Streszczenie Raportu. dla Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. z badania

Transkrypt

1 Streszczenie Raportu dla Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości z badania Ocena poziomu świadomości i postaw wobec innowacyjności wśród grup docelowych planowanej kampanii promocyjnej wykonanego w ramach realizacji zamówienia pt. Przygotowanie strategii działań promocyjnych i public relations do kampanii promującej postawy proinnowacyjne, opracowanie Opisu Przedmiotu Zamówienia na przeprowadzenie kampanii promocyjnej i public relations oraz pomoc ekspercka Warszawa 2009

2 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Badanie pt. Ocena poziomu świadomości i postaw wobec innowacyjności wśród grup docelowych planowanej kampanii promocyjnej zostało przeprowadzone na grupie N=1000 respondentów, pochodzących spośród przedstawicieli przedsiębiorstw (N=600), instytucji otoczenia biznesu (N=107), jednostek naukowych (N=106), instytucji publicznych (N=97) i mediów (N=90). Badanie zostało przeprowadzone w sierpniu i wrześniu 2009 roku metodą wywiadu telefonicznego wspomaganego komputerowo (CATI). Celem badania była ocena poziomu świadomości i postaw wobec innowacyjności wśród badanych grup, ocena poziomu ich wiedzy na temat możliwości i sposobów współpracy ze sferą B+R, znajomości źródeł i kanałów informacji o innowacyjności oraz innowacyjnych rozwiązaniach, a także ocena znajomości podstawowych instytucji zaangażowanych we wspieranie innowacyjności i transfer technologii. Wyniki badania służą do przygotowania strategii działań promocyjnych i public relations w ramach kampanii promującej postawy proinnowacyjne. Z punktu widzenia przyszłej kampanii promującej postawy proinnowacyjne, ważne jest, że innowacje wzbudzają wśród respondentów pozytywne emocje. Większość badanych (83%) traktuje innowacje jako szansę na poprawę sytuacji, a u prawie 60% innowacje wzbudzają ciekawość. Lęki i obawy wobec innowacji odczuwa co dziesiąty badany. Wyniki badania pokazały, że respondenci w większości rozumieją pojęcie innowacyjności jako wprowadzenie nowego produktu lub technologii. Część badanych (29%) rozumie innowacyjność bardziej abstrakcyjnie, wskazując, że jest ona związana z postępem, nowością 2

3 i nowoczesnością. Respondenci łączą także innowacyjność ze zmianami organizacyjnymi (14%) i marketingowymi (8%), przez które rozumieją nowe kanały sprzedaży, nowe sposoby dystrybucji i promocji. Tylko 2% respondentów powiązało innowacyjność z wykorzystaniem badań naukowych w praktyce. Większość badanych respondentów (ze wszystkich grup) jako główną barierę wprowadzania innowacji wskazała czynnik finansowy. Inne odpowiedzi stanowiły znacznie mniejszy odsetek wskazań: 14% wskazało jako barierę brak dostępu do wiedzy, 13% - mentalność, strach przed ryzykiem oraz niechęć do zmian, 12% - zauważyło negatywny wpływ rozwiązań prawnych, a 9% - brak wykwalifikowanej kadry. Na brak zainteresowania innowacjami ze strony firm wskazało 4% respondentów, a 7% - na brak możliwości współpracy naukowców z przedsiębiorcami. 6% respondentów stwierdziło, że konieczność zapewnienia bieżącego funkcjonowania firmy ogranicza wprowadzanie innowacji. 61% badanych zetknęło się z kampanią informacyjną związaną z innowacjami. Najliczniejsza grupa zauważyła działania informacyjne prowadzone w Internecie (39%). Respondenci (31%) spotkali się także z różnego rodzaju wydawnictwami (broszury, ulotki) oraz z kampanią telewizyjną (29%). 1/5 przedstawicieli mediów i instytucji publicznych uważa, że stopień innowacyjności firm zależy od branży. Według 48% badanych (media i instytucje publiczne) polskie przedsiębiorstwa są innowacyjne, według 20% nie należą do innowacyjnych. Połowa spośród badanych przedstawicieli instytucji publicznych i otoczenia biznesu uważa, że media nie interesują się ich działaniami w obszarze działalności wspierającej innowacyjność. 3

4 W przypadku przedsiębiorstw, prawie 1/5 z nich wskazała innowacyjność jako czynnik zwiększający ich konkurencyjność. Jednak najczęściej, za czynniki zwiększające konkurencyjność przedsiębiorstwa na rynku przedstawiciele biznesu uważają cenę i jakość produktu. Pozostałe czynniki, które respondenci wskazali jako elementy wpływające na podwyższenie pozycji konkurencyjnej firmy to m.in. kapitał ludzki (8%), wiedza, pomysły, kreatywność (8%), środki produkcji i wyposażenie (5%) oraz dostosowywanie się do wymagań rynku (3%). Połowa polskich przedsiębiorstw wskazała, że posiada strategię rozwoju w oparciu o innowacje, 2/3 zaś deklaruje, że w ciągu ostatnich 3 lat wprowadziła na rynek innowacyjne projekty. Ponad połowa badanych firm (54%) wprowadziła nowe produkty i/lub technologie, a w ponad 3/4 - ulepszono dotychczasowe. Ponad 1/3 respondentów stwierdziła, że wdrożono własne wyniki badań, a po 18% wskazało, że wdrożone wyniki badań zakupiono w innej firmie lub jednostce naukowej. W ponad połowie badanych firm wprowadzono także innowacje organizacyjne, a w 47% - innowacje marketingowe. Większość badanych (niezależnie od wielkości firmy, kondycji i pozycji innowacyjnej) jako wprowadzenie innowacji traktuje jednak zakup nowych maszyn lub urządzeń (82%). Podstawowymi motywami wprowadzania rozwiązań innowacyjnych w firmach były: potrzeby klientów (88%), zwiększenie zysków (75%), zwiększenie sprzedaży (73%) oraz uzyskanie przewagi konkurencyjnej w branży (73%). 68% badanych wskazało, że wprowadziło innowacje, aby utrzymać się na rynku. Co czwarta innowacja wprowadzona na rynek w ostatnich 3 latach jest, zdaniem przedsiębiorców, nowością w skali kraju, niecała 1/5 jest nowością dla firm. 4

5 W większości badanych przedsiębiorstw efektem wprowadzenia innowacji był wzrost sprzedaży (70%), zwiększenie zysków firmy (66%) oraz uzyskanie przewagi konkurencyjnej w branży (62%). Według prawie połowy respondentów (46%), dzięki wprowadzonym innowacjom, firmom udało się wejść na nowe rynki. 23% firm w ogóle nie promuje wprowadzonych przez siebie innowacji. 35% badanych wykorzystuje reklamę jako narzędzie promocji, 31% prowadzi działania promocyjne w Internecie; 19% uczestniczy w targach. Tylko 6% promuje swoje nowe rozwiązania w mediach. Tylko 30% badanych przedsiębiorstw stosuje jakąkolwiek ochronę prawną własności przemysłowej (głównie firmy duże): ponad połowa chroni znaki towarowe, a prawie 40% - wzory użytkowe i przemysłowe. Mniej niż połowa spośród badanych deklarujących ochronę prawną rozwiązań innowacyjnych, chroni je patentami. Badania wykazały, że zarządy lub kierownictwo firm uważa się za zdecydowanie proinnowacyjne 81% kadry zarządzającej jest inicjatorem innowacji w przedsiębiorstwie. Autorami innowacji są także pracownicy przedsiębiorstw (41%), klienci (25%) oraz działy badawczorozwojowe (14%). Najczęstszą formą motywowania pracowników w kierunku kreowania postaw innowacyjnych są nagrody pieniężne i premie (78%), pochwały (52%) oraz awanse (prawie 1/3 odpowiedzi). Ponad połowa polskich firm (57%) nie współpracuje w ogóle z sektorem nauki. W grupie współpracujących (42%), prawie 3/4 korzysta z wiedzy naukowców przy realizacji lub wdrażaniu projektów innowacyjnych. 44% przedsiębiorstw nawiązuje współpracę z indywidualnymi naukowcami, połowa z jednostkami badawczo-rozwojowymi, a 77% - ze szkołami wyższymi. 5

6 Firmy postrzegają same siebie jako inicjatorów współpracy z sektorem nauki (88%). Tylko 1/4 uważa, że rozpoczęła współpracę z sektorem nauki z inicjatywy jednostek naukowych, a 12% że z inicjatywy indywidualnych naukowców. Współpraca przedsiębiorców z naukowcami jest oceniana przez tych pierwszych bardzo wysoko i wysoko (89%). W większości przypadków jako motywy kooperacji firm z sektorem nauki wskazano podwyższenie jakości produktów i dostęp do najnowszej wiedzy (po 81% wskazań). Innymi motywami są: możliwość realizacji innowacyjnych projektów (79%) i zdobycie nowych klientów (53%). Większość przedsiębiorstw poszukuje rozwiązań innowacyjnych dla swojej firmy na targach (61%) i w mediach (69%). Niewiele ponad 1/5 badanych - w jednostkach naukowych (23%) lub bezpośrednio u naukowców (21%). 24% korzysta z baz technologii. Ponad połowa przedsiębiorstw zetknęła się w mediach z informacją lub kampanią promocyjno-informacyjną związaną z innowacjami. Były to głównie działania prowadzone przez Internet (36%), wydawnictwa i broszury (26%) oraz kampanie telewizyjne (22%). Niemal połowa (45%) przedsiębiorców nie zna jakichkolwiek instytucji, które zajmują się wspieraniem działalności innowacyjnej. Ponad 1/3 badanych zna inkubatory i parki technologiczne; niespełna 1/5 centra transferu technologii. 13% zetknęło się z Krajową Siecią Innowacji. Niewiele ponad 1/5 badanych przedsiębiorstw (21%) współpracuje z instytucjami otoczenia biznesu, a zakres tej współpracy dotyczy uzyskiwania przez firmy informacji (68%), udziału w szkoleniach (67%) oraz doradztwa przy wypełnianiu wniosku o dofinansowanie projektu z funduszy UE (52%). W przypadku 22% firm współpraca dotyczy 6

7 transferu technologii, a w 1/5 doradztwa z zakresu ochrony własności przemysłowej. 60% badanych przedsiębiorstw wskazuje fundusze Unii Europejskiej jako sposób finansowania innowacji. Kredyty bankowe i dofinansowanie budżetowe jako formy wspierania innowacji dostrzega po 16% respondentów. Instytucje otoczenia biznesu (IOB) świadczą różnego rodzaju usługi wpierające innowacyjność. Najczęściej są to szkolenia (82%), organizowanie konferencji (74%) oraz doradztwo biznesowe (70%). Promocją innowacyjności zajmuje się 67% badanych instytucji. Ponad 60% badanych IOB zajmuje się inicjowaniem kontaktów pomiędzy jednostkami naukowymi a biznesem. Najliczniejszą grupą klientów IOB są firmy komercyjne (75%). Na drugim miejscu uplasowały się osoby fizyczne (13%). Klientami IOB są również jednostki naukowe i jednostki samorządu terytorialnego, ale nie należą one do grupy klientów dominujących. Promocja innowacyjności przez jednostki otoczenia biznesu prowadzona jest przede wszystkim poprzez ich udział w konferencjach tematycznych, strony i serwisy internetowe oraz konferencje prasowe. Działania te kierowane są w pierwszej kolejności do firm, następnie do jednostek samorządu terytorialnego oraz jednostek naukowo-badawczych. 1/5 adresatów działań promujących innowacyjność stanowią media. Wiele instytucji otoczenia biznesu (16%) wskazało jednak, że w ogóle nie prowadzi działań promujących innowacyjność. W opinii połowy badanych IOB (51%), media nie interesują się ich działalnością w obszarze działań wspierających innowacyjność, a jeśli tak 7

8 są to głównie zagadnienia dotyczące świadczenia usług proinnowacyjnych (65%), rodzaju prowadzonych projektów (58%) oraz finansowania projektów innowacyjnych (50%). Zdecydowana większość uczestników badania należąca do grupy instytucji otoczenia biznesu zetknęła się z kampanią informacyjno-promocyjną dotyczącą działań innowacyjnych (86% wskazań). Informacje związane z innowacyjnością pojawiają się najczęściej według badanych na stronach internetowych, w telewizji oraz w broszurach, wydawnictwach i ulotkach. 4% badanych zidentyfikowało PARP jako nadawcę kampanii związanej z innowacjami. Instytucje otoczenia biznesu uczestniczyły także przy wprowadzaniu innowacji, które miały najczęściej zasięg lokalny (niespełna 1/3 wskazań); co piąta instytucja uczestniczyła w projekcie innowacyjnym na skalę krajową. Efektami tych innowacji były przede wszystkim: wzrost zatrudnienia (25%), zwiększenie sprzedaży (23%), zwiększenie zysków firmy (22%) i uzyskanie przewagi konkurencyjnej w branży (22%). Instytucje otoczenia biznesu uzyskują informacje na temat wspierania działalności innowacyjnej w Internecie (48%) oraz instytucjach rządowych, takich jak PARP (44%), Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (24%) i Ministerstwo Gospodarki (19%). W grupie jednostek naukowych, 90% respondentów twierdzi, że współpracuje w jakimkolwiek zakresie z przedsiębiorstwami, z tego 64% przy prowadzeniu projektów innowacyjnych. W większości przypadków inicjatorem współpracy była jednostka naukowa (81%). Ponad połowa badanych deklaruje, że wyniki badań powstałych w tej jednostce w ciągu ostatnich 3 lat zostały częściowo skomercjalizowane 8

9 (51%). Tylko 12% respondentów uważa, że wyniki badań zostały skomercjalizowane w całości. Współpraca między sektorem nauki i biznesu polega w głównej mierze na realizacji wspólnego projektu (79%). Ponad połowa wskazań dotoczyła prac nad nowym produktem lub technologią. W opinii badanych innowacje, nad którymi prowadzono prace, były nowościami na rynku krajowym i lokalnym. Przedstawiciele jednostek naukowych wskazują wiele korzyści, które osiągnęły firmy w wyniku wprowadzonych innowacji, m.in. uzyskanie przewagi konkurencyjnej w branży (34%) oraz zwiększenie zysków firmy (33%). Niewiele ponad połowa badanych przedstawicieli jednostek naukowych twierdzi, że w ich jednostce patentuje się wyniki badań naukowych, a w 1/3 nie chroni się w ogóle powstających tam wynalazków. Jednostki naukowe współpracują z instytucjami wspierającymi innowacyjność, najczęściej z parkami technologicznymi (32%), inkubatorami (30%) oraz centrami transferu technologii (26%). 14% badanych wymieniło, że współpracuje z Krajową Siecią Innowacji. Ponad 1/5 respondentów nie współpracuje jednak z żadnymi instytucjami wspierającymi innowacyjność. Najczęściej jednostki naukowe korzystają z następujących usług świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu: szkolenia (ponad 60%), uzyskiwanie informacji (55%), doradztwo przy wypełnianiu wniosków o dofinansowanie projektów realizowanych w ramach programów operacyjnych Unii Europejskiej (52%). 1/5 badanych jednak nie korzysta wcale z takich usług. 3/4 badanych jednostek naukowych jest 9

10 zadowolona z jakości usług świadczonych przez instytucje otocznia biznesu. Ponad połowa badanych uważa, że media nie interesują się działaniami jednostki naukowej w zakresie prowadzonych przez nią badań o charakterze innowacyjnym. Jednocześnie, jako główne narzędzie promocji jednostki naukowe wskazują konferencje naukowe i stronę internetową. Niecałe 30% utrzymuje kontakty bezpośrednie z przedsiębiorcami, a tylko 5% kontaktuje się z mediami. 1/4 jednostek naukowych w ogóle nie promuje prowadzanych przez siebie badań naukowych o charakterze innowacyjnym. Wśród badanych instytucji publicznych, ponad 1/4 wskazała, że wspiera innowacyjność dzięki temu, że obsługuje lub prowadzi projekty unijne. 15% prowadzi własne projekty wspierające innowacyjność, a 13% - realizuje projekty na zlecenie ministerstw. 14% przygotowuje zmiany legislacyjne dotyczące innowacyjności, a 9% badanych dokumenty związane z polityką innowacyjną państwa. 18% nie prowadzi działań wspierających innowacyjność lub nie potrafi ich wymienić. Instytucje publiczne rzadko promują innowacyjność 1/3 nie prowadzi takich działań w ogóle, a co dziesiąty ankietowany nie potrafi ich nazwać. Prawie 1/3 natomiast koncentruje się przede wszystkim na organizowaniu konferencji tematycznych. Tylko 16% kontaktuje się z mediami organizując konferencje prasowe lub docierając do mediów bezpośrednio. Prawie w połowie badanych instytucji nie ma wskazanej osoby do kontaktu z mediami w zakresie prowadzonych działań proinnowacyjnych. Prawie połowa instytucji publicznych uważa, że media nie interesują się ich działaniami wspierającymi innowacyjność. Mimo to, prawie 1/3 przedstawicieli instytucji publicznych spotyka się z tematyką 10

11 innowacyjności w zakresie działań danej instytucji przynajmniej raz na miesiąc. Jest to przede wszystkim tematyka innowacji w kontekście funduszy strukturalnych UE (30%). 41% respondentów nisko ocenia jakość przekazywanych przez media informacji na temat innowacyjności. Polskie firmy nie są przez media postrzegane jako przedsiębiorstwa innowacyjne przez 1/3 badanych. W minionym półroczu prawie 60% przedstawicieli mediów nie zetknęło się z polskimi rozwiązaniami innowacyjnymi typu hi-tech. Zdaniem przedstawicieli mediów poziom wiedzy firm na temat innowacji jest niski oceniło tak 61% respondentów. Według badanych, tematyka innowacyjności pojawia się w mediach stosunkowo często - w opinii przedstawicieli mediów co trzeci z nich podejmuje problematykę innowacji przynajmniej raz w tygodniu. Tematyka publikacji związanych z innowacyjnością dotyczy przede wszystkim nowości technologicznych oraz nowych produktów. Branżami najbardziej interesującymi pod względem innowacyjności są informatyka i telekomunikacja. Źródłem informacji mediów na temat innowacyjności jest Internet (53%) oraz inne media (40%). Dla ponad 1/4 badanych źródłem takiej wiedzy są przedsiębiorstwa. Najbardziej preferowaną przez media formą pozyskiwania informacji na temat innowacyjności są publikacje elektroniczne: strony internetowe/portale informacyjne oraz materiały przygotowane do publikacji dostarczane za pośrednictwem poczty elektronicznej. Co czwarty badany wskazał konferencje prasowe jako dobrą formę 11

12 kontaktu i pozyskiwania informacji dotyczących innowacji. Podobna grupa wskazała także na wizyty w firmach innowacyjnych. Wyniki badania wykazały, że poszczególne grupy badanych podmiotów reprezentują często odmienne (lub sprzeczne) opinie dotyczące niektórych aspektów innowacyjności. 12