E-biznes i handel elektroniczny

Transkrypt

1 E-biznes i handel elektroniczny Łukasz Tkacz 1 Dr. Zdzisław Pólkowski 1 Dolnośląska Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Techniki w Polkowicach

2 Spis treści ABSTRACT WPROWADZENIE HISTORIA E-BIZNESU RELACJE POMIĘDZY PODMIOTAMI MODELE BIZNESOWE PODSUMOWANIE SPIS LITERATURY... 9

3 Abstract Ten dokument stanowi wprowadzenie pojęcia e-biznesu. Omawia on przede wszystkim historię technologii, które pozwoliły na rozwinięcie się e-biznesu, a także handlu elektronicznego. Uwzględnia zmiany, jakie zachodziły na rynku, oraz modele prowadzenia takiego biznesu. Na przestrzeni ostatnich kilku lat widzimy ogromny rozwój tych gałęzi gospodarki, wszystko za sprawą łatwiejszego dostępu do wielu usług oraz towarów za pośrednictwem sieci internetowej. Możliwe stało się prowadzenie nawet niewielkiej działalności, która cały swój handel skupia w globalnej sieci zamiast sprzedaży fizycznej na miejscu. To z kolei pozwoliło wyeliminować np. wiele problemów logistycznych. Niniejszy dokument przedstawia ponadto relacje występujące między podmiotami w e-biznesie, a także znane i oficjalnie przyjęte modele biznesowe.. 1 Wprowadzenie e-biznes, biznes elektroniczny (ang. electronic business, e-business) to (wprowadzony w 1995 roku przez IBM 2 ) według powszechnie obowiązującej definicji model prowadzenia biznesu opierający się na szeroko rozumianych rozwiązaniach teleinformatycznych, w szczególności aplikacjach internetowych. Pojęcie elektronicznego biznesu obejmuje m.in. wymianę informacji między producentami, dystrybutorami i odbiorcami produktów i usług, zawieranie kontraktów, przesyłanie dokumentów, prowadzenie telekonferencji, pozyskiwanie nowych kontaktów, wyszukiwanie informacji etc. 3 2 Gerstner, L. (2002). Who says Elephants Can't Dance? Inside IBM's Historic Turnaround. pg 172. ISBN Amor, D. (1999). The e-business (r)evolution. Upper Saddle River: Prentice Hall.

4 Biznes elektroniczny to określenie bardzo szerokie i ogólne. Ponadto ciągłe zmiany i nowe sposoby ujęcia poszczególnych zagadnień powodują duże rozbieżności w definiowaniu nawet podstawowych pojęć z zakresu biznesu elektronicznego. Z pojęciem biznesu elektronicznego (e-business) łączą się zarówno bardziej ogólne zagadnienia: handlu elektronicznego (e-commerce), elektronicznego przedsiębiorstwa (eenterprise), elektronicznej gospodarki (e-economy), a nawet elektronicznego społeczeństwa (e-society), czy elektronicznego rządu (e-government), jak również bardziej szczegółowe, takie jak: e-banking czy e-learning. Jeszcze inny aspekt wirtualizacji procesów biznesowych kryje się za pojęciem m-business, gdzie nacisk kładzie się na kwestie przesyłania informacji. Według pierwszej, najszerszej pojęciowo definicji: Biznes elektroniczny obejmuje wszystkie procesy biznesu przeprowadzane elektronicznie. Od wielu lat jest głównym medium i częścią procesów biznesu niemal w każdej firmie 4. Biznes elektroniczny nie polega wyłącznie na przeprowadzeniu transakcji elektronicznie, ale dotyczy także wszystkich procesów prowadzących do takiej transakcji. Przy tak zdefiniowanym pojęciu można przyjąć, że biznesem elektronicznym będzie każde wykorzystanie technologii informatycznych. Poczynając już od pisania tekstu w edytorze tekstów, wykonywania prostych obliczeń za pomocą arkusza kalkulacyjnego, czy obrabiania otrzymanego faksem dokumentu w komputerze. Kolejna z definicji kładzie nacisk na internetowy aspekt działalności gospodarczej: E-biznes (e-business): jakiekolwiek przedsięwzięcie internetowe taktyczne lub strategiczne które przekształca zależności biznesowe, czy będą to relacje business- to - consumer, business-tobusiness, powiązania w zakresie przedsiębiorstw (intra - business), czy pomiędzy konsumentami (consumer to - consumer) 5. Każdy menedżer, który postrzega e-biznes jako sprzedaż produktów przez internet, nie ogarnia całości obrazu. E-biznes stanowi bowiem naprawdę nowe źródło efektywności, szybkości, innowacyjności i nowych sposobów tworzenia wartości w organizacji. 4 Paul Timers, (2000), Electronic Commerce - strategies & models for business-to-business trading, pp.31, John Wiley & Sons, Ltd, ISBN Badger, Emily (6 February 2013). "How the Internet Reinforces Inequality in the Real World". The Atlantic. Retrieved

5 2 Historia e-biznesu Zanim nastała era biznesu internetowego, biznes elektroniczny rozwijał się w dużych firmach i korporacjach międzynarodowych od wielu lat pod postacią EDI (Electronic Data Interchange) elektronicznej wymiany dokumentów. Przyjmując najszerszą definicję biznesu elektronicznego, komputery po raz pierwszy zostały komercyjnie wykorzystane już w latach 60. XX wieku. Wraz z wprowadzeniem przez banki systemu ERMA (Electronic Recording Machine Accounting), dzięki zautomatyzowanym funkcjom tego systemu, w Bank of America dziewięciu pracowników mogło wykonać pracę, którą wcześniej wykonywało pięćdziesięciu 6. Komercyjne wykorzystanie komputerów szybko rozprzestrzeniało się w firmach, pozwalając zautomatyzować administrowanie płacami, tworzyć raporty, czy planować harmonogramy produkcji. W latach 70. i 80. działalność biznesowa zaczęła się rozszerzać o pierwsze formy komunikacji pomiędzy firmami (partnerami handlowymi). Powstały pierwsze systemy wymiany dokumentów EDI. Sama idea elektronicznej wymiany dokumentów pochodzi z połowy lat 60. W 1968 r. grupa przedsiębiorstw kolejowych, dbających o jakość wymiany danych między przedsiębiorstwami, formuje Transportation Data Coordinating Committee 7. W tym samym okresie General Motors, Suer Valu, Sears, K-Mart budują dla głównych partnerów własne systemy elektroniczne. W 70. powstają pierwsze przemysłowe standardy wymiany dokumentów: 1975 r. pierwszy między przemysłowy standard air, motor, ocean, rail & some banking applications ; 1979 r. ANSI X12. Podstawowe standardy EDI w chwili obecnej to: EDIFACT (Electronic Data Interchange for Administration, Commerce and Transport) z 1985 r. oraz SWIFT dla instytucji finansowych. 6 "E-commerce will make the shopping mall a retail wasteland" ZDNet, Styczeń 17, " Free Shipping Day Promotion Spurs Late-Season Online Spending Surge, Improving Season-to-Date Growth Rate to 16 Percent vs. Year Ago" Comscore, Grudzień 23, 2012

6 3 Relacje pomiędzy podmiotami Biznes elektroniczny wykorzystywany jest przez coraz więcej podmiotów na rynku. Do podstawowych relacji pomiędzy najważniejszymi (pierwotnymi) podmiotami należą 8 : 1. B2B (business-to-business) relacja przedsiębiorstwo-przedsiębiorstwo polega na realizacji procesów biznesowych pomiędzy dwoma firmami. 2. B2C (business-to-consumer lub business-to-client) relacja przedsiębiorstwo-klient to relacje realizujące transakcje między przedsiębiorstwami a konsumentami. 3. Intra-business (intranet) elektroniczny biznes wewnątrz przedsiębiorstwa polega na realizacji na drodze elektronicznej wewnętrznych procesów biznesowych przedsiębiorstwa. Oprócz nich możemy obecnie spotkać także relacje typu 9 : 4. C2C (consumer-to-consumer) relacja konsument-konsument określa typ zależności biznesowych zachodzących pomiędzy końcowymi konsumentami dobra, czy usługi. 5. B2P (business-to-public) to obszar e-biznesu, który obejmuje relacje między przedsiębiorstwem, a jego makro otoczeniem (głównie społecznym). 6. G2C (government-to-citizen), czyli komunikacja: instytucje publiczne-obywatel. 7. G2B (government-to-business) mówi o relacjach pomiędzy instytucjami publicznymi a biznesem (gospodarką). 8. A2B (application-to-business) relacja określająca rodzaj prowadzenia działalności biznesowej polegająca na wynajmowaniu programów, czy usług komputerowych firmom za pośrednictwem internetu. 9. B2A (business-to-administration) relacja, która opiera się na wykorzystaniu technik elektronicznych do wymiany (wszystkich lub wybranych) informacji pomiędzy przedsiębiorstwem a administracją publiczną. 10. C2A (consumer-to-administration) relacja, która zawiera kontakty klienta z jednostkami rządowymi i administracyjnymi, w celu ogłaszania przetargów, realizacji wypłat. 11. F2B (finance-to-business) relacje, która oferują pełną obsługę operacji finansowych swoich klientów, oraz usługi dodatkowe z nimi związane: wszelkie usługi bankowe, brokerskie, ubezpieczeniowe, doradztwo inwestycyjne 8 University of Pittsburgh, comp. e-business Resource Group Security Guidelines. Publication. 5 Sierpień Industry Canada Industrie Canada. Industry Canada, 24 Aug Web. 30 Nov <

7 12. F2C (finance-to-consumer) relacja, która podobna jest do modelu F2B, z tym że jest skierowana do klientów indywidualnych. 13. B2E (business-to-employee) realcja, w której firma wykorzystuje elektroniczne środki przekazu (Internet, intranet, rozwiązania mobilne itp.) do komunikacji z pracownikami, ułatwienia lub umożliwienia im realizacji zadań, np. praca zdalna. Zapewne w niedalekiej przyszłości będzie można wyróżnić kolejne typy relacji zachodzące w nowo powstających zależnościach pomiędzy podmiotami na rynku Modele biznesowe 11 Elektroniczna witryna i sklep internetowy (e-shop) to najprostszy z prezentowanych modeli biznesowych, służy do promowania firmy, jej towarów czy usług, czasem połączony jest ze sklepem internetowym. Elektroniczne zaopatrzenie (e-procurement) czyli elektroniczne składanie ofert i zaopatrywanie w towary i usługi. W przypadku towarów transport odbywa się już w formie tradycyjnej. Elektroniczne centrum handlowe (e-mall) odmiana sklepów internetowych, w najprostszej formie składa się z wielu elektronicznych sklepów (prowadzonych przez niezależne podmioty). Współpraca między nimi może być rozszerzona o wspólne metody płatności, dostawy towarów itp. Aukcja elektroniczna (e-auction) w podstawowym zakresie oferuje elektroniczne mechanizmy prowadzenia licytacji. Aukcje elektroniczne są najczęściej odpowiednikami aukcji prowadzonych w sposób tradycyjny. Ze względu na ogromne możliwości internetu istnieje wiele odmian aukcji elektronicznych, np. aukcja odwrócona. Wirtualna społeczność (virtual community) bardziej zjawisko internetowe wykorzystywane przez niektóre firmy w swojej działalności niż model biznesowy. Jest to grupa osób (podmiotów) skupionych wokół określonego tematu czy sektora rynku, komunikująca się za pośrednictwem usług dostępnych w sieci (tworzących rodzaj portalu tematycznego, listy dyskusyjnej itp.) Platforma współpracy (collaboration platform) dostarcza narzędzia i środowisko informatyczne umożliwiające współpracę między firmami. Platforma taka najczęściej prowadzona jest przez niezależną firmę, która wynajmuje ją innym podmiotom gospodarczym. 10 Westfall, Joseph. "Privacy: Electronic Information and the Individual." Santa Clara University. Markkula Center for Applied Ethics, Web. 30 Nov < 11 What Is Nonrepudiation? - Definition." Information Security: Covering Today's Security Topics. TechTarget, 4 Sept Web. 30 Nov <

8 Integrator i dostawca usług łańcucha wartości (value-chain integrator) ten model biznesowy koncentruje się na integracji całego łańcucha wartości w pierwszym wypadku oraz dostarczaniu specyficznych usług z łańcucha wartości (np. elektroniczne płatności) w przypadku drugim. Pośrednictwo informacji (information brokerage) firmy tego typu oferują usługę wyszukiwania i dostarczania firmom pożądanych przez nie danych (informacji). Przykładowo może tu chodzić o wyszukiwanie informacji w sieci, czy tworzenie profili klientów. Usługi zaufania (trust services) jest to podobny do poprzedniego model biznesowy dostarczający specyficznych informacji, gwarantujących zaufanie w procesach biznesowych pomiędzy stronami sieci, najczęściej w postaci wydawania lub potwierdzania certyfikatów autentyczności. Odmienną klasyfikację modeli biznesowych podają N. Kirov, A. Kuśmierz i R. Rzadca w czasopiśmie PCKurier. Przedstawiają oni 8 modeli biznesowych, częściowo tylko pokrywających się z poprzednimi 12 : Prosto do klienta w modelu tym firma dostarcza produkty i usługi bezpośrednio do klienta, pomijając tradycyjne kanały dystrybucji. Dostawca z pełnym zakresem usług w tym modelu producent nie ogranicza się tylko do sprzedaży własnych towarów i/lub usług, ale buduje serwis (portal) tematyczny, za pomocą którego oferuje produkty innych firm. Firmy te oferują pokrewne produkty z tej samej branży, np. producent noży kuchennych oferuje także garnki, przyprawy itp. sprzedawane przez inne firmy. Dostawca treści w tym modelu firma zostaje dostawcą treści dla większych (ogólniejszych) portali, które płacą jej za produkty i informacje, aby udostępniać je następnie własnym klientom. Wspólna infrastruktura dążąc do redukcji kosztów, firmy mogą stworzyć wspólną platformę do kontaktów z klientami. Przedsiębiorstwo firma posiadająca wiele jednostek biznesowych (zakładów), gdzie każda z nich dysponuje własnym produktem, tworzy jeden punkt kontaktu dla wszystkich produktów firmy. Serwis taki ułatwia nawigowanie i wyszukiwanie produktów klientom. Integrator sieci wartości w modelu tym integrator działa wyłącznie w wirtualnym łańcuchu wartości, jego atutem są posiadane dane. Pośrednik cele, jakie stawia sobie pośrednik, to udostępnienie pojedynczego punktu kontaktu pomiędzy sprzedającymi a kupującymi oraz koncentracja informacji. 12 Sollicito, Michelle J. "How to Perform a Security Audit - Part 1." InformIT. Pearson Education, Informit, 21 Dec Web. 30 Nov <

9 5 Podsumowanie E-biznes oraz handel elektroniczny daje znacznie większe możliwości dotyczące dystrybucji produktów oraz kontaktu z klientami. Przede wszystkim pozwala on na dokonywanie sprzedaży bez względu na lokalizację, zarówno sprzedawcy jak i jego klientów. Możliwość dokonywania zakupów poprzez medium internetowe pozwala także na uniezależnienie się od cyklu dobowego. Rozwiązania ta zapewniają także zmniejszenie kosztów obsługi w przeciwieństwie do rozwiązań tradycyjnych stosowanych do tej pory. Przyszłość e-biznesu i handlu elektronicznego wydaje się niezagrożony, wręcz przeciwnie, dziedziny te będą intensywnie się rozwijać i zdobywać coraz większy udział na rynku. 6 Spis literatury 1. Gerstner, L. (2002). Who says Elephants Can't Dance? Inside IBM's Historic Turnaround. pg 172. ISBN Amor, D. (1999). The e-business (r)evolution. Upper Saddle River: Prentice Hall. 3. Paul Timers, (2000), Electronic Commerce - strategies & models for business-tobusiness trading, pp.31, John Wiley & Sons, Ltd, ISBN Badger, Emily (6 February 2013). "How the Internet Reinforces Inequality in the Real World". The Atlantic. Retrieved "E-commerce will make the shopping mall a retail wasteland" ZDNet, Styczeń 17, " Free Shipping Day Promotion Spurs Late-Season Online Spending Surge, Improving Season-to-Date Growth Rate to 16 Percent vs. Year Ago" Comscore, Grudzień 23, University of Pittsburgh, comp. e-business Resource Group Security Guidelines. Publication. 5 Sierpień Industry Canada Industrie Canada. Industry Canada, 24 Aug Web. 30 Nov Westfall, Joseph. "Privacy: Electronic Information and the Individual." Santa Clara University. Markkula Center for Applied Ethics, Web. 30 Nov What Is Nonrepudiation? - Definition." Information Security: Covering Today's Security Topics. TechTarget, 4 Sept Web. 30 Nov Sollicito, Michelle J. "How to Perform a Security Audit - Part 1." InformIT. Pearson Education, Informit, 21 Dec Web. 30 Nov