IDENTYFIKACJA OBSZARÓW O NISKIEJ ZDROWOTNOSCI DRZEWOSTANÓW

Transkrypt

1 IDENTYFIKACJA OBSZARÓW O NISKIEJ ZDROWOTNOSCI DRZEWOSTANÓW W ŚWIETLE WYNIKÓW MONITORINGU LASÓW Z LAT Paweł Lech Jadwiga Małachowska Robert Hildebrand Zakład Zarządzania Zasobami Leśnymi Instytut Badawczy Leśnictwa

2 Defoliacja i drzewa martwe w ocenie stanu lasu ICP Forests 15% defoliacji 60% defoliacji 90% defoliacji Klasyfikacja defoliacji drzew wg. ICP Forests Klasa defoliacji Zakres [%] Opis klasy defoliacji Ocena drzewa Bez defoliacji Lekka defoliacja Średnia defoliacja Silna defoliacja Drzewa martwe Nie uszk. Uszkodzone Martwe Frekwencja drzew w 5% przedziałach defoliacji na powierzchniach ML w Europie w 2013 roku Technical Report 2014, ICP Forests 2

3 SPO MI 2/2 SPO MI 2/2 Nadleśnictwo Bielsko Defoliacja śr.: 33,6% Odbarwienie śr.: 3,5% Defoliacja śr.: 27,6% Odbarwienie śr.: 4,4% Defoliacja śr.: 28,0% Odbarwienie śr.: 3,6% Defoliacja śr.: 24,4% Odbarwienie śr. 1,2% 3

4 Liczba drzew usuniętych Charakterystyka danych z SPO II rzędu z lat Gatunek Liczba SPO Wiek w 2000 r. żywych w 2000 r. usuniętych do 2014 r. % drzew usuniętych do 2014 r. Zakres defoliacji średniorocznej [%] So ,06 22,2 26,0 Św ,09 22,8 27,9 Db ,58 22,4 32,0 Bk ,00 13,7 21,1 Razem ,83 22,3 26,3 Liczba drzew usuwanych z SPO II w latach Średnia defoliacja gatunków w latach Sosna Świerk Dąb Buk Razem 35 Sosna Świerk Dąb Buk Defoliacja [%]

5 Założenia analizy Punkt wyjścia: 1. Ocena stanu zdrowotnego lasu odwołująca się jedynie do charakterystyk bieżących jest niewystarczająca; 2. Brak zależności pomiędzy defoliacją średnioroczną dla gatunku, a zamieraniem/usuwaniem drzew; 3. Brak empirycznych przesłanek klasyfikowania drzew pod względem zdrowotności wyrażanej za pomocą defoliacji. Cel: 1. Opracowanie metody oceny stanu zdrowotnego lasów uwzględniającej zarówno wyniki określania defoliacji, jak i zamieranie drzew; 2. Wykonanie oceny stanu lasów z zastosowaniem opracowanej metody dla 2 okresów i porównanie uzyskanych wyników. Metoda: 1. Określenie poziomu defoliacji krytycznej dla gatunków, jako narzędzia klasyfikowania drzew pod względem zdrowotności; 2. Uwzględnienie w ocenie stanu lasów drzew zamarłych i usuniętych z SPO, o złym stanie zdrowotnym w momencie wycięcia. 5

6 Liczba drzew Defoliacja krytyczna (warianty eksperymentu) Definicja ładunku krytycznego (critical load) A quantitative estimate of an exposure to one or more pollutants below which significant harmful effects on specified sensitive elements of the environment do not occur according to present knowledge. (Nilsson and Grennfelt 1988) Klasa zdr. Zdrowe Osłabione 2500 Warianty Symbol Defoliacja Symbol Defoliacja Symbol Defoliacja Z_25 25% i mniej Z_30 30% i mniej Z_35 35% i mniej O_25 30% i więcej O_30 35% i więcej O_35 40% i więcej Wariant 25% Wariant 30% Wariant 35% Liczebność drzew w klasach zdrowotności w zależności od przyjętej wartości krytycznej defoliacji W podobnym znaczeniu występuje pojęcie krytyczny poziom (critical level). Koncepcja krytycznego poziomu defoliacji Krytyczny poziom defoliacji to taka wartość defoliacji (zastosowanej jako kryterium zdrowotności drzew), przy której liczba drzew danego gatunku zaklasyfikowanych jako zdrowe nie zmniejsza się w określonym czasie stabilność Z_25 O_25 Z_30 O_30 Z_35 O_35 M/U 6

7 Liczba drzew Liczba drzew Liczba drzew Liczba drzew Defoliacja krytyczna dla gatunków Sosna Świerk Z_25 O_25 Z_30 O_30 Z_35 O_35 M/U 0 Z_15 Z_20 Z_25 Z_30 Z_35 M/U Dąb Buk Z_25 O_25 Z_30 O_30 Z_35 O_35 M/U 0 Z_25 O_25 Z_30 O_30 Z_35 O_35 M/U 7

8 Prawdopodobieństwo dożycia Prawdopodobieństwo usunięcia CH Śmiertelność drzew Przyczyna usunięcia Symbol Warianty Kryteria klasyfikowania Kryteria klasyfikowania Kryteria klasyfikowania Symbol Symbol Defoliacja Klasa Krafta Defoliacja Klasa Krafta Defoliacja Klasa Krafta Choroba Konkurencja Trzebież CH_25 30% i więcej 1-3 CH_30 35% i więcej 1-3 CH_15 40% i więcej 1-3 K_25 30% i więcej 4-5 K_30 35% i więcej 4-5 K_15 40% i więcej 4-5 T_25 25% i mniej 1-5 T_30 30% i mniej 1-5 T_15 35% i mniej 1-5 Wariant 25% (buk) Wariant 30% (sosna, dąb) Wariant 15% (świerk) Prawdopodobieństwo dożycia drzew do 2014 roku 1,10 1,00 0,90 0,80 0,70 0,60 Prawdopodobieństwo usunięcia drzew w latach ,14 So_CH_30 0,12 Św_CH_15 Db_CH_30 0,1 Bk_CH_25 0,08 0,50 0,40 0,06 0,30 0,20 0,10 0,00 So_M/U Św_M/U Db_M/U Bk_M/U So_CH_30 Św_CH_15 Db_CH_30 Bk_CH_25 0,04 0,02 0 8

9 Ocena stanu zdrowotnego w2005 i 2014 roku Przyjęte zasady i kryteria wykonania oceny 1. Zastosowanie krytycznego poziomu defoliacji do klasyfikowania drzew żywych pod względem zdrowotności oraz określania przyczyny usunięcia, w przypadku drzew martwych i wyciętych; 2. Ograniczenie oceny do SPO zlokalizowanych w drzewostanach starszych niż 40 lat; 3. Wykluczenie z oceny SPO, na których udział ilościowy So, Św, Db i Bk był mniejszy niż 50%; 4. Waloryzowanie stanu zdrowotnego drzewostanu (SPO) łącznym udziałem drzew osłabionych w roku oceny (2005 lub 2014) i usuniętych w okresie 5 lat ( lub ); - do 25% drzew dobry stan zdrowotny % drzew stan ostrzegawczy % drzew zły stan zdrowotny - powyżej 75% bardzo zły stan zdrowotny drzewostanu 9

10 Charakterystyka danych z lat i Lata Gatunek Liczba SPO Wiek w 2000 r. żywych w 2000 r. usuniętych do 2005 r. % drzew usuniętych do 2005 r. Liczba CH do 2005 r. % CH usuniętych do 2005 zdrowych w 2005 r. % zdrowych w 2005 r. osłabionych w 2005 r. % osłabionych w 2005 r. So , , , ,1 Św , , , ,5 Db ,8 57 2, , ,6 Bk ,6 30 1, , ,6 Razem , , , ,8 Lata Gatunek Liczba SPO Wiek w 2009 r. żywych w 2009 r. usuniętych do 2014 r. % drzew usuniętych do 2014 r. Liczba CH do 2014 r. % CH usuniętych do 2014 CH drzewa usunięte, których defoliacja w roku poprzedzającym stwierdzenie usunięcia przekraczała poziom krytyczny zdrowych w 2014 r. % zdrowych w 2014 r. osłabionych w 2014 r. % osłabionych w 2014 r. So , , , ,8 Św , , , ,9 Db ,1 44 2, , ,6 Bk ,8 7 0, ,9 88 8,1 Razem , , , ,2 10

11 SOSNA: udział drzew osłabionych i usuniętych (CH) na SPO Rok Łączna liczba SPO % SPO o udziale drzew osłabionych i usuniętych =< 25% 25-50% 50-75% % ,1 12,1 2,2 3, ,0 6,2 1,3 0,5 11

12 ŚWIERK: udział drzew osłabionych i usuniętych (CH) na SPO Rok Łączna liczba SPO % SPO o udziale drzew osłabionych i usuniętych (CH) =< 25% 25-50% 50-75% % ,8 6,7 38,5 51, ,3 19,8 24,4 46,5 12

13 DĄB: udział drzew osłabionych i usuniętych (CH) na SPO Rok Łączna liczba SPO % SPO o udziale drzew osłabionych i usuniętych =< 25% 25-50% 50-75% % ,0 28,4 15,7 3, ,0 23,8 5,7 11,5 13

14 BUK: udział drzew osłabionych i usuniętych (CH) na SPO Rok Łączna liczba SPO % SPO o udziale drzew osłabionych i usuniętych =< 25% 25-50% 50-75% % ,5 12,2 11,2 2, ,4 4,2 1,4 0,0 14

15 GATUNKI RAZEM: udział drzew osłabionych i usuniętych (CH) na SPO Rok Łączna liczba SPO % SPO o udziale drzew osłabionych i usuniętych =< 25% 25-50% 50-75% % ,8 13,2 7,9 8, ,2 8,3 3,2 4,3 15

16 Wnioski Spośród 4 analizowanych gatunków najgorszym stanem zdrowotnym zarówno w 2005 jak i 2014 roku cechował się świerk, natomiast najlepszym buk i sosna (zwłaszcza w roku 2005). Sosna, dąb i buk wykazały poprawę stanu zdrowotnego pomiędzy rokiem 2005 i Wyrażało się to mniejszym odsetkiem powierzchni o wysokim udziale na SPO drzew osłabionych i usuniętych z przyczyn zdrowotnych oraz wyższym odsetkiem powierzchni o niskim udziale drzew osłabionych. Świerk cechował się niską zdrowotnością na całym obszarze występowania na SPO ML w Polsce, zarówno w 2005 jak i 2014 roku. Relatywnie najlepszą kondycją charakteryzowały się świerczyny położone w obrębie Bałtyckiej Krainy przyrodniczo-leśnej oraz w Sudetach (tylko w roku 2014), gdzie stwierdzono największą poprawę zdrowotności drzewostanów świerkowych pomiędzy latami 2005 i Wykonane analizy nie pozwalają na wskazanie obszarów o trwale obniżonej zdrowotności lasów. Wyjątkiem są tu jedynie drzewostany świerkowe na terenie Karpat. Dziękuję za uwagę 16

17 17