WYKORZYSTANIE PUŁAPEK KOŁNIERZOWYCH DO OCENY

Transkrypt

1 WYKORZYSTANIE PUŁAPEK KOŁNIERZOWYCH DO OCENY ZAGĘSZCZENIA POPULACJI MIERNIKOWCOWATYCH (GEOMETRIDAE) W DRZEWOSTANACH DĘBOWYCH Badania finansowane przez Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych w latach T. Jaworski, A. Kolk, L. Sukovata, T. Jabłoński, R. Plewa, G. Tarwacki, S. Ślusarski, W. Janiszewski Aktualne problemy ochrony lasu. Będlewo, października 2016 r.

2 Problem Drzewostany dębowe w Polsce są stale narażone na uszkodzenia powodowane przez owady liściożerne (foliofagi).

3 Problem Powtarzający się w kolejnych latach ubytek aparatu asymilacyjnego (defoliacja) powoduje spadek przyrostu, obniżenie kondycji zdrowotnej drzew i zwiększa ich podatność na inne niekorzystne czynniki abiotyczne (susza) i biotyczne (szkodniki wtórne, patogeny grzybowe).

4 Problem Aktualnie do najważniejszych foliofagów dębu należą gąsienice dwóch gatunków motyli z rodziny miernikowcowatych (Geometridae), tj. piędzika przedzimka (Operophtera brumata) i siewieraka (Operophtera fagata). bugguide.net

5 powierzchnia zabiegów ochronnych [ha] Problem Dynamika liczebności miernikowców i zwójek w drzewostanach dębowych Wesołowski T., Rowiński P Tree defoliation by winter moth Operophtera brumata L. during an outbreak affected by structure of forest landscape. Forest Ecology and Managment 221:

6 Problem Do oceny przyszłego zagrożenia drzewostanów dębowych przez najważniejsze gatunki foliofagów niezbędne jest wykorzystanie metod prognostycznych. Metody określania zagrożenia drzewostanów dębowych w Polsce: wzrokowa ocena defoliacji (czynności obowiązkowe; Instrukcja ochrony lasu, 2012) liczba gąsienic w koronach ściętych drzew, obserwacja opadu ekskrementów na tzw. bukietach, liczba samic na opaskach lepowych (Operophtera spp., Erannis defoliaria, Agriopis leucophaearia), pułapki feromonowe (samce Operophtera), ocena zagęszczenia jaj na pędach (Operophtera, T. viridana), liczba odchodów na tackach lepowych, odłowy do światła (Operophtera spp., Euproctis spp.),

7 Problem Ocena poziomu defoliacji Zalety: względna łatwość i szybkość wykonania Wady: doraźny charakter, służy raczej tylko do podjęcia decyzji o ograniczaniu liczebności foliofagów lub zaniechaniu takich działań, nie pozwala na ocenę zagrożenia w kolejnym sezonie, ocena wzrokowa = błąd subiektywizmu oceniającego.

8 Problem Pozostałe metody Wady: brak jednolitej metody prognozowania = dane różnego typu = brak możliwości porównania, trudności w ustaleniu faktycznego zagrożenia na podstawie odłowów samców za pomocą pułapek feromonowych czy świetlnych, duża pracochłonność, problemy techniczne (częstotliwość kontroli pułapek, zaniżanie liczby osobników), subiektywizm oceny.

9 Cel Brak jednolitej, miarodajnej metody oceny zagęszczenia populacji piędzików, co utrudnia prognozowanie zagrożenia drzewostanów ze strony tych owadów. Ocena taka może być przeprowadzona w oparciu o informację na temat liczebności samic wchodzących jesienią na pnie dębów w celu złożenia jaj w ich koronach, bowiem jest ona powiązana z zagęszczeniem larw powodujących defoliację. Samice miernikowców mogą być odławiane za pomocą kilku typów pułapek, z których najczęściej stosowane są pułapki lepowe. Porównanie skuteczności odłowu samic Operophtera za pomocą różnych typów pułapek.

10 Teren badań Nadleśnictwo Typ drzewostanu starszy Krotoszyn młodszy starszy Strzelce młodszy starszy Rudka młodszy Leśnictwo Oddział/ wydzielenie Gatunek dominujący Wiek Starylas 6a Dbs 123 Kuklinów 276d Dbs 155 Sokołówka 7a Dbs 45 Kuklinów 276j Dbb 66 Maziarnia 129j, 130b Dbs 130 Hrubieszów 227b Dbs 140 Matcze 73b Dbs 75 Hrubieszów 224d Dbs 73 Wdowin 267b Dbs 175 Wdowin 242h Dbs 176 Wdowin 341a Dbs 49 Brańsk 98c Dbs 61

11 Metodyka badań Odłowy samic Operophtera za pomocą pułapek lepowych, kołnierzowych po 5 pułapek obu rodzajów na każdej powierzchni Pułapka (opaska) Pułapka Geolas Brak różnic pomiędzy średnim obwodem drzew z opaskami i pułapkami

12 Metodyka badań Odłowy samic Operophtera za pomocą naziemnych własnej konstrukcji po 5 pułapek obu rodzajów na każdej powierzchni Pułapka typu P pokrywająca powierzchnię 1 m 2 gleby Pułapka typu T imitująca pień drzewa

13 Wyniki Odłowy samic Operophtera za pomocą pułapek kołnierzowych i lepowych - jesień 2013 r. Licza odłowionych samic / pułapkę / dobę U=0,00, Z=2,61, p=0,009 U=0,00, Z=2,61, p=0,009 n.s. powierzchnia: RUDK_MS U=1,00, Z=2,40, p=0,016 powierzchnia: RUDK_SS U=1,00, Z=2,40, p=0,016 Średnia Średnia±Błąd std powierzchnia: STRZ_MS n.s. 0 powierzchnia: STRZ_SS powierzchnia: KROT_MS Typ pułapki powierzchnia: KROT_SS

14 Wyniki Odłowy samic Operophtera za pomocą pułapek kołnierzowych i lepowych - jesień 2014 r. 4,0 Liczba odłowionych samic/pułapkę/dobę 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 P>0,05 Powierzchnia: KROT_SS P>0,05 Powierzchnia: RUDK_MS U=2,5; Z=1,98; p=0,047 P>0,05 Powierzchnia: KROT_MS P>0,05 Powierzchnia: RUDK_SS U=1; Z=2,3; p=0,021 P>0,05 Powierzchnia: STRZ_MS U=0; Z=2,5; p=0,012 Powierzchnia: KROT_SN U=2,5; Z=1,98; p=0,047 Powierzchnia: STRZ_SS Powierzchnia: KROT_MN Średnia Średnia±Błąd std U=1,5; Z=2,19; p=0,028 U=0; Z=2,5; p=0,012 U=0; Z=2,5; p=0,012 Powierzchnia: RUDK_MN Powierzchnia: RUDK_SN Powierzchnia: STRZ_MN Powierzchnia: STRZ_SN

15 Wyniki Odłowy samic Operophtera za pomocą pułapek kołnierzowych i lepowych - jesień 2015 r. Liczba odłowionych samic / pułapkę / dobę 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 U=0,5, Z=2,50, p=0,012 U=0,00, Z=2,61, p=0,009 U=3,0,Z=-1,98, p=0,047 n.s. powierzchnia: KROT_SS n.s. powierzchnia: RUDK_MS n.s. powierzchnia: KROT_MS powierzchnia: RUDK_SS n.s. n.s. powierzchnia: STRZ_MS U=0,00, Z=2,61, p=0,009 powierzchnia: KROT_SN U=0,00, Z=2,61, p=0,009 Średnia Średnia±Błąd std powierzchnia: STRZ_SS U=0,00, Z=2,61, p=0,009 powierzchnia: KROT_MN U=0,00, Z=2,61, p=0,009 0,0 powierzchnia: RUDK_MN powierzchnia: RUDK_SN Typ pułapki powierzchnia: STRZ_MN powierzchnia: STRZ_SN

16 Wyniki Odłowy samic Operophtera za pomocą pułapek naziemnych - jesień 2013 r. 2,0 1,8 1,6 1,4 U=0,00, Z=-2,61, p=0,009 n.s. n.s. Średnia Średnia±Błąd std 1,2 1,0 Liczba odłowionych samic / dobę 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 2,0 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 P T Powierzchnia: KROT_SS n.s. P T Powierzchnia: KROT_MS n.s. n.s. P T Powierzchnia: STRZ_MS 0,4 0,2 0,0 P T P T P T Powierzchnia: STRZ_SS Powierzchnia: RUDK_MS Powierzchnia: RUDK_SS Typ pułapki

17 Wyniki Zależność pomiędzy liczbą samic Operophtera w pułapkach kołnierzowych a przyszłą defoliacją koron drzew drzewostany młodsze drzewostany starsze R=0,59; p<0,05 50 R=0,67; p<0, Średnia defoliacja [%] Średnia defoliacja [%] ,5 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 Średnia liczba samic Operophtera [n/pułapkę/dobę] Średnia liczba samic Operophtera [n/pułapkę/dobę]

18 Poszukiwane powierzchnie do przeprowadzenia doświadczeń dotyczących zagęszczenia Operophtera i przyszłej defoliacji Wymagania: spodziewane duże zagęszczenie piędzików jesienią 2016 r. dominacja dębu w drzewostanie, wiek powyżej 80 lat, preferowane siedliska Lśw, LMśw, wyłączenie powierzchni z zabiegów zwalczania

19 Podsumowanie Pułapki kołnierzowe dają bardziej wiarygodną informację o zagęszczeniu populacji Operophtera wchodzących jesienią w korony drzew żywicielskich w porównaniu do np. pułapek lepowych (zaniżenie liczebności spowodowane żerowaniem ptaków i błędem kontrolującego). Pułapki kołnierzowe mogą być wykorzystywane do oceny zagęszczenia populacji Operophtera w drzewostanach dębowych, a tym samym do oceny zagrożenia tych drzewostanów przez omawianą grupę foliofagów.

20 Dziękuję za uwagę