Podejmowanie decyzji. Problem decyzyjny

Transkrypt

1 Podejmowanie decyzji Problem decyzyjny Jest to odchylenie stanu istniejącego od stanu pożądanego. Rozwiązanie problemu decyzyjnego polega na odpowiedzeniu na pytanie: jak należy postąpić, by zniwelować różnicę między między stanem istniejącym a stanem pożądanym 1

2 Problem decyzyjny Stan pożądany problem Stan istniejący Podejmowanie decyzji Jest to akt świadomego wyboru jednego z rozpoznanych i dostępnych wariantów czegoś co jest przedmiotem wyboru. 2

3 Rozpoznanie wariantów Należy przewidzieć skutki realizacji każdego z nich. Należy określić prawdopodobieństwo zaistnienia tych skutków. Należy przewidzieć stopień pożądania tych skutków. Dostępność wariantów Oznacza ona, że mogą być rozpatrywane tylko, te warianty, które są dostępne w danej sytuacji. 3

4 Fazy procesu decyzyjnego Faza rozpoznania. Faza projektowania. Faza wyboru. Faza rozpoznania. Jaki jest problem decyzyjny? Należy uzyskać następujące informacje: Gdzie powstał problem? Kiedy powstał problem decyzyjny? Na czym polega niezgodność między stanem istniejącym a stanem pożądanym? Jakie były przyczyny powstania problemu decyzyjnego? Czy to jest problem powtarzalny czy incydentalny? Jakie są ograniczenia w rozwiązaniu problemu decyzyjnego? Kto powinien odpowiadać za rozwiązanie problemu? 4

5 Faza projektowania Jakie są możliwe warianty rozwiązania problemu decyzyjnego? Ustalenie kryteriów oceny rozwiązań. Kryteria oceny: ekonomiczność, łatwość realizacji, legalność, ograniczone ryzyko, szybkość, funkcjonalność. Ocena poszczególnych rozwiązań. Faza wyboru. Jaki wariant rozwiązania problemu decyzyjnego jest najlepszy? Etap I. Porównanie rozwiązań między sobą. Etap II. Ostateczny wybór. Etap III. Akceptacja wyboru. 5

6 Reguły decyzyjne Reguła dominacji. Reguła koniunkcji. Reguła dysjunkcyjna. Reguła leksykograficzna. Reguła eliminacji. Reguła maksymalizacji. Reguła sumowania użyteczności. Reguła dominacji Polega na znalezieniu takiego wariantu, który jest lepszy od pozostałych pod względem przynajmniej jednego kryterium, a nie gorszy pod względem pozostałych. 6

7 Reguła koniunkcji Polega na wyborze rozwiązania, które spełnia minimalne wymagania decydenta. Reguła dysjunkcyjna Polega na tym, że decydent wybiera wariant, w którym przynajmniej jedna spośród ocenianych przez niego cech osiągnęła lub przekroczyła próg krytyczny. 7

8 Reguła leksykograficzna Polega na tym, że decydent najpierw porządkuje kryteria według ich ważności, następnie wybiera ten wariant, który jest lepszy z punktu widzenia najważniejszego dla niego kryterium. Reguła eliminacji Polega na tym, że decydent odrzuca wszystkie te warianty, które na skalach ocen dla określonych cech nie osiągnęły progu krytycznego. 8

9 Reguła maksymalizacji Polega na szukaniu wariantu lepszego od pozostałych pod względem liczby kryteriów, które spełnia w lepszym stopniu. Reguła sumowania użyteczności Polega na wyborze rozwiązania najlepszego pod względem sumy ważonych wartości kryteriów. 9

10 Technika porównań binarnych Służy do ustalania wag kryteriów. Polega ona na porównywaniu znaczenia kryteriów w parach i wyprowadzaniu z tych porównań wag kryteriów. Procedura techniki porównań binarnych. Etap I: Sporządzanie tabeli porównawczej. Etap II: Dokonywanie porównań w parach kryteriów i zaznaczanie wyników porównań w tabeli. Etap III: Określenie sumarycznych wyników oceny dla poszczególnych kryteriów. Etap IV: Przetworzenie ocen sumarycznych na wagi kryteriów. 10

11 Technika oceny punktowej ważonej Służy ona do oceny poszczególnych wariantów rozwiązań z punktu widzenia wcześniej ustalonych kryteriów. Technika ta uwzględnia wagi kryteriów. Technika oceny punktowej ważonej Procedura: Etap I: Określenie listy kryteriów. Etap II: Określenie wagi poszczególnych kryteriów. Etap III: Określenie skali ocen. Etap IV: Dokonanie oceny punktowej wg. poszczególnych kryteriów. Etap V: Obliczenie ocen punktowych ważonych dla poszczególnych kryteriów, Etap VI: Formułowanie oceny syntetycznej w postaci sumy ocen punktowych ważonych wszystkich kryteriów. 11

12 Racjonalność w sensie metodologicznym podejmowania decyzji To taki wybór działania, który dokonany został w dobrej wierze, na podstawie dostępnych dla decydującego informacji i zgodnie z zasadami podejmowania decyzji. Racjonalność w sensie rzeczowym podejmowania decyzji Polega na wyborze takiego wariantu, którego realizacja doprowadza do osiągnięcia zamierzonego celu. Decyzja przeistoczona w działanie jest zgodna z rzeczywistością, zgodna z prawami nią rządzącymi a także warunkami działania. 12

13 Bariery racjonalności podejmowania decyzji Bariera informacyjna. Bariera zasobowa. Bariera kompetencyjna. Bariera społeczna. Bariera organizacyjna. Bariera biurokratyczna. Bariera konkurencyjna. Sposoby podnoszenia racjonalności decyzji. Podnoszenie kompetencji decydentów. Podejmowanie decyzji w oparciu o naukowe metody. Uspołecznianie procesu decyzyjnego. Utechnicznianie procesu decyzyjnego. Upraszczanie struktur organizacyjnych. Posługiwanie się technikami organizatorskimi. 13

14 Sposoby podejmowania decyzji. Decyzje jednoosobowe. Decyzje grupowe. Zalety decyzji jednoosobowych Duża szybkość podejmowania decyzji. Jednoznaczna odpowiedzialność osoby podejmującej decyzję. 14

15 Wady podejmowania decyzji jednoosobowych. Podejmowanie decyzji o ograniczoną ilość informacji. Rozważanie małej liczby wariantów rozwiązania danego problemu. Nieakceptowanie decyzji przez podwładnych. Zalety podejmowania decyzji grupowych. Posiadanie dużej ilości informacji. Dobre rozpoznanie problemu decyzyjnego. Wygenerowanie większej liczby wariantów rozwiązań problemu decyzyjnego. Wybór dobrego rozwiązania. Duży stopień akceptacji wybranego wariantu. 15

16 Wady podejmowania decyzji grupowych. Wysoka czasochłonność. Wysokie nakłady. Wypracowywanie kompromisów. Przyjęcie strategii dyrektora. Przyjęcie strategii zwykłej większości. Wystąpienie zjawiska myślenia grupowego. Wystąpienie zjawiska przesunięcia ryzyka w grupie. Zjawisko myślenia grupowego. Powstaje ono w sytuacji, gdy dążenie grupy do porozumienia i jedności przeważa nad dążeniem do wybrania najlepszego rozwiązania. Pod wpływem takiego myślenia grupa może podjąć decyzję, która ma na celu uniknięcie sytuacji konfliktowej. 16

17 Symptomy myślenia grupowego: Bezwarunkowa wiara w moralność grupy. Racjonalizacja. Autocenzura. Cenzura grupy. Stróże prawomyślności. Iluzja jednomyślności. Działania nie dopuszczające do powstania zjawiska myślenia grupowego. Zachęcanie członków grupy do wypowiadania ich krytycznego stanowiska dot. rozwiązywanego problemu. Nie narzucanie swojego stanowiska członkom grupy - wypowiadanie się na końcu. Przydzielenie jednemu z członków roli advocatus diaboli. Organizowanie spotkań ostatniej szansy. Podział grupy na podgrupy. 17

18 Zjawisko przesunięcia ryzyka w grupie. Grupa podejmuje bardziej ryzykowne decyzje niż podjęłyby poszczególne osoby wchodzące w skład grupy. Przyczyny występowania zjawiska przesunięcia ryzyka w grupie Odpowiedzialność za podjętą decyzję ponoszona jest przez całą grupę. Grupa dysponuje większą ilością informacji, co zmniejsza jej niepewność. Menedżerowie są bardziej skłonni do ryzyka. Obecność innych członków grupy zmusza do głosowania za ryzykowną decyzją. 18

19 Informacja Zbiór danych, które są potrzebne kierownikowi i pracownikom do podejmowania decyzji i kontroli w zakresie działania przedsiębiorstwa. Cechy dobrej informacji Aktualność, dokładność, jednoznaczność, ciągłość, wiarygodność, szybkość. 19

20 Funkcje informacji Umożliwienie realizacji strategii, umożliwienie komunikowania się pracowników i kierownictwa, wzbogacanie wiedzy przedsiębiorstwa i indywidualnej, nawiązywanie więzi z otoczeniem. Informacja Informacja w przedsiębiorstwie powinna umożliwić: właściwą ocenę sytuacji, w jakiej przedsiębiorstwo się znajduje, właściwą ocenę sytuacji w przyszłości, poprawną ocenę wpływu wewnętrznych i zewnętrznych czynników na działanie przedsiębiorstwa, podejmowanie racjonalnych decyzji. 20

21 Źródła informacji w przedsiębiorstwie Sprawozdawczość finansowa, sprawozdawczość rzeczowa, dokumenty planistyczne, protokoły kontroli, narad, konferencji, wyniki dotychczasowych analiz, inne. Zewnętrzne źródła informacji Firmy doradcze, wywiadownie gospodarcze, firmy badań rynkowych, agencje informacyjne, instytucje naukowo - badawcze, banki, urzędy statystyczne, zrzeszenia branżowe, 21

22 Zewnętrzne źródła informacji - cd. rząd i jego agendy, instytucje międzynarodowe, środki masowego przekazu, dostawcy, odbiorcy, konkurenci. System informacji w przedsiębiorstwie Zbiór informacji niezbędnych do podejmowania powtarzalnych decyzji. 22

23 Potrzeby informacyjne Potrzeby informacyjne dotyczą: portfela działalności przedsiębiorstwa, funkcji przedsiębiorstwa. Portfel działalności przedsiębiorstwa Jest to zakres działalności przedsiębiorstwa wyznaczony przez trzy parametry: sektory, w których przedsiębiorstwo działa, rynki geograficzne, na których jest obecne, segmenty klientów, które obsługuje. 23

24 Informacje z obszaru natężenie walki konkurencyjnej Obecna wielkość sektora, przyszła wielkość sektora i spodziewana dynamika sprzedaży, faza w cyklu życia sektora, rozwój sektora na tle rynków europejskich i światowych, obecna i przewidywana rentowność sektora, liczba konkurentów, ich udziały rynkowe, dynamika udziałów, strategie realizowane przez konkurentów, wielkość potencjalnej szarej strefy, wpływ na środowisko naturalne. Informacje z obszaru zagrożenie nowymi wejściami do sektora Wysokość barier wejścia, okres zwrotu zaangażowanego kapitału, możliwość zwalczania nowych producentów przez dotychczasowych uczestników sektora, potencjalni inwestorzy w sektor, działania aktualnych uczestników sektora, mogących stać się furtką dla jeszcze nieobecnych. 24

25 Informacje dotyczące aktualnych i nowych substytutów Jakie istnieją obecne substytuty danego sektora?, w jakim stopniu obecne substytutu zmniejszają przychody sektora ( poziom cen, użyteczność, dostępność)?, jakie są zmiany technologiczne, które mogą być przyczyną pojawienia się nowych substytutów?, jak zmieniają się preferencje klientów w stosunku do produktów sektora i do substytutów? Informacje dotyczące siły przetargowej dostawców Rodzaje zasobów niezbędnych do działalności w danym sektorze, dostępność podstawowych zasobów, struktura rynku oferentów zasobów i panującej tam konkurencji, możliwość podjęcia przez dostawców produkcji wyrobów finalnych, wpływ dostawców na koszty i jakość produktów finalnych, koszty zmiany dostawców, współpraca dostawców z konkurentami. 25

26 Informacje dotyczące siły przetargowej odbiorców Udział poszczególnych kanałów dystrybucji w sprzedaży produktów sektora, struktura rynków nabywców i panująca tam konkurencja, podstawowe segmenty klientów, elastyczność cenowa popytu, lojalność klientu. Funkcje przedsiębiorstwa Badanie i rozwój, Zaopatrzenie, Produkcja, Marketing, sprzedaż i usługi posprzedażne, Planowanie i organizacja działalności, Finanse, Zasoby ludzkie. 26

27 Badanie i rozwój Rozwój technologii, rozwój produktu. Informacje dotyczące rozwoju technologii Informacje dot. technologii, informacje pozwalające określić cykl życia technologii, informacje dot. stopnia wykorzystania technologii kluczowej i eksperymentalnej, informacje dotyczące różnic w technologiach stosowanych przez konkurentów, informacje dotyczące możliwości oraz kosztów pozyskania nowej technologii lub unowocześnienia technologii istniejącej. 27

28 Informacje dotyczące rozwoju produktu Informacje dotyczące fazy cyklu życia produktu, informacje dające możliwość scharakteryzowania produkcji przedsiębiorstw konkurencyjnych, informacje dotyczące badań nad nowym produktem, informacje dotyczące jakości produktów, informacje na temat oczekiwań klientów produktu. Zaopatrzenie Stosunek do konkretnych dostawców, technologia dostaw. 28

29 Informacje dotyczące zaopatrzenia Informacje dotyczące potencjalnych dostawców, informacje dotyczące dostawców w przedsiębiorstwach konkurencyjnych, wielkość zapasów buforowych w przedsiębiorstwie, cykl obrotu zapasami w przedsiębiorstwie, możliwość magazynowania wyrobów dostawców. Produkcja Wyposażenie produkcyjne, organizacja produkcji. 29

30 Informacje dotyczące produkcji Wielkość sprzedaży w poprzednich latach, zapas magazynowy poszczególnych wyrobów, wielkość zamówień zakontraktowanych i potencjalnych, możliwość produkcyjna parku maszynowego. Marketing, sprzedaż i usługi posprzedażne. Zarządzanie sprzedażą, strategia cenowa, dystrybucja, promocja, usługi posprzedażne. 30

31 Informacje dotyczące marketingu, sprzedaży i usług posprzedażnych Koszty produkcji, koszty przedsiębiorstw konkurencyjnych, występowanie efektu skali, występowanie efektu specjalizacji, możliwość obniżenia poszczególnych grup kosztów, stopień zaspokojenia potrzeb klienta, możliwość obniżenia kosztów użytkowania wyrobów, możliwość podwyższenia wartości użytkowej wyrobu, Informacje dotyczące marketingu, sprzedaży i usług posprzedażnych cd. ceny wyrobów konkurentów, wysokość cen akceptowanych przez nabywców, charakterystyka odbiorców, kanały dystrybucji wykorzystywane przez konkurentów, możliwość reklamy i prowadzenia promocji, koszty stosowania instrumentów marketingowych. 31

32 Informacje dotyczące planowania i organizacji działalności Możliwości restrukturyzacji przedsiębiorstwa, możliwości inwestycji w istniejącą bazę, możliwości tworzenia nowej bazy, współpraca z innymi przedsiębiorstwami, przepływ informacji, standardy w przedsiębiorstwie, kultura organizacyjna. Informacje dotyczące finansów Płynność finansowa, stopień zadłużenia przedsiębiorstwa, rentowność przedsiębiorstwa, relacja między strukturą majątku a kapitału, przeciętny cykl obrotu, ściąganie należności, regulowanie zobowiązań, próg rentowności, efektywność działań inwestycyjnych, zewnętrzne źródła finansowania. 32

33 Zasoby ludzkie Planowanie kadr, dobór kadr, doskonalenie kadr, motywowanie pracowników, ocenianie pracowników, rotacja pracowników. Informacje dotyczące zasobów ludzkich Kwalifikacje pracowników, wykorzystanie kwalifikacji, poziom motywacji pracowników, rotacja pracowników, wydajność pracowników, aktualne i przyszłe potrzeby kadrowe, potrzeby szkoleniowe, zasady wynagradzania i wysokość wynagrodzeń, warunki pracy, atmosfera pracy, koszty zatrudnienia, działalność związków zawodowych. 33

34 SIP zapewnia: Pełną integrację i scalenie wcześniej istniejących w przedsiębiorstwie baz danych, dostosowanie posiadanych informacji do potrzeb, ciągłą aktualizację posiadanych zbiorów informacji, pozyskiwanie informacji z różnych źródeł, SIP zapewnia: wychwytywanie słabych sygnałów z otoczenia i przetwarzanie ich w mocne, dostarczanie informacji w formie nadającej się do bezpośredniego wykorzystania przez decydenta i w najdogodniejszym dla niego czasie do podjęcia decyzji, dostarczanie informacji kompleksowych i aktualnych, dostarczanie informacji prospektywnych. 34

35 Wiedza Wiedza to ten zasób przedsiębiorstwa, który pozwala na mądre prowadzenie biznesu. Wiedza = informacje x doświadczenie x kontekst Wiedza stanowi połączenie doświadczenia, informacji wygenerowanych w konkretnym celu, określonej sytuacji, tworząc zarazem ramy dla zdobycia nowego doświadczenia. Wiedza Wiedzę dzielimy na wiedzę: zimną informacje zapisane w książkach i dokumentach, gorąca - umiejętności ludzi nabyte przez wykształcenie, doświadczenie życiowe i zawodowe, wsparte motywacją do rozwiązywania konkretnego problemu. 35

36 Wiedza Bazowa. Kluczowa. Innowacyjna. Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie Nabywanie wiedzy polega na powiększaniu kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa poprzez doskonalenie i rozwijanie posiadanych zasobów kadrowych bądź przez kupowanie wiedzy na zewnątrz. Dzielenie się wiedzą - polega na upowszechnianiu wiedzy w ramach organizacji. Wykorzystywanie wiedzy w procesie podejmowania decyzji 36

37 Warunki konieczne dla sprawnego zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwie. Odpowiednio ukształtowania kultura organizacyjna. Korzystny klimat w przedsiębiorstwie. Umiarkowany poziom rywalizacji. Odpowiednia motywacja pracowników. Efektywna komunikacja. Relacje w przedsiębiorstwie oparte na zaufaniu. Inwestowanie w pracowników. Kapitał intelektualny przedsiębiorstwa Kapitał intelektualny jest systemem korzeniowym przedsiębiorstwa. Jest pomiarem ukrytych dynamicznych czynników, które leżą u podstaw widocznego przedsiębiorstwa. Stanowi różnicę między wartością rynkową przedsiębiorstwa, a wartością księgową, tworząc aktywa niefinansowe przedsiębiorstwa ( niewidzialne). 37

38 Kapitał intelektualny - to ukryte aktywa przedsiębiorstwa Kapitał intelektualny Kapitał ludzki Kapitał organizacyjny Kapitał rynkowy 38