Uczenie się przez całe życie (Lifelong Learning) wyzwaniem dla społeczeństwa Portugalii

Transkrypt

1 Sprawozdanie z wizyty studyjnej w Marvao, region Alentejo w Portugalii, r. Uczenie się przez całe życie (Lifelong Learning) wyzwaniem dla społeczeństwa Portugalii New Opportunities initiative: making technical teaching a genuine option to temat wizyty studyjnej zorganizowanej przez Municipality Casa da Cultura w przepięknej miejscowości Marvao, w regionie Alentejo w południowej Portugalii, w dniach października 2010 r. Portugalia, położona na południowo - zachodnim krańcu Europy to kraj różnorodny zarówno społecznie jak kulturowo i niezwykle piękny. Północ i centrum kraju to doliny porośnięte lasami i bujną roślinnością, południowa linia brzegowa to wspaniałe, rozległe plaże, klify, liczne zatoki. Ludność północy posiada celtyckie i germańskie korzenie, mieszkańcy południa - spadkobiercy cywilizacji rzymskiej, później mauretańskiej - prowadzą styl życia zbliżony do śródziemnomorskiego, zdają się ciągle tkwić we wcześniejszych stuleciach. Portugalia to kraj rolniczy. Na południu rosną pomarańcze, figi i dęby korkowe, na północy na małych poletkach uprawia się, metodami pamiętającymi minione epoki, zboża i ziemniaki. Ważnymi wydarzeniami minionego półwiecza, mającymi wpływ na rozwój dzisiejszej Portugalii są rewolucja 1974 r., kończąca 48-letni okres dyktatury Salazara oraz wielka emigracja. Powracający imigranci przynieśli do kraju nowe idee i wpływy kulturowe z Europy oraz dawnych portugalskich kolonii w Afryce. Choć życie w Portugalii nadal toczy się powolnym rytmem, zwłaszcza w okresie letnim gdy panuje upał ograniczający wszelką aktywność, to odczuwa się już istotne zmiany, zwłaszcza na północy, gdzie można dziś podróżować po znakomitych, o równej nawierzchni drogach. Duży wpływ na te zmiany ma również rozwój turystyki i wejście Portugalii do Unii Europejskiej. Region ALENTEJO to najpiękniejsze w Portugalii wioski z bielonymi wapnem domami, oliwkowe i pomarańczowe gaje, dęby korkowe, winorośl a także siedlisko setek gatunków ptaków, w tym czarnych bocianów oraz dropów. Ludność żyje z pracy rolniczej tzw. latyfundia będące częścią krajobrazu od czasów rzymskich są obecnie, dzięki grantom UE, stopniowo modernizowane i unowocześniane. Alentejo Górne to marmurowe miasta Estremoz i Vila Vicosa z domami zbudowanymi z bardzo dobrego kamienia z lokalnych kamieniołomów, Evora z rzymską świątynią, średniowiecznymi murami i katedrą, malownicze fortyfikacje Elvas, położone na wzgórzach wioski Monsaraz, Castelo de Vide i chyba najpiękniejsza z nich - Marvao. Nazwa miejscowości liczącej ok mieszkańców pochodzi prawdopodobnie od Marvana, mauretańskiego władcy Coimbry. Zabudowania Marvao wiją się zakosami wzdłuż brukowanych, poprzecinanych

2 schodkami ulic. Domy z granitowymi oknami, ciemnoczerwonymi dachami posiadają tarasy porosłe idealnie utrzymanymi ogrodami. Widok z murów zamku lub z okien restauracji hotelu Pousada de Santa Maria zapiera dech w piersiach.

3 Część murów otaczających tę malowniczą miejscowość stanowi brama wjazdowa. Spacerowanie uliczkami Marvao to prawdziwa przyjemność.

4 Uczestnikami wizyty studyjnej w Marvao, w regionie Alentejo byli przedstawiciele kilku krajów europejskich: Szwecji, Finlandii, Niemiec, Francji, Hiszpanii, Węgier, Turcji i Polski. Główne cele tego spotkania nakreślone przez Gospodarzy to: zapoznanie się z polityką edukacyjną Portugalii dotyczącą przede wszystkim rozwijania idei uczenia się przez całe życie, w tym kształcenia zawodowego młodzieży i dorosłych, poznanie stosowanego w Portugalii systemu uznawania, poświadczania i zatwierdzania kwalifikacji (recognition, validation, certyfication). Program obejmował wizyty w szkołach i tzw. Centres Novas Oportunidades spotkania z dyrektorami, nauczycielami, uczniami i dorosłymi słuchaczami uczestniczącymi w formach edukacji formalnej (szkolnej) oraz pozaformalnej (pozaszkolnej) i nieformalnej, prezentację systemu edukacji w Portugalii oraz prezentację strategii działań podejmowanych wobec całej populacji ludności portugalskiej, mających na celu zachęcenie do uzupełniania wykształcenia i zdobywania kwalifikacji. System edukacyjny w Portugalii jest zbliżony do polskiego i obejmuje: kształcenie przedszkolne (pre-school education) dla dzieci od 3 lat, kształcenie na poziomie podstawowym (basic education) dla dzieci w wieku 6-15 lat, kształcenie na poziomie średnim (secondary education) dla młodzieży w wieku lat. Młodzieży, która z różnych powodów nie jest w stanie ukończyć szkoły średniej w ciągu 3 lat i ma ukończone 18 lat proponuje się szkołę tzw. drugiej szansy (recurrent education) na poziomie średnim. Realizowany jest w niej ten sam program (cele kształcenia, treści kształcenia), natomiast plany nauczania i metody pracy dostosowuje się do indywidualnych potrzeb uczniów. Po ukończeniu szkoły średniej absolwenci mogą kontynuować naukę na studiach wyższych (higher education) na uniwersytecie lub politechnice, uzyskując tytuł licencjata po 3 lub 4 latach, następnie tytuł magistra po kolejnych 2 latach. Kolejnym etapem mogą być studia doktoranckie o czasie trwania zależnym od specyfiki kierunku kształcenia i indywidualnych osiągnięć. Minister Edukacji jest odpowiedzialny za politykę edukacyjną i koordynuje kształcenie na poziomie podstawowym i średnim, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego odpowiada za kształcenie na poziomie wyższym. Państwo jest więc odpowiedzialne za: realizację polityki edukacyjnej kraju, ramy prawne funkcjonowania systemu edukacji, podstawy programowe, publikację materiałów edukacyjnych, koordynację egzaminów, ustalanie zasad oceniania w szkołach, kształcenie nauczycieli, finansowanie rozwoju szkolnictwa. Nauka jest bezpłatna a szkoły są dostępne dla wszystkich. Jednak kondycja dzisiejszego społeczeństwa Portugalii mierzona poziomem wykształcenia jest daleka od zadowalającej. Sytuację w Portugalii po rewolucji 1974 r. charakteryzowały: analfabetyzm sięgający 47 %, zdecydowana większość populacji ludności bez kwalifikacji bądź o kwalifikacjach bardzo niskich, wysokie bezrobocie,

5 niechęć do nauki, niska samoocena, brak wiary we własne siły, duże trudności w znalezieniu zatrudnienia. Większość tych problemów pozostaje nadal aktualna i wielu młodych ludzi wpada w tzw. błędne koło niemożności. Jednocześnie dziś Portugalczycy mają świadomość ogromnego znaczenia edukacji dla rozwoju kraju, zarówno w sferze gospodarczej jak i społecznej i kulturalnej. Podjęli więc ogromny wysiłek inwestowania w proces zdobywania i uzupełniania kwalifikacji zawodowych przez szerokie grupy społeczne począwszy od młodzieży poprzez dorosłych aktywnych na rynku pracy jak i bezrobotnych, skończywszy na seniorach. Realizując kształcenie w formach szkolnych i pozaszkolnych szeroko propagują ideę uczenia się przez całe życie. Byliśmy pod wrażeniem fali entuzjazmu i nadziei związanych z nowymi możliwościami uzupełniania wiedzy i umiejętności oferowanymi zwłaszcza przez tzw. Center Novas Oportunidades. Doskonale oddaje to fragment przemówienia premiera Portugalii: The solidity of our country s modernisation process depends essentially of overcoming the battle of qualification. It is here that we need to fight. It is here that we need to succeed. [ ] The New Opportunities Initiative is a fundamental pillar of the employment and vocational training policies for the forthcoming years. Przyjęta nowa strategia rozwoju edukacji opiera się na dwóch filarach: 1) upowszechnianie i promocja wykształcenia co najmniej na poziomie średnim, w tym zawodowego (w systemie szkolnym lub pozaszkolnym), 2) uczenie się przez całe życie (LLL) poprzez uczestnictwo w pozaszkolnych formach kształcenia oferowanych przez Center Novas Oportunidades z możliwością uznawania, potwierdzania i poświadczania zdobytych kwalifikacji system RVCC (recognition, validation, certyfication centres). Oferta kierowana jest do młodzieży, w tym osób, które porzuciły szkołę i nie zdobyły żadnych kwalifikacji, osób dorosłych aktywnych na rynku pracy ale nie posiadających pełnych kwalifikacji lub chcących zdobyć nowe umiejętności oraz osób ze środowisk zagrożonych tzw. wykluczeniem społecznym. Skorzystanie z niej oznacza: spełnienie oczekiwań związanych z karierą zawodową, awans, zdobycie zatrudnienia, spełnienie marzeń w sferze osobistej i zawodowej, samorealizację. Głównym zadaniem Center Novas Oportunidades jest tworzenie odpowiedniej oferty edukacyjnej, zachęcanie i motywowanie szerokich grup społecznych do korzystania z niej, udzielanie szerokiego wsparcia i wreszcie prowadzenie procesu RVCC. Działalność ta zamyka się w kilku etapach:

6 rekrutacja uczestników prowadzona bardzo szeroko w fabrykach, zakładach pracy, urzędach, szkołach, centrach handlowych, poprzez media (prasę, radio, telewizję, Internet), rejestracja uczestników, diagnoza posiadanych kompetencji, możliwości i zainteresowań, odpowiednia oferta edukacyjna powrót do szkoły bądź udział w pozaszkolnych formach kształcenia (kursach), uczestnictwo w proponowanych formach kształcenia, indywidualny program wsparcia, proces RVCC, indywidualny plan monitorowania rozwoju zawodowego, doradztwo edukacyjnozawodowe, portfolio zawierające: biografię, zainteresowania, osiągnięcia, dyplomy, certyfikaty. Uznawanie, potwierdzanie i poświadczanie kompetencji (RVCC) przeprowadza powołane przy Center Novas Oportunidades jury. Jego członkowie przedstawiciele kadry oświatowej analizują rozwój osobisty kandydata i dotychczasowy przebieg kariery zawodowej, następnie dokonują oceny tzw. kompetencji kluczowych na poziomach: 1) podstawowym; 2) średnim, w zakresie: umiejętności językowych i komunikacyjnych, podstawowych umiejętności matematycznych, niezbędnych w codziennym życiu, umiejętności posługiwania się technologią ICT, znajomości zasad funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego, umiejętności poszukiwania pracy, zdolności do samozatrudnienia; 3) średnim wyższym, w zakresie umiejętności ww. oraz: umiejętności społecznych, wiedzy przyrodniczej, znajomości nowoczesnych technologii, posługiwania się językiem obcym, znajomości historii i kultury w wymiarze krajowym i europejskim, planowania kariery zawodowej. Na tej podstawie ustala się poziom wiedzy i umiejętności będący odpowiednikiem wykształcenia uzyskanego na drodze formalnej czyli w systemie szkolnym. Uznane w ten sposób wykształcenie jest poświadczane odpowiednim certyfikatem lub dyplomem. Center Novas Oportunidades choć wydają się być bardzo prężne w swej pracy, borykają się z wieloma trudnościami. Do najważniejszych należą: nieprzewidywalne wymagania rynku pracy,

7 oferta szkoleń nie zawsze adekwatna do potrzeb miejscowego rynku pracy (Alentejo nie jest regionem przemysłowym, stąd oferty pracy dotyczą głównie turystyki, usług i kultury), zbyt wysokie koszty nauki on-line, brak umiejętności obsługi komputera, obawa przed nowoczesną technologią ICT, wciąż niska motywacja do uzupełniania wykształcenia, zwłaszcza wśród osób dorosłych, mających obowiązki rodzinne. W ramach wizyty odwiedziliśmy: szkołę Escola Basica Integrada Ammaia w Marvao Portagen, gdzie kształcą się wszystkie grupy wiekowe od dzieci w wieku przedszkolnym do osób dorosłych i seniorów.

8 szkołę średnią Escola Superior de Educacao w Portalegre oraz centra edukacji pozaszkolnej tzw. Centres Novas Oportunidades w Castelo de Vide oraz Centro de Formacao Profissional de Portalegre w Portalegre, gdzie prowadzi się warsztaty doskonalące oraz umożliwiające zdobycie zawodu związanego z takimi dziedzinami jak: mechanika, elektronika, rysunek techniczny, usługi kosmetyczne, komunikacja interpersonalna. Doskonałą okazją do dyskusji i wymiany doświadczeń, wzajemnego poznawania siebie i swoich krajów były wspólne posiłki śniadania w hotelowej restauracji z przepięknym widokiem, lunche, kolacje w miłych oferujących bardzo smaczne menu restauracjach, a także popołudniowe spotkania poświęcone pracy nad raportem ewaluacyjnym.

9 Osobiście byłam pod wrażeniem ogromnego zainteresowania ze strony uczestników wizyty aktualnymi wydarzeniami w poszczególnych krajach Europy, a przede wszystkim znajomością współczesnej historii i kultury oraz mechanizmów zmian zachodzących we współczesnym świecie. Różnorodność poruszanej tematyki, śmiałe poglądy i chętnie prezentowane opinie oraz punkty widzenia na różne sprawy wymagały dużej aktywności zarówno intelektualnej jak językowej, dając jednocześnie sporo satysfakcji i poczucie efektywnie spędzonego czasu. Należy dodać, że w programie wizyty znalazło się miejsce na zwiedzanie muzeów, zabytków architektury oraz na obejrzenie i wysłuchanie spektaklu Tango w teatrze w Portalegre stolicy regionu Alentejo. Wprowadzanie w życie idei uczenia się przez całe życie m.in. poprzez rozwój kształcenia zawodowego w formach szkolnych i pozaszkolnych, rozwój systemu RVCC (recognition, validation i certyfication center) dla zatwierdzania kompetencji oraz podnoszenie znaczenia jakości kształcenia zawodowego są zbieżne z celami polskiego i europejskiego systemu edukacji. W Polsce trwają prace nad tworzeniem Krajowych Ram Kwalifikacji spójnych z Europejskimi Ramami Kwalifikacji, nad tworzeniem prawnych i instytucjonalnych podstaw dla funkcjonowania szkolnictwa zawodowego. Warto korzystać z udanych, sprawdzonych doświadczeń. Elżbieta Powierza z-ca dyr. Wydziału Kształcenia, Wychowania i Opieki Kuratorium Oświaty w Poznaniu

10