Sieć Natura 2000 na Torfowiskach Orawsko-Nowotarskich

Transkrypt

1 Wsparcie udzielone przez Islandię, Lichtenstein oraz Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego Supported by a grant from Iceland, Liechtenstein and Norway through the EEA Financial Mechanism Warunki zarządzania obszarem dorzecza i ochroną różnorodności biologicznej dla zapewnienia zrównoważonego rozwoju obszarów cennych przyrodniczo na przykładzie zlewni Czarnej Orawy stanowiącej część transgranicznego dorzecza Dunaju pl 0490 Sieć Natura 2000 na Torfowiskach Orawsko-Nowotarskich Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest wprowadzana w krajach Unii Europejskiej od 1992 r. Głównym założeniem sieci jest powstrzymanie postępującej degradacji środowiska, zapobieganie zanikaniu cennych siedlisk przyrodniczych oraz wymieraniu gatunków zwierząt i roślin. Od czasu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku, również w naszym kraju wyznaczane są obszary Natura Aktualnie obejmują one 20% powierzchni Polski. Wiele z tych terenów to obszary użytkowane rolniczo, które stanowią około 30% powierzchni obszarów Natura Generalną zasadą gospodarowania na terenach naturowych jest niepogarszanie stanu zasobów przyrodniczych oraz wprowadzanie działań polepszających ich zachowanie. W Małopolsce zaproponowano do wyznaczenia 100 obszarów Natura 2000 (ok. 16% województwa), w tym w rejonie Orawy dwa bardzo istotne, których granice prawie całkowicie się pokrywają: Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Torfowiska Orawsko-Nowotarskie PLH (zatwierdzony przez Komisję Europejską jako Obszar o Znaczeniu Wspólnotowym w roku 2008), Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Torfowiska Orawsko-Nowotarskie PLB (zgłoszony do Komisji Europejskiej w 2004 r., wyznaczony przez Ministra Środowiska w 2007 r.).

2 Sieć Natura 2000 na Torfowiskach Orawsko-Nowotarskich Obszary te obejmują największy kompleks torfowisk wysokich w Polsce południowej. Na terenie tym, oprócz torfowisk wysokich, występują otaczające je okrajki, młaki, bory, lasy bagienne, łąki świeże, murawy bliźniczkowe oraz siedliska nadrzeczne. Sposób użytkowania tego terenu jest bardzo zróżnicowany. Przeważa użytkowanie rolnicze (ponad połowę obszaru stanowią użytki rolne, głównie łąki świeże, wilgotne, ekstensywnie użytkowane), 40 % terenu stanowią lasy, w większości własności prywatnej. Niezmiernie ważne w ochronie przyrody jest podtrzymywanie tradycyjnych metod gospodarowania na terenach rolnych, przez co możliwe jest zachowanie różnorodności biologicznej i utrzymanie cennych wartości przyrodniczych tych terenów. 2

3 Jak rolnik może chronić przyrodę i zarabiać pieniądze? Jak rolnik może chronić przyrodę i zarabiać pieniądze? Ochrona przyrody na terenach rolnych, cennych pod względem przyrodniczym w dużej mierze zależy od działalności prowadzonej przez lokalnych rolników. W celu zachęcenia rolników do podejmowania działań sprzyjających przyrodzie, powstał program rolnośrodowiskowy, jako element Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Program ten zakłada dopłaty dla rolników gospodarujących w sposób tradycyjny i przyjazny dla środowiska. W szczególny sposób potraktowano w nim takie elementy środowiska, jak: łąki, pastwiska, torfowiska, murawy, siedliska lęgowe ptaków. Dlatego też w ramach programu rolnośrodowiskowego powstały dwa specjalne pakiety przyrodnicze i 10 wariantów, ukierunkowane na działania służące ochronie przyrody: Pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000, Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura Dzięki podjęciu określonych działań w ramach tych pakietów i dostosowaniu ich do wymogów danego siedliska, możliwa będzie ochrona obszarów cennych pod względem przyrodniczym w krajobrazie wiejskim. W zamian za realizację określonych działań rolnik może liczyć na wsparcie finansowe, w postaci dopłat, które przedstawiono w poniższej tabeli. Warto zwrócić uwagę, że dopłaty do terenów położonych w obszarach Natura 2000 są wyższe. Wariant Stawki płatności Pakiet 4 Pakiet 5 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura Ochrona siedlisk lęgowych 1200 zł/ha/rok 1370 zł/ha/rok ptaków 4.2. Mechowiska 1200 zł/ha/rok 1390 zł/ha/rok 4.3. Szuwary wielko turzycowe 800 zł/ha/rok 910 zł/ha/rok 4.4. Łąki trześlicowe i selernicowe 1200 zł/ha/rok 1390 zł/ha/rok 4.5. Murawy ciepłolubne 1200 zł/ha/rok 1380 zł/ha/rok 4.6. Półnaturalne łąki wilgotne 800 zł/ha/rok 840 zł/ha/rok 4.7. Półnaturalne łąki świeże 800 zł/ha/rok 840 zł/ha/rok 4.8. Bogate gatunkowo murawy bliźniczkowe 800 zł/ha/rok 870 zł/ha/rok 4.9. Słonorośla 1190 zł/ha/rok 1190 zł/ha/rok Użytki przyrodnicze 550 zł/ha/rok 550 zł/ha/rok Wysokość stawek płatności rolnośrodowiskowej dla pakietów 4 i 5 i ich wariantów. 3

4 Program rolnośrodowiskowy na Torfowiskach Orawsko-Nowotarskich Program rolnośrodowiskowy na Torfowiskach Orawsko-Nowotarskich W granicach obszarów Natura 2000 Torfowiska Orawsko-Nowotarskie PLB i PLH występują liczne siedliska związane z działalnością rolniczą. Bardzo często bez podjęcia określonych działań tracą one swoją wartość przyrodniczą, co doprowadza do ich degradacji. Przystąpienie do programu rolnośrodowiskowego przyczyni się znacznie do ich ochrony. Poniżej przedstawiono przykładowe warianty programu rolnośrodowiskowego, które mogą mieć zastosowanie na obszarze Torfowisk Orawsko-Nowotarskich wraz z działaniami, za które rolnik otrzymuje dopłaty. w a r i a n t 4.1. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków (dopłata 1200 zł/ha lub 1370 zł/ha na obszarze Natura 2000) Na Torfowiskach licznie występuje derkacz, gatunek objęty ochroną, zagrożony w skali świata. Zasiedla on ekstensywnie użytkowane podmokłe łąki i turzycowiska na terenie całego obszaru. Największym zagrożeniem dla derkacza jest porzucanie użytkowania łąk i pastwisk oraz ich zarastanie czy przesuszanie. Aby wspomóc ochronę derkacza w ramach działalności rolnośrodowiskowej, rolnik w przypadku użytkowania kośnego powinien m.in.: opóźnić termin pokosu do 1 sierpnia (daje to możliwość dorosnąć młodym osobnikom), kosić na wysokości 5 15 cm (zmniejszając zabijanie drobnych zwierząt), kosić od wewnątrz ku peryferiom działki (ułatwiając zwierzętom ucieczkę przed kosiarką), pozostawić 5 10 % działki nieskoszonej (dając schronienie zwierzętom), usunąć lub złożyć w stogi skoszone siano do 2 tygodni po pokosie (pozwala to na lepsze naświetlenie runi, ułatwia wysiewanie i rozprzestrzenianie się nasion roślin), Rolnik może podjąć się również użytkowania pastwiskowego lub kośno-pastwiskowego. 4

5 Program rolnośrodowiskowy na Torfowiskach Orawsko-Nowotarskich w a r i a n t 4.7. Półnaturalne łąki świeże (dopłata 800 zł/ha lub 840 zł/ha na obszarze Natura 2000) Siedlisko łąk ekstensywnie użytkowanych jest bardzo rozpowszechnione na terenie Torfowisk. Są to łąki świeże, wielogatunkowe, dość bujne. Aby realizować pakiet chroniący półnaturalne łąki rolnik zobowiązuje się m.in. do koszenia ich do 2 razy w roku, w terminie od 15 czerwca do 30 września na wysokości 5 15 cm, od wewnątrz ku peryferiom. Ponadto należy pozostawiać 5 10% pow. działki nieskoszonej, usunąć siano do 2 tygodni po pokosie. Rolnik może prowadzić na tych łąkach również wypas o ograniczonej obsadzie zwierząt. Bardzo ważne jest utrzymywanie łąk świeżych oraz torfowisk, ponieważ są one również miejscem występowania cietrzewia rzadkiego kuraka, dla którego Torfowiska Orawsko- Nowotarskie są jednym z najistotniejszych miejsc występowania w Karpatach. Populacja cietrzewia liczy tu ok. 150 osobników, co stanowi 10 % krajowej populacji tego gatunku. w a r i a n t Użytki przyrodnicze (dopłata 550 zł/ha) Wariant ten obejmuje bardzo rzadkie i cenne siedliska, m.in. bardzo licznie występujące na obszarze Natura 2000 Torfowiska Orawsko-Nowotarskie : torfowiska wysokie, torfowiska wysokie zdegradowane, torfowiska przejściowe. Płatność jest przyznawana do działek rolnych, których łączna powierzchnia wynosi nie więcej niż 5 ha. Chcąc zachować te cenne siedliska, rolnik powinien m.in. zachować użytki przyrodnicze w stanie niepogorszonym, np. nie powinien wydobywać torfu i odwadniać torfowisk. Zalecane jest dokonywanie zabiegów mających na celu ochronę torfowiska oraz usuwanie z jego terenu odpadów. Działania te są istotne dla ochrony torfowisk, dla których głównym zagrożeniem jest odwadnianie i zarastanie. Dzięki realizacji programu rolnośrodowiskowego rolnik będzie mógł przyczynić się do zachowania cennych siedlisk i gatunków w rejonie Torfowisk Orawsko-Nowotarskich, za co otrzyma rekompensatę finansową. 5

6 Krok po kroku czyli jak przystąpić do programu rolnośrodowiskowego? Krok po kroku czyli jak przystąpić do programu rolnośrodowiskowego? Rolnik może przystąpić do programu rolnośrodowiskowego jeśli: posiada numer identyfikacyjny, posiada minimum 1 ha działek rolnych w gospodarstwie, minimalna powierzchnia do płatności to 0,1 ha, zobowiąże się do gospodarowania zgodnie z planem rolnośrodowiskowym przez 5 lat, spełnia warunki przyznania płatności w ramach określonych pakietów i wariantów. Jak podjąć się realizacji programu rolnośrodowiskowego? 1. Zgłosić się do doradcy rolnośrodowiskowego w Ośrodku Doradztwa Rolniczego w gminie, który wstępnie zakwalifikuje gospodarstwo do określonego pakietu oraz przygotowania planu działalności rolnośrodowiskowej. 2. W przypadku wyboru pakietów przyrodniczych (4 i 5) skontaktować się z ekspertem przyrodniczym (rok przed przystąpieniem do programu). Ekspert wykona dokumentację przyrodniczą: ornitologiczną lub botaniczną. Koszty ekspertyzy zwracane są wraz z pierwszą płatnością. Lista ekspertów znajduje się na stronie 3. Ustalić, czy teren jest położony na obszarze Natura 2000, co daje możliwość wyższych dopłat. 4. Uzyskać opinię regionalnego dyrektora ochrony środowiska o zgodności zawartości dokumentacji przyrodniczej ze stanem faktycznym siedlisk. 5. Wypełnić odpowiedni wniosek o płatność, znajdujący się na stronie: 6. Po sporządzeniu planu działalności rolnośrodowiskowej, złożyć wniosek wraz z wymaganymi załącznikami w Biurze Powiatowym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w terminie 15 marca 15 maja. 6

7 Więcej informacji o rolnictwie i sieci Natura 2000 Więcej informacji o rolnictwie i sieci Natura 2000 Informacje o Naturze Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Programy rolnośrodowiskowe infolinia: Małopolski oddział ARiMR w Krakowie, ul. Lubicz 25, tel Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie (lista ekspertów przyrodniczych) ul. Pszczelińska 99, Brwinów, tel Centrum Doradztwa Rolniczego, Oddział w Krakowie ul. Meiselsa 1, Kraków, tel , Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi informacje o PROW Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie informacje o Naturze 2000 w Małopolsce tel Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska informacje o Naturze Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie Praktyczne porady Natura 2000 i turystyka 7

8 Wsparcie udzielone przez Islandię, Lichtenstein oraz Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego Supported by a grant from Iceland, Liechtenstein and Norway through the EEA Financial Mechanism Warunki zarządzania obszarem dorzecza i ochroną różnorodności biologicznej dla zapewnienia zrównoważonego rozwoju obszarów cennych przyrodniczo na przykładzie zlewni Czarnej Orawy stanowiącej część transgranicznego dorzecza Dunaju pl 0490 Tekst: Magdalena Banach Zdjęcia: Magdalena Banach, Mariusz Skwara, Stanisław Tworek