DOKUMENTACJA Z BADAŃ KONSERWATORSKICH

Transkrypt

1 DOKUMENTACJA Z BADAŃ KONSERWATORSKICH BADANIA STRATYGRAFICZNE ELEWACJI BUDYNKU WROCŁAW, ul. KOŚCIUSZKI 37 AUTOR BADAŃ: mgr Agnieszka Witkowska AUTOR DOKUMENTACJI: mgr Agnieszka Witkowska WROCŁAW, sierpień 2015 DZIEŁO KONSERWATORSKIE I DOKUMENTACJA CHRONIONE PRAWEM AUTORSKIM

2 SPIS ZAWARTOŚCI DOKUMENTACJI: SPIS ZAWARTOŚCI DOKUMENTACJI 1. KARTA TYTUŁOWA A. Identyfikacja obiektu B. Dane dotyczące prac badawczo-poszukiwawczych C. Dane dotyczące dokumentacji 2. PODSTAWA OPRACOWANIA 3. PRZEDMIOT OPRACOWANIA 4. CEL I ZAKRES PODJĘTYCH PRAC 5. PRZEBIEG I WYNIKI PRAC BADAWCZYCH 5.1. Przebieg prac 5.2. Miejsca wykonania odkrywek 5.3. Omówienie wyników badań 6. WNIOSKI I ZALECENIA KONSERWATORSKIE 7. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA strona: KARTA TYTUŁOWA A. IDENTYFIKACJA OBIEKTU NR. REJESTRU ZABYTKÓW: A/1590 z dnia roku (fasada) RODZAJ: Budynek mieszkalny murowany. Elewacja tynkowana z detalem sztukatorskim profili ciągnionych oraz dekoracją rzeźbiarską odlewów i motywów modelowanych w narzucie, w zaprawie wapiennej i cementowo wapiennej, malowane. Parter mozaika ceramiczna oraz okładzina ceramiczna szkliwiona. AUTOR projektu: - LOKALIZACJA: Wrocław, ul. Tadeusza Kościuszki 37 WŁAŚCICIEL/UŻYTKOWNIK: Wspólnota Mieszkaniowa ul. Kościuszki 37 reprezentowana przez WRO-DOM sp. z o.o. ul. Św. Antoniego 19, Wrocław B. DANE DOTYCZĄCE PRAC BADAWCZO-POSZUKIWAWCZYCH ZLECENIODAWCA: Archimmodicus S.J. ul. Kluczborska 13/1a, Wrocław WYKONAWCA PRAC: DETAL Agnieszka Witkowska, Wrocław, ul. W. Pola 31/2 CZAS TRWANIA PRAC: lipiec 2015 r. C. DANE DOTYCZĄCE DOKUMENTACJI Dokumentacja opisowa i rysunkowa, ilość stron A4 11 Dokumentacja fotograficzna, odbitki barwne 10x15 cm 48 szt. Autor fotografii mgr Agnieszka Witkowska Autor dokumentacji - mgr Agnieszka Witkowska Data i miejsce wykonania dokumentacji - Wrocław, sierpień

3 2. PODSTAWA OPRACOWANIA Podstawą opracowania są: - Zlecenie Biura Projektowego Archimmodicus, Wrocław - Decyzja MKZ we Wrocławiu pozwolenie konserwatorskie nr 617/2015 z dn Odkrywki wykonane w wytypowanych fragmentach elewacji budynku oraz analiza makro i mikroskopowa pobranych próbek. 3. PRZEDMIOT OPRACOWANIA Przedmiotem badań jest elewacja północna, frontowa kamienicy znajdująca się w zwartej zabudowie ul. Kościuszki (nr 37) we Wrocławiu. Kamienicę wybudowano około połowy XIX wieku, elewację zmodernizowano w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku wprowadzając charakterystyczne dla tego okresu jednolite materiałowo stylizowane rzeźbione detale sztukatorskie i fakturowane tynki. Budynek czterokondygnacyjny, ośmioosiowy, murowany z cegły, tynkowany, malowany. Dwie skrajne osie elewacji po stronie wschodniej i zachodniej ujęte w płytkie pseudoryzality. Pod względem kompozycyjnym i materiałowym na fasadzie wyróżniają się dwie strefy. Pierwsza, to wysoki czteroosiowy parter z trzema prostokątnymi witrynami lokalu usługowego oraz półkoliście zamkniętym otworem bramy przejazdowej wjazdu na posesję i wejścia do budynku. Powierzchnia muru licowana okładziną ceramiczną ze szkliwionych prostokątnych kształtek. W pasie powyżej nadproży okiennych umieszczone barwne, rzeźbione motywy dekoracyjne, na które składają się ceramiczne, szkliwione kształtki gzymsów i konsoli z maskami ludzkimi oraz płaszczyzny pokryte mozaiką. Tynkowane i malowane płaszczyzny w nadprożu i polach podokiennych w strefie parteru są elementami wtórnymi. W cokole przejazdu bramy granitowe bloki odbojnic. Drugą strefę stanowią kondygnacje trzech pięter kamienicy. Osiem osi wyznaczają regularnie rozmieszczone prostokątne otwory okienne. Okna I piętra opierają się na gzymsie wieńczącym strefę parteru, okna piętra II posiadają indywidualne parapety, okna piętra III oparte są na wspólnych gzymsach parapetowych (okna ryzalitów zamknięte półkoliście). Mur ceglany tynkowany z dekoracją sztukatorską profili ciągnionych i rzeźbionych (odlewy i elementy modelowane na elewacji) w zaprawie wapiennej. Powierzchnia wtórnie malowana. Tłem dekoracji sztukatorskiej są płaszczyzny pokryte tynkiem dekoracyjnym ciągnionym swobodnie od grzebienia pionowo w mokrej zaprawie uzupełnione o tynki zatarte gładko w prostych ramach wokół okien, pomiędzy oknami I i II piętra, na boniowanych pasach narożnych ryzalitów oraz w niszach pomiędzy oknami III piętra ryzalitów. Z zaprawy o identycznym makroskopowo składzie wykonano sztukatorskie elementy dekoracyjne o gładkiej fakturze powierzchni profile ciągnionych gzymsów i profilowanych obramień półkoliście zamkniętych okien III piętra ryzalitów, fryzu wolich oczek w nadprożach okien I piętra oraz eliptycznych plakiet i ich tła powyżej nadproży okien II piętra. Podobna zaprawa został wykorzystana do wykonania odlewów oraz modelowania z ręki detali rzeźbiarskich elewacji, jak girlandy, konsole, rozety i trzy kompozycje symboliczne w polach międzyokiennych III piętra. Stan zachowania: Elementy tynkarskie i sztukatorskie pokrywają nawarstwienia powierzchniowe osadów zanieczyszczeń atmosferycznych, które grubą warstwą osadziły się przede wszystkim na nierównej powierzchni tynku czesanego. Rysunek rzeźbiarski i pierwotna głębokość faktury tynków dekoracyjnych zostały dodatkowo zniekształcone warstwą, kładzionego pędzlem, narzutu cementowego, całość malowano. Farba elewacyjna miejscami wypłukana, całość zabrudzona z licznymi zaciekami przebarwieniami, w miejscach intensywnego omywania wodą nawarstwienia częściowo 2

4 wypłukane, a powierzchnia oryginału jest osłabiona z powodu wypłukiwanych cząstek spoiwa. Z czasem uczytelniła się (zapewne mniej widoczna pierwotnie) siatka łączeń pól roboczych na powierzchniach tynku czesanego. Zaprawy tynkarskie i sztukatorskie zachowane generalnie w dobrym stanie. Występują jednak liczne głębokie spękania, których przyczyną może być pękanie podłoża (okolice gzymsów i otworów okiennych) oraz pękanie zaprawy w trakcie wiązania i twardnienia, uczytelnione z czasem w trakcie procesów starzeniowych materiałów. Ubytki tynku nieliczne występują przede wszystkim na gzymsie koronującym (intensywne zawilgacanie wodą opadową), wokół okien oraz nad gzymsem wieńczącym kondygnację parteru (woda opadowa, rozbryzgowa). Tynki pokrywające mur powyżej gzymsu koronującego wtórne, cementowe bardzo spękane, zdeformowane z licznymi ubytkami. Ceramiczną okładzinę ściany parteru pokrywa gruba warstwa czarnych, smolistych zabrudzeń powierzchniowych. Pole nadproża nad witrynami dwóch osi środkowych elewacji wtórnie otynkowano. Pod warstwą zaprawy cementowej zachowały się fragmenty okładziny ceramicznej mozaiki, podobne materiałowo do wypełnienia analogicznych pól bocznych. Szkliwo miejscami popękane, występują drobne ubytki powierzchni na elementach dekoracji rzeźbiarskiej. Przyczepność do podłoża elementów dekoracji dobra. Stwierdzono tylko punktowe miejsca odspojenia okładziny w strefie cokołowej. Większe uszkodzenia i ubytki zlokalizowane są w dolnej strefie okładziny i powstały głównie w wyniku urazów mechanicznych (okolice bramy przejazdowej, fragmenty narożne przy witrynach), otwory pod tablice informacyjne, itp. Rozległe ubytki występują również na bocznej ścianie ryzalitu wschodniego (mur w miejscu ubytku otynkowano i malowano), w narożniku cokołu przy oknie ryzalitu zachodniego. Dekoracja rzeźbiarska uszkodzona w niewielkim stopniu, największy ubytek odnotowano pod maską męską na ryzalicie zachodnim brak muszli spływającej poniżej linii gzymsu. Wypełnienia tynkarskie pod oknami witryn są elementem wtórnym, świadczą o zmianie wielkości otworów. Nad bramą w ryzalicie wschodnim widoczne pęknięcie muru w osi otworu bramy, które spowodowało odspojenie elementów. Krawędzie pęknięcia wyszczerbione. Miejscowo występują pozostałości kleju oraz napisy graffiti. 4. CEL I ZAKRES PODJĘTYCH PRAC Badania stratygraficzne tynków podjęto w celu określenia pierwotnej kolorystyki elewacji do celów projektowych planowanego remontu. Zakres badań obejmował wszystkie elementy wystroju architektonicznego elewacji frontowej. Rozmieszczenie miejsc pobrania próbek przedstawiono graficznie w punkcie 5.2. dokumentacji. W ramach prac przewidziano: 1. Wykonanie odkrywek sondażowych w obrębie tynków elewacji. 2. Pobranie próbek tynków i powłok malarskich. Zostaną pobrane ze wszystkich niezbędnych, reprezentatywnych miejsc dla detali architektonicznych i powierzchni ścian. 3. Analiza mikro- i makroskopowa pobranych próbek. 4. Sporządzenie dokumentacji z przeprowadzonych badań 3

5 5. PRZEBIEG I WYNIKI PRAC BADAWCZYCH 5.1. Przebieg prac Badania wykonano na elewacji frontowej budynku. Po wykonaniu odkrywek sondażowych w obrębie elewacji tynkowanej ustalono, że wszystkie elementy dekoracyjne pochodzą w pierwotnego wystroju elewacji (pierwsze po całkowitej modernizacji elewacji kamienicy w początku XX wieku). Pobrano 27 próbek, które oglądano w świetle dziennym i sztucznym makroskopowo rozwarstwienie z odsłonięciem kolejnych warstw technologicznych i w powiększeniu od 10x do 90x pod mikroskopem stereoskopowym. Wyniki badań omówiono i przedstawiono poniżej dla grup próbek. Podano orientacyjną kolorystykę w odniesieniu do wzornika farb CAPAROL 3D plus. W strefie parteru wykonano odkrywki punktowe na powierzchniach tynkowanych Miejsca pobrania próbek Elewacja frontowa 4

6 ,

7 5.3. Omówienie wyników badań (część tynkowana elewacji) W trakcie badań ustalono dla wszystkich próbek występowanie dwóch faz chronologicznych. Odniesienia kolorystyki do wzornika farb CAPAROL 3D plus Faza chronologiczna I związana jest z powstaniem obecnej elewacji (pierwsze dziesięciolecie XX w.). Interpretację wyników badań weryfikowano z archiwalną fotografią, na którym występuje fragment badanej elewacji. (rys. obok, pobrany ze strony www. dolny-slask.org.pl). Tynki wapienne, prawdopodobnie z niewielkim dodatkiem spoiwa hydraulicznego fakturowano swobodnie prowadząc grzebień, na powierzchniach gładkich filcowano. Profile sztukatorskie ciągniono na elewacji. Detal rzeźbiarski modelowano częściowo na elewacji, część elementów ozdobnych klejono do ściany, korzystano ze zbrojenia szpilkami stalowymi. W pierwszej fazie badań nie stwierdzono na próbkach występowania powłok malarskich. Przyjęto, że kolorystyka elewacji wynika z naturalnego odcienia jasnego, niemal białego tynku elewacji. Spoiwo - jasne, niemal białe; kruszywo piasek naturalny (kwarc i krzemiany różnobarwne), ziarna obtoczone wielkości do około 2 mm. W trakcie wykonywania odkrywek oraz na powierzchniach niektórych próbek stwierdzono obecność szklistego spoiwa nadającego obecnie powierzchni odcień beżowo-piaskowy. Odcień przesyconej powierzchni porównano do wzornika CAPAROL 3Dplus, wyróżniono dwa odcienie Onyx 50, Marill 55. Nie ustalono prawidłowości w pokryciu powierzchni spoiwem, które może mieć wpływ na dyspozycje barwne pierwotnego wystroju elewacji. Widoczne na fotografii obok różnice odcieni szarości wydają się być podyktowane jednak nie tylko różnicami faktury powierzchni elewacji. Przyjęto, że warstwą barwną mogła być krucha sypka warstwa ciemno szarych/ czarnych nawarstwień zidentyfikowana na próbkach nr 9, 10,13, 14, 17, 25, 27. Próbki wyróżniono w oznaczeniu miejsca pobrania próbek kolorem tła numeracji. Odcień ciemnej warstwy zbliżony do odcienia Palazzo 125 / 70. Warstwa wrażliwa na mycie ma charakter mineralny, porowaty, matowy. W tabeli poniżej przyjęto wspólną fazę chronologiczną dla tynków muru ceglanego, należy jednak pamiętać, że powstanie kamienicy datuje się na ok. połowę XIX wieku i modernizację wystroju elewacji wykonano prawdopodobnie na zastanym podłożu. Mur ceglany mógł powstać znacznie wcześniej. 6

8 Nr Warstwy Faza chronologiczna Faza chronologiczna II generalny remont elewacji w 2. poł. XX w., zabrudzoną powierzchnię pokryto nierównomierną warstwą zaprawy cementowej nakładaną pędzlem, a następnie malowano jasną, kremową farbą emulsyjną. Podczas oględzin pobranych próbek ustalono, że pod warstwą cementu zalega różnej grubości ciemnoszara do czarnej warstwa zabrudzeń. Tab. - Zbiorcze zestawienie warstw technologicznych elewacji frontowej. Oznaczenie graficzne warstwy Charakterystyka warstwy 5 Jasny kremowo żółty, farba emulsyjna 4 Zaprawa cementowa II czarny, ciemnobrunatny, warstwa mineralna [Palazzo 125 / 70] impregnat (?)[Onyx 50, Marill 55] Tynk wapienno-cementowy, jasny szaro biały. granit materiał uzupełniający odbojnice przejazdu. Mur ceglany I Wykonano odkrywki na powierzchniach najstarszych egzemplarzach stolarki okiennej. Ustalono, że począwszy od najstarszej warstwy technologicznej wszystkie powłoki malarskie (spoiwo olejne) posiadają odcień złamanej bieli. Brama przejazdowa drewniana konstrukcja ramowo płycinowa z nadświetlem przeszklonym po dokładnym remoncie, nie stwierdzono obecności historycznych powłok malarskich. Ceramiczna okładzina ściany parteru, ani zaprawa wypełniająca spoiny między elementami nie posiada wtórnych warstw technologicznych. Wyjątek stanowi wspólne pole nad nadprożami okien osi środkowych parteru, gdzie na warstwę mozaiki ceramicznej (nie ustalono stanu zachowania) narzucono tynk cementowy, na powierzchni malowany. 7

9 II I Próbka nr 24 II I Próbka nr 19 II I Próbka nr 10 8

10 6. WNIOSKI I ZALECENIA KONSERWATORSKIE W trakcie badań ustalono, że zdecydowana większość tynków i dekoracji sztukatorskiej elewacji kamienicy pochodzi z jednej fazy chronologicznej. Najstarsza kolorystyka strefy wyższych kondygnacji, powyżej okładziny ceramicznej może wynikać z koloru materiału podstawowego tynku. Sugerując się fotografią archiwalną przyjęto jednak możliwość, że pierwotna kolorystyka tej części elewacji mogła być znacznie bardziej urozmaicona i opierała się na zestawieniu jasnego, gładkiego tła oraz detali sztukatorskich [Onyx 50, Marill 55], z ciemną, niemal czarną ramą architektoniczną stworzoną przez boniowane pilastry i wypełnienie tynku fakturowanego [zbliżony do odcienia Palazzo 125 / 70]. Zarówno tekstura, jak i kolor warstwy są w oglądzie makro i mikroskopowym zbliżone są do warstw zabrudzeń co utrudnia interpretację ewentualnego wybarwienia powierzchni. Należy ostrożnie usunąć nawarstwienia tynków i powłok malarskich, powierzchnię po oczyszczeniu umyć i ponownie dokonać oceny kolorystyki oryginalnej powierzchni w celu weryfikacji interpretacji niniejszych badań stratygraficznych na większych powierzchniach elewacji. Zaleca się wykonanie uzupełnień ubytków z maksymalnym odtworzeniem faktury, a następnie malowanie całości scalająco tradycyjnie lub laserunkowo, co pozwoli na nieznaczne rozwibrowanie powierzchni zbliżając jej charakter do niejednorodnej barwy naturalnej zaprawy mineralnej i szarego matowego narzutu mineralnego. W przypadku parteru kolorystykę tworzą kształtki i mozaika ze szkliwionej wielobarwnie ceramiki Zaleca się wykonanie konserwacji elewacji ceramicznej oraz części tynkowanej elewacji z zachowaniem maksymalnej ilości elementów wystroju oryginalnego. Program prac konserwatorskich zamieszczony poniżej. Planując prace remontowe elewacji należy uwzględnić konieczność delikatnego usunięcia powierzchniowej warstwy wtórnego tynku z pola środkowego wspólnego nadproża okien parteru. Po odsłonięciu podłoża, w tym pozostałości dekoracyjnej mozaiki należy ocenić stan zachowania warstwy dekoracyjnej oraz możliwości jej konserwacji lub rekonstrukcji. Wszelkie pytania dotyczące badań zgłaszać do autora badań. 9

11 7. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH 7.1. ELEMENTY CERAMICZNE prace powierzyć dyplomowanemu konserwatorowi dzieł sztuki. 1. Usunąć nawarstwienia tynkarskie, wtórne uzupełnienia wypełniające ubytki ceramiki delikatnie odkuwając ręcznie dłutami, żeby nie uszkodzić stycznej warstwy dekoracyjnej szkliwa. 2. Powierzchnię oczyścić z zabrudzeń powierzchniowych wodą pod niewielkim ciśnieniem oraz miękkimi szczotkami z włosia naturalnego lub sztucznego. Można stosować neutralne środki wspomagające, np. niejonowe mydło konserwatorskie CONTRAD 2000, rozcieńczony preparat KEIM Steinreiniger. 3. Pozostałe po czyszczeniu wodą powłoki malarskie graffiti usunąć stosując stosowne pasty spęczniające spoiwo powłok malarskich (dobór preparatu lub mieszaniny rozpuszczalników po wykonaniu prób skuteczności na elewacji). 4. Fragmenty odspajające się delikatnie zdjąć podważając i podkuwając ręcznie dłutami. Zdjęte kształtki oczyścić i odsolić porowatą część czerepu w kąpieli dynamicznej lub metodą migracji soli do rozszerzonego środowiska. 5. Usunąć wszystkie zbędne elementy wtórne. 6. Nieliczne pęknięcia podkleić przez iniekcję niskolepkiej żywicy epoksydowej. 7. Wykonać stabilizację pęknięć po konsultacji z konstruktorem zgodnie z uzgodnionymi zaleceniami. 8. Uzupełnić ubytki kształtek okładziny indywidualnie zamawianymi kształtkami ceramiki szkliwionej o kształcie, barwie, stopniu wypalenia i fakturze powierzchni zbliżonymi maksymalnie do kształtek oryginalnych. Należy stosować kształtki o czerepie nieporowatym ubytki powstały w miejscach o podwyższonym zawilgoceniu i zasoleniu oraz narażonych na uszkodzenia mechaniczne. 9. Drobne ubytki i odpryski należy uzupełnić stosując kity na bazie barwionej żywicy epoksydowej pozwalające uzyskać efekt szkliwionej powierzchni. Stosować najwyższej jakości, światłotrwałe pigmenty i barwniki oraz żywice, jak np. Hxtal NYL. 10. Do wklejania i spoinowania elementów stosować kleje cementowe dostosowane do właściwości kleju oryginalnego DETAL SZTUKATORSKI 1. Usunąć nawarstwienia wtórne, zwłaszcza tynki z zagłębień rzeźbiarskich i faktury tynków dekoracyjnych. 2. Umyć powierzchnię wodą. W przypadku stosowania środków chemicznych zapewnić odprowadzenie zanieczyszczeń i stosowanych środków poza powierzchnię ceramicznej okładziny parteru. 3. Dokonać oceny oraz stabilizację głębokich spękań elewacji zgodnie z odrębnymi zaleceniami konstruktora. 4. Osłabione połączenia dekoracji sztukatorskiej z podłożem wzmocnić przez klejenie (iniekcje lub zdjęcie odspajającego się elementu i ponowne wklejenie na modyfikowany klej mineralny). 5. Korodujące elementy łączące wymienić na podobne, wykonane ze stali nierdzewnej bądź oczyścić i zabezpieczyć antykorozyjnie przed dalszymi pracami tynkarskimi. 6. Wykonać ocenę stanu zachowania powierzchni tynków w celu ewentualnej korekty ostatecznej kolorystyki elewacji. 7. Wykonać próby kolorystyczne malowania tynków. 10

12 8. Wzmocnić powierzchnię tynków preparatami konsolidującymi zgodnie z przyjętą technologią prac malarskich i tynkarskich (grunty mineralne bądź na bazie związków krzemoorganicznych). 9. Ubytki uzupełnić lekką zaprawą wapienno-cementową. Dopuszcza się stosowanie nieco różnych zapraw do wykonywania profili ciągnionych, narzutu rzeźbionego, odlewów oraz tynków dekoracyjnych. Należy odwzorować idealnie formę i fakturę uzupełnianego oryginału, a w przypadku tynków czesanych technologię robót. 10. Powierzchnię malować farbą mineralną w uzgodnionej kolorystyce z potwierdzonym w trakcie prac zróżnicowaniem barwnym. 11

13 DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA 12

14 FOT. 1, elewacja frontowa, północna, widok ogólny. FOT. 2 Elewacja frontowa, fragment widok ogólny na tynki elewacji. 13

15 FOT. 3 Zniszczenia tynku na powierzchni muru dachu elewacji. FOT. 4 Gzyms koronujący, widok ogólny z boku. 14

16 FOT. 5 Ryzalit wschodni - gzyms koronujący, fragment, stan po wykonaniu badań. FOT. 6 Detal fot. 5, miejsce pobrania próbki nr 1 15

17 FOT. 7 - Ryzalit zachodni - gzyms koronujący, uszkodzenia i ubytki tynku. FOT. 8 - Ryzalit wschodni girlanda nad oknem III piętra, fragment. 16

18 FOT. 9 - Ryzalit wschodni girlanda nad oknem II piętra, fragment pęknięcia tynku, wypłukana powierzchnia detalu. FOT. 10 Dekoracja sztukatorska nad oknem III piętra, 3. oś od wschodu, fragment. 17

19 FOT. 11 Motyw dekoracji sztukatorskiej na poziomie III piętra między oknami 4. i 5. osi od wschodu, widok ogólny. FOT. 12 Dekoracja sztukatorska nad oknem II piętra, 4. oś od wschodu, widok ogólny. 18

20 FOT Dekoracja sztukatorska nad oknem I piętra, 5. oś od wschodu, widok ogólny. FOT Dekoracja sztukatorska nad oknem I piętra, fragment zestawienie faktur tynków elewacji kamienicy. Powierzchnia pokryta wtórną warstwą szpachli i powłoki malarskiej. 19

21 FOT. 15 Dekoracja sztukatorska nad oknem II piętra, ryzalitu wschodniego, widok ogólny miejsca pobrania próbki nr 19. FOT. 16 Dekoracja sztukatorska obramienia okna I piętra, 4. oś od wschodu, miejsce pobrania próbki nr

22 FOT. 17 Tynki czesane elewacji fragment. Widoczna swobodna praca narzędziem oraz łączenia na polach roboczych. Obecnie tynki spękane, pokryte powłokami wtórnymi. FOT. 18 Podstawa masztu na poziomie I piętra elewacji. 21

23 FOT. 19 Elewacja frontowa, fragment parter, widok ogólny. FOT. 20 Kształtki ceramiczne, szkliwione gzymsu koronującego strefę parteru widok ogólny od góry, fragment. 22

24 FOT. 21- Ryzalit wschodni, parter, widok ogólny. FOT. 22 Ryzalit wschodni, parter - uszkodzenia okładziny ceramicznej. 23

25 FOT. 23 Ryzalit wschodni uszkodzenia okładziny ceramicznej, widok z boku. FOT. 24 Ryzalit zachodni stan zachowania okładziny ceramicznej, widok z boku. 24

26 FOT. 25 Ryzalit wschodni, dekoracja ceramiczna, fragment. FOT. 26 Ryzalit wschodni, dekoracja ceramiczna po umyciu wodą, fragment. 25

27 FOT. 27 Ryzalit wschodni, uszkodzenia dekoracji ceramicznej i spękania szkliwa widoczne po umyciu powierzchni wodą. FOT. 28 Elewacja parteru, mozaika w polu nad witryną, widok ogólny. 26

28 FOT. 29, 30 - Elewacja parteru, mozaika w polu nad bramą przejazdową, widok ogólny i fragment. 27

29 FOT. 31 Elementy mozaiki dekoracji płycin parteru elewacji. FOT Elewacja parteru, pole dekoracyjne na tle kształtek ceramicznych, widok ogólny po umyciu wodą. 28

30 FOT. 33 Detale dekoracji sztukatorskiej fragment fryzu. Skrajne lewe pole po częściowym umyciu wodą. FOT Detale dekoracji sztukatorskiej fragment fryzu po częściowym umyciu wodą. 29

31 FOT Ryzalit wschodni, parter - pęknięcie muru nad przejazdem. FOT. 36 Ryzalit wschodni, parter uszkodzenia strefy cokołowej elewacji, strona lewa. 30

32 FOT Ryzalit wschodni, parter uszkodzenia strefy cokołowej elewacji, strona prawa ościeża. FOT Ryzalit zachodni, parter uszkodzenia strefy cokołowej elewacji. 31

33 FOT Ryzalit zachodni, parter uszkodzenia strefy cokołowej elewacji, detal fot. 38. FOT. 40 Parapet okna parteru odsłonięty stalowy narożnik na krawędzi ościeża. 32

34 FOT. 41 Odkrywka na ramie okna elewacji FOT. 42 Powierzchnia próbki nr 24 po częściowym usunięciu nawarstwień wtórnych. 33

35 FOT. 43 Przekrój próbki nr 24 FOT. 44 Przekrój próbki nr 24 w powiększeniu mikroskopu stereoskopowego 34

36 FOT. 45 Powierzchnia próbki nr 9 po częściowym usunięciu nawarstwień wtórnych. FOT Przekrój próbki nr 10 w powiększeniu mikroskopu stereoskopowego. 35

37 FOT. 47 Nawarstwienia na przekroju próbki nr 14 w powiększeniu mikroskopu stereoskopowego FOT Przekrój próbki nr 9 w powiększeniu mikroskopu stereoskopowego. 36