Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej

Transkrypt

1 Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Raport z badania socjologicznego pn. Sytuacja, potrzeby oraz możliwości osób niepełnosprawnych w województwie świętokrzyskim Kielce, grudzień 2011 r.

2 Badanie wykonane w ramach realizacji przez województwo świętokrzyskie zadania pn. Wsparcie regionalnych ośrodków polityki społecznej w zakresie utworzenia Obserwatorium Integracji Społecznej, w ramach projektu Koordynacja na rzecz aktywnej integracji współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Działania 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej Priorytet I Zatrudnienie i integracja społeczna Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 2

3 Spis treści 1. Wstęp Metodologia 5 3. Struktura badanej próby Wyniki badania 9 5. Podsumowanie Rekomendacje..41 3

4 1. Wstęp Niepełnosprawność jest problemem społecznym, który można rozpatrywać w wielu aspektach m.in. aspekcie społecznym, zawodowym, zdrowotnym. Osoby niepełnosprawne w codziennym funkcjonowaniu narażone są na różne utrudnienia i ograniczenia wynikające z ich dysfunkcji. Ostatnie pełne dane dotyczące liczby osób niepełnosprawnych w Polsce pochodzą z przeprowadzonego Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań przeprowadzonego w 2002 roku (obecnie oczekujemy na wyniki NSPLiM przeprowadzonego w 2011). W świetle danych z NSPLiM w 2002 roku odsetek osób niepełnosprawnych zamieszkałych w województwie świętokrzyskim stanowił ponad 14% ogółu ludności. Oznacza to, że blisko co siódmy mieszkaniec naszego regionu jest osobą niepełnosprawną. Szacuje się, że udział gospodarstw domowych z osobami niepełnosprawnymi w ogóle tego typu gospodarstw domowych w Polsce w województwie świętokrzyskim kształtuje się na poziomie 4,9% 1. Według liczby wydanych orzeczeń o niepełnosprawności przez Powiatowe Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności w województwie świętokrzyskim zdecydowanie najwięcej osób posiada orzeczenie o niepełnosprawności wynikającej z upośledzenia narządu ruchu, chorób układów oddechowego i krążenia. Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej, w ramach zadań realizowanych przez Obserwatorium Integracji Społecznej działające w jego strukturach, realizując funkcje badawczą w 2011r. przy współpracy z Instytutem Badawczym IPC zrealizował projekt badawczy pod nazwą Sytuacja, potrzeby oraz możliwości osób niepełnosprawnych w województwie świętokrzyskim. Celem badania była diagnoza sytuacji, potrzeb oraz możliwości osób niepełnosprawnych zamieszkujących województwo świętokrzyskie. Szczegółowe cele badania to: Określenie barier i ułatwień dla osób niepełnosprawnych w integracji społecznej oraz wejściu na rynek pracy. Określenie jakie mechanizmy wpływają na aktywność oraz bierność osób niepełnosprawnych. 1 J. Czapiński, T. Panek, Raport- Diagnoza Społeczna 2009, Warszawa 2009, s

5 Inwentaryzacja zasobów instytucjonalnych, zajmujących się problematyką osób niepełnosprawnych. Badanie zostało zrealizowane w grudniu 2011 roku. 2. Metodologia Badanie zostało zrealizowane mieszaną techniką CATI oraz PAPI na terenie województwa świętokrzyskiego w grudniu 2011 roku. Aby zapewnić reprezentatywność próby badawczej zastosowano technikę doboru respondentów losowo-kwotową. Ta technika doboru zapewnia bardzo wysoki poziom reprezentatywności. Wszystkie zapisy wywiadów zostały ocenione w toku realizacji pod względem kompletności oraz spójności. Po odrzuceniu zapisów, które nie wypełniały kryteriów kompletności oraz spójności, została przeprowadzona realizacja dodatkowa dla uzyskania N=1044 wywiadów. Dobór próby do badania daje możliwość porównań pomiędzy poszczególnymi grupami wieku i płci z zachowaniem trafności ekstrapolacji wyników badania na populację z błędem nie przekraczającym trzech punktów procentowych dla standardowego poziomu frakcji przy założonej ufności standardowej dla badań społecznych (0.95). Zastosowane narzędzie badawcze - standaryzowany kwestionariusz wywiadu, pozwolił na zebranie danych trafnych i rzetelnych. Kwestionariusz wywiadu składał się z 26 pytań (głównie zamkniętych z predefiniowaną kafeterią odpowiedzi, zapewniającą porównywalność wyników dla wszystkich badanych) oraz 10 pytań metryczkowych, służących zebraniu zmiennych niezależnych, charakteryzujących grupę badaną. Kwestionariusz wywiadu przygotowany został w oparciu o strukturę blokową. Jego celem była diagnoza sytuacji, potrzeb oraz możliwości osób niepełnosprawnych zamieszkujących województwo świętokrzyskie. 5

6 3. Struktura badanej próby 20,0% 16,1% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 5,8% 7,0% 2,8% 15,4% 6,5% 2,0% 10,5% 6,3% 6,3% 8,6% 3,3% 5,7% 3,7% Wykres 1. Respondenci według zamieszkiwanych powiatów. Badanie zrealizowane zostało we wszystkich powiatach województwa świętokrzyskiego. Procentowy udział respondentów prezentuje wykres 1. Najwięcej badanych reprezentuje najliczniejsze powiaty tj. kielecki, ostrowiecki, starachowicki oraz miasto Kielce. Na potrzeby analizy zebrane w badaniu dane, zagregowano według podziału województwa na trzy podregiony tj. Centrum ( m. Kielce, powiat kielecki), Południe ( powiaty: buski, jędrzejowski, kazimierski, pińczowski, sandomierski, staszowski), Północ ( powiaty: konecki, skarżyski, starachowicki, ostrowiecki, opatowski, włoszczowski) ,1% 53,9% Kobieta Mężczyzna 33,4% 22,3% 3,7% 12,4% 11,0% 17,1% Wykres 2. Struktura płci. Wykres 3. Struktura wieku W badaniu wzięło udział 53,9% kobiet oraz 46,1% mężczyzn. Najliczniej reprezentowana grupa to osoby w wieku 65+. Dość dużo osób niepełnosprawnych to osoby 6

7 w wieku (22,3%) oraz (17,1%), a także (12,4%). Podział ten jest zbliżony do podziału populacji osób niepełnosprawnych z ostatniego Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2002 w województwie świętokrzyskim. Podstawowe 9,1% 7,5% 17,0% 2,3% Gimnazjalne Zawodowe 48,8% 51,2% Miasto Wieś 37,5% 26,7% Średnie Wyższe (licencjat) Wyższe (magisterskie) Wykres 4. Miejsce zamieszkania. Wykres 5. Wykształcenie respondentów Wśród respondentów nieznaczną przewagę mieli mieszkańcy miast( 51,2% wobec 48,8%). Niezwykle ważną zmienną w odniesieniu do problematyki niepełnosprawności jest wykształcenie. Najwięcej spośród uczestniczących w badaniu osób niepełnosprawnych posiada wykształcenie średnie (37,5%). Dość duża grupa zakończyła swoją naukę na wykształceniu zawodowym (26,7%) oraz podstawowym (17%). Aż 16,6% badanych posiada wykształcenie wyższe (7,5% licencjat, 9,1% magisterium). Respondenci zostali scharakteryzowani pod względem aktywności społecznej mierzonej przynależnością do organizacji pozarządowych oraz przynależnością do grup nieformalnych. 7

8 11,5% 4,9% Tak Nie Tak Nie 88,5% 95,1% Wykres 6. Przynależność do organizacji pozarządowych. Wykres 7. Przynależność do grup nieformalnych nieformalnych W świetle prezentowanych danych, badana próba osób niepełnosprawnych charakteryzuje się nieznaczną aktywnością społeczną. Jedynie 11,5% badanych respondentów należy do organizacji pozarządowych (np. fundacji lub stowarzyszenia). Tylko 4,9% badanych niepełnosprawnych zadeklarowało, że należy do jakiejś nieformalnej grupy, np. artystycznej lub hobbystycznej. 20,5% 27,6% 17,2% 34,7% Gospodarstwo jednoosobowe Rodzina dwuosobowa (bez dzieci) Rodzina z dziećmi Rodzina wielopokoleniowa Wykres 8. Respondenci według typów gospodarstw domowych Najwięcej badanych niepełnosprawnych zamieszkuje w dwuosobowej rodzinie bez dzieci (34,7%). 27,6% to rodziny z dziećmi (średnio rodziny takie posiadają dwójkę dzieci). 8

9 4. Wyniki badania Uczestnikami badania były wyłącznie osoby, które posiadają orzeczenie o niepełnosprawności wydawane przez Powiatowe Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Badanie pozwoliło na scharakteryzowanie rodzaju niepełnosprawności w kontekście zmiennych takich, jak: wiek, płeć, miejsce zamieszkania (miasto/wieś), podregion, rodzaj niepełnosprawności. 40,4% 34,2% 8,2% 17,2% Znaczny Umiarkowany Lekki Nie wiem 0% 20% 40% 60% 80% 100% Wykres 9. Stopień niepełnosprawności respondentów Badani zostali zapytani o podanie stopnia swojej niepełnosprawności. Największa grupa (40,4%) wskazała na znaczny stopień niepełnosprawności, dość duża grupa zadeklarowała, że jest niepełnosprawna w stopniu umiarkowanym. Co ciekawe, spora grupa badanych nie była w stanie podać, jaki stopień niepełnosprawności posiada (17,2%). Mężczyźni 46,8% 34,3% 7,7% 11,2% Kobiety 35,0% 33,9% 8,7% 22,4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Znaczny Umiarkowany Lekki Nie wiem Wykres 10. Stopień niepełnosprawności respondentów ( dekompozycja na płeć) Zdecydowanie więcej mężczyzn niż kobiet deklaruje, iż posiada znaczny stopień niepełnosprawności (różnica ponad 10 punktów procentowych). Należy zwrócić uwagę na fakt, iż kobiety znacznie częściej nie potrafiły określić, jaki stopień niepełnosprawności posiadają. 9

10 65+ 49,3% 25,2% 4,9% 20,6% ,6% 37,3% 6,4% 20,7% ,2% 38,6% 11,5% 17,7% ,8% 39,6% 11,8% 4,8% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Znaczny Umiarkowany Lekki Nie wiem Wykres 11. Stopień niepełnosprawności respondentów ( dekompozycja na wiek) Respondenci posiadający znaczny stopień niepełnosprawności to głównie osoby najstarsze w wieku 65 lat i więcej oraz osoby mieszczące się w przedziale wiekowym Wraz z wiekiem maleje także liczba osób z umiarkowanym i lekkim stopniem niepełnosprawności oraz rośnie liczba osób, które nie są w stanie dokładnie powiedzieć, jaki stopień niepełnosprawności posiadają. Wieś 39,6% 35,8% 13,3% 11,3% Znaczny Umiarkowany Miasto 40,7% 33,6% 6,7% 19,0% Lekki Nie wiem 0% 20% 40% 60% 80% 100% Wykres 12. Stopień niepełnosprawności respondentów według miejsca zamieszkania (miasto/wieś). Analiza danych zawartych na powyższym wykresie wskazuje, iż zmienna miejsca zamieszkania nie wpływa znacząco na posiadany przez badanych stopień niepełnosprawności. Jednakże wśród respondentów deklarujących lekki stopień niepełnosprawności zarysowuje się przewaga mieszkańców wsi. 10

11 Północ 34,8% 32,3% 9,0% 23,9% Południe 39,2% 31,5% 8,5% 20,8% Centrum 50,2% 40,6% 7,6% 1,6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Znaczny Umiarkowany Lekki Nie wiem Wykres 13. Stopień niepełnosprawności respondentów według podregionów. Widoczne są dość duże różnice w deklarowanych stopniach niepełnosprawności badanych, zagregowanych według przyjętego na potrzeby analizy podziału województwa na podregiony. Ankietowani z centrum znacznie częściej od pozostałych wskazywali na niepełnosprawność znaczną i umiarkowaną (różnice od około 10 do kilkunastu procentowych). 59,2% 23,5% 17,3% Trwały Okresowy Nie wiem 0% 20% 40% 60% 80% 100% Wykres 14. Charakter orzeczenia o niepełnosprawności Większość badanych (59,2%) deklaruje, że orzeczenie o niepełnosprawności wydane przez Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności ma charakter trwały. Znacznie mniejsza grupa (23,5%) zadeklarowała, iż ich orzeczenie ma charakter okresowy (średnio orzeczenie takie zostało przyznane na 2,5 roku). Podobnie jak miało to miejsce w przypadku pytania nt. stopnia niepełnosprawności, pewna część respondentów nie była w stanie udzielić odpowiedzi na to pytanie (co ciekawe była to grupa bardzo podobna wielkościowo 17,3%). 11

12 Mężczyźni 64,0% 25,6% 10,4% Kobiety 55,1% 21,7% 23,2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Trwały Okresowy Nie wiem Wykres 15. Charakter orzeczenia o niepełnosprawności ( dekompozycja na płeć) Nieco więcej mężczyzn niż kobiet ma orzeczoną trwałą niepełnosprawność (64% wobec 55,1%). Większy odsetek kobiet nie wie z kolei, jaki charakter czasowy ma ich orzeczenie o niepełnosprawności ,9% 8,0% 20,1% ,8% 30,0% 20,2% ,2% 31,2% 16,6% ,6% 32,5% 8,9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Trwały Okresowy Nie wiem Wykres 16. Charakter orzeczenia o niepełnosprawności ( dekompozycja na wiek) Osoby w wieku 65+ mają zwykle trwałe orzeczenie o niepełnosprawności. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż znacząca część respondentów będących młodymi osobami ( przedział wiekowy 18-34) posiada orzeczenie o niepełnosprawności o charakterze trwałym. 12

13 Wieś 64,6% 25,0% 10,4% Miasto 57,6% 23,0% 19,4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Trwały Okresowy Nie wiem Wykres 17. Charakter orzeczenia o niepełnosprawności według miejsca zamieszkania (miasto/wieś) Badani będący mieszkańcami wsi częściej posiadali trwałe orzeczenie o niepełnosprawności (64,6% wobec 57,6%). Północ 53,2% 22,6% 24,2% Południe 57,2% 23,1% 19,7% Centrum 75,1% 22,9% 2,0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Trwały Okresowy Nie wiem Wykres 18. Charakter orzeczenia o niepełnosprawności według podregionów. Badani zamieszkujący centralne powiaty województwa znacznie częściej od ankietowanych z pozostałych dwóch podregionów przyznawali, że ich orzeczenie o niepełnosprawności ma charakter trwały (75,1% wobec 57,2% na Południu i 53,2% na Północy). Upośledzenia narządu ruchu Inne Choroby układu oddechowego i krążenia Choroby neurologiczne Choroby narządu wzroku Zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu Upośledzenie umysłowe Choroby psychiczne Choroby układu moczowo-płciowego Choroby układu pokarmowego Epilepsja 15,6% 11,8% 10,6% 7,1% 7,0% 6,1% 5,1% 1,5% 1,3% 1,1% 32,8% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% Wykres 19. Respondenci według deklarowanych rodzajów niepełnosprawności. 13

14 Badani zostali poproszeni o wymienienie rodzaju niepełnosprawności jaki posiadają. Największa grupa respondentów to osoby z upośledzeniami ruchu (32,8%), druga pod względem liczebności grupa to osoby, które stwierdziły, że ich niepełnosprawność ma inny charakter (schorzenia endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego). Dalsze w kolejności grupy to osoby z chorobami układu oddechowego i krążenia (11,8%), chorobami neurologicznymi (10,6%). Odsetek osób wskazujących pozostałe schorzenia nie przekroczył 10%. Wraz z wiekiem respondentów rośnie odsetek osób, które posiadają upośledzenia narządu ruchu, a także choroby układu oddechowego. Upośledzenia narządu ruchu to także jedna z najczęstszych rodzajów niepełnosprawności wymienianych przez ankietowanych. Co ciekawe osoby najmłodsze najczęściej wskazywały, że ich upośledzenie ma charakter umysłowy (20,1%). Badani z terenów miejskich, częściej od respondentów ze wsi, wskazywali na upośledzenie narządu ruchu, jako najpowszechniej występującą niepełnosprawność (różnica 9 punktów procentowych). W pozostałych przypadkach różnice były niewielkie i miały charakter błędu statystycznego. Niezależnie od regionu, najczęściej wskazywana niepełnosprawność to upośledzenia narządu ruchu. W pozostałych przypadkach różnice zwykle są niewielkie i najczęściej mają charakter błędu statystycznego. Zrealizowane badanie poruszyło istotną kwestię rehabilitacji osób niepełnosprawnych, polegającej na ograniczaniu jej skutków między innymi poprzez: zwiększanie sprawności fizycznej i psychicznej, zmniejszanie stopnia uszkodzenia sprawności, zwiększanie sprawności funkcjonalnej oraz aktywności życiowej osób niepełnosprawnych. 45,3% 54,7% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Tak Nie Wykres 20. Odsetek respondentów korzystających z rehabilitacji. Niespełna połowa ankietowanych deklaruje, iż korzysta z rehabilitacji. Analiza korzystania z rehabilitacji uwzględniająca zmienną płci respondentów, nie wskazuje na występowanie zależności w tym zakresie. Odpowiedzi zarówno kobiet jak i mężczyzn uczestniczących w badaniu są zbliżone (różnica wynosi około 5 punktów procentowych na korzyść kobiet). 14

15 65+ 31,8% 68,2% ,1% 51,2% 42,9% 48,8% Tak Nie ,3% 52,7% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wykres 21. Korzystanie z rehabilitacji ( dekompozycja na wiek) Grupa, która najczęściej korzysta z rehabilitacji to osoby w wieku (57,1%). Z kolei grupa najrzadziej korzystająca z takich działań to osoby najstarsze w wieku 65+ (31,8%). Wieś 46,3% 53,7% Tak Miasto 45,0% 55,0% Nie 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wykres 22. Korzystanie z rehabilitacji według miejsca zamieszkania Analiza odpowiedzi na pytanie dotyczące korzystania z rehabilitacji w podziale według miejsca zamieszkania (wieś/miasto) nie wskazuje na różnice w analizowanym zakresie. Wydawać by się mogło, iż miejsce zamieszkania może mieć znaczący wpływ na możliwość korzystania z rehabilitacji (większe możliwości w mieście). Jednakże wyniki badania nie potwierdzają tej hipotezy. Północ 56,5% 43,5% Południe Centrum 28,9% 42,5% 71,1% 57,5% Tak Nie 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wykres 23. Korzystanie z rehabilitacji według miejsca zamieszkania 15

16 Kolejne interesujące dane dotyczące korzystania osób niepełnosprawnych z rehabilitacji prezentuje powyższy wykres. Ujęcie odpowiedzi respondentów w trzech podregionach, pokazuje, iż najmniej osób zamieszkujących centralną część województwa korzysta z rehabilitacji (mimo względnej bliskości do stolicy regionu m. Kielce). Najczęściej z rehabilitacji korzystają mieszkańcy powiatów położonych na północy województwa (powiaty północne są bardziej zurbanizowane aniżeli powiaty znajdujące się na południu województwa). Niezwykle istotnym zagadnieniem podjętym w projekcie badawczym jest aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych. Aktywność zawodowa tej grupy społecznej jest uwarunkowana przez wiele czynników. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych ma istotne znaczenie w zapobieganiu wykluczeniu społecznemu, jak również integracji społecznej osób niepełnosprawnych. 34,8% 23,1% 42,1% Pracowałem(łam), ale w chwili obecnej nie pracuję Pracuję 0% 20% 40% 60% 80% 100% Nie pracuję Wykres 24. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych Ponad 1/3 tj. 34,8% badanych niepełnosprawnych deklaruje, iż w przeszłości pracowała lecz w chwili obecnej nie czynią tego. Około 4 na 10 badanych (23,1%) pracowało w chwili realizacji badania, natomiast 42,1% nie pracowało w ogóle. Mężczyźni 36,4% 22,5% 41,1% Kobiety 33,4% 23,6% 43,0% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Pracowałem(łam), ale w chwili obecnej nie pracuję Pracuję Nie pracuję Wykres 25. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych według płci Jak wynika z danych zaprezentowanych na powyższym wykresie widać, iż płeć respondentów nie wpływa w znaczący sposób na aktywność zawodową osób niepełnosprawnych. 16

17 65+ 51,9% 0,6% 47,5% ,2% 20,6% 38,2% Pracowałem(łam), ale w chwili obecnej nie pracuję Pracuję ,7% 44,7% 31,6% Nie pracuję ,7% 34,9% 54,4% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Wykres 26. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych według wieku Grupa najbardziej aktywna zawodowo to osoby w wieku Z kolei grupa, która jest najmniej aktywna zawodowo to osoby najstarsze. Jednocześnie także to właśnie w tej grupie najczęściej padały odpowiedzi, że kiedyś te osoby pracowały, ale nie robią tego w tej chwili. Niepokojącym jest fakt, iż grupa w której występuje największy odsetek osób, które nie pracowały oraz nie pracują w chwili obecnej to osoby w wieku Wieś 24,6% 25,8% 49,6% Pracowałem(łam), ale w chwili obecnej nie pracuję Pracuję Miasto 37,8% 22,3% 39,9% Nie pracuję 0% 20% 40% 60% 80% 100% Wykres 27. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych według miejsca zamieszkania (wieś/miasto) Problematyka aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych rozpatrywana w kontekście miejsca zamieszkania respondentów wskazuje, iż mieszkańcy miast znacznie częściej deklarują, iż byli aktywni zawodowo lecz w chwili obecnej nie pracują. Odsetek respondentów pracujących w chwili realizacji badań kształtował się na zbliżonym poziomie z lekką przewagą na korzyść respondentów zamieszkujących tereny wiejskie. 17

18 Północ 29,2% 29,6% 41,2% Pracowałem(łam), ale w chwili obecnej nie pracuję Południe 26,8% 20,8% 52,4% Pracuję Centrum 61,0% 14,9% 24,1% Nie pracuję 0% 20% 40% 60% 80% 100% Wykres 28. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych według podregionów Analiza aktywności zawodowej respondentów według podregionów wskazuje, iż najwięcej niepełnosprawnych respondentów obecnie pracujących zawodowo występuje w północnej części województwa. Ponad połowa ankietowanych z powiatów południowych nie jest aktywna zawodowo. Respondenci zamieszkujący centrum województwa tj. powiat kielecki oraz miasto Kielce w 61% deklarują, iż byli aktywni zawodowo lecz w chwili obecnej nie pracują. Co ciekawe w chwili obecnej w części centralnej województwa najmniej respondentów deklaruje aktywność zawodową. Praca najemna na pełen etat 77,0% Praca w Zakładzie Pracy Chronionej Praca najemna na część etatu Praca w Zakładzie Aktywności Zawodowej Praca dorywcza, od czasu do czasu Praca w ramach umowy-zlecenia lub umowy o Własna działalność gospodarcza Praca bez umowy Czerpanie dochodów z gospodarstwa rolnego 7,8% 7,0% 6,1% 5,0% 3,0% 2,6% 2,2% 2,0% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Wykres 29. Formy zatrudnienia respondentów Najczęstszą formą zatrudnienia, wskazywaną przez badanych, którzy zadeklarowali fakt pracowania (w chwili badania lub kiedykolwiek) to praca najemna na pełny etat (77%). Pozostałe formy wskazywane przez badanych to m.in. praca w Zakładzie Pracy Chronionej, praca najemna na część etatu oraz praca w Zakładzie Aktywności Zawodowej. Wszystkie wskazania poza pierwszym nie przekroczyły liczebności na poziomie 10%. 18

19 Emerytura/renta 59,1% Inne powody 38,6% Moja niepełnosprawność całkowicie uniemożliwia pracę Pracodawcy nie chcą/boją się zatrudnić takiej osoby jak ja Nie chcę pracować Mam zbyt niskie kwalifikacje 17,5% 12,5% 7,0% 6,8% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% Wykres 30. Przyczyny braku aktywności zawodowej respondentów Osoby niepełnosprawne uczestniczące w badaniu zostały zapytane o przyczyny braku aktywności zawodowej. Niespełna 60% respondentów wskazało pobieranie świadczenia emerytalnego bądź rentowego, 38,6% wskazało na inne powody niż wskazane w kafeterii powody braku aktywności zawodowej, 17,5% respondentów deklaruje, iż niepełnosprawność całkowicie uniemożliwia podjęcie pracy zawodowej, 12,5% badanych uważa, że pracodawcy boją się zatrudnienia osoby niepełnosprawnej a 7% ankietowanych nie chce pracować. Zbyt niskie kwalifikacje są barierą w aktywności zawodowej dla 6,8% respondentów. 4,3% 6,7% 17,1% Zdecydowanie tak Raczej tak 3,4% 7,6% 18,8% Zdecydowanie tak Raczej tak 46,8% 25,1% Nie wiem Raczej nie 45,7% 24,5% Nie wiem Raczej nie Wykres 31. Ocena własnego wykształcenia Wykres 32. Ocena własnych kwalifikacji Badani są w znacznej mierze przekonani, że posiadają wystarczające wykształcenie, by móc normalnie pracować. Twierdzi tak 42,2% niepełnosprawnych respondentów (z czego 17,1% uważa tak zdecydowanie ). Z kolei 46,8% nie jest jednak w stanie określić, czy ich wykształcenie jest wystarczające do normalnej pracy. Przy ocenach własnego wy- 19

20 kształcenia nie zaobserwowano różnic w rozkładzie odpowiedzi między kobietami oraz mężczyznami. Widoczne jest, iż osoby młodsze nieco lepiej oceniają swoje wykształcenie. Z kolei osoby z najstarszej grupy wiekowej (65+) najczęściej nie były w stanie ocenić swojego wykształcenia (75,5%). Badani z podregionu północnego zdecydowanie lepiej od ankietowanych z pozostałych dwóch regionów oceniają swoje wykształcenie (różnica ponad 20 punktów procentowych nad powiatami południowymi i centralnymi). Podobny odsetek badanych niepełnosprawnych, jak w przypadku oceny własnego wykształcenia twierdzi, że posiada wystarczające kwalifikacje, by móc normalnie pracować (43,3%, z czego 18,8% zdecydowanie ). Podobny odsetek, jak w przypadku poprzedniego pytania, nie jest w stanie określić, czy posiada kwalifikacje na odpowiednio wysokim poziomie. Odpowiedzi kobiet i mężczyzn w zakresie oceny własnych kwalifikacji są do siebie bardzo zbliżone (nieco więcej kobiet niż mężczyzn nie było w stanie ocenić własnych kwalifikacji). Najlepiej swoje kwalifikacje oceniali respondenci w wieku Natomiast osoby, które nie były w stanie ocenić swoich kwalifikacji to badani w wieku 65+ (aż 79% z nich nie było w stanie ocenić własnych kwalifikacji). Niepełnosprawni z miast i wsi dość podobnie oceniają swoje kwalifikacje, choć widać, że badani z miast mają o nich nieco lepsze zdanie (różnica około 4 punktów procentowych). Podobnie jak w przypadku oceny wykształcenia, także i w przypadku oceny kwalifikacji badani z regionu północnego znacznie lepiej oceniają swoje kwalifikacje niż ankietowani z pozostałych regionów (różnica około 25 punktów procentowych). 7,0% 4,6% 17,3% 48,2% 22,9% Zdecydowanie tak Raczej tak Nie wiem Raczej nie Zdecydowanie nie Wykres 33. Ocena własnego doświadczenia zawodowego 20

21 Podobna wielkościowo grupa badanych niepełnosprawnych (w porównaniu do poprzednich dwóch pytań) jest przekonana, że posiada odpowiednie doświadczenie zawodowe, by być atrakcyjnym pracownikiem dla potencjalnego pracodawcy (22,9%). Blisko połowa respondentów (48,2%) nie była w stanie określić czy ich doświadczenie zawodowe jest atrakcyjne dla pracodawców. Ukończone kursy zawodowe 37,0% Wyższe od obecnego wykształcenie 29,9% Większe możliwości poruszania się Większe doświadczenie zawodowe 13,9% 12,7% Większe umiejętności komunikacyjne Większe umiejętności interpersonalne 6,6% 5,8% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% Wykres 34. Potrzeby w zakresie podniesienia własnej atrakcyjności na rynku pracy Badani zostali poproszeni o wskazanie obszarów, które sprawiłyby, że ich atrakcyjność w oczach pracodawców znacznie by wzrosła. Największa grupa wskazała na kursy zawodowe (37%), w dalszej kolejności wymieniane były: wykształcenie wyższe od obecnego (29,9%) oraz większe możliwości poruszania się (13,9%). Badani, niezależnie od płci wskazywali na te same potrzeby w zakresie bycia bardziej atrakcyjnymi dla pracodawców. Wraz z wiekiem rośnie odsetek osób, które uważają, że aby być bardziej atrakcyjnym dla pracodawców, powinny posiadać wyższe od obecnego wykształcenie. Z kolei osoby najmłodsze zwracały częściej od pozostałych uwagę na większe doświadczenie zawodowe, większe umiejętności interpersonalne oraz komunikacyjne. Duża liczba badanych, niezależnie od wieku wskazywała na ukończone kursy zawodowe. Badani niezależnie od swojego miejsca zamieszkania wskazywali na ukończone kursy zawodowe i wyższe od obecnego wykształcenia, jako ich potrzeby w zakresie bycia atrakcyjnym dla pracodawców. Mieszkańcy miast częściej od badanych ze wsi wskazywali na potrzebę posiadania wyższego od obecnego wykształcenia (32,1% wobec 22,5%). 21

22 2,0% 11,2% Bardzo dobra 36,0% Dobra 20,2% Dostateczna Mierna Niedostateczna 11,7% 18,9% Nie wiem Wykres 35. Potrzeby w zakresie podniesienia własnej atrakcyjności na rynku pracy Badani zostali także poproszeni o ocenę własnej sytuacji na rynku pracy. Tylko 2% z nich uznało, że jest ona bardzo dobra, a 11,2%, że jest dobra. Na ocenę mierną wskazało 18,9% respondentów, a na niedostateczną 11,7%. Ponad 1/3 badanych niepełnosprawnych (36%) nie była w stanie ocenić własnej pozycji na rynku pracy (co niewątpliwie jest związane z faktem, że dość duży odsetek z nich przebywa np. na emeryturze, a więc jest już w wieku poprodukcyjnym). Zmienna płci nie wpłynęła znacząco na strukturę odpowiedzi respondentów. Największe różnice występują głównie w odpowiedziach niedostateczna (mężczyźni nieco gorzej częściej wskazywali na tą odpowiedź niż kobiety - 13,9% wobec 9,8%) oraz przy odpowiedzi nie wiem kobiety 38,8%, mężczyźni 32,7%). Wieś 2,1% 11,3% 23,3% 23,3% 10,8% 29,2% Miasto 2,0% 11,2% 19,3% 17,5% 11,9% 38,1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Bardzo dobra Dobra Dostateczna Mierna Niedostateczna Nie wiem Wykres 36. Potrzeby w zakresie podniesienia własnej atrakcyjności na rynku pracy według miejsca zamieszkania (wieś/miasto) Również zmienna miejsca zamieszkania respondentów nie różnicuje znacząco wyników odpowiedzi na pytanie dotyczące oceny własnej atrakcyjności na rynku pracy. Badani z miast i wsi w podobny sposób oceniają swoją sytuację na rynku pracy, niemniej jednak 22

23 widoczne jest, że mieszkańcy wsi nieco częściej wskazywali na oceny dostateczne oraz mierne. 23

24 Przedsiębiorczość 43,4% 24,3% 5,7% 1,3% 25,3% Elastyczność 44,0% 29,5% 4,3% 1,2% 21,0% Kreatywność 45,0% 28,4% 3,9% 1,2% 21,5% Komunikatywność 53,0% 28,4% 2,2% 0,9% 15,5% Umiejętność pracy w grupie 51,2% 28,6% 2,7% 0,7% 16,8% Punktualność Umiejętność pracy indywidualnej Zorganizowanie Obowiązkowość 58,9% 55,4% 54,4% 60,5% 24,6% 25,6% 27,4% 22,8% 2,5% 0,3% 13,7% 2,9% 1,1% 15,0% 2,5% 0,7% 15,0% 1,8% 0,6% 14,3% Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie Odpowiedzialność 63,0% 21,0% 1,8% 0,3% 13,9% Trudno powiedzieć Sumienność 61,8% 21,3% 1,9% 0,3% 14,7% Dokładność 59,3% 23,1% 2,0% 0,4% 15,2% Zaangażowanie 60,0% 23,2% 2,3% 0,2% 14,3% Pracowitość 64,7% 19,4% 2,0% 0,3% 13,6% Lojalność 61,5% 21,5% 1,8% 0,5% 14,7% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wykres 37. Ocena własnych cech jako pracownika 25

25 Niewątpliwie bardzo ciekawe jest zestawienie cech, które badani wskazywali na określenie siebie jako pracownika. Respondenci zostali poproszeni, by na skali Likerta wskazać natężenie cech, które ich charakteryzują. Zostało im przedstawionych łącznie 15 cech (lojalność, pracowitość, zaangażowanie, dokładność, sumienność, odpowiedzialność, obowiązkowość, zorganizowanie, umiejętność pracy indywidualnej, punktualność, umiejętność pracy w grupie, komunikatywność, kreatywność, elastyczność oraz przedsiębiorczość). Gdyby zsumować liczebności odpowiedzi zdecydowanie tak oraz raczej tak to wynika z tego, że badani postrzegają siebie przede wszystkim jako osoby pracowite (84,1%), sumienne (84%), punktualne (83,5%), obowiązkowe (83,3%) oraz zaangażowane (83,2%). Generalnie samoocena badanych niepełnosprawnych jest stosunkowo wysoka, najgorzej oceniają oni swoją przedsiębiorczość, kreatywność oraz elastyczność. Tabela 1. Suma odpowiedzi pozytywnych (zdecydowanie tak oraz raczej tak) w ocenie swoich cech jako pracownika. Cecha Kobiety Mężczyźni Lojalność 84,7% 80,8% Pracowitość 85,6% 82,3% Zaangażowanie 85,5% 80,5% Dokładność 85,1% 79,2% Sumienność 85,5% 80,2% Odpowiedzialność 86,3% 81,3% Obowiązkowość 85,6% 80,6% Zorganizowanie 83,5% 79,8% Umiejętność pracy indywidualnej 83,5% 78,0% Punktualność 85,5% 81,3% Umiejętność pracy w grupie 82,8% 76,6% Komunikatywność 83,1% 79,2% Kreatywność 75,7% 70,9% Elastyczność 74,9% 71,8% Przedsiębiorczość 69,4% 65,7% 26

26 Brak wiary w siebie 40,2% Strach przed brakiem akceptacji w środowisku 34,0% Niska samoocena i poczucie własnej wartości Nieznajomość realiów rynku pracy Niska świadomość własnych praw i brak chęci Brak inicjatyw i aktywności Złe radzenie sobie z trudnościami i porażkami Inne 25,9% 22,5% 19,4% 18,9% 16,3% 12,5% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% Wykres 38. Ocena własnych cech jako pracownika Na pytanie co najbardziej ogranicza aktywność zawodową osób niepełnosprawnych badani najczęściej wskazywali na brak wiary w siebie (40,2%), strach przed brakiem akceptacji w środowisku (34%) oraz niską samoocenę i poczucie własnej wartości (25,9%). Inne Złe radzenie sobie z trudnościami i porażkami Nieznajomość realiów rynku pracy Niska świadomość własnych praw i brak chęci do ich poznania Brak inicjatyw i aktywności Brak wiary w siebie Strach przed brakiem akceptacji w środowisku Niska samoocena i poczucie własnej wartości 12,1% 13,0% 15,2% 17,2% 25,6% 19,9% 20,8% 18,3% 22,0% 16,2% 37,6% 42,5% 35,1% 33,0% 25,6% 26,1% Mężczyźni Kobiety 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% Wykres 39. Ocena własnych cech jako pracownika Kobiety nieco częściej od mężczyzn wskazywały na takie czynniki ograniczające ich aktywność zawodową jak: brak wiary w siebie oraz złe radzenie sobie z trudnościami 27

27 i porażkami. Z kolei panowie częściej wskazywali na nieznajomość realiów rynku pracy oraz brak inicjatyw i aktywności. Niemniej jednak przedstawiciele obu płci wskazywali najczęściej na brak wiary w siebie, strach przed brakiem akceptacji w środowisku oraz niską samoocenę i poczucie własnej wartości. Inne Złe radzenie sobie z trudnościami i porażkami Nieznajomość realiów rynku pracy Niska świadomość własnych praw i brak chęci do ich poznania Brak inicjatyw i aktywności Brak wiary w siebie Strach przed brakiem akceptacji w środowisku Niska samoocena i poczucie własnej wartości 7,1% 14,2% 18,8% 15,5% 25,8% 21,5% 27,5% 17,0% 20,8% 18,3% 43,3% 39,3% 37,1% 33,1% 26,7% 25,6% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% Wieś Miasto Wykres 40. Ocena własnych cech jako pracownika według miejsca zamieszkania (miasto/wieś) Badani niezależnie od miejsca zamieszkania wskazywali głównie na brak wiary w siebie oraz strach przed brakiem akceptacji w środowisku, niską samoocenę i poczucie własnej wartości. Widoczne jest jednak, że respondenci ze wsi częściej wskazywali na czynniki ograniczające ich aktywność zawodową niż mieszkańcy miast. Negatywne stereotypy społeczne dotyczące 38,5% Bariery psychologiczne samych osób 32,3% Bariery finansowe Bariery formalno-prawne Bariery architektoniczne 20,6% 26,5% 25,9% Inne 10,3% Nie ma takich barier 2,9% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% Wykres 41. Przeszkody w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych 28

28 Badani zostali poproszeni o wskazanie na główne przeszkody w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych przez świętokrzyskich pracodawców. Na pierwszym miejscu wskazywali negatywne stereotypy społeczne dotyczące takich osób (38,5%). Kolejne bariery na rynku pracy dla osób niepełnosprawnych to bariera psychologiczna samych niepełnosprawnych (32,3%) oraz bariery finansowe (26,5%). Co ciekawe bariery architektoniczne (istotne z punktu widzenia osób posiadających upośledzenia ruchu (a należy przypomnieć, że takich osób w badaniu wzięło udział 32,8% całej próby) wskazało 20,6% respondentów Dekompozycja odpowiedzi respondentów ze względu na płeć wskazuje, iż kobiety nieco częściej od mężczyzn wskazywały na bariery architektoniczne jako przeszkody w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (nie powinno to dziwić zwłaszcza w świetle faktu, że aż 35,5% kobiet zadeklarowało upośledzenie narządu ruchu wobec 29,5% mężczyzn). Z kolei panowie częściej wskazywali na bariery finansowe, formalno-prawne oraz negatywne stereotypy społeczne. Niezależnie od rodzaju miejsca zamieszkania badani wskazywali na podobne przeszkody w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Stan zdrowia Obawa przed dodatkowymi obowiązkami Koszty przystosowania stanowiska pracy 31,2% 34,7% 40,6% Obawa przed dodatkowymi kontrolami Brak wiedzy o możliwościach uzyskania Brak wiedzy o możliwościach zawodowych Liczne i kosztowne przywileje Niższa wydajność i jakość pracy Inne Wysokie koszty zatrudnienia niepełnosprawnych 20,2% 16,3% 14,6% 13,7% 11,7% 10,2% 9,1% Wykres 42. Przyczyny niezatrudniania osób niepełnosprawnych Główne przyczyny niezatrudniania osób niepełnosprawnych w województwie świętokrzyskim w opinii badanych to stan zdrowia (40,6%) i obawa przed dodatkowymi obowiązkami wobec niepełnosprawnych pracowników (34,7%). W dalszej kolejności badani wskazywali na koszty przystosowania stanowiska pracy dla osób niepełnosprawnych (31,2%) oraz obawy przed dodatkowymi kontrolami (20,2%). 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 29

29 Finansowe 73,0% Inne potrzeby 24,9% Pomoc z zewnątrz w postaci opiekuna Mieszkaniowe Edukacyjne Pomoc z zewnątrz w postaci transportu Pomoc w formie rzeczowej w postaci Pomoc w formie rzeczowej w postaci Pomoc w formie rzeczowej w postaci odzieży 12,7% 12,3% 11,4% 10,1% 9,5% 8,5% 5,9% Wykres 43. Potrzeby osób niepełnosprawnych Największe potrzeby osób niepełnosprawnych mają charakter finansowy (73% wskazań). Potrzeby te górują nad innymi, pozostałe nie przekraczają kilkunastu procent wskazań. Nie zaobserwowano różnic w artykułowanych potrzebach niepełnosprawnych respondentów w odpowiedziach kobiet i mężczyzn. 0,0% 15,0% 30,0% 45,0% 60,0% 75,0% 90,0% Inne potrzeby Pomoc w formie rzeczowej w postaci sprzętów domowych Pomoc w formie rzeczowej w postaci odzieży Pomoc w formie rzeczowej w postaci żywności Pomoc z zewnątrz w postaci transportu Pomoc z zewnątrz w postaci opiekuna Mieszkaniowe Edukacyjne Finansowe 37,2% 29,2% 15,9% 8,9% 2,9% 8,2% 15,6% 14,2% 4,3% 6,0% 6,1% 8,9% 7,2% 6,4% 8,8% 13,6% 8,0% 7,7% 9,8% 18,9% 13,2% 6,9% 11,2% 22,5% 5,2% 6,4% 14,6% 30,8% 0,3% 5,6% 20,0% 27,2% 69,3% 75,1% 79,3% 65,7% ,0% 15,0% 30,0% 45,0% 60,0% 75,0% 90,0% Wykres 44. Potrzeby osób niepełnosprawnych według wieku. 30

30 Widoczne jest, że młodsi badani niepełnosprawni częściej wskazywali na takie potrzeby jak: mieszkaniowe, pomoc w postaci opiekuna czy pomoc w postaci transportu. Inne potrzeby Pomoc w formie rzeczowej w postaci sprzętów domowych Pomoc w formie rzeczowej w postaci odzieży 20,4% 26,2% 14,6% 8,0% 5,0% 6,2% Pomoc w formie rzeczowej w postaci żywności 8,3% 8,6% Pomoc z zewnątrz w postaci transportu Pomoc z zewnątrz w postaci opiekuna 12,9% 9,2% 12,1% 12,9% Wieś Miasto Mieszkaniowe 18,3% 10,4% Edukacyjne 17,1% 9,7% Finansowe 74,2% 72,6% 0,0% 15,0% 30,0% 45,0% 60,0% 75,0% 90,0% Wykres 45. Potrzeby osób niepełnosprawnych według miejsca zamieszkania (wieś miasto). Dekompozycja potrzeb niepełnosprawnych respondentów ze względu na miejsce zamieszkania wskazuje, iż mieszkańcy wsi częściej niż respondenci z miast wskazują na potrzeby mieszkaniowe, edukacyjne, pomoc rzeczową oraz pomoc w postaci transportu. Dofinansowania utworzenia miejsca pracy 4,1% 95,9% Pomocy organizacji pozarządowych 7,6% 92,4% Spółdzielni socjalnych Zakładów Aktywności Zawodowej 4,3% 6,8% 95,7% 93,2% Tak Nie Warsztatów Terapii Zajęciowej 13,5% 86,5% Biura karier 3,3% 96,7% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Wykres 46. Poziom korzystania z instytucji. Badani zostali poproszeni o wskazanie instytucji i działań, z których kiedykolwiek korzystali. Zdecydowana większość respondentów deklaruje, iż nie korzystała, ani nie korzysta z wymienionych form wsparcia instytucji. Najczęściej wymienianą instytucją przez ankietowanych były Warsztaty Terapii Zajęciowej, wskazane przez 13,5% respondentów. 31

31 Dofinansowania utworzenia miejsca pracy Pomocy organizacji pozarządowych Spółdzielni socjalnych Zakładów Aktywności Zawodowej 5,0% 3,4% 8,5% 6,7% 5,0% 3,7% 6,2% 7,3% Mężczyźni Kobiety Warsztatów Terapii Zajęciowej 10,5% 17,0% Biura karier 4,2% 2,5% 0,0% 10,0% 20,0% Wykres 47. Poziom korzystania z instytucji według płci. (tylko pozytywne odpowiedzi) Analiza danych dotyczących korzystania ze wsparcia instytucji uwzględniająca zmienną płci, wskazuje, iż mężczyźni znacznie częściej od kobiet korzystali z Warsztatów Terapii Zajęciowej ( 17% wobec 10,5%). Dofinansowania utworzenia miejsca pracy 3,2% 6,0% 6,8% 20,1% Pomocy organizacji pozarządowych 2,3% 3,0% 5,8% 7,7% Spółdzielni socjalnych Zakładów Aktywności Zawodowej Warsztatów Terapii Zajęciowej 2,9% 4,7% 4,7% 5,9% 1,4% 4,3% 4,9% 6,4% 12,2% 11,8% 20,3% 29,0% Biura karier 1,1% 0,9% 2,7% 11,8% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% Wykres 48. Poziom korzystania z instytucji według wieku. (tylko pozytywne odpowiedzi) Rozkład odpowiedzi na pytanie o poziom korzystania z instytucji uwidacznia, iż to młodsi respondenci znacznie częściej od pozostałych korzystają ze wsparcia instytucji szczególnie z biur karier, Warsztatów Terapii Zajęciowej, Zakładów Aktywności Zawodowej oraz dofinansowania utworzenia miejsca pracy. 32

32 Dofinansowania utworzenia miejsca pracy Pomocy organizacji pozarządowych 3,4% 6,7% 9,2% 7,1% Spółdzielni socjalnych Zakładów Aktywności Zawodowej 4,2% 4,4% 5,8% 10,0% Wieś Miasto Warsztatów Terapii Zajęciowej 15,0% 13,1% Biura karier 2,1% 7,1% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% Wykres 49. Poziom korzystania z instytucji według miejsca zamieszkania. (tylko pozytywne odpowiedzi) Interesującym jest fakt, iż badani niepełnosprawni mieszkający na wsi częściej od respondentów z miast deklarują, że korzystali z biura karier, Warsztatów Terapii Zajęciowej, Zakładów Aktywności Zawodowej, pomocy organizacji pozarządowych oraz dofinansowania utworzenia miejsca pracy. Dofinansowania utworzenia miejsca pracy 5,2% 3,7% 2,8% Pomocy organizacji pozarządowych 5,1% 4,8% 10,5% Spółdzielni socjalnych Zakładów Aktywności Zawodowej Warsztatów Terapii Zajęciowej 6,3% 3,4% 2,8% 2,8% 2,4% 5,6% 10,6% 11,6% 18,2% Północ Południe Centrum Biura karier 2,9% 3,1% 4,8% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% Wykres 50. Poziom korzystania z instytucji według podregionów. (tylko pozytywne odpowiedzi) W wyniku podziału badanych niepełnosprawnych według zamieszkiwanych podregionów widoczne staje się, że najczęściej z Warsztatów Terapii Zajęciowej, Zakładów Aktywności Zawodowej, spółdzielni socjalnych oraz pomocy organizacji pozarządowych korzystają w podregionie północnym. 33

33 9,8% 90,2% Tak Nie 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wykres 51. Udział w projektach dofinansowanych ze środków Unii Europejskiej Badani zostali zapytani o udział w projektach dofinansowanych ze środków Unii Europejskiej. Okazuje się, że w projektach, które były skierowane do grupy osób niepełnosprawnych uczestniczyło 9,8% respondentów. Niestety badani w większości przypadków nie byli w stanie podać dokładnych nazw projektów, wskazywali jednak na fakt, że były to projekty realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Dekompozycja rozkładu odpowiedzi ze względu na płeć respondentów nie różnicuje w znaczący sposób odpowiedzi na to pytanie ,3% 99,7% ,2% 94,8% Tak ,3% 81,7% Nie ,7% 79,3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wykres 52. Udział w projektach dofinansowanych ze środków Unii Europejskiej według wieku Analiza danych przedstawionych na powyższym wykresie wskazuje, że wraz z wiekiem maleje odsetek niepełnosprawnych, którzy brali udział w projektach dofinansowywanych ze środków Unii Europejskiej. Widoczne jest, że jest to domena osób w wieku lata. 34

34 Wieś Miasto 12,5% 9,0% 87,5% 91,0% Tak Nie 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wykres 53. Udział w projektach dofinansowanych ze środków Unii Europejskiej według miejsca zamieszkania Badani na wsiach częściej brali udział w projektach dofinansowywanych ze środków Unii Europejskiej. Północ 16,2% 83,8% Południe 3,7% 96,3% Tak Nie Centrum 2,0% 98,0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wykres 54. Udział w projektach dofinansowanych ze środków Unii Europejskiej według podregionów Największy odsetek badanych osób niepełnosprawnych, które brały udział w projektach dofinansowywanych ze środków Unii Europejskiej występuje wśród ankietowanych zamieszkujących region północny (16,2%). Sąsiadami 4,4% 4,0% 13,9% 33,3% 44,4% Znajomymi 2,5% 2,9% 9,3% 32,2% 53,1% Rodziną 2,5% 1,2% 5,3% 16,9% 74,1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Źró- Wykres 55. Ocena relacji z otoczeniem. dło: badanie własne Badani niepełnosprawni zostali poproszeni o ocenę swoich relacji z rodziną, znajomymi oraz sąsiadami na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało ocenę najniższą, a 5 najwyższą. Okazuje się, że relacje z rodziną jako dobre bądź bardzo dobre ocenia 91% badanych (łączna suma ocen 4 i 5). Nieco gorzej oceniane są relacje ze znajomymi (85,3%) oraz 35

35 sąsiadami (77,7%). Jednakże należy zauważyć, że badane osoby niepełnosprawne bardzo dobrze oceniają swoje relacje z bliższym i dalszym otoczeniem. Zarówno kobiety jak i mężczyźni w podobny sposób oceniają swoje relacje z otoczeniem (rodziną, sąsiadami oraz znajomymi). Niemniej jednak widoczna jest różnica, że to panie nieco lepiej widzą swoje kontakty z najbliższym otoczeniem ,9% 2,6% 10,6% 38,7% 45,2% Rodziną Znajomymi Sąsiadami ,6% 3,0% 8,2% 33,0% ,1% 5,1% 16,6% ,1% 6,5% 23,7% 65+ 2,6% 1,4% 8,0% 35,2% ,1% 3,4% 6,0% 31,8% ,4% 3,7% 13,6% 27,5% ,2% 3,6% 8,9% 34,9% 2,6% 65+ 1,1% 4,0% 12,6% 3,0% 0,9% ,6% 15,5% 2,7% 1,4% ,8% 22,0% 1,2% 1,8% ,5% 18,3% 32,5% 23,7% 53,2% 39,7% 39,0% 52,8% 56,7% 51,9% 51,5% 79,7% 75,0% 68,1% 72,2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wykres 56. Ocena relacji z otoczeniem a wiek respondentów. Wszystkie grupy wiekowe dość dobrze oceniają swoje relacje z najbliższym otoczeniem. Widoczne jest jednak, że wraz z wiekiem rośnie odsetek niepełnosprawnych, którzy dobrze oceniają swoje relacje z sąsiadami. Najmłodsi badani bardziej krytycznie oceniają swoje kontakty z sąsiadami

36 Rodziną Znajomymi Sąsiadami Wieś Miasto Wieś Miasto Wieś Miasto 6,3% 5,8% 19,2% 25,8% 3,9% 3,5% 12,3% 35,6% 2,5% 5,0% 13,8% 30,4% 2,5% 2,2% 8,0% 32,8% 1,3% 1,7% 8,8% 25,0% 2,9% 1,1% 4,2% 14,4% 42,9% 44,8% 48,3% 54,5% 63,3% 77,4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wykres 57. Ocena relacji z otoczeniem według miejsca zamieszkania. Należy zauważyć, iż to badani z miast nieco lepiej oceniają swoje relacje z otoczeniem (jest to zwykle różnica od kilku do kilkunastu punktów procentowych). Tabela 2. Poziom korzystania z instytucji i form wsparcia. Instytucja / działanie Kiedykolwiek W okresie ostatnich Chcę skorzystać 12 miesięcy Gminny Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej 20,1% 18,5% 16,5% Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie 11,2% 9,6% 11,6% Dom Pomocy Społecznej 3,6% 6,4% 11,6% Powiatowy Urząd Pracy 15,4% 6,5% 6,7% Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych 19,1% 7,8% 17,3% Centrum Integracji Społecznej 1,3% 1,7% 4,2% Klub Integracji Społecznej 1,5% 1,1% 2,6% Środowiskowy dom samopomocy 2,5% 1,1% 3,8% Dzienny dom pomocy 0,9% 0,7% 3,3% Schronisko i dom dla bezdomnych 0,9% 0,8% 1,3% Klub samopomocy 1,5% 1,2% 3,0% Obcy ludzie 5,4% 3,9% 2,8% Organizacja pozarządowa 3,3% 1,1% 7,1% Usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania 2,4% 1,8% 6,1% Zajęcia w lokalnym domu kultury 1,4% 1,1% 3,2% Pomoc w formie opieki bytowej (pomoc w codziennym 2,0% 0,9% 5,6% życiu) Pobyt w mieszkaniu chronionym 0,4% 0,4% 3,5% Pomoc prawna 3,7% 2,1% 7,2% Pomoc psychologiczna 5,2% 3,9% 5,1% Korzystanie z pośrednictwa pracy i poradnictwa zawo- 2,5% 2,2% 2,9% 37

37 dowego (ale nie z PUP) Udział w szkoleniach zawodowych lub przekwalifikowanie (ale nie z PUP) 4,0% 3,2% 3,8% Rehabilitacja 29,0% 19,2% 17,7% Udział w działaniach w zakresie kultury dla osób niepełnosprawnych 2,3% 1,0% 3,6% Zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny 8,0% 4,2% 9,0% Zaopatrzenie w sprzęt ortopedyczny 4,8% 3,1% 3,5% Zaopatrzenie w środki pomocnicze (np. soczewki okularowe, aparaty słuchowe, cewniki, protezy itd.) 8,1% 4,7% 6,8% Pomoc w formie finansowej (zapomogi, zasiłki) 12,1% 8,1% 16,9% Pomoc w formie kredytowej (w tym pożyczki) 8,7% 2,9% 4,5% Pomoc w formie materialnej (rzeczowej) 3,5% 2,0% 10,8% Badani zostali poproszeni, by wskazać z których form wsparcia i pomocy instytucji korzystali kiedykolwiek w okresie ostatnich 12 miesięcy oraz z pomocy, których chcieliby skorzystać w przyszłości. Wśród osób niepełnosprawnych największym powodzeniem cieszyły się formy wsparcia oferowane przez Ośrodki Pomocy Społecznej, Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, Powiatowe Urzędy Pracy, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz działania rehabilitacyjne (w przypadku rehabilitacji warto zauważyć pewną ciekawostkę i nieścisłość w deklaracjach badanych: mianowicie 45,3% respondentów we wcześniejszym pytaniu zadeklarowało, że korzysta z rehabilitacji, a w przypadku tego pytania z rehabilitacji korzystało kiedykolwiek 29%, a w okresie ostatnich 12 miesięcy 19,2% badanych. Niewykluczone, że różnice te wynikają z przekonania badanych, że jest dobrze widziane przyznawanie się do korzystania z rehabilitacji, gdy ktoś pyta, czy z niej korzystają. Tymczasem realny odsetek osób, które dbają o swój nie najlepszy stan zdrowia jest trochę niższy). Badani zostali także poproszeni o wymienienie znanych im instytucji publicznych i niepublicznych, które zajmują się pomaganiem osobom niepełnosprawnym. Jako znane im instytucje publiczne najczęściej wymieniali OPS-y, PCPR-y, PFRON, powiatowe urzędy pracy, urzędy gminy lub starostwa oraz domy pomocy społecznej. Natomiast instytucje niepubliczne wskazywane przez badanych to głównie Caritas oraz ogólnopolskie fundacje obecne dość mocno w mediach (np. fundacje założone przez ogólnopolskie telewizje). 38

38 5. Podsumowanie Osoby niepełnosprawne w województwie świętokrzyskim posiadają w większości wykształcenie średnie ( 37,5%), zawodowe (26,7%) oraz podstawowe (17%). Dyplom ukończenia uczelni wyższej posiada 16,6% badanych ( 7,5% licencjat, 9,1 magisterium). Osoby niepełnosprawne z naszego regionu charakteryzuje niewielka aktywność społeczna. Zaledwie 10,5% deklaruje przynależność do organizacji pozarządowych, a 8% deklaruje przynależność do grup nieformalnych. Około 1/3 niepełnosprawnych respondentów żyje w rodzinie dwuosobowej i nie posiada dzieci, 27,6% tworzy rodziny z dziećmi ( najczęściej posiada dwójkę dzieci). 40 % badanych deklaruje znaczny stopień niepełnosprawności. Deklarację o znacznym stopniu niepełnosprawności złożyło 50% mężczyzn oraz 35% kobiet ( 22% kobiet nie potrafiło określić swojego stopnia niepełnosprawności). W przypadku 60% respondentów orzeczenie o niepełnosprawności ma charakter trwały. Około 1/3 osób ankietowanych deklaruje, iż ich niepełnosprawność wynika z upośledzenia narządu ruchu. Niespełna połowa respondentów deklaruje, iż korzysta z rehabilitacji. Osoby korzystające z rehabilitacji zamieszkują głównie powiaty w północnej części województwa. Pojawia się interesujący wniosek po przeprowadzonym badaniu: najmniej deklaracji o korzystaniu z rehabilitacji pochodzi od badanych mieszkających w powiecie kieleckim oraz mieście Kielce. Respondenci uczestniczący w badaniu charakteryzują się niską aktywnością zawodową. 39

39 17,5% respondentów deklaruje, iż niepełnosprawność całkowicie uniemożliwia podjęcie pracy zawodowej. 12,5% badanych uważa, że pracodawcy boją się zatrudnienia osoby niepełnosprawnej. 7% ankietowanych nie chce pracować. Zbyt niskie kwalifikacje są barierą w aktywności zawodowej dla 6,8% respondentów. 37% badanych twierdzi, że ukończenie kursu zawodowego poprawiłoby ich wizerunek w oczach potencjalnych pracodawców. Niespełna 30% uważa, że ich atrakcyjność na rynku pracy wzrosłaby w wyniku podniesienia poziomu wykształcenia. Według respondentów czynnikami najbardziej ograniczającymi aktywność zawodową osób niepełnosprawnych jest: brak wiary w siebie (40,2%), strach przed brakiem akceptacji w środowisku (34%) oraz niska samoocena i poczucie własnej wartości (25,9%). Główne przeszkody w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych przez pracodawców stanowią funkcjonujące negatywne stereotypy społeczne dotyczące takich osób. Zgłaszane potrzeby przez osoby niepełnosprawne to głównie potrzeby finansowe. Zdecydowana większość respondentów deklaruje, iż nie korzystała ani nie korzysta z organizacji i form pomocy, takich jak: dofinansowanie miejsca pracy, pomoc organizacji pozarządowych, spółdzielni socjalnych, Zakładów Aktywności Zawodowej, Warsztatów Terapii Zajęciowej, biur karier. Niespełna 10% respondentów deklaruje udział w projektach dofinansowanych ze środków Unii Europejskiej. Wśród osób deklarujących udział w tego typu projektach przeważają głównie osoby młode w przedziale lat. 40