostaw ze strony Argentyny i Republiki Południowej Afryki, ze względu na wysoki poziom tegorocznych zbiorów. Większy eksport spodziewany jest również z USA, odnotowujących ponownie wysoki poziom zbiorów kukurydzy. 18

19 Jednak w skutek huraganu Katrina wystąpiły utrudnienia (najprawdopodobniej przejściowe) w wysyłce m.in. kukurydzy z portów Zatoki Meksykańskiej. Chiny odnotują mniejszy wywóz kukurydzy w porównaniu z poprzednim sezonem. Podkreśla się, że w sytuacji znacznego spadku kosztów transportu drogą morską (w porównaniu z ubiegłym rokiem) oraz czasowym zmniejszeniem aktywności eksportowej Stanów Zjednoczonych (skutki tajfunów) Chiny mogą okresowo zwiększyć swoją rolę jako dostawca zbóż paszowych w regionie. Nie wykluczony jest spadek dostaw jęczmienia i kukurydzy ze strony Rumunii i Bułgarii, ze względu na niższą rodzimą produkcję. Najprawdopodobniej również Ukraina zmniejszy eksport jęczmienia. Eksport zbóż paszowych z Federacji Rosyjskiej oceniany jest na poziomie zbliżonym do poprzedniego sezonu. Pozwolą na to, pomimo mniejszej produkcji, wysokie zapasy z poprzedniego sezonu Import Po stronie importu nadal najbardziej znaczącym odbiorcą będzie Japonia. Zakupy tego kraju pozostaną na poziomie podobnym do ubiegłego (19,8 mln ton według USDA). Zapotrzebowanie importowe krajów azjatyckich globalnie nie ulegnie większym zamianom w porównaniu do poprzedniego sezonu. Zwiększone zakupy jęczmienia i kukurydzy przewidywane są jednak ze strony Iranu, głównie ze względu na rosnący popyt na pasze. Spadek przywozu spodziewany jest natomiast w przypadku Arabii Saudyjskiej, ze względu na zwiększoną rodzimą produkcję jęczmienia. Możliwość ponownego pojawienia się epidemii ptasiej grypy w Azji może mieć wpływ na zmniejszenie zapotrzebowania na pasze w tym regionie, a co za tym idzie zmniejszenie importu zbóż paszowych. Wybuch epidemii pociąga za sobą konieczność likwidacji dotkniętych stad, w celu powstrzymania rozprzestrzeniania się choroby. Całkowity import krajów afrykańskich oceniany jest na 16 mln ton, tj. o blisko 1 mln ton więcej w porównaniu do poprzedniego sezonu. Zwiększenie zakupów zbóż paszowych (głównie jęczmienia i kukurydzy) spodziewane przede wszystkim ze strony niektórych krajów położonych w północnej części kontynentu, co spowodowane jest suszą w tym regionie. Większy import odnotują również m.in. Zambia i Zimbabwe. Wzrostu zapotrzebowania nie zrównoważą zmniejszone dostawy do Republiki Południowej Afryki, Kenii oraz Sudanu. Niewielki wzrost importu zbóż paszowych prognozowany jest na kontynencie Ameryki Południowej. Import ze strony Meksyku prawdopodobnie wzrośnie ze względu na zwiększone zapotrzebowanie na pasze. Brazylia w bieżącym sezonie będzie najprawdopodobniej więcej importować niż eksportować kukurydzy, ze względu na spadek rodzimej produkcji. Mniejszy import spodziewany jest ze strony Unii Europejskiej. Tegoroczna produkcja zbóż paszowych była co prawda niższa niż sezon wcześniej, nadal jednak ugrupowanie posiada wysokie zapasy z poprzedniego sezonu. Poza tym w niektórych krajach znaczny odsetek pszenicy zostanie skierowany na cele paszowe ze względu na niskie parametry jakościowe ziarna. 19

20 4. RYNEK UNII EUROPEJSKIEJ 4.1 PRODUKCJA ZBÓŻ Sezon 2005/06 w unijnej produkcji zbóż należy zaliczyć do udanych pod względem obfitości zbiorów. Zbiory były co prawda o 10% mniejsze niż w rekordowym sezonie poprzednim, nadal ich poziom jednak określany jest jako wysoki. Według COCERAL (oszacowanie z końca września br.), zbiory zbóż w UE wyniosły 250,8 mln ton, tj. o 11,5% mniej w porównaniu z ubiegłym rokiem. Nieco wyższy szacunek podaje francuska agencja analityczna ONIC (256 mln ton, tj. o 10% mniej w porównaniu z poprzednim sezonem). Spadki odnotowano w produkcji wszystkich gatunków zbóż uprawianych we Wspólnocie. Według COCERAL, tegoroczne zbiory pszenicy miękkiej w UE wyniosły 115,2 mln ton, tj. o 7,5% mniej w porównaniu z ubiegłym rokiem (według ONIC 117 mln ton). Pszenicy zebrano 115,2 tys. ton, tj. o 7,5% mniej w porównaniu do zeszłego roku. Zbiory jęczmienia oceniane są na 52,57 mln ton, tj. o 14,5% mniej w stosunku do poprzedniego sezonu. Unijna produkcja kukurydzy oceniana jest na 45,9 mln ton, o 12% poniżej ubiegłorocznych zbiorów. Znacząco mniej zebrano żyta (o ponad 20%) niespełna 8 mln ton. Spadek zbiorów odnotowano również w przypadku owsa (o 10,5% do 7,7 mln ton), pszenżyta (o 10% do 9,6 mln ton) oraz pszenicy durum (o 32% do zaledwie 7,4 mln ton). Większość krajów z wyjątkiem Hiszpanii i Portugalii odnotowała w bieżącym roku wysokie zbiory. Francja, będąca liderem w unijnej produkcji zbóż, zebrała 63,2 mln ton ziarna (69,4 mln ton w rekordowym ubiegłym sezonie). Na drugim miejscu pod względem wielkości zbiorów zbóż są Niemcy (45,7 mln ton wobec 50,5 mln ton sezon wcześniej). Trzecia pozycja przypadła Polsce, z tegoroczną produkcją ocenianą na 27,5 mln ton (29,4 mln ton sezon wcześniej). Wydaje się, że w przypadku Polski oszacowania COCERAL są zawyżone. Według GUS (szacunek przedwynikowy), tegoroczna produkcja wyniosła 26,3 mln ton. Dotknięta suszą Hiszpania zebrała jedynie 12,7 mln ton zbóż wobec 23,6 mln ton w poprzednim sezonie. Pszenica miękka Zbiory zbóż w Unii-25 w tys. ton zmiana 05/04 w % Pszenica miękka ,5 Pszenica durum ,5 Jęczmień ,5 Kukurydza ,1 Owies ,5 Pszenżyto ,2 Żyto ,2 Łącznie ,5 Źrodło: COCERAL Największy udział w unijnej produkcji pszenicy przypadł tradycyjnie Francji (34,9 mln ton, tj. ponad 30% zbiorów we wszystkich krajach UE-25). Tegoroczny poziom produkcji jest co prawda niższy od ubiegłorocznego rekordu, nadal jednak większy od średniej z ostatnich 5 sezonów. Jakość ziarna oceniana jest wysoko. Około 30 mln ton to pszenica zaliczana do Klas E lub 1. Podkreślany jest zwłaszcza wysoki poziom protein, oceniany średnio na 12,3%, tj. aż o ok. 1 pp. więcej w porównaniu do przeciętnego poziomu sezon wcześniej. Dobre są również pozostałe parametry pszenicy. Około 90% ziarna spełnia wymogi stawiane w unijnym skupie interwencyjnym. Gorzej przedstawia się sytuacja na rynku niemieckim, pomimo stosunkowo wysokich zbiorów (23,6 mln ton). Rolnicy narzekają bowiem na niskie parametry jakościowe. Winne są obfite deszcze, w tym 20