Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Transkrypt

1 Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspieranie miękkich kompetencji dziecka dr Natasza Kosakowska-Berezecka Zakład Psychologii Międzykulturowej i Psychologii Rodzaju Organizatorzy EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY

2 Czego rodzice pragną dla swoich dzieci gdy te dorosną? Aby były zdrowe By miały dostatnie życie Aby były szczęśliwe Aby robiły to, co kochają i co sprawia im radość i przyjemność Aby miały wokół siebie kochających i wspierających ludzi Aby sięgały po swoje marzenia Aby były wytrwałe i cierpliwe a porażki traktowały jak kroki do sukcesu Aby doceniały piękno świata i ludzi Aby doceniały i kochały siebie i były dla siebie dobre Aby umiały korzystać z życia i odpoczywać Aby widziały życie jako fascynującą podróż

3 Plan 1. Czego potrzebują dzieci? 2. Jak być wystarczająco dobrym rodzicem? 3. Jak budować zdrowe relacje ze sobą i z otoczeniem czyli kompetencje miękkie u dzieci (odporność i empatia)?

4 Kompetencje twarde i miękkie 1. CZYTANIE 2. PISANIE 3. LICZENIE 4.RELACJE? ZE SOBĄ I Z INNYMI!

5 Czego potrzebują dzieci?

6 Ochroń mnie (bo się boję) Ukoj mnie (bo się złoszczę) Ciesz się mną Pomóż mi poradzić sobie z Krąg ufności Pilnuj mnie (żebym czuł/a się bezpiecznie) Ciesz się mną (żebym wiedział/a, że bycie ze mną daje radość) Pomóż mi (tylko tyle, abym dał/a radę sam/a) Ciesz się ze mną (razem realizujmy moje pomysły) Cooper, Hoffman, Marvin & Powell, 2006 circleofsecurity.org

7 Krąg naprawczy Mamo, Tato gdy jestem sfrustrowane, zezłoszczone, jęczące, żądające, poza kontrolą, to znaczy że Was potrzebuję Nie wiem co zrobić z tym, co czuję! Potrzebuję teraz, abyście: byli spokojni przejęli kontrolę byli życzliwi, dobrzy byli ze mną tyle czasu, aż wszyscy zrozumiemy to uczucie, które mnie przerasta pomogli mi wrócić do tego, co robiłam/robiłem z nowym pomysłem Cooper, Hoffman, Marvin & Powell, 2000; 2006 circleofsecurity.org

8 Jak dziecko uczy się regulować emocje? rodzice modele rodzice odzwierciedlają stany psychiczne dziecka przejaskrawione, uwypuklone = to uczucia dziecka a nie dorosłego rodzice-dziecko: uwaga, empatia, wrażliwość i gotowość do współpracy Fonagy & Bateman, 2007

9 Jak być wystarczająco dobrym rodzicem?

10 Wrażliwość rodzicielska Ainsworth, 1969 spostrzeganie + właściwe interpretowanie sygnałów dziecka odpowiadanie na te sygnały szybko i adekwatnie

11 Obserwacyjna Skala Wrażliwości Ainsworth, 1969 Bardzo wrażliwy rodzic: rodzic jest szczególnie dostrojony do sygnałów dziecka; odpowiada na nie niezwłocznie i adekwatnie. potrafi patrzeć z punktu widzenia dziecka; interpretacje sygnałów dziecka nie są zniekształcone jego własnymi potrzebami i obronami; kiedy czuje, że nie jest właściwie, żeby zaspokoić żądania dziecka (np. gdy jest zbyt pobudzone, apodyktyczne, chce czegoś zabronionego) taktownie zauważa jego komunikat i oferuje akceptowalną alternatywę; rodzic dostraja swoje odpowiedzi do sygnałów i komunikatów dziecka; wymiana komunikacji między rodzicem i dzieckiem jest dwustronna i płynna, obydwie osoby czują się z niej zadowolone;

12 Obserwacyjna Skala Wrażliwości Ainsworth, 1969 Wrażliwy rodzic: interpretuje właściwie komunikaty dziecka dostrzega wyraźne sygnały ze strony dziecka i je właściwie interpretuje może być mniej wrażliwa na subtelne sygnały dziecka może mieć mniejsze kompetencje w dzieleniu swojej uwagi między dzieckiem i innymi zadaniami i z tego powodu nie zauważać niektórych sygnałów empatyzuje z dzieckiem i potrafi spojrzeć z jego perspektywy czasami niektóre jej reakcje mogą nie być stale niezwłoczne i dokładnie dostosowane jednak interwencje i reakcje nie są nigdy zupełnie nieadekwatne do potrzeb, tempa i stanu dziecka

13 Obserwacyjna Skala Wrażliwości Ainsworth, 1969 Niewrażliwy rodzic: często, choć nie zawsze, niewłaściwie reaguje na komunikaty dziecka wynika to głównie z nieumiejętności spojrzenia z perspektywy dziecka rodzic może często być zajęty swoimi sprawami i nie zauważa sygnałów dziecka albo może niewłaściwie interpretować komunikaty dziecka, ze względu na swoje potrzeby, pragnienia i mechanizmy obronne może też celowo nie reagować właściwie na komunikaty dziecka bo nie chce go popsuć, jest mu to nie na rękę, nie ma nastroju lub tak bardzo opóźniać reakcję na komunikat dziecka, że staje się ona nieadekwatna (dziecko jest już w innym działaniu, nastroju) interakcje, choć adekwatne, mogą być przerywane, niekompletne, bez entuzjazmu, niecierpliwe gdy potrzeby/komunikaty dziecka są dość zbieżne z potrzebami rodzica, nie zaburzają jego nastroju i obowiązków lub gdy dziecko bardzo płacze, rodzic może się dostosować do dziecka i wykazać wrażliwość zajmując się nim

14 funkcja naprawcza rodzica

15 Wrażliwa dyscyplina Zasady co do najważniejszych kwestii (relacje, bezpieczeństwo, codzienne życie) proste i konkretne pozytywne wspólne = ustalane wspólnie z dziećmi Programy edukacyjne: VIPP-SD; Szkoła dla rodziców;

16 Zasady i granice Rodzaj ograniczenia bezpieczeństwo Negatywny komunikat Nie wychodź za bramę Pozytywny komunikat + wyjaśnienie Zostań na podwórku. Po ulicy jeździ dużo samochodów. Byłbyś ranny gdyby samochód w Ciebie wjechał. Przestań szturchać siostrę Lekko, delikatnie dotykaj siostrę. Ona ma małe ciałko i jest jeszcze za mała na mocną zabawę. Dla Ciebie to łaskotanie a ją może to już boleć. Programy edukacyjne: VIPP-SD; Szkoła dla rodziców;

17 Zasady i granice Rodzaj ograniczenia Negatywny komunikat Pozytywny komunikat + wyjaśnienie dbanie o rzeczy Nie zostawiajcie zabawek na podłodze. Wszędzie bałagan! Nie graj tutaj! Połóżcie zabawki tam, gdzie mieszkają. Będziemy mieć miejsce na następną zabawę okazywanie troski innym Przestań być dla niej niemiła! Wykorzystujesz to, że jesteś starsza i zabierasz jej piłkę. Nie zabieraj jej kolorowanki! Grajcie sprawiedliwie, żeby każda z Was mogła wrzucać piłkę. Jak możecie to zrobić? Pamiętaj, żeby najpierw zapytać zanim weźmiesz. Ty też byś pewnie chciał, by siostra Cię zapytała o zgodę, zanim zabierze coś Twojego, prawda?

18 Wrażliwa dyscyplina Zasady cd. widzę, że Dziękuję Ci dzieci potrzebują czasu przypominaj tabelki sukcesów, przypominajki oddawanie dziecku kontroli nad sytuacją Programy edukacyjne: VIPP-SD; Szkoła dla rodziców;

19 Kontrola psychologiczna granie na emocjach dziecka Metody egzekwowania zasad zaprzestanie niechcianego zachowania wpędzanie w poczucie winy grożenie wycofaniem miłości grożenie nierealnymi konsekwencjami ukaranie kontrola behawioralna wycofanie przywilejów (np. zabranie zabawki, gdy dzieci o nią walczą albo gdy ją niszczą) stopniowanie i zapowiadanie konsekwencji czas odpoczynku Programy edukacyjne: VIPP-SD; Szkoła dla rodziców;

20 Odporność psychiczna/ prężność psychiczna/ rezyliencja względnie trwała dyspozycja, determinuje proces elastycznej adaptacji do ciągle zmieniających się wymagań życiowych wspomaga proces przezwyciężania wydarzeń o charakterze traumatycznym, a także radzenia sobie z problemami życia codziennego. ważna dla innowacyjności (porażki jako informacje)

21 Odporność psychiczna 1. pozytywne nastawienie 2. optymizm 3. zdolność do regulowania emocji 4. zdolność do wykorzystywania porażek jako źródła informacji na przyszłość 5. umiejętność rozwiązywania problemów

22 Innymi słowy (Ogińska-Bulik i Juczyński) optymistyczne nastawienie & energia wytrwałość i determinacja w działaniu poczucie humoru i otwartość na nowe doświadczenia kompetencje osobiste i tolerancja negatywnego afektu

23 Korzyści z kształtowania odporności odporność/prężność wytrwałości i elastycznemu przystosowaniu się do wymagań życiowych ułatwia mobilizację do podejmowania działań zaradczych w trudnych sytuacjach oraz zwiększa tolerancję dla negatywnych emocji i niepowodzeń prężne dzieci ujawniają wyższe poczucie sensowności podejmowanych działań, pozytywne nastawienie do życia, wyższy poziom autonomii i zaufania do siebie, a także wyższy poziom sprawności niezbędnych codziennym funkcjonowaniu

24 Korzyści z kształtowania odporności pozytywny związek między prężnością a pojawianiem się pozytywnych zmian po doświadczonej traumie (strata bliskiej osoby, operacja kardiochirurgiczna, choroba nowotworowa, trauma związana z wykonywanym zawodem). u nastolatków prężność była pozytywnie powiązana z potraumatycznym wzrostem nastolatkowie z wysokim poczuciem humoru i otwartością na nowe doświadczenia oraz charakteryzujący się poczuciem wewnętrznej kontroli będą ujawniać wyższy poziom osobowego wzrostu.

25 D.I.E Przyjmowanie perspektywy D (describe) opisz jak najwięcej szczegółow I (interpret) opisz przynajmniej parę możliwych znaczeń tej sytuacji E (evaluate) opisz emocje, które towarzyszą Ci, gdy oglądasz to zdjęcie

26 Klucz: empatia Empatyczna Troska skłonność do współczucia i współodczuwania w stosunku do ludzi dotkniętych niepowodzeniem Osobista Przykrość - skłonność do przeżywania strachu, niepokoju, przykrości czy dyskomfortu w odpowiedzi na silne negatywne doświadczenia (cierpienie) innych ludzi Przyjmowanie Perspektywy umiejętność oraz skłonność do spontanicznego przyjmowania cudzego punktu widzenia w codziennych sytuacjach życiowych Kaźmierczak, 2007

27 Ćwiczenie Dawno temu była sobie raz kobieta o imieniu Abigail, która zakochała się w mężczyźnie o imieniu Gregory. Gregory mieszkał po jednej stronie rzeki, natomiast Abigail po drugiej. W rzece, która oddzielała oboje kochanków mieszkał aligator ludożerca. Pewnego dnia most, który łączył oba brzegi rzeki został zniszczony przez wysoki fale i miał zostać naprawiony dopiero za 6 miesięcy było to bardzo długo dla tak zakochanych kochanków jak Abigail i Gregory. Abigail poszła więc do Sindbada, który był właścielem łodzi i zapytała czy zgodziłby się przewieźć ją na drugi brzeg. Sindbad zgodził się, ale pod warunkiem, iż Abigail spędzi z nim noc, jako jego kochanka. Abigail odmówiła i poszła po radę do swojej matki, która stwierdziła, iż Abigail jest dorosła i sama powinna decydować o swoim życiu. Po namyśle Abigail stwierdziła, iż jedyną alternatywą dla niej jest przyjęcie propozycji Sindbada. Po wspólnie spędzonej nocy Sindbad wywiązał się z obietnicy i dostarczył ją prosto w ramiona Gregorego. Gdy Abigail opowiedziała Gregoremu co zaszło ten odtrącił ją ze wstrętem. Ze złamanym sercem, odrzucona Abigail zwróciła się o pomoc do Sluga. Ten, czując wzburzenie i współczucie wobec sytuacji w której się znalazła odnalazł Gregorego i pobił go dotkliwie, ku wielkiej uciesze Abigail. Który bohater Twoim zdaniem zachował się najbardziej niewłaściwie? Przypisz każdemu z bohaterów odpowiednią rangę (1 najbardziej niewłaściwe zachowanie, 5- najmniej niewłaściwe zachowanie według Ciebie)

28 Dziękuję za uwagę!