Charakter prawny umowy o rejestrację domeny internetowej

Transkrypt

1 Charakter prawny umowy o rejestrację domeny internetowej Wojciech Somerski* 16 listopada Wstęp We współczesnym świecie Internet odgrywa bardzo ważną rolę zarówno w życiu prywatnym jak i gospodarczym. Jest to nośnik informacji, źródło rozrywki oraz jedno z mediów umożliwiających wymianę handlową. Wyszukiwanie informacji i komunikacja odbywa się przy użyciu adresów w formie domen internetowych, które spełniają funkcję identyfikacyjną. Odpowiednia nazwa domeny internetowej jest ważną częścią reklamy - celnie dobrana, krótka lub precyzyjna pozwala dotrzeć potencjalnemu klientowi na właściwą stronę, co przy ogromnej liczbie witryn internetowych jest niezwykle cenne. Powszechne wykorzystywanie adresów domenowych sprawia, że stają się one obiektem zainteresowania przedsiębiorców i konsumentów. Ze względu na to wykształcił się rynek usług związanych z rejestracją domen internetowych i pojawiła się potrzeba ujęcia operacji rynkowych w ramy prawne. Na początku należy przybliżyć, czym są domeny internetowe, jak zorganizowany jest system obsługi domen i jakie podmioty uczestniczą w zarządzaniu tym systemem. Zrozumienie podstawowych zagadnień pozwala przeanalizować różne sposoby rejestracji domeny internetowej. Jest to szczególnie istotne ze względu na konstrukcję stosunku prawnego łączącego abonenta, rejestratora i rejestr 1. Problematyka kwalifikacji prawnej umowy o rejestrację domeny internetowej ma duże znaczenie praktyczne. Przesądza m.in. o tym, które przepisy będą stosowane odnośnie tej znaczącej części umów dotyczących Internetu. Należy postawić pytanie, czy umowa o rejestrację domeny internetowej jest regulowana szczegółowymi przepisami czy też nie jest to żaden stypizowany rodzaj umowy. Równie istotny jest charakter tej umowy a zwłaszcza jej treść. Obok umowy o rejestrację domeny internetowej ważną rolę odgrywają umowy dotyczące obrotu prawem do domeny. Domeny internetowe posiadają wymierną wartość ekonomiczną, mogą przynosić korzyści ekonomiczne ich abonentom. By realizować te zamierzenia, muszą Autor jest studentem IV roku Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. 1 Funkcję rejestru pełni odpowiednia organizacja zarządzająca. Np. dla domeny.pl jest to NASK. 1

2 konstruować odpowiednie umowy ze swoimi kontrahentami, które w sposób jasny i pewny będą kształtowały sytuację prawną stron. Na zakończenie warto zwrócić uwagę na szczególne postanowienia umowne stosowane przez przedsiębiorców w praktyce rynkowej oraz na błędy formalne, pojawiające się w umowach dotyczących domen internetowych. 2. Domeny internetowe - kwestie techniczne i organizacyjne Domena internetowa to element hierarchicznego systemu nazywania i identyfikowania komputerów w Internecie, wskazujący na kraj i rodzaj organizacji. Stanowi przyjazną dla użytkownika formę adresu internetowego. Wykorzystanie usługi DNS (ang. Domain Name System), zamieniającej numeryczne adresy IP na powszechnie wykorzystywane adresy tekstowe, umożliwia posługiwanie się łatwym do zapamiętania adresem domenowym zamiast skomplikowanego ciągu czterech liczb rozdzielonych kropkami 2. Adres domenowy składa się z domen internetowych, tworzących wielostopniowy system hierarchiczny. Odczytując adres od prawej strony, napotykamy poszczególne jego części, zwane etykietami (ang. labels), oddzielone od siebie kropkami. Pierwszą etykietą jest tzw. domena najwyższego poziomu (ang. TLD Top-Level Domain), zwana też domeną globalną. Wyróżniamy dwa typy tego rodzaju domen: funkcjonalne 3 (np..com,.org,.info) oraz krajowe 4 (np..pl,.de,.ru). Drugą etykietę stanowi domena drugiego poziomu (ang. SLD Second-Level Domain), trzecią domena trzeciego poziomu itd. Domeny drugiego lub niższego poziomu, w zależności od ustalonej hierarchii, są wybierane przez osobę rejestrującą. Drzewo etykiet może zawierać maksymalnie 127 poziomów, ale cały adres może się składać najwyżej z 253 znaków 5. Główny zarząd organizacyjny nad domenami najwyższego poziomu sprawuje Internetowa Korporacja ds. Nadawania Nazw i Numerów 6 (ang. ICANN The Internet Corporation for Assigned Names and Numbers). Rejestracja domen globalnych odbywa się poprzez system oddzielający rejestr od rejestratorów. Rolę rejestratorów spełniają przedsiębiorcy, którzy podpisali z ICANN umowę akredytującą i zostali umieszczeni na oficjalnej liście przedsiębiorców upoważnionych do dokonywania zmian w rejestrze 7. Domeny krajowe, należące do grupy cctld, zostały przekazane w dyspozycję rządom krajowym. Nadzór nad domeną.pl sprawuje Naukowa 2 Przykładowo adres protokołu IPv identyfikujący określony serwer w sieci Internet może być zlokalizowany przy pomocy łatwego do zapamiętania adresu wpia.uw.edu.pl. 3 ang. gtld generic Top-Level Domain. Obecnie wyróżniamy 21 domen należących do grupy gtld. Najważniejsze z nich to:.com,.net,.org,.info,.biz,.name. Pełną listę możemy znaleźć na stronie internetowej IANA. 4 ang. cctld country code Top-Level Domain. Oparte są na dwuliterowych skrótach identyfikujących poszczególne państwa zgodnie z ISO Lista ponad 250 domen dostępna jest na stronie internetowej IANA. 5 Zgodnie ze specyfikacją RFC-1034 Domain Names Concepts and Facilities. 6 Polski, powszechnie używany, odpowiednik nazwy ICANN. 7 Pełna lista firm, które uzyskały akredytację znajduje się na stronie internetowej 2

3 i Akademicka Sieć Komputerowa na podstawie wpisu do rejestru prowadzonego przez IANA 8. Rejestracja nazwy w domenie.pl odbywa się na zasadach ustalonych przez NASK bezpośrednio w instytucie albo za pośrednictwem Partnera. W polskim prawie brak jest regulacji dotyczących domen internetowych. 3. Procedura rejestracji domeny internetowej Kluczem do zrozumienia istoty statusu prawnego abonenta domeny internetowej jest przeanalizowanie procedury rejestracji domeny. Należy przyjrzeć się zasadom rejestracji nazwy w domenie.pl bezpośrednio w Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej albo przez partnera NASK, a następnie poznać reguły uzyskania praw do nazwy w funkcjonalnej domenie pierwszego stopnia Rejestracja domeny.pl w NASK Procedurę rejestracji domeny internetowej w NASK formułuje regulamin z 18 grudnia 2006 r 9. Zgodnie z punktem 1 określa on warunki świadczenia usług w zakresie utrzymywania nazw w domenie.pl. Informacje dotyczące sposobu rejestracji, które znajdują się na stronie NASK, są jedynie zaproszeniem do zawarcia umowy, obejmującej utrzymywanie nazwy domeny oraz obsługę administracyjną i techniczną. Procedura rejestracyjna składa się z dwóch etapów. Pierwszym etapem jest złożenie w NASK oferty zawierającej wymagane informacje 10, stanowiące istotne postanowienia umowy w myśl art KC 11. Ofertę należy złożyć za pośrednictwem formularza zamieszczonego na stronie internetowej, a następnie wygenerowany dokument wydrukować i w formie pisemnej dostarczyć do siedziby NASK. Drugi etap to weryfikacja oferty pod względem dochowania warunków formalnych i technicznych. Punkt 6 regulaminu stanowi, że NASK może odmówić przyjęcia oferty m.in. gdy oferent uchybi siedmiodniowemu terminowi na dostarczenie oferty w formie pisemnej, w przypadku wystąpienia różnic między wersją pisemną a elektroniczną lub wtedy, gdy wcześniej została zawarta albo jest właśnie zawierana umowa o utrzymywanie takiej samej nazwy domeny. Ostatnie uprawnienie NASK wynika z ogólnie przyjętej zasady kto pierwszy, ten lepszy (ang. first come, first served), oznaczającej, że abonentem domeny internetowej zostaje ten, kto pierwszy zainicjuje procedurę jej rejestracji. Zawarcie umowy następuje w chwili przyjęcia oferty przez NASK. 8 NASK została powołana przez Komitet Badań Naukowych w formie organizacyjnej jednostki badawczorozwojowej zgodnie z ustawą z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych (tekst jednolity: Dz.U. z 2008 r. Nr 159, poz. 993). 1 października 2010 roku została przekształcona w instytut badawczy, działający na podstawie ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz.U. z 2010 r. Nr 96, poz. 618). Jest abonentem domeny.pl na podstawie wpisu do rejestru WHOIS, dostępnego na stronie internetowej IANA pod adresem 9 Regulamin z 18 grudnia 2006 r., Oferta musi zawierać nazwę domeny, dane oferenta, serwery przeznaczone do utrzymywania nazwy domeny oraz inne dane potrzebne do zawarcia i wykonywania umowy, określone w witrynie internetowej NASK. 11 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.). 3

4 3.2. Procedura rejestracji domeny.pl u partnera NASK Nazwę w domenie.pl można zarejestrować także za pośrednictwem Partnera NASK, zdefiniowanego jako podmiot związany z NASK porozumieniem o współpracy w zakresie Obsługi Administracyjnej i Technicznej, który został umieszczony na aktualnej liście Partnerów znajdującej się w witrynie internetowej NASK 12. Ponadto oferta składana za pośrednictwem Partnera, niezależnie od formy, w jakiej została złożona Partnerowi, zostaje przesłana przez Partnera do NASK w formie ustalonej pomiędzy NASK a Partnerem w odrębnym porozumieniu 13. W tym przypadku z Partnerem zawiera się niejako dwuczęściową umowę o rejestrację domeny internetowej podlegającą reżimowi prawnemu umowy zlecenia. Pierwsza część to jednorazowe zlecenie dokonania w imieniu zleceniodawcy określonej czynności prawnej t.j. zawarcia z NASK umowy o utrzymanie nazwy domeny. Druga część umowy dotyczy świadczenia usług polegających na obsłudze administracyjno technicznej i reprezentowaniu abonenta przed NASK. Abonentem domeny zostaje się z chwilą wywiązania się Partnera ze swojego obowiązku rejestracyjnego wynikającego z umowy. Ostatecznym potwierdzeniem uzyskania statusu abonenta jest dokonanie przez NASK ospowiedniego wpisu w prowadzonym przez tę instytucję rejestrze WHOIS Procedura rejestracji domeny globalnej Rejestracja domeny globalnej przebiega za pośrednictwem przedsiębiorcy akredytowanego przez ICANN, mającego bezpośredni dostęp do rejestru. Stronami umowy, ukształtowanej zgodnie z zasadami danego rejestru, są wówczas abonent i akredytowany przedsiębiorca (tzw. rejestrator). Istnieje jedna umowa, a stosunek prawny można porównać do występującego przy rejestracji domeny.pl bezpośrednio w NASK. Często zdarza się, że przedsiębiorca świadczący usługi rejestracji domen jest jedynie pośrednikiem (tzw. reseller) mającym podpisaną umowę z rejestratorem. Wówczas rejestracji domeny dokonuje rejestrator na rzecz abonenta reprezentowanego przez resellera, a sytuacja prawna jest podobna do tej, która występuje w przypadku rejestracji domeny.pl przez Partnera NASK. 4. Charakterystyka prawna umowy o rejestrację domeny internetowej Kwalifikacja prawna omawianej umowy wzbudza liczne kontrowersje. Proponuje się możliwość zastosowania per analogiam przepisów umowy o dzieło lub umowy najmu. Podstawowym argumentem przeciwko zastosowaniu przepisów art. 659 i n. k.c. jest fakt, że ściśle odnoszą się do rzeczy, a ich dostosowywanie w drodze interpretacji byłoby zbyt daleko idące i niosące negatywne skutki dla pewności obrotu. W przypadku art. 627 i n. k.c. przedmiotem umowy 12 Regulamin z 18 grudnia 2006 r., pkt. 2 ust. e, Regulamin z 18 grudnia 2006 r., pkt. 3 in fine,

5 jest jednorazowe świadczenie, natomiast w umowie o rejestrację domeny internetowej część obowiązków rejestratora ma charakter ciągły. Analiza wzorców umów stosowanych w praktyce, pozwala wyodrębnić dwie zasadnicze części tego kontraktu: umowę o utrzymywanie nazwy domeny i umowę o obsługę administracyjno techniczną w szerokim znaczeniu. W przypadku rejestracji domeny.pl bezpośrednio w NASK, obie umowy zawierane są przez abonenta z instytutem. Rejestracja za pośrednictwem Partnera wiąże się z podpisaniem umowy, w której zleca się Partnerowi zawarcie w imieniu abonenta umowy o utrzymywanie nazwy domeny z NASK oraz powstaje stosunek zobowiązaniowy polegający na pełnieniu przez Partnera na rzecz abonenta usług administracyjno-technicznych. Powstaje pytanie czy do umowy rejestracji domeny internetowej powinno się stosować przepisy dotyczące umowy zlecenie w zw. z art. 750 k.c., czyli czy umowa ta jest umową o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami. Nie można zgodzić się z poglądem Sądu Apelacyjnego w Katowicach, który zaklasyfikował umowę między abonentem domeny internetowej a rejestratorem do umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych w rozumieniu ustawy z 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz.U r. Nr 171, poz ze zm.) 14, ponieważ sama rejestracja domeny nie spełnia definicji usługi telekomunikacyjnej przedstawionej w art. 2 pkt. 48 powyższej ustawy. Należy stwierdzić, że umowa o rejestrację domeny internetowej (rozumiana jako koniunkcja umowy o utrzymanie nazwy domeny i obsługę administracyjno-techniczną) jest umową nienazwaną, ukształtowaną przez praktykę kontraktową i tym samym nie podlega reżimowi przepisów o zleceniu 15. Podstawą uzyskania prawa do domeny internetowej jest umowa podpisana z rejestratorem. Wskazuje to jednoznacznie na charakter tego prawa, będącego zespołem uprawnień i obowiązków o charakterze względnym, wynikającym ze stosunku obligacyjnego. Jest to umowa: - zobowiązująca - ponieważ daje możliwość żądania od drugiej strony spełnienia określonego świadczenia, - nienazwana - ponieważ nie jest ona jednym z typów kodeksowych ani nie stanowi umowy mieszanej, - wzajemna - ponieważ świadczenia obu stron są względem siebie ekwiwalentne, - konsensualna - ponieważ do zawarcia umowy wystarcza zgodna wola oferenta i rejestratora, - przysparzająca - ponieważ w praktyce zawsze po obu stronach powstaje przysporzenie w postaci domeny internetowej lub otrzymania wynagrodzenia za wykonanie usługi, - kauzalna - ponieważ celem przysporzenia dokonanego przez rejestrującego jest nabycie prawa do domeny, a celem rejestratora świadczącego usługę jest uzyskanie zapłaty, - rezultatu - ponieważ obie strony umowy zobowiązują się do osiągnięcia z góry określonego skutku, - adhezyjna - ponieważ generalnie, w zdecydowanej większości przypadków, umowa ta nie 14 Wyrok SA w Katowicach z 13 czerwca 2006 r., I ACa 272/06 (Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach 2006, nr 3, poz. 2). 15 Podobnie: Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2007 r., III CZP 109/07. 5

6 podlega negocjacji. Dyskusyjna wydaje się kwestia, czy umowa o rejestrację nazwy domeny jest umową adhezyjną. W zdecydowanej większości transakcji na rynku domen warunki świadczenia usług nie będą podlegały negocjacjom ze strony rejestrującego, gdyż będzie on dysponował zbyt małą siłą ekonomiczną. Może on zatem przystąpić do umowy o treści z góry ustalonej przez wzorzec przedstawiony przez rejestratora lub zrezygnować z zawarcia umowy. Istnieje niezerowe prawdopodobieństwo, że podmiot wyrażający chęć zarejestrowania większej liczby domen internetowych uzyska w drodze negocjacji korzystniejsze warunki umowy. Nie zmienia to jednak tego, że w zasadzie umowa o rejestrację domeny ma charakter adhezyjny. 5. Sytuacja prawna abonenta domeny internetowej Należy przeanalizować, kto może stać się abonentem domeny internetowej i scharakteryzować pojęcie prawa do domeny. Zakres podmiotowy wynika z zasad prawa cywilnego. Podmiot rejestrujący musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych, gdyż wstępując w stosunek zobowiązaniowy uzyskuje określone prawa i bierze na siebie pewne obowiązki wobec drugiej strony umowy. Ograniczona zdolność do czynności prawnych nie jest przesłanką wystarczającą do zawarcia umowy o rejestrację domeny internetowej, ponieważ można przyjąć, że umowa taka nie należy do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. W literaturze polskiej brak omówień tematu natury prawa do domeny internetowej, jednak w doktrynie niemieckiej postawiono tezę, według której prawo do domeny miałoby mieć charakter bezwzględny 16. W polskiej praktyce rynkowej często spotyka się określenia, które zdają się potwierdzać takie rozumienie tego pojęcia. Sformułowania własność czy właściciel domeny, powszechnie stosowane także w obrocie profesjonalnym, są mylące i wprowadzają w błąd mniej doświadczonych użytkowników Internetu. Prawo do domeny nie jest własnością w myśl art. 140 k.c., gdyż przepis ten odnosi się do pojęcia rzeczy, a z całą pewnością domena internetowa do tej kategorii nie należy. Również ze względu na zamknięty katalog dóbr niematerialnych chronionych prawami bezwzględnymi i brak odrębnych przepisów przyznających taki status domenom internetowym, nie przysługuje im rozszerzona ochrona skuteczna erga omnes 17. Ponadto, na określonym poziomie hierarchicznym tej samej domeny nazwy są rejestrowane z zachowaniem zasady kto pierwszy, ten lepszy. Brak możliwości rejestracji drugiej takiej samej nazwy domeny nie wynika z ochrony prawnej zarejestrowanej nazwy domeny lecz ze specyfikacji technicznej usługi DNS 18. Nie wyklucza to jednak roszczeń wynikających z ochrony znaków towarowych, 16 K. Felchner, Domainrecht czyli z problematyki domeny internetowej w dorobku niemieckiej doktryny i orzecznictwa, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Instytutu Prawa Własności Intelektualnej 2008, zeszyt 101, s Podobnie: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 13 czerwca 2006 r., sygn. I ACa 272/06, Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach rok 2006, nr 3, poz zgodnie z RFC-1034 Domain Names - Concepts and Facilities. 6

7 dóbr osobistych czy prawa autorskiego. Problematyka abuzywnej rejestracji domen i ochrony znaków towarowych w adresach internetowych wykracza poza zakres tego artykułu 19. Zawarcie umowy o rejestrację domeny internetowej jest przyczyną powstania różnych praw i obowiązków o charakterze względnym po stronie abonenta domeny i rejestratora. Biorąc pod uwagę fakt, że szczegółowe postanowienia umowy mogą różnić się w zalezności od okoliczności i w zależności od stosowanego przez rejestratora wzorca umowy, można wyróżnić podstawowe, niezmienne prawa i obowiązki obu stron tego stosunku zobowiązaniowego. Do podstawowych obowiązków abonenta należy: - uiszczenie stosownej opłaty, wskazanej w umowie z rejestratorem, - informowanie rejestratora o każdej zmianie danych dotyczących nazwy domeny lub abonenta. Do obowiązków drugiej strony należy odpowiednio: - świadczenie usługi polegającej na umożliwieniu użytkownikom Internetu korzystania z określonych przez abonenta danych niezbędnych do komunikowania się w Internecie i zapewnienie stałej możliwości identyfikacji adresu IP za pomocą określonego adresu domenowego, - zarządzanie danymi przekazanymi przez abonenta i udostępnienie systemów umożliwiających modyfikację tych danych oraz pełnienie innych usług składających się na obsługę administracyjną i techniczną, - dostarczenie abonentowi wymaganych informacji na temat usługi. Z umowy z rejestratorem wynikają również inne prawa abonenta domeny internetowej. Zyskuje m.in. prawo przeniesienia prawa do domeny 20. Może on zmienić przedsiębiorstwo świadczące na jego rzecz usługi administracyjne i techniczne, wskazując inny, zatwierdzony przez rejestr podmiot, który uzyskał zgodę abonenta na świadczenie tych usług. 6. Reguły obrotu prawem do domeny internetowej W społeczeństwie, w którym Internet odgrywa coraz większą rolę i zastępuje wcześniejsze sposoby komunikowania się na odległość, domeny internetowe posiadają rosnącą wartość ekonomiczną. Dynamiczny rozwój usług świadczonych przez Internet stwarza potrzebę obrotu domenami, które stają się przedmiotem umów cywilnoprawnych. Abonent domeny internetowej może swobodnie dysponować prawem do domeny uzyskanym na mocy podpisanej z rejestratorem umowy. Ze względu na praktykę rynkową warto zwrócić uwagę, że prawo do domeny może 19 Zob. też: K. Felchner, Domainrecht..., Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Instytutu Prawa Własności Intelektualnej 2008, zeszyt 101, s ; J. Ożegalska, Prawne problemy posługiwania się adresami (domenami) internetowymi w obrocie gospodarczym, Radca Prawny 2001, nr 1, s ang. transfer. W praktyce rynkowej powszechnie przyjęte jest posługiwanie się terminem transfer domeny. 7

8 stać się przedmiotem umów nazwanych: sprzedaży i dzierżawy oraz niektórych umów nienazwanych. Zgodnie z art. 555 k.c., przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży praw. W związku z tym, zawierając umowę sprzedaży prawa do domeny, sprzedawca zobowiązuje się do przeniesienia prawa na nabywcę, a nabywca zobowiązuje się zapłacić sprzedawcy cenę. Przeniesienie prawa do domeny wiąże się z koniecznością dokonania jednoczesnej zmiany wierzyciela i dłużnika w stosunku obligacyjnym. Na podstawie art k.c. sprzedawca może dokonać przelewu wierzytelności bez zgody rejestratora, jednak pełne przeniesienie prawa do domeny wymaga również przeniesienia zobowiązań abonenta na rzecz nabywcy. By zmiana dłużnika była prawnie skuteczna według art pkt. 2 wymagana jest zgoda wierzyciela. Oznacza to, że dla dokonania pełnej zmiany abonenta domeny internetowej, wraz ze wszystkimi prawnymi konsekwencjami tej operacji, warunkiem koniecznym jest każdorazowa zgoda rejestratora. Ma to zastosowanie zarówno w przypadku domen krajowych 21 jak i funkcjonalnych domen pierwszego poziomu 22. Celem działań niektórych domen internetowych jest czerpanie korzyści z nieużywanych przez nich adresów. Jedną z możliwości, którą należy rozważyć jest dzierżawa prawa do domeny. Z art. 709 k.c. wynika, że prawa, w tym także prawo do domeny internetowej, mogą być przedmiotem umowy dzierżawy. W tym przypadku wydzierżawiający pozostaje abonentem domeny i jest odpowiedzialny za wszystkie związane z nią kwestie 23. Abonent udostępnia domenę dzierżawcy do używania i pobierania pożytków, a sam uzyskuje określony czynsz. Szczegółowe postanowienia umowy mogą się różnić w zależności od sytuacji. 7. Szczególne postanowienia regulaminowe w praktyce kontraktowej Rejestracja domeny internetowej stwarza problem wyboru najbardziej korzystnej oferty. Niezależnie od indywidualnych preferencji i celu w jakim wykorzystywany będzie adres internetowy, należy zapoznać się ze szczegółowymi postanowieniami regulaminu danego rejestratora. Jest to szczególnie wskazane w przypadku korzystania z ofert promocyjnych. Analiza wzorców stosowanych przez różnych Partnerów NASK pozwala stwierdzić, że praktyka rynkowa wykształciła pewne standardowe postanowienia umowne, które umieszczane są w umowach o rejestrację domeny internetowej. Rejestratorzy stosują ograniczenia zakresu podmiotowego i przedmiotowego ofert promocyjnych. Ograniczenia podmiotowe mogą wynikać z adresowania oferty promocyjnej do okre- 21 Regulamin z 18 grudnia 2006 r., pkt. 18, Regulaminy poszczególnych rejestratorów akredytowanych przez ICANN zawierają klauzule warunkujące przeniesienie praw. Zob. np. regulamin rejestracji domen w Tucows.com, Agreement 4.4.pdf, załącznik B, pkt. 14, Wymogi dotyczące umów o rejestrację domeny internetowej przedstawione przez ICANN w pkt umowy akredytacyjnej,

9 ślonej kategorii osób (np. do przedsiębiorców) lub z celu, który ma ona spełniać (np. zamiar pozyskania nowych klientów przez rejestratora, wyłącza dotychczasowych klientów z oferty promocyjnej). Zakres przedmiotowy oferty dotyczy domen internetowych, które mogą stać się przedmiotem umowy zawieranej na korzystniejszych, niż przewidziane w normalnym cenniku, warunkach. Oprócz ograniczeń ilościowych, zazwyczaj z tego zbioru wyłączone są również domeny zarejestrowane wcześniej w innej promocji organizowanej przez tego samego przedsiębiorcę. Brak możliwości przedłużenia umowy, której przedmiotem są takie domeny wynika albo z dotychczasowego kontraktu, albo z regulaminu aktualnie obowiązującej promocji. Kolejną praktyką, stosowaną w regulaminach niektórych ofert promocyjnego rejestrowania domen internetowych, jest obowiązek udzielenia zgody na otrzymywanie informacji handlowej w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. z 2002 r. Nr 144, poz. 1204). Abonenci, którzy nie są świadomi istnienia tego rodzaju przepisu w umowie, mogą odnieść mylne wrażenie o przesyłaniu im niezamówionej informacji handlowej przez rejestratora (tzw. spamu). W razie wycofania zgody przed ustalonym terminem, do czego ma prawo w każdym czasie zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt. 2 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną, abonent jest zobowiązany do zapłaty normalnej ceny usługi rejestracyjnej, obowiązującej w momencie skorzystania z promocji. Powszechnym postanowieniem umownym jest ograniczenie możliwości zmiany przedsiębiorcy świadczącego usługi administracyjne i techniczne. Transfer domeny przed pierwszym odnowieniem usługi wiąże się z koniecznością dokonania przedłużenia umowy rejestracyjnej z dotychczasowym usługodawcą o kolejny rok. Alternatywnie do obowiązkowej prolongaty pojawia się obowiązek zapłaty kary umownej w wysokości różnicy między ceną promocyjną a standardową. Niekiedy regulaminy rejestratorów określają obowiązek abonenta domeny do jednorazowego przedłużenia umowy rejestracyjnej z tym samym przedsiębiorcą, na zwykłych warunkach obowiązujących w momencie skorzystania z oferty promocyjnej lub w dniu zawierania kolejnej umowy. Jak w innych przypadkach, niewykonanie zobowiązania wiąże się z obowiązkiem zapłacenia kary umownej. Warto zwrócić uwagę, że regulaminy ofert promocyjnych mogą określać inne, podwyższone ceny rejestracji domen internetowych, które są definiowane jako ceny standardowe, czy ceny obowiązujące w momencie skorzystania z oferty. Skutkuje to wyższymi stawkami kar umownych lub opłat dodatkowych niż mogłoby to wynikać z cennika dostępnego na stronie internetowej przedsiębiorcy. Umowy o rejestrację domeny internetowej i oferty transakcji domenowych występujące w obrocie rynkowym nie są wolne od wad prawnych. Do typowych błędów pojawiających się w reklamach, ofertach, bądź umowach dotyczących domen internetowych, należy użycie pojęcia właściciel dla określenia abonenta domeny lub pojęcia własność dla oznaczenia relacji prawnej łączącej domenę internetową z jej abonentem. Jak było wcześniej dowodzone nie możemy mówić o własności domeny internetowej. Brak ścisłości można zarzucić sformułowaniom sprze- 9

10 daż domeny, kupno domeny czy też dzierżawa domeny. W rzeczywistości nie rozporządzamy domeną a prawem do domeny, dlatego też przedmiotem powyższych umów nie jest domena, lecz prawo do niej. O ile dopuszczalne może być używanie takich skrótów myślowych w mowie potocznej, o tyle stosowanie ich w dokumentach prawnych trzeba uznać za niedopuszczalne. 8. Podsumowanie Miejsce umowy o rejestrację domeny internetowej w polskim systemie prawa cywilnego jest kwestią kontrowersyjną. Brak dyskusji na ten temat w doktrynie nie daje odpowiedzi teoretycznej z punktu widzenia nauki prawa, a niewielka liczba orzeczeń odnoszących się do tej tematyki nie pozwala oprzeć rozważań na w pełni ukształtowanej praktyce sądowej. Analiza różnych aspektów owej umowy pozwala jednak na zaklasyfikowanie jej za pomocą metody selekcji negatywnej, do kategorii umów nienazwanych. Trzeba stwierdzić, że podobieństwo do umów kodeksowych jest jedynie pozorne, a odrębne ustawy nie regulują omawianych zagadnień. Działania podmiotów rynkowych doprowadziły do ukształtowania umowy o rejestrację domeny jako umowy swoistej, posiadającej cechy i budowę odróżniającą ją od innych znanych umów. Obowiązki stron i sposób realizacji wynikających z nich świadczeń to jedne z elementów stanowiących o wyodrębnieniu umowy o rejestrację domeny internetowej i zakwalifikowaniu jej do kategorii umów nienazwanych. Z owej dwustronnie zobowiązującej umowy wzajemnej wynika przysługujące abonentowi prawo do domeny internetowej. Jest to prawo skuteczne inter partes, co nie stoi jednak na przeszkodzie roszczeniom płynącym z naruszenia dóbr osobistych lub norm prawa autorskiego. Prawo do domeny internetowej, posiadając wartość ekonomiczną, jest przedmiotem operacji rynkowych, a zatem również przedmiotem wielu umów cywilnoprawnych. Jako umowy kodeksowe na szczególną uwagę zasługują umowy sprzedaży i dzierżawy. Warto zwrócić uwagę na szczególne postanowienia regulaminowe, które można spotkać we wzorcach stosowanych przez rejestratorów. Dotyczą one m.in. ofert promocyjnych. Wśród nich należy wymienić: ograniczenia zakresu podmiotowego i przedmiotowego, łączenie umowy rejestracji z obowiązkiem udzielenia zgody na otrzymywanie informacji handlowej, restrykcje dotyczące zmiany usługodawcy (czyli prawa transferu) czy też obowiązek przedłużenia umowy z danym rejestratorem. Nie można pominąć kwestii błędów spotykanych w umowach dotyczących domen internetowych. Najczęstsze z nich to użycie pojęcia właściciel lub własność dla oznaczenia relacji prawnej łączącej domenę z abonentem i sformułowanie sprzedaż domeny zamiast sprzedaż prawa do domeny. Wobec przedstawionych problemów pozostaje do rozważenia kwestia zasadności wprowadzenia odrębnych regulacji prawnych dotyczących domen internetowych. Praktyka pokazuje, że nadmierne dążenie do regulowania wszystkich aspektów życia społecznego i gospodarczego, niejako na wszelki wypadek, nie jest dobrym rozwiązaniem. Rejestracja i obsługa domen internetowych stanowi dynamicznie rozwijającą się sferę usług, a podmioty nimi zainteresowane 10

11 dobrze sobie radzą. Wprowadzenie ustawowej regulacji tej kategorii usług groziłoby koniecznością ciągłego dostosowywania przepisów do zmieniającej się sytuacji technicznej i rynkowej. Pozostawienie obecnego stanu pozwoli na płynne przystosowywanie kształtu umowy do potrzeb bieżącej sytuacji. Streszczenie Umowa o rejestrację domeny internetowej to zagadnienie wywołujące kontrowersje prawne. Zarząd nad domenami najwyższego poziomu sprawuje ICANN, domeny krajowe zostały przekazane w dyspozycję rządów krajowych (zarządcą domeny.pl jest NASK). Rejestracja domeny to proces złożony. Odbywa się za pośrednictwem akredytowanego przedsiębiorcy (rejestrator) lub podmiotu związanego z nim umową (reseller) na zasadzie kto pierwszy ten lepszy. Umowa o rejestrację domeny internetowej jest umową: dwustronnie zobowiązującą, wzajemną, konsensualną, przysparzającą, kauzalną i adhezyjną, należącą do kategorii umów nienazwanych. Wynika z niej prawo do domeny, będące prawem o charakterze względnym. Do podstawowych, typowych obowiązków abonenta należy uiszczenie stosownej opłaty i informowanie rejestratora o każdej zmianie danych dotyczących nazwy domeny lub abonenta. Obowiązki rejestratora to: świadczenie usługi utrzymywania nazwy domeny w sposób ciągły, zarządzanie danymi przekazanymi przez abonenta i dostarczanie abonentowi niezbędnych informacji na temat usługi. Domena internetowa jest przedmiotem umowy sprzedaży, dzierżawy i licznych umów nienazwanych. W praktyce ofert promocyjnych spotyka się ograniczenia zakresu podmiotowego i przedmiotowego, wymóg zgody na przesyłanie informacji handlowej, warunkowanie prawa transferu lub obowiązek jednokrotnego przedłużenia umowy. Błędne jest użycie sformułowań właściciel domeny, sprzedaż domeny itp. Wprowadzenie odrębnej regulacji dotyczącej domen internetowych jest niepotrzebne z racji dużej dynamiki rynku. 11