RADA EUROPY EUROPEJSKI TRYBUNA PRAW CZ OWIEKA CZWARTA SEKCJA. SPRAWA D. M. przeciwko POLSCE 1

Transkrypt

1 RADA EUROPY EUROPEJSKI TRYBUNA PRAW CZ OWIEKA CZWARTA SEKCJA SPRAWA D. M. przeciwko POLSCE 1 (SKARGA nr 13557/02) WYROK 14 paÿdziernika 2003 r. W sprawie D. M. przeciwko Polsce, Europejski Trybuna³ Praw Cz³owieka (Czwarta Sekcja), zasiadaj¹c jako Izba z³o ona z sêdziów: Sir Nicolas BRATZA, przewodnicz¹cy, Pan M. PELLONPÄÄ, Pani V. STRÁŽNICKÁ, Pan R. MARUSTE, Pan S. PAVLOVSCHI, Pan L. GARLICKI, Pan J. BORREGO BORREGO, sêdziowie oraz Pan M. O` BOYLE, Kanclerz Sekcji, obraduj¹c na posiedzeniu niejawnym 23 wrzeœnia 2003 r., wydaje nastêpuj¹cy wyrok, który zosta³ przyjêty w tym dniu: POSTÊPOWANIE 1. Sprawa wywodzi siê ze skargi (nr 13557/02) wniesionej przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej do Trybuna³u 30 paÿdziernika 2000 r. na podstawie art. 34 Konwencji o Ochronie Praw Cz³owieka i Podstawowych Wolnoœci ( Konwencja ) przez obywatelkê polsk¹, pani¹ D. M. ( skar ¹ca ). 2. Rz¹d polski ( Rz¹d ) by³ reprezentowany przez pe³nomocnika, pana Krzysztofa Drzewickiego z Ministerstwa Spraw Zagranicznych stycznia 2003 r. Czwarta Sekcja postanowi³a zakomunikowaæ Rz¹dowi zarzut dotycz¹cy przewlek³oœci postêpowania oraz zarzut rzekomego braku skutecznego œrodka odwo³awczego. Na podstawie art Konwencji Trybuna³ 1 Wyrok ten stanie siê prawomocny w okolicznoœciach opisanych w art Konwencji. Mo e podlegaæ poprawkom edytorskim. 107

2 postanowi³ rozpatrzyæ w tym samym czasie meritum skargi oraz jej dopuszczalnoœæ. Trybuna³ nada³ ponadto sprawie, zgodnie z art. 41 Regulaminu Trybuna³u, charakter priorytetowy. Przewodnicz¹cy Izby postanowi³ nadto wyraziæ zgodê na utajnienie nazwiska skar ¹cej (art Regulaminu Trybuna³u). OKOLICZNOŒCI SPRAWY FAKTY 4. Skar ¹ca urodzi³a siê w 1927 r. i mieszka w Zamoœciu, w Polsce. 5. W 1991 r. skar ¹ca zauwa y³a guz na swojej szyi i uda³a siê do szpitala w Lublinie. Po badaniu ogólnym zosta³a zdiagnozowana jako osoba cierpi¹ca na nierakowaty guz gruczo³u œlinowego. W paÿdzierniku 1991 r. skar ¹ca przesz³a operacjê. Tu po operacji przeprowadzono w³aœciwe testy, które dowiod³y z³oœliwego charakteru guza. Nastêpnie skar ¹ca zwróci³a siê do innego szpitala, w Szczecinie, gdzie przesz³a drug¹ operacjê. Dodatkowo operacja spowodowa³a powa ne powik³ania, takie jak ó³taczka i posttraumatyczne dolegliwoœci stresowe stycznia 1994 r. skar ¹ca wszczê³a przed S¹dem Rejonowym w Lublinie postêpowanie cywilne o odszkodowanie przeciwko Skarbowi Pañstwa reprezentowanemu przez szpital w Lublinie. Stwierdzi³a, e z powodu b³êdów pope³nionych podczas stawiania diagnozy oraz podczas pierwszej operacji, która doprowadzi³a do dodatkowej interwencji chirurgicznej i spowodowa³a liczne cierpienia i ogólne pogorszenie stanu zdrowia sta³a siê ofiar¹ niew³aœciwego leczenia marca 1994 r. skar ¹ca zosta³a czêœciowo zwolniona z kosztów s¹dowych czerwca 1994 r. s¹d przeprowadzi³ rozprawê. 9. Pomiêdzy 21 listopada 1994 r. i 28 marca 1995 r. przeprowadzono szeœæ rozpraw. S¹d przes³ucha³ œwiadków oraz skar ¹c¹ i zarz¹dzi³ sporz¹dzenie opinii bieg³ych. 10. W kwietniu i lipcu 1995 r. dwie opinie bieg³ych, przygotowane przez Akademiê Medyczn¹ w Lublinie zosta³y przed³o one s¹dowi. 11. Pomiêdzy 29 marca 1995 r. oraz 19 sierpnia 1996 r. nie przeprowadzono adnej rozprawy. 12. Na rozprawach przeprowadzonych 20 sierpnia i 10 grudnia 1996 r. s¹d zarz¹dzi³ sporz¹dzenie dwóch dodatkowych opinii bieg³ych marca 1997 r. s¹d na posiedzeniu in camera oddali³ wnioski stron o sporz¹dzenie dalszych opinii bieg³ych, poniewa nie uiœci³y one op³at za te opinie. 14. Na rozprawie przeprowadzonej 4 kwietnia 1997 r. s¹d uwzglêdni³ wnioski stron o zarz¹dzenie dodatkowej opinii bieg³ego. 108

3 15. 9 czerwca 1997 r. opinia zosta³a z³o ona do s¹du. 16. Nastêpnie s¹d przeprowadzi³ rozprawy 2 wrzeœnia i 27 listopada 1997 r. 17. W 1998 r. s¹d przeprowadzi³ w sumie szeœæ rozpraw i 24 listopada 1998 r. wyda³ wyrok. Zas¹dzi³ skar ¹cej z³otych odszkodowania i oddali³ jej roszczenie w pozosta³ym zakresie. 18. Obie strony odwo³a³y siê od wyroku maja 1999 r. S¹d Okrêgowy w Lublinie przeprowadzi³ rozprawê, a 20 maja 1999 r. wyda³ wyrok. S¹d uchyli³ wyrok s¹du pierwszej instancji i zwróci³ sprawê do S¹du Rejonowego w Lublinie listopada 1999 r. s¹d przeprowadzi³ pierwsz¹ rozprawê, na której skar- ¹ca podwy szy³a wartoœæ przedmiotu sporu. W konsekwencji sprawa zosta³a przekazana do S¹du Okrêgowego w Lublinie. 21. Nastêpnie rozprawy przeprowadzono 25 stycznia i 21 marca 2000 r maja 2000 r. s¹d na posiedzeniu in camera postanowi³, e wobec zmian w prawie o ustroju administracyjnym Polski, wojewodê lubelskiego bêdzie reprezentowa³ szpital w Lublinie lipca 2000 r. skar ¹ca rozszerzy³a wartoœæ przedmiotu sporu. Za ¹da³a z³otych odszkodowania za szkodê niematerialn¹ i materialn¹ wrzeœnia 2000 r. s¹d na posiedzeniu in camera zarz¹dzi³ sporz¹dzenie dwóch opinii bieg³ych. S¹d tak e zwolni³ skar ¹c¹ z kosztów s¹dowych z tytu- ³u rozszerzenia wartoœci przedmiotu sporu wrzeœnia, 11 grudnia 2001 r. i 23 stycznia 2002 r. s¹d przeprowadzi³ kolejne rozprawy lutego 2002 r. S¹d Okrêgowy w Lublinie wyda³ wyrok. S¹d zas¹dzi³ skar ¹cej z³otych z tytu³u szkody niematerialnej i z³otych za szkodê materialn¹. S¹d stwierdzi³ inter alia, e operacja przeprowadzona w szpitalu w Lublinie by³a niezgodna z zasadami sztuki lekarskiej oraz zosta³a przeprowadzona bez obowi¹zkowej zgody skar ¹cej. Niew³aœciwe leczenie w czasie operacji musia³o zostaæ naprawione przez drug¹, dodatkow¹ operacjê, która poskutkowa³a zbêdnym cierpieniem fizycznym i psychicznym skar ¹cej oraz przed³u y³a okres niepewnoœci o ostateczn¹ diagnozê zagra aj¹cej jej yciu chorobie. 27. Strony nie odwo³a³y siê od tego wyroku i wyrok siê uprawomocni³. PRAWO I. DOMNIEMANE NARUSZENIE ARTYKU U 6 1 KONWENCJI 28. Skar ¹ca zarzuci³a, e d³ugoœæ postêpowania w jej sprawie by³a niezgodna z wymogiem rozs¹dnego terminu w art. 6 1 Konwencji, który brzmi nastêpuj¹co: 109

4 Ka dy ma prawo do... rozpatrzenia jego sprawy w rozs¹dnym terminie przez... s¹d... przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowi¹zkach o charakterze cywilnym Rz¹d sprzeciwi³ siê temu zarzutowi. 30. Okres podlegaj¹cy rozpatrzeniu rozpocz¹³ siê 27 stycznia 1994 r., a zakoñczy³ 1 lutego 2002 r. Trwa³ zatem osiem lat i piêæ dni. A. Dopuszczalnoœæ 31. Trybuna³ odnotowuje, e zarzut nie jest w sposób oczywisty nieuzasadniony w rozumieniu art Konwencji. Ponadto Trybuna³ zauwa y³, e nie jest on niedopuszczalny z jakiejkolwiek innej przyczyny. Dlatego te Trybuna³ uznaje go za dopuszczalny. B. Przedmiot skargi 1. Stanowiska stron 32. Rz¹d twierdzi³, e sprawa by³a skomplikowana, poniewa dotyczy³a niew³aœciwego leczenia i wymaga³a odwo³ania siê do specjalistycznej wiedzy medycznej. W szczególnoœci Rz¹d odnotowa³, e s¹d zarz¹dzi³ sporz¹dzenie opinii bieg³ych. 33. Rz¹d uzna³, e skar ¹ca nie przyczyni³a siê do przewlek³oœci postêpowania. 34. Jeœli chodzi o postêpowanie w³adz krajowych Rz¹d by³ zdania, e wykaza³y one nale yt¹ starannoœæ przy rozpoznawaniu sprawy. Rz¹d stwierdzi³, e nie by³o okresów bezczynnoœci w postêpowaniu, które mo na przypisaæ w³adzom krajowym, a pewne opóÿnienia by³y spowodowane przygotowywaniem opinii bieg³ych. 35. Na koniec Rz¹d utrzymywa³, e roszczenie skar ¹cej zosta³o niemal ca³kowicie zaspokojone w toku postêpowania krajowego. 36. Skar ¹ca stwierdzi³a, e wy³¹cznie s¹d by³ odpowiedzialny za przewlek³oœæ postêpowania. Skar ¹ca odnotowa³a, e S¹d Rejonowy w Lublinie przeprowadza³ rozprawy zbyt rzadko oraz nakaza³ sporz¹dzenie kilku zbêdnych opinii bieg³ych. 37. Skar ¹ca ponadto stwierdzi³a, e opóÿnienie w rozpatrywaniu jej zarzutów dotycz¹cych niew³aœciwego leczenia przyczyni³o siê do jej dodatkowego stresu oraz uszczerbku maj¹tkowego. Na koniec skar ¹ca wskaza³a, i charakter powództwa, bior¹c pod uwagê jej zaawansowany wiek i s³abe zdrowie, wymaga³ szybkiego rozpatrzenia. 110

5 2. Ocena Trybuna³u 38. Trybuna³ przypomina, e rozs¹dna d³ugoœæ postêpowania musi byæ oceniana w œwietle szczególnych okolicznoœci sprawy i z uwzglêdnieniem kryteriów ustanowionych w orzecznictwie Trybuna³u, w szczególnoœci skomplikowanego charakteru sprawy, postêpowania skar ¹cego i w³aœciwych w³adz oraz znaczenia dla skar ¹cego tego, co by³o przedmiotem sporu (patrz, na przyk³ad, Frydlender przeciwko Francji [GC], nr 30979/96, 43, ECHR 2000-VII, Humen przeciwko Polsce [GC], nr 26614/95, z 15 paÿdziernika 1999 r., 60). 39. Trybuna³ uwa a, e sprawa charakteryzowa³a siê pewnym stopniem z³o onoœci, poniewa dotyczy³a zarzutów nieprawid³owego leczenia, a zatem okolicznoœci sprawy musia³y byæ rozpatrywane w oparciu o dowody z opinii ekspertów. Jednak e ca³kowita d³ugoœæ postêpowania nie mo e byæ wyt³umaczona skomplikowaniem sprawy. 40. Jeœli chodzi o postêpowanie skar ¹cej Trybuna³ zauwa a, i Rz¹d uzna³, e skar ¹ca nie przyczyni³a siê do przewlek³oœci postêpowania (patrz pkt 33 powy ej). Trybuna³ nie widzi powodów, dla których mia³by uznaæ inaczej. 41. W odniesieniu do postêpowania w³adz krajowych Trybuna³ odnotowuje, e pomiêdzy 29 marca 1995 r. i 19 sierpnia 1996 r. oraz pomiêdzy 22 marca 2000 r. i 10 wrzeœnia 2001 r. nie przeprowadzono adnej rozprawy (patrz pkt. 11, 21 i 25 powy ej). Te okresy trwa³y odpowiednio piêtnaœcie i osiemnaœcie miesiêcy. Chocia w tych okresach s¹d podejmowa³ pewne kroki, takie jak zarz¹dzenie sporz¹dzenia opinii, ale to nie wyjaœnia jednak tak d³ugich przerw pomiêdzy rozprawami. 42. Wreszcie Trybuna³ uznaje, e przedmiot sporu mia³ dla skar ¹cej znacz¹c¹ wagê. 43. W konsekwencji Trybuna³ uwa a, e w szczególnych okolicznoœciach tej sprawy czas oœmiu lat i piêciu dni przekracza rozs¹dn¹ d³ugoœæ. Stosownie do tego mia³o miejsce naruszenie art. 6 1 Konwencji. II. DOMNIEMANE NARUSZENIE ART. 13 KONWENCJI 44. Skar ¹ca dalej zarzuci³a, e nie mia³a do dyspozycji krajowego œrodka odwo³awczego przeciwko przewlek³oœci postêpowania. Skar ¹ca powo³a³a art. 13 Konwencji. 45. Rz¹d stwierdzi³, e w czasie wnoszenia skargi do Trybuna³u skar ¹ca nie mia³a do dyspozycji skutecznego œrodka odwo³awczego wobec jej zarzutu na gruncie art. 6 1 Konwencji. Jednak e Rz¹d odnotowa³, i 4 grudnia 2001 r. polski Trybuna³ Konstytucyjny wyda³ wyrok, na skutek którego zosta³ stworzony œrodek odwo³awczy na przewlek³oœæ postêpowania. Rz¹d skonkludowa³, e po 18 grudnia 2001 r. skar ¹ca mia³a do dyspozycji skuteczny œrodek odwo³awczy i zachêca³ skar ¹c¹ do skorzystania z niego. 111

6 46. Trybuna³ odnotowuje, e ten zarzut jest powi¹zany z zarzutem rozpatrzonym powy ej i musi byæ w zwi¹zku z tym tak e uznany za dopuszczalny. 47. Trybuna³ przypomina, e art. 13 gwarantuje prawo do skutecznego œrodka odwo³awczego do w³aœciwego organu pañstwowego przeciwko domniemanemu naruszeniu warunku rozpoznania sprawy w rozs¹dnym terminie na podstawie art. 6 1 (patrz Kud³a przeciwko Polsce [GC], nr 30210/96, 156, ECHR 2000 XII). Chocia sprawa Kud³a dotyczy³a postêpowania karnego Trybuna³ uwa a, e taki warunek stosuje siê równie w postêpowaniu cywilnym. Ponadto Trybuna³ powo³uje siê na swoje orzecznictwo, zgodnie z którym na gruncie prawa polskiego nie istnieje szczególny œrodek odnosz¹cy siê do przewlek³oœci postêpowania (patrz wyrok Kud³a cytowany powy ej 160 oraz Gibas przeciwko Polsce, nr 24559/94, decyzja Komisji z 6 wrzeœnia 1995 r., Decisions and Reports 82 A, p. 76). 48. Trybuna³ odnotowuje, e Rz¹d uzna³, i w chwili wniesienia skargi do Trybuna³u skar ¹ca nie mia³a do dyspozycji skutecznego œrodka odwo³awczego w odniesieniu do zarzutu przewlek³oœci postêpowania. 49. Jeœli chodzi o twierdzenie Rz¹du, e po 18 grudnia 2001 r. skar ¹ca mia³a do dyspozycji skuteczny œrodek odwo³awczy, Trybuna³ zauwa a, e dzia- ³anie Rz¹du ogranicza siê wy³¹cznie do zapewnienia, a ani dalsze informacje o wyroku Trybuna³u Konstytucyjnego, ani jakakolwiek praktyka orzecznicza, odnosz¹ca siê do niego, nie zosta³a przed³o ona. Wobec braku takiego dowodu Trybuna³ uznaje, e Rz¹d nie uzasadni³ swojego twierdzenia, wed³ug którego ten œrodek odwo³awczy jest œrodkiem skutecznym (patrz Skawiñska przeciwko Polsce (dec), nr 42096/98, z 4 marca 2003 r.). 50. Dlatego Trybuna³ uwa a, e w tej sprawie mia³o miejsce naruszenie art. 13 Konwencji polegaj¹ce na tym, e skar ¹ca nie mia³a krajowego œrodka odwo³awczego, dziêki któremu mog³a dochodziæ swojego prawa do rozpoznania sprawy w rozs¹dnym terminie jak stanowi art. 6 1 Konwencji. III. ZASTOSOWANIE ARTYKU U 41 KONWENCJI 51. Art. 41 Konwencji stanowi: Je eli Trybuna³ stwierdzi, e nast¹pi³o naruszenie Konwencji lub jej Protoko³ów oraz je eli prawo wewnêtrzne zainteresowanej Wysokiej Uk³adaj¹cej siê Strony pozwala tylko na czêœciowe usuniêcie konsekwencji tego naruszenia, Trybuna³ orzeka, gdy zachodzi potrzeba, s³uszne zadoœæuczynienie pokrzywdzonej stronie. A. Szkoda 52. Skar ¹ca domaga³a siê dolarów (USD) w zwi¹zku ze szkod¹ niematerialn¹. 112

7 53. Rz¹d twierdzi³, e jej roszczenie by³o przesadne. 54. Trybuna³ jest zdania, e skar ¹ca dozna³a szkody o charakterze niematerialnym, polegaj¹cej na lêku i zawodzie wynikaj¹cym z przewlek³ego postêpowania. Stosownie do tego Trybuna³ zas¹dza skar ¹cej euro w zwi¹zku z doznan¹ szkod¹ niematerialn¹. B. Odsetki karne 55. Trybuna³ uwa a, e odsetki karne powinny byæ oparte na minimalnej stopie kredytowej Europejskiego Banku Centralnego, powiêkszonej o trzy punkty procentowe. Z TYCH PRZYCZYN TRYBUNA JEDNOG OŒNIE 1. STWIERDZA, e skarga jest dopuszczalna; 2. UZNAJE, e nast¹pi³o naruszenie art. 6 1 Konwencji; 3. UZNAJE, e nast¹pi³o naruszenie art. 13 Konwencji; 4. UZNAJE, e (a) pozwane pañstwo wyp³aci skar ¹cej w zwi¹zku ze szkod¹ niematerialn¹ w terminie trzech miesiêcy od dnia, kiedy wyrok stanie siê ostateczny zgodnie z art Konwencji, euro (piêæ tysiêcy euro) przeliczone na walutê krajow¹ w stawce obowi¹zuj¹cej w dniu regulacji nale noœci, plus jakikolwiek podatek, który mo e byæ wymagalny; (b) od up³yniêcia wy ej wymienionego terminu trzech miesiêcy do dnia wyp³aty wymagalne s¹ od powy szej kwoty odsetki w stawce równej minimalnej stopie kredytowej Europejskiego Banku Centralnego w okresie karnym powiêkszone o trzy punkty procentowe; 3. ODDALA pozosta³¹ czêœæ roszczenia skar ¹cej o odszkodowanie. Sporz¹dzono w jêzyku angielskim i og³oszono na piœmie 14 paÿdziernika 2003 r., zgodnie z art i 3 Regulaminu Trybuna³u. Michael O BOYLE Kanclerz Nicolas BRATZA Przewodnicz¹cy 113