PROW PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY W PIGUŁCE

Transkrypt

1 PROW PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY W PIGUŁCE Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach pomocy technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Publikacja opracowana w Departamencie Płatności Bezpośrednich Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

2 2

3 PROW PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY W PIGUŁCE SŁOWO WSTĘPNE Życie każdego z nas jest i będzie związane z terenami wiejskimi, jeśli nie zawodowo, to chociażby rekreacyjnie. Mądrość polskich rolników i ich szacunek dla ziemi, poszanowanie otaczającego środowiska sprawiło, że na tle Unii Europejskiej nasze obszary wiejskie wyróżniają się dobrym stanem środowiska naturalnego i pięknymi, urozmaiconymi krajobrazami obszarów rolniczych. Dzięki temu zamiast odtwarzać cenne siedliska i reintrodukować gatunki zwierząt, w Polsce wystarczy zadbać o zachowanie w tym zakresie status quo. Rolnictwo zapewnia żywność społeczeństwu, a obszary wiejskie mają wielką wartość jako dobra publiczne niosące walory środowiskowe, krajobrazowe i rekreacyjne. Od 2004 roku, od momentu przystąpienia do Unii Europejskiej, Polska objęta jest Wspólną Polityką Rolną. Zrównoważone rolnictwo, mające na celu zachowanie lub odtworzenie przyrodniczych walorów wsi, jest wspierane w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata i Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Dzięki wsparciu finansowemu w ramach PROW polscy rolnicy prowadzą coraz nowocześniejsze gospodarstwa, dorównujące tym ze starej Unii, a jednocześnie gospodarują, zgodnie z celami WPR, w sposób zrównoważony zasobami naturalnymi, zachowując wyjątkowy krajobraz polskiej wsi z mozaikową strukturą pól uprawnych oraz licznymi miedzami, które stwarzają sprzyjające warunki dla bytowania dziko żyjących zwierząt i roślin. Wsparcie rolników w działaniach na rzecz przyrody i zachowania różnorodności biologicznej na terenach wiejskich jest prowadzone między innymi w ramach działania Program rolnośrodowiskowy jak również działania Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne objętych Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Działania te stanowią zachętę dla rolników, którzy w nowoczesny sposób chcą chronić bogate dziedzictwo przyrodnicze polskiej wsi. Marek Sawicki Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi 1

4 WSTĘP Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) jest jednym z wielu działań dostępnych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (PROW ). Jest to instrument finansowy pozwalający realizować na gruntach rolnych w gospodarstwie przedsięwzięcia służące ochronie środowiska. Program rolnośrodowiskowy jest dostępny na terenie całego kraju. Beneficjentem może być rolnik posiadający gospodarstwo rolne położone na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Program rolnośrodowiskowy ma charakter 5-letniego zobowiązania, które rolnik podejmuje dobrowolnie poprzez złożenie wniosku rolnośrodowiskowego (stanowiącego część wniosku o płatności bezpośrednie) i gospodarowanie zgodnie z planem działalności rolnośrodowiskowej. Rolnik zainteresowany skorzystaniem z tego działania ma szeroki wachlarz możliwości wyboru, w zależności od tego, na jakich obszarach prowadzi działalność rolniczą oraz od tego, co i jak chce uprawiać lub hodować. Na program składa się 9 pakietów, te zaś podzielone są na 49 wariantów. Pakiety programu rolnośrodowiskowego: Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone; Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne; Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone; Pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000; Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000; Pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie; Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie; Pakiet 8. Ochrona gleb i wód; Pakiet 9. Strefy buforowe. Wszystkie wymogi, jakie musi spełnić rolnik, określone są szczegółowo w rozporządzeniu wdrażającym to działanie i materiałach informacyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Przed podjęciem decyzji skorzystaniu z instrumentów wsparcia, należy zasięgnąć szczegółowych informacji w zakresie obowiązujących terminów, dokumentów, wymogów i zapoznać się z obowiązującymi w ramach tego działania przepisami. Bardzo ważną rolę we wdrażaniu programu rolnośrodowiskowego pełni doradca rolnośrodowiskowy. Nie tylko pomaga sporządzić niezbęd- 2

5 PROW PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY W PIGUŁCE ne dokumenty, ale również doradza i opiekuje się gospodarstwem rolnośrodowiskowym w trakcie 5-letniej realizacji tego przedsięwzięcia. Program rolnośrodowiskowy jest realizowany w Polsce od 2004 roku. Beneficjenci programu gospodarują na obszarach przyrodniczo cennych takich jak Natura 2000, ale również w obszarach intensywnej gospodarki rolnej. Zwracają oni uwagę na zalety wynikające z realizacji tego programu, takie jak: zachowanie cennych łąk i pastwisk, na których gnieżdżą się interesujące ptaki lub rosną chronione gatunki roślin oraz korzystny wpływ na warunki glebowe. Program rolnośrodowiskowy, poprzez dużą ilość dostępnych działań, może być realizowany przez każde gospodarstwo, które się zdecyduje gospodarować w zgodzie z ochroną przyrody. PAKIETY ROLNOŚRODOWISKOWE Informacje dotyczące poszczególnych pakietów zamieszczone poniżej należy potraktować jako opis ogólny. Szczegółowe informacje oraz wytyczne programu rolnośrodowiskowego w ramach PROW zawarte są w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Program rolnośrodowiskowy objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (Dz. U. Nr 33, poz. 262, z póź.zm.), zwanym rozporządzeniem rolnośrodowiskowym. PAKIET 1. Rolnictwo zrównoważone Rolnictwo zrównoważone jest systemem gospodarowania, który ma na celu promowanie zrównoważonego sposobu prowadzenia działalności rolniczej, polegającego na racjonalnym wykorzystywaniu zasobów przyrody i ograniczeniu negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko. Podstawą tego pakietu jest odpowiednie zmianowanie i dobór roślin oraz 3

6 ograniczenie nawożenia. Pakietem tym musi zostać objęty cały obszar gospodarstwa. Wymogi pakietu odnoszą się do wszystkich użytków w gospodarstwie, jednak płatność rolnośrodowiskowa przyznawana jest jedynie do działek rolnych użytkowanych jako grunty orne. PAKIET 2. Rolnictwo ekologiczne Rolnictwo ekologiczne polega na prowadzeniu produkcji rolnej w sposób wykorzystujący naturalne procesy zachodzące w gospodarstwie rolnym. Zakazane jest stosowanie jakichkolwiek substancji syntetycznych. Substancja organiczna pozyskiwana jest w wyniku stosowania nawozów organicznych i odpowiedniego zmianowania. Odpowiednie następstwo roślin ma również znaczenie w zwalczaniu agrofagów. Warunkiem przystąpienia do realizacji tego pakietu jest prowadzenie produkcji rolniczej zgodnie z przepisami o rolnictwie ekologicznym oraz zgodnie z najlepszą wiedzą i kulturą rolną, przy zachowaniu należytej dbałości o stan fitosanitarny roślin i ochronę gleby. Płatność rolnośrodowiskowa przyznawana jest zarówno do gospodarstw ekologicznych, jak i gospodarstw przestawiających się na produkcję metodami ekologicznymi w zróżnicowanej wysokości. W ramach pakietu, płatność przyznawana jest do działek rolnych użytkowanych jako grunty orne, trwałe użytki zielone lub sady. PAKIET 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone 4 Celem tego pakietu jest ochrona bądź utrzymanie walorów przyrodniczych trwałych użytków zielonych (TUZ). W ramach wskazanego pakietu trwałe użytki zielone mogą być użytkowane w sposób kośny, pastwiskowy bądź kośno-pastwiskowy. W okresie 5-letniego zobowiązania rolnośrodowiskowego istnieje możliwość zmiany sposobu użytkowania. Płatność rolnośrodowiskowa przyznawana jest do działek rolnych użytkowanych jako trwałe użytki zielone.

7 PROW PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY W PIGUŁCE PAKIET 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000 PAKIET 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000 Celem tych pakietów jest ochrona cennych przyrodniczo siedlisk i zagrożonych gatunków ptaków. Powodem zmniejszania się powierzchni siedlisk jest między innymi zaniechanie użytkowania rolniczego. Użytki zielone o wysokich walorach przyrodniczych mają niejednokrotnie niską wartość paszową. Innym zagrożeniem dla tych terenów jest intensyfikacja gospodarki prowadząca do ubożenia roślinności na trwałych użytkach zielonych. Wymogi w ramach tych dwóch pakietów są takie same i odnoszą się do takich samych siedlisk, położonych w zależności od pakietu poza lub na obszarach Natura Płatność rolnośrodowiskowa przyznawana jest do działek rolnych użytkowanych jako trwałe użytki zielone, na których występują siedliska lęgowe określonych gatunków ptaków (wariant 4.1 i 5.1) bądź zbiorowiska roślinne wykazujące cechy określonych siedlisk przyrodniczych (dla wariantów i ). Warianty 4.10 i 5.10 obejmują użytki przyrodnicze. Warunkiem przystąpienia do Pakietu 4. i Pakietu 5. jest przygotowanie wraz z ekspertem przyrodniczym (botanikiem/ornitologiem) dokumentacji przyrodniczej. PAKIET 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie Celem tego pakietu jest zachowanie lokalnych odmian roślin uprawnych. Realizacja założeń poszczególnych wariantów ma się przyczynić do rozszerzenia dostępności materiału siewnego lokalnych odmian roślin uprawnych oraz ich upowszechnienia. Ochroną objęte zostały także sady tradycyjne. 5

8 Gatunki lokalnych odmian roślin uprawnych objęte pakietem (dla wariantu 6.1 i 6.2): krzyca (Secale cereale var multicale (roślina dwuletnia)), pszenica płaskurka (Triticum diccocum), pszenica samopsza (Triticum monococcum), proso (Panicum miliaceum L.), owies szorstki (Avena strigosa Schreb.), lnicznik siewny (Camelina sativa L.), komonica błotna (Lotus uliginosus Schkuhr (roślina wieloletnia)), nostrzyk biały (Melilotus alba Medik.), sałata łodygowa (szparagowa) (Lactuca sativa L. var. angustana hort. Ex), lędźwian siewny (Lathyrus sativus L.), soczewica jadalna (Lens culinaris Medik.), pasternak (Pastinaca sativa L. (roślina dwuletnia)). PAKIET 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie Celem tego pakietu jest ochrona zagrożonych wyginięciem rodzimych ras zwierząt gospodarskich. Warunkiem przystąpienia do realizacji Pakietu 7. jest utrzymywanie przez rolnika wpisanych do księgi hodowlanej krów, klaczy, loch lub owiec matek ras wymienionych poniżej, objętych programem ochrony zasobów genetycznych. W celu zakwalifikowania zwierząt do programu ochrony zasobów genetycznych należy zgłosić się do podmiotu upoważnionego do realizacji lub koordynacji działań w zakresie ochrony zasobów genetycznych oraz podmiotu prowadzącego księgę hodowlaną lub podmiotu prowadzącego ocenę wartości użytkowej zwierząt. Gatunki objęte pakietem: Gatunek Bydło Konie Owce Świnie Rasa Bydło rasy polskiej czerwonej, bydło rasy białogrzbietej, bydło rasy polskiej czerwonobiałej, bydło rasy polskiej czarno-białej Koniki polskie, konie huculskie, konie małopolskie, konie śląskie, konie wielkopolskie, konie zimnokrwiste w typie sokólskim, konie zimnokrwiste w typie sztumskim Owce rasy wrzosówka, owce rasy świniarka, owce olkuskie, polskie owce górskie odmiany barwnej, owce rasy merynos odmiany barwnej, owce uhruskie, owce wielkopolskie, owce żelaźnieńskie, owce rasy korideil, owce kamienieckie, owce pomorskie, owce rasy cakiel podhalański, owce rasy merynos polski w starym typie Świnie rasy puławskiej, świnie rasy złotnickiej białej, świnie rasy złotnickiej pstrej 6

9 PROW PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY W PIGUŁCE PAKIET 8. Ochrona gleb i wód Celem tego pakietu jest ochrona gleb i wód przed zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego. Liczne funkcje jakie pełni gleba w agrocenozach są w dużej mierze uzależnione od działalności rolniczej. Utrzymywanie roślinności w okresie zimowym między dwoma plonami głównymi w dużym stopniu ogranicza zanieczyszczenie gleb i wód związkami pochodzenia rolniczego. Stanowi ochronę przed erozją oraz bazę pokarmową dla wielu gatunków dziko żyjących zwierząt. W przypadku realizacji Pakietu 8. na gruntach położonych na obszarach zagrożonych erozją wodną, płatność rolnośrodowiskowa, w części przysługującej za realizację tego Pakietu na tych gruntach, jest przyznawana do powierzchni nie większej niż 60 % powierzchni tych gruntów. PAKIET 9. Strefy buforowe Celem pakietu jest ochrona przed zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego. Pasy zieleni utrzymywane szczególnie na granicy z ciekami wodnymi powstrzymują spływ biogenów do wód. Strefy buforowe i miedze śródpolne mają również duże znaczenie dla zachowania bioróżnorodności. Stanowią bazę pokarmową oraz schronienie dla wielu gatunków zwierząt, zwłaszcza ptaków, a także dla wrogów naturalnych szkodników upraw. 7

10 Wykaz pakietów rolnośrodowiskowych wraz z ich wariantami oraz stawkami płatności. PAKIETY SKOWE Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone Pakiet 2. WARIANTY ROLNOŚRODOWISKOWE Wariant 1.1. Zrównoważony system gospodarowania Wariant 2.1. Uprawy rolnicze (dla których zakończono okres przestawiania) Wariant 2.2. Uprawy rolnicze (w okresie przestawiania) Wariant 2.3. Trwałe użytki zielone (dla których zakończono okres przestawiania) Wariant 2.4. Trwałe użytki zielone (w okresie przestawiania) Wariant 2.5. Uprawy warzywne (dla których zakończono okres przestawiania) Wariant 2.6. Uprawy warzywne (w okresie przestawiania) Wariant 2.7. Uprawy zielarskie (dla których zakończono okres przestawiania) Wariant 2.8. Uprawy zielarskie (w okresie przestawiania) Wariant 2.9. Uprawy sadownicze i jagodowe (dla których zakończono okres przestawiania) Wariant Uprawy sadownicze i jagodowe (w okresie przestawiania) Wariant Pozostałe uprawy sadownicze i jagodowe (dla których zakończono okres przestawiania) Wariant Pozostałe uprawy sadownicze i jagodowe (w okresie przestawiania STAWKI PŁATNOŚCI ROLNOŚRODOWI- ROLNOŚRODOWISKO- 840 zł/ha w1 i 2 roku 330 zł/ha w 1 i 2 roku 1550 zł/ha w 1 i 2 roku, uprawy roślin wieloletnich również w 3 roku 1150 zł/ha w 1 i 2 roku, uprawy roślin wieloletnich również w 3 roku 1800 zł/ha w 1, 2 i 3 roku 800 zł/ha w 1, 2 i 3 roku WYCH 360 zł/ha 790 zł/ha 260 zł/ha 1300 zł/ha 1050 zł/ha 1540 zł/ha 650 zł/ha 160 zł/ha * 160 zł/ha * 790 zł/ha w kolejnych latach 260 zł/ha w kolejnych latach 1300 zł/ha w kolejnych latach 1050 zł/ha w kolejnych latach 1540 zł/ha w kolejnych latach 650 zł/ha w kolejnych latach 8

11 PROW PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY W PIGUŁCE Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone Pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000 Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000 Pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie Wariant 3.1. Ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach Wariant 4.1.Ochrona siedlisk lęgowych ptaków Wariant 4.2. Mechowiska Wariant 4.3. Szuwary wielkoturzycowe Wariant 4.4. Łąki trzęślicowe i selernicowe Wariant 4.5. Murawy ciepłolubne Wariant 4.6. Półnaturalne łąki wilgotne Wariant 4.7. Półnaturalne łąki świeże Wariant 4.8. Bogate gatunkowo murawybliźniczkowe Wariant 4.9. Słonorośla Wariant Użytki przyrodnicze Wariant 5.1.Ochrona siedlisk lęgowych ptaków Wariant 5.2. Mechowiska Wariant 5.3. Szuwary wielkoturzycowe Wariant 5.4. Łąki trzęślicowe i selernicowe Wariant 5.5. Murawy ciepłolubne Wariant 5.6. Półnaturalne łąki wilgotne Wariant 5.7. Półnaturalne łąki świeże Wariant 5.8. Bogate gatunkowo murawy bliźniczkowe Wariant 5.9. Słonorośla Wariant Użytki przyrodnicze Wariant 6.1. Produkcja towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych Wariant 6.2. Produkcja nasienna towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych Wariant 6.3. Produkcja nasienna na zlecenie banku genów Wariant 6.4. Sady tradycyjne Wariant 7.1. Zachowanie lokalnych ras bydła Wariant 7.2. Zachowanie lokalnych ras koni Wariant 7.3. Zachowanie lokalnych ras owiec Wariant 7.4. Zachowanie lokalnych ras świń 500 zł/ha 1200 zł/ha 1200 zł/ha 800 zł/ha 1200 zł/ha 1200 zł/ha 800 zł/ha 800 zł/ha 800 zł/ha 1190 zł/ha 550 zł/ha 1370 zł/ha 1390 zł/ha 910 zł/ha 1390 zł/ha 1380 zł/ha 840 zł/ha 840 zł/ha 870 zł/ha 1190 zł/ha 550 zł/ha 570 zł 800 zł/ha 4700 zł/ha 2100 zł/ha 1140 zł/szt zł/szt. 320 zł/szt. 570 zł/szt. 9

12 Pakiet 8. Ochrona gleb i wód Wariant 8.1. Wsiewki poplonowe 458 zł/ha ** 420 zł/ha Wariant 8.2. Międzyplon ozimy 420 zł/ha Pakiet 9. ** Strefy buforowe Wariant 8.3. Międzyplon ścierniskowy Wariant 9.1. Utrzymanie 2-metrowych stref buforowych Wariant 9.2. Utrzymanie 5-metrowych stref buforowych Wariant 9.3. Utrzymanie 2-metrowych miedz śródpolnych Wariant 9.4. Utrzymanie 5-metrowych miedz śródpolnych 750 zł/ha ** 400 zł/ha 690 zł/ha ** 44 zł/100 mb 110 zł/100 mb 40 zł/100 mb 100 zł/100 mb * w przypadku uprawy orzecha włoskiego przed upływem 6 sezonów wegetacyjnych, jeżeli taka uprawa stanowi co najmniej 40% wszystkich drzew tego gatunku. ** w przypadku gruntów położonych na obszarach zagrożonych erozją wodną WAŻNE ADRESY Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi ul. Wspólna 30, Warszawa tel. (22) , fax (22) , (22) kancelaria@minrol.gov.pl, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ul. Poleczki 33, Warszawa, tel , fax (22) info@arimr.gov.pl, Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie ul. Pszczelińska 99, Brwinow tel. (22) , (22) sekretariat@cdr.gov.pl, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska ul. Wawelska 52/54, Warszawa tel. (22) , fax (22) kancelaria@gdos.gov.pl, Ministerstwo Środowiska ul. Wawelska 52/54, Warszawa tel. (22) info@mos.gov.pl, 10

13 PROW PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY W PIGUŁCE NOTATKI 11

14 Tytuł: Program rolnośrodowiskowy objęty PROW w pigułce Zdjęcia: MRiRW Copyright by Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa 2011 Całość, ani poszczególne części tego opracowania nie mogą być reprodukowane w jakikolwiek sposób i rozpowszechniane bez uprzedniej zgody Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Wydanie I Realizacja wydawnicza Agencja Reklamowa STUDIO L 12

15 PROW PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY W PIGUŁCE 13

16 WYDAWCA: MINISTERSTWO ROLNICTWA I ROZWOJU WSI DEPARTAMENT PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNICH UL. WSPÓLNA WARSZAWA TEL. (22) FAKS. (22)