SYTUACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH NA RYNKU PRACY W WOJ. PODLASKIM W 2014 ROKU

Transkrypt

1 Nie istnieje jedna, powszechnie uznana definicja niepełnosprawności. Definicja stosowana przez WHO przyjmuje, że do osób niepełnosprawnych zalicza się osoby z długotrwałą obniżoną sprawnością fizyczną, umysłową, intelektualną lub sensoryczną, która w interakcji z różnymi barierami może ograniczać ich pełne i efektywne uczestnictwo w życiu społecznym na równych zasadach z innymi obywatelami. Zgodnie z definicją wg Narodowego Spisu Powszechnego 2011 w zbiorowości osób niepełnosprawnych uwzględniono 2 grupy: 1. osoby niepełnosprawne prawnie, tj. takie, które posiadały odpowiednie, aktualne orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony, 2. osoby niepełnosprawne tylko biologicznie, tj. takie, które nie posiadały orzeczenia, ale miały (odczuwały) całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania czynności podstawowych stosownie do swojego wieku (zabawa, nauka, praca, samoobsługa). Kwestia niepełnosprawności zarówno prawnej, jak i biologicznej, jest niezwykle istotna z punktu widzenia rynku pracy. Rzutuje bowiem nie tylko na zdolność jednostki do podjęcia pracy zarobkowej, ale również na jakość zasobów pracy. 1. Demografia Według wyników NSP , w woj. podlaskim odnotowano 131,8 tys. osób, które zadeklarowały ograniczenie zdolności do wykonywania czynności podstawowych dla swojego wieku. Stanowiły one 11,0% ogółu ludności województwa wobec 12,9% w 2002r. W porównaniu do wyników poprzedniego spisu powszechnego z 2002r. liczba osób niepełnosprawnych zmniejszyła się o 24,2 tys., tj. o 15,5%. Wśród ogółu niepełnosprawnych 70,9 tys. to kobiety (53,8%), a 60,8 tys. to mężczyźni (46,2%). W miastach mieszkało 78,2 tys. osób niepełnosprawnych (59,3%), a na wsi 53,6 tys. osób (40,7%). 1 Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2012

2 Liczba osób niepełnosprawnych prawnie w 2011r. wyniosła 84,2 tys. i w porównaniu do 2002r. zmniejszyła się o prawie 33%. Na zmniejszenie zbiorowości osób niepełnosprawnych prawnie miały wpływ głównie zmiany w przepisach prawnych i zaostrzenie kryteriów przyznawania rent z tytułu niezdolności do pracy i podobnych świadczeń. W 2011 roku grupa ta stanowiła 7,0% ogółu ludności województwa (w 2002r. 10,4%). Opracowanie własne na podstawie NSP 2011 W okresie między spisami znacząco zwiększyła się (o 17,1 tys. osób, tj. o 56,3%) liczba osób niepełnosprawnych wyłącznie biologicznie, tj. takich, które nie posiadają orzeczenia o niepełnosprawności, ale odczuwają ograniczenie zwykłych czynności dnia codziennego. W 2011r. było ich 47,5 tys. osób i stanowiły one 4,0% ogółu ludności województwa i 36,1% osób niepełnosprawnych rok Ludność niesprawna w Polsce i woj. podlaskim wg NSP 2011 Ludność razem Osoby niepełnosprawne wg NSP 2011 prawnie oraz prawnie i biologicznie tylko biologicznie Osoby sprawne Polska (w tys.) 38511,8 (100%) 4697,5 (12,2%) 3131,9 1565,6 100% 66,7% 33,3% 33814,3 (87,8%) Podlaskie (w tys.) 1202,4 (100%) 131,8 (11,0%) 84,2 47,5 100% 63,9% 36,1% 1070,6 (89,0%) Opracowanie własne na podstawie NSP

3 Na 91% osób niepełnosprawnych prawnie i biologicznie oraz tylko biologicznie 52,3% osób odczuwało umiarkowane ograniczenie sprawności, 26,4% poważne ograniczenie sprawności i 12,3% całkowite ograniczenie sprawności. Z kolei na 9,1% osób niepełnosprawnych tylko prawnie składało się: 3,8% osób w stopniu lekkim, 2,9% osób w stopniu umiarkowanym i 1,4% osób w stopniu znacznym. 2. Aktywność ekonomiczna ludności niepełnosprawnej w Polsce Według wyników badania BAEL, w którym przyjęto kryterium prawne niepełnosprawności, w woj. podlaskim w IV kwartale 2014r. aktywnych było 86 tys. osób niepełnosprawnych, w tym pracowało zaledwie 10 tys. osób. Współczynnik aktywności zawodowej wyniósł 12,8%, czyli ponad 4-krotnie mniej niż dla ogółu ludności województwa (55,8%). Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wyniósł 11,6%, co oznacza, że na każde 100 osób niepełnosprawnych w wieku 16 lat i więcej pracowało zaledwie 12 osób. Aktywność ekonomiczna osób niepełnosprawnych prawnie w wieku 16 lat i więcej w woj. podlaskim w IV kwartale 2014 Wyszczególnienie Ludność Niepełnosprawni Polska Niepełnosprawni Ludność, w tym: 916 tys. 86 tys. - Aktywni zawodowo 511 tys. 11 tys. -. Współczynnik aktywności zawodowej 55,8% 12,8% 17,4 w tym Pracujący 474 tys. 10 tys. - Wskaźnik zatrudnienia 51,7% 11,6% 15,2 Dane: BAEL, Na tle kraju wskaźniki aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych prawnie w naszym województwie kształtują się mniej korzystnie (w Polsce odpowiednio: współczynnik aktywności zawodowej 17,4%, a wskaźnik zatrudnienia 15,2%). 3

4 3. Bezrobocie rejestrowane osób niepełnosprawnych W końcu 2014 r. w urzędach pracy woj. podlaskiego zarejestrowanych było 3801 bezrobotnych osób niepełnosprawnych, czyli o 349 osób (tj. o 8,4%) mniej niż rok wcześniej. Spadek liczby bezrobotnych wśród ogółu zarejestrowanych był na wyższym poziomie (o 14,8%). Osoby niepełnosprawne stanowiły w końcu 2014 roku 6,3% ogólnej liczby zarejestrowanych bezrobotnych (w końcu 2013 roku 5,9%). W ewidencji urzędów pracy pozostawało też 697 niepełnosprawnych osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy. Bezrobocie rejestrowane osób niepełnosprawnych w woj. podlaskim na tle kraju w 2014 roku Województwo Liczba bezrobotnych w tym osób niepełnosprawnych POLSKA ,0 Lubuskie ,1 Łódzkie ,9 Dolnośląskie ,2 Pomorskie ,0 Śląskie ,7 Wielkopolskie ,3 Podlaskie ,3 Opolskie ,6 Warmińsko-Mazurskie ,0 Świętokrzyskie ,8 Małopolskie ,9 Kujawsko-Pomorskie ,7 Zachodniopomorskie ,9 Podkarpackie ,7 Mazowieckie ,2 Lubelskie ,3 Dane: Odsetek osób niepełnosprawnych wśród zarejestrowanych bezrobotnych w woj. podlaskim jest znacznie wyższy niż w kraju (6,3% wobec 6,0%). % 4

5 Bezrobotne osoby niepełnosprawne w latach (stan w końcu roku) Lata Zarejestrowani bezrobotni Bezrobotne osoby niepełnosprawne % udział wśród Liczba bezrobotnych wzrost/spadek do poprzedniego roku (+/-) % POLSKA % osób niepełnosprawnych wśród bezrobotnych , , , ,9 5, , ,3 5, , ,3 5, , ,5 5, , ,8 5, , ,8 5, , ,4 6,0 Dane: WUP w Białymstoku W latach miał miejsce stały wzrost poziomu bezrobocia wśród bezrobotnych osób niepełnosprawnych. Dopiero w 2014 roku mieliśmy do czynienia ze spadkiem liczby osób niepełnosprawnych, będących w rejestrach powiatowych urzędów pracy województwa podlaskiego, jednak udział procentowy tej grupy wśród ogółu bezrobotnych wzrósł do 6,3%. Struktura bezrobotnych osób niepełnosprawnych Wśród bezrobotnych niepełnosprawnych były 1524 kobiety (stanowiły 40,1%) i 2277 mężczyzn (59,9%). W porównaniu do 2013r., przy spadku ogólnej liczby bezrobotnych niepełnosprawnych o 8,4%, liczba bezrobotnych kobiet niepełnosprawnych zmniejszyła się o 10,8%, a liczba bezrobotnych mężczyzn o 6,7%. W końcu 2014 roku prawo do zasiłku posiadało 447 niepełnosprawnych bezrobotnych, czyli 11,8%, podczas gdy wśród ogółu populacji prawo do zasiłku posiadało 5900 osób, czyli 9,8% ogółu zarejestrowanych. W ciągu roku odnotowano spadek niepełnosprawnych zasiłkobiorców o 13,7% (wśród ogółu bezrobotnych zasiłkobiorców o 19,1%). Spośród zarejestrowanych w końcu 2014r. bezrobotnych osób niepełnosprawnych, najliczniej reprezentowana była grupa wiekowa lata 28,0%, najmniej liczna była natomiast najmłodsza grupa wiekowa lata 4,9%. 5

6 Populację osób niepełnosprawnych cechuje niski poziom wykształcenia. Na koniec 2014 roku najwięcej osób niepełnosprawnych zarejestrowanych jako bezrobotne posiadało wykształcenie gimnazjalne i poniżej 33,9%. Warto zauważyć, że w liczbie bezrobotnych udział ten był zdecydowanie niższy i wyniósł 27,1%. Wśród osób niepełnosprawnych 238 osób legitymowało się dyplomami wyższych uczelni, co stanowiło 6,3% bezrobotnych osób niepełnosprawnych, wobec 14,1% osób z wyższym wykształceniem wśród bezrobotnych. Bezrobotni niepełnosprawni to najczęściej osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności (dawna III grupa inwalidzka) 79,2% bezrobotnych osób niepełnosprawnych. Umiarkowany stopień niepełnosprawności (II grupa inwalidzka) posiadało 19,4% osób. Nieliczną grupę stanowiły osoby bezrobotne ze znacznym stopniem niepełnosprawności (I grupa inwalidzka) 1,4%. Najczęściej występujący wśród bezrobotnych osób niepełnosprawnych rodzaj niepełnosprawności to: upośledzenie narządu ruchu 33,7%, choroby psychiczne 11,3%, choroby układu oddechowego i krążenia 10,7% oraz choroby narządu wzroku 10,5%. W końcu 2014r. spośród zarejestrowanych bezrobotnych osób niepełnosprawnych najliczniejszą populację stanowiły osoby ze stażem pracy lat 21,7% bezrobotnych w omawianej grupie. Zatem niemal co piąty bezrobotny w omawianej grupie legitymował się takim stażem. Jednak podkreślenia wymaga fakt, że w liczbie bezrobotnych niepełnosprawnych tylko 11,5% nie posiadało stażu pracy, a kolejne 12,0% legitymowało się stażem do 1 roku, podczas gdy odsetki te w ogólnej zbiorowości bezrobotnych były znacznie wyższe (odpowiednio: 22,0% i 17,6%). Wśród bezrobotnych z niepełnosprawnością dominowały osoby poszukujące pracy powyżej 24 miesięcy 34,2% bezrobotnych w tej grupie. Kolejnych 18,9% pozostawało bez pracy przez okres miesiące. Łącznie nieprzerwanie przez okres 12 miesięcy i dłużej, zarejestrowanych w urzędzie pracy było 2020 osób niepełnosprawnych i stanowiły one 53,1% tej kategorii bezrobotnych. Dla porównania, dla ogółu bezrobotnych ten odsetek wyniósł 46,4%. Oznacza to, że osoby niepełnosprawne, jeśli trafią do rejestrów urzędów pracy, to mają znacznie większe trudności ze znalezieniem zatrudnienia. Szczegółowe zestawienie w Aneksie tabelarycznym. 6

7 Zróżnicowanie regionalne bezrobocia osób niepełnosprawnych Niepełnosprawność jest czynnikiem różnicującym terytorialnie. Odsetek niepełnosprawnych bezrobotnych w ogólnej liczbie zarejestrowanych w województwie kształtował się w przedziale od 11,6% w powiecie suwalskim do 1,1% w powiecie sejneńskim rozpiętość udziału wyniosła 10,5 punktu proc. Bezrobotni niepełnosprawni wg powiatowych urzędów pracy w końcu 2014r. % udział Powiatowy Liczba bezrobotnych niepełnosprawni w tym w ogólnej liczbie Urząd Pracy bezrobotnych Augustów ,4 Białystok ,5 Bielsk Podlaski ,6 Grajewo ,9 Hajnówka ,6 Kolno ,1 Łomża ,5 Mońki ,4 Sejny ,1 Siemiatycze ,8 Sokółka ,2 Suwałki ,6 Wysokie Mazowieckie ,9 Zambrów ,7 Woj. podlaskie ,3 Dane: WUP w Białymstoku Bilans niepełnosprawnych bezrobotnych W 2014r. w urzędach pracy zarejestrowały się 4754 bezrobotne osoby niepełnosprawne (6,6% napływu do bezrobocia ), z tego po raz pierwszy zarejestrowało się 487 osób (10,2% ogółu napływu w tej populacji), a po raz kolejny 4267 osób (tj. 89,8%). Napływ do bezrobocia osób niepełnosprawnych zmniejszył się w stosunku do 2013r. o 0,2%, podczas gdy napływ bezrobotnych zmniejszył się o 10,0%. 7

8 W 2014 roku z ewidencji bezrobotnych wyłączono 5174 osoby niepełnosprawne, tj. o 692 osoby więcej niż w 2013r. (wzrost odpływów o 15,4%, a więc większy niż dla ogółu bezrobotnych, gdzie odpływy zwiększyły się o 6,1%). Najczęstszą przyczyną wyłączania niepełnosprawnych bezrobotnych ze statystyk urzędów pracy były podjęcia pracy (33,3% odpływów tej subpopulacji) oraz rezygnacja lub niepotwierdzenie gotowości do pracy (16,7%). W analizowanym okresie pracę podjęło 1721 osób w omawianej kategorii (i było to o 192 osoby więcej niż w 2013r.). Pracę niesubsydiowaną podjęło 1417 osób (27,4% odpływu tej subpopulacji), a w ramach subsydiowanych miejsc pracy zatrudniono 304 osoby (5,9% odpływów). Wskaźnik płynności rynku pracy dla osób niepełnosprawnych, rozumiany jako stosunek liczby osób podejmujących pracę do liczby osób nowo zarejestrowanych w tym czasie, wyniósł w 2014r. 36,2% (w 2013r. 32,1%). Dla porównania, dla całej zbiorowości bezrobotnych wskaźnik ten wyniósł 51,3%. "Napływy" i "odpływy" niepełnosprawnych bezrobotnych w 2014r. Niepełnosprawni Wyszczególnienie bezrobotni liczba % Bezrobotni nowo zarejestrowani "napływ", z tego rejestrujący się: ,0 - po raz pierwszy ,2 - po raz kolejny, w tym powracający do rejestracji: ,8 - po pracach interwencyjnych 31 0,7 - po robotach publicznych 40 0,8 - po stażu 330 6,9 - po odbyciu przygotowania zawodowego dorosłych 1 0,02 - po szkoleniu 167 3,5 - po pracach społecznie użytecznych 72 1,5 Bezrobotni wyrejestrowani "odpływ", w tym z powodu: ,0 podjęcia pracy, z tego: ,3 pracy niesubsydiowanej ,4 - w tym pracy sezonowej 74 1,4 pracy subsydiowanej, w tym: 304 5,9 - na miejscach pracy subsydiowanych przez PFRON 63 1,2 - w zakładach pracy chronionej 4 0,1 - w ramach prac interwencyjnych 89 1,7 - w ramach robót publicznych 64 1,2 - z tytułu podjęcia działalności gospodarczej 34 0,7 rozpoczęcia szkolenia 150 2,9 rozpoczęcia stażu 352 6,8 8

9 Wyszczególnienie Niepełnosprawni bezrobotni liczba % rozpoczęcia przygotowania zawodowego dorosłych 0 0,0 rozpoczęcia pracy społecznie użytecznej 54 1,0 rozpoczęcia realizacji indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego lub podpisania kontraktu socjalnego 28 0,5 odmowy bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub uczestnictwa 26 0,5 w aktywnych programach rynku pracy rezygnacji lub niepotwierdzenia gotowości do pracy ,7 utraty statusu osoby niepełnosprawnej ,0 Dane: WUP w Białymstoku W 2014r. różnego rodzaju działaniami aktywizacyjnymi objęto 888 bezrobotnych osób niepełnosprawnych, co stanowiło 5,3% (w poprzednim roku 5,1%) wszystkich zaktywizowanych bezrobotnych (praca subsydiowana, szkolenia, staże, przygotowanie zawodowe dorosłych, prace społecznie użyteczne, indywidualny program zatrudnienia socjalnego/kontrakt socjalny). Liczba zaktywizowanych bezrobotnych osób niepełnosprawnych zwiększyła się o 122 osoby, tj. o 15,9% w porównaniu do 2013r. Największym zainteresowaniem bezrobotnych w omawianej subpopulacji cieszyły się w 2014r. staże, które rozpoczęły 352 osoby (6,8% odpływu osób niepełnosprawnych), szkolenia, które rozpoczęło 150 osób (2,9% odpływów), prace interwencyjne, w ramach których zatrudniono 89 osób (1,7%) oraz roboty publiczne, które rozpoczęły 64 osoby (1,2%). Natomiast jeśli chodzi o największy udział osób niepełnosprawnych wśród ogółu bezrobotnych aktywizowanych w ramach poszczególnych form, to dotyczył on osób bezrobotnych, które rozpoczęły w 2014r. realizację indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego lub podpisały kontrakt socjalny, wśród których osoby niepełnosprawne stanowiły 9,6%. Relatywnie wysoki był również odsetek niepełnosprawnych wśród uczestników szkoleń (7,7%) oraz prac społecznie użytecznych (6,4%). Wolne miejsca pracy i aktywizacji zawodowej dla osób niepełnosprawnych W 2014 roku pracodawcy zgłosili do powiatowych urzędów pracy woj. podlaskiego 1241 ofert pracy dla osób niepełnosprawnych. Stanowiły one 4,5% wszystkich 9

10 ofert będących w dyspozycji PUP (27824). Ofert pracy niesubsydiowanej było 929 (74,9%), a subsydiowanej 312 (25,1%), w tym 130 miejsc aktywizacji zawodowej (117 miejsc stażu i 13 pracy społecznie użytecznej). W porównaniu do poprzedniego roku liczba ofert pracy kierowanych do niepełnosprawnych zmniejszyła się o 47 ofert, tj. o 3,6% (w 2013r. 1288). Spadek ten wynikał ze zmniejszenia się liczby ofert pracy niesubsydiowanej o 98, tj. o 9,5%. W przypadku subsydiowanych propozycji miejsc pracy zanotowano wzrost o 51 ofert, tj. o 19,5%. Dla porównania, ogólna liczba ofert pracy zgłoszonych do urzędów pracy zwiększyła się w stosunku do 2013r. o 20,5%, jednak w tym przypadku odnotowano wzrost zarówno liczby ofert pracy subsydiowanej o 14,5%, jak i niesubsydiowanej o 25,4%. Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej dla osób niepełnosprawnych zgłoszone do PUP woj. podlaskiego w latach Lata Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej w tym dla osób niepełnosprawnych % udział wśród liczba miejsc pracy z liczby miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych Zatrudnienie lub inna praca zarobkowa Praca subsydiowana w tym miejsca aktywizacji zawodowej , , , , , , , , Dane: WUP w Białymstoku W analizowanym okresie od 2010 roku wyraźnie zaznaczył się wzrost liczby miejsc pracy adresowanych do osób niepełnosprawnych, a w 2012 roku ten wzrost był skokowy i wynikał w głównej mierze ze wzrostu liczby miejsc pracy niesubsydiowanej (o 89,0%). W 2014 roku nastąpił nieznaczny spadek ilości ofert pracy dla niepełnosprawnych zgłoszonych do PUP (o 47 ofert, tj. 3,6%). Opracowanie: Wydział Badań i Analiz, Wojewódzki Urząd Pracy w Białymstoku 10

11 Aneks. Struktura bezrobotnych osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy woj. podlaskiego w końcu 2014 roku Wyszczególnienie Bezrobotni % w tym niepełnosprawni liczba % Ogółem, w tym: , wg płci kobiety , ,1 mężczyźni , ,9 z prawem do zasiłku , ,8 bez prawa do zasiłku , ,2 wg miejsca zamieszkania wg wieku wg wykształcenia wg stażu pracy wg czasu pozostawania bez pracy wg stopnia niepełnosprawności miasto , ,3 wieś , , , , , , , , , , , ,5 60 lat i więcej , ,0 wyższe , ,3 policealne i średnie zawodowe , ,0 średnie ogólnokształcące , ,8 zasadnicze zawodowe , ,0 gimnazjalne i poniżej , ,9 do 1 roku , , , , , , , , , ,0 30 lat i więcej , ,0 bez stażu , ,5 do 1 mies , , , , , , , , , ,9 pow , ,2 Znaczny x x 52 1,4 Umiarkowany x x ,4 Lekki x x ,2 Upośledzenie umysłowe x x 95 2,5 Choroby psychiczne x x ,3 Zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu x x 261 6,9 Całościowe zaburzenia rozwojowe x x 1 0,03 Choroby narządu wzroku x x ,5 Upośledzenia narządu ruchu x x ,7 wg rodzaju Epilepsja x x 94 2,5 niepełnosprawności x x ,7 Choroby układu oddechowego i układu krążenia Choroby układu pokarmowego x x 75 2,0 Choroby układu moczowo-płciowego x x 40 1,1 Choroby neurologiczne x x 244 6,4 Inne x x ,7 Nieustalony x x 29 0,8 Dane: WUP w Białymstoku 11