RAPORT O STANIE LECZNICTWA ODWYKOWEGO W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2015 ROKU

Transkrypt

1 RAPORT O STANIE LECZNICTWA ODWYKOWEGO W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2015 ROKU Opracował: Stanisław Wolny Kierownik Wojewódzkiego Ośrodka Terapii Uzależnień i Współuzależnienia w Gorzycach

2 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE...4 I. ORGANIZACJA LECZNICTWA ODWYKOWEGO W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2015 R Formuła prawna funkcjonowania placówek lecznictwa uzależnienia od alkoholu województwa śląskiego Struktura organizacyjna placówek terapii uzależnień województwa śląskiego... 8 II. WYPOSAŻENIE, WARUNKI TECHNICZNE I LOKALOWE PLACÓWEK LECZNICTWA ODWYKOWEGO Wyposażenie techniczne placówki Ocena warunków lokalowych placówek terapii odwykowej oraz ich wyposażenia Ocena wyposażenia pomieszczeń w meble i sprzęty służące terapii...10 III. DOSTĘPNOŚĆ DO LECZNICTWA ODWYKOWEGO W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2015 ROKU Dostępność do leczenia uzależnienia od alkoholu w warunkach ambulatoryjnych Dostępność do leczenia w dziennych oddziałach terapii uzależnienia od alkoholu Dostępność do leczenia w całodobowych oddziałach terapii uzależnienia od alkoholu Dostępność do leczenia w oddziałach leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych Dostępność do leczenia odwykowego osób uzależnionych - dysfunkcyjnych Wykonanie kontraktów z zakresu lecznictwa odwykowego z NFZ w 2015 r. a dostępność do leczenia uzależnień Odpłatnie świadczenie usług z zakresu lecznictwa odwykowego...20 V. FINANSOWANIE LECZNICTWA ODWYKOWEGO W 2015 ROKU Kontraktowanie świadczeń zdrowotnych z zakresu leczenia uzależnień Wysokość środków finansowych NFZ przeznaczonych w 2015 r. na lecznictwo odwykowe w województwie śląskim Taryfy opracowanie przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w Warszawie zmieniające zasady finansowania świadczeń zdrowotnych opiece psychiatrycznej i leczeniu uzależnień. 24 2

3 VI. PACJENCI PLACÓWEK LECZENIA UZALEŻNIEŃ WOJEWÓDZTWA ŚLASKIEGO Liczba pacjentów uzależnionych w województwie śląskim a skuteczność leczenia Liczba pacjentów wspóluzależnionych Pozostałe grupy pacjentów leczonych w 2015 r. placówkach terapii uzależnień Populacja uzależnionych od alkoholu w 2015 ze względu na wiek Populacje uzależnionych od alkoholu, zobowiązanych do leczenia przez sądy VII. ODDZIAŁYWANIA LECZNICZE W PLACÓWKACH ODWYKOWYCH Farmakoterapia a psychoterapia uzależnień Programy ograniczenia picia w placówkach terapii uzależnień Regularne rodzaje działalności leczniczej realizowane w placówkach odwykowych...34 A. Podstawowa działalność medyczna...34 B. Podstawowa działalność psychoterapeutyczna...35 C. Pozostała działalność psychoterapeutyczna w placówkach terapii uzależnienia od alkoholu w województwie śląskim D. Indywidualne programy terapeutyczne Kierowanie do grup samopomocowych AA Kierowanie do klubów abstynenta, po ukończonej terapii odwykowej...40 VIII. PERSONEL ZAKŁADÓW LECZNICTWA ODWYKOWEGO Pracownicy lecznictwa odwykowego w województwa śląskiego Liczba zatrudnionych wg wykształcenia w poszczególnych typach placówek Kwalifikacje specjalne pracowników merytorycznych lecznictwa odwykowego Pozostali pracownicy placówek lecznictwa odwykowego...46 IX. PROBLEMY ZGŁASZANE W 2015R. PRZEZ PLACÓWKI LECZNICTWA ODWYKOWEGO WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO X. WYKAZ PLACÓWEK LECZNICTWA ODWYKOWEGO W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM

4 WPROWADZENIE Dane za 2012r. wskazują, że ponad 80% dorosłych mieszkańców Polski spożywa alkohol. Postawy abstynenckie są częstsze wśród kobiet (25,5%), niż wśród mężczyzn (10,9%). Większość konsumentów alkoholu spożywa go na poziomie niskiego ryzyka szkód, jednak blisko 12% (11,9%) dorosłych Polaków nadużywa alkoholu, tzn. pije go w sposób powodujący szkody zdrowotne i społeczne. Do grupy tej zalicza się osoby, które nie są uzależnione (określane jako pijące szkodliwie 9,5%) i uzależnione od alkoholu (2,4%). Próba ekstrapolacji wyników badań epidemiologicznych na populację ludności Polski w wieku lata daje liczbę ponad 3 mln osób, u których można rozpoznać zaburzenia spowodowane używania alkoholu. W grupie tej ponad 0,6 mln osób to osoby uzależnione od alkoholu. Problemy alkoholowe dotykają zdecydowanie częściej mężczyzn (20,4%), niż kobiety (3,5%) 1. Niniejszy Raport jest mapą lecznictwa odwykowego w województwie śląskim w 2015r., w którym uwzględnione są zagadnienia, dotyczące: leczenie uzależnienia od alkoholu i innych środków psychoaktywnych, funkcjonowania formalno prawnego i organizacji placówek lecznictwa odwykowego w województwie, dostępności do leczenia i jego skuteczności, ofert terapeutycznych, finansowania świadczeń zdrowotnych z zakresu leczenia uzależnień, zatrudnienia specjalistycznej kadry terapeutów i lekarzy, innych zagadnień istotnych dla funkcjonowania lecznictwa odwykowego Raport świadomie zachowuje strukturę lat poprzednich, ze względu na łatwość porównań poszczególnych zagadnień pod względem ilościowym i jakościowym. I tak, jak co roku, treści zawarte w Raporcie będą dotyczyć placówek świadczących usługi w zakresie lecznictwa uzależnienia od alkoholu udzielane w warunkach ambulatoryjnych, jak i stacjonarnych. A zatem dotyczy następujących zakresów: poradni leczenia uzależnień - PTU (kod zakresu 1740), poradni terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia - PTUAiW (kod zakresu 1744), hostelu dla uzależnionych od alkoholu (kod zakresu 2724), dziennego oddziału terapii uzależnienia od alkoholu - DOTUA, (kod zakresu 2712), oddziału/ośrodka leczenia uzależnień - COTU (kod zakresu 4740), oddziału/ośrodka leczenia alkoholowych 1 Wyniki badania EZOP, Moskalewicz J., Kiejna A., Wojtyniak B. (red.), Kondycja psychiczna mieszkańców Polski, Instytut Psychiatrii i Neurologii,

5 zespołów abstynencyjnych (detoksykacji) - OLAZA (kod zakresu 4742), oddziału/ośrodka terapii uzależnienia od alkoholu - COTUA (kod zakresu 4744) oraz w tym ośrodka leczenia uzależnień bliżej niescharakteryzowanych (kod zakresu 2740). Większość danych na podstawie których dokonano opracowań pozyskano z ankiet "Lecznictwo uzależnień 2015". Z początkiem 2016r. wysłano do wszystkich placówek leczenia uzależnień w województwie śląskim ankiety z prośba o wypełnienie i odesłanie do WOTUW w Gorzycach. Jednocześnie poproszono placówki o wypełnienie ankiety z podziałem na każdy zakres działalności leczniczej realizowany przez dany podmiot. Należy zwrócić uwagę, że wyniki nie są pełne dlatego są obarczone błędem. Jedynie dane uzyskane z oddziałów leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych dają podstawę do uznania ich jako pełne odzwierciedlające rzeczywistość. I tak na dzień 31 grudnia 2015r. na terenie województwa śląskiego funkcjonowało łącznie 84 placówki leczenia uzależnień, z czego: 53 placówki leczyły pacjentów w formie ambulatoryjnej, 7 placówek posiadało całodobowy oddział uzależnienia od alkoholu, 5 oddział leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych oraz 19 oddziałów dziennych terapii uzależnienia od alkoholu. Do wszystkich placówek, ale również wszystkich oddziałów i filii wysłano ankiety. Zwrotnie otrzymano 61 wypełnionych ankiet, co stanowi 72,62% wszystkich wysłanych ankiet, a które to są podstawa dalszych analiz. Tabela nr 1. Odsetek placówek leczenia uzależnienia od alkoholu, stanowiących podstawę do dalszych opracowań. (Źródło: ankiety Lecznictwo uzależnień 2015 ) Rzeczywista liczba placówek leczenia uzależnienia od alkoholu województwie śląskim Liczba placówek, które wypełniły i odesłały ankietę Odsetek placówek, z których dane stanowią podstawę do dalszych opracowań PTUA, PTU OLAZA COTUA, COTU DOTUA OGÓŁEM ,81% 100,00% 85,71% 68,42% 72,62% W niniejszym Raporcie, uwzględniono dane i opracowania własne -Wojewódzkiego Ośrodka Terapii Uzależnienia i Współuzależnienia w Gorzycach oraz NFZ Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. 5

6 I. ORGANIZACJA LECZNICTWA ODWYKOWEGO W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2015 R 1. Formuła prawna funkcjonowania placówek lecznictwa uzależnienia od alkoholu województwa śląskiego W 2015r. liczba placówek leczenia uzależnień na terenie województwa śląskiego zwiększyła się o dwie. Placówki te dołączyły do tych, które nie posiadają kontraktu z NFZ. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, że placówki nowopowstałe nie zostały włączone do analiz, gdyż nie wypełniły ankiety, dlatego, że dopiero co rozpoczęły swoja działalność. Natomiast pod względem funkcjonowania ze względu na formułę prawną - nie nastąpiły istotne wzrosty procentowe placówek w poszczególnych kategoriach. W stosunku do ogólnej liczby podmiotów, w 2015r. - 41% placówek funkcjonowało jako przedsiębiorstwa typu spółką kapitałową, spółką cywilną, osobą fizyczną, 39 placówek funkcjonowało jako samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, dla 13 placówek organem założycielskim była fundacja lub stowarzyszenie, natomiast 7% placówek, to przedsiębiorstwa typu: spółka kapitałowa jednostki samorządu terytorialnego. Lliczba podmiotów leczenia uzaleznienia od alkoholu w woj. ślaskim ze względu na formułę prawną ich funkcjonowania w 2015r. Fundacją, stowarzyszeniem; 8; 13% Przedsiębiorcą (spółką kapitałową jednostki samorządu terytorialnego); 4; 7% SP ZOZ-em; 24; 39% Przedsiębiorcą innym (np. spółką kapitałową, spółką cywilną, osobą fizyczną); 25; 41% Wykres 1. Ogólna liczba placówek leczenia uzależnienia od alkoholu ze względu na formułę prawną. (Źródło: ankiety Lecznictwo uzależnień 2015 ) Dane wskazuję, że pod względem rodzajów placówek, jedna trzecia całodobowych oddziałów terapii uzależnienia od alkoholu funkcjonuje jako przedsiębiorstwo kapitałowe jednostki samorządu terytorialnego, natomiast dwie trzecie tychże oddziałów to SP ZOZ-y, 6

7 Liczba placówek Przedsiębiorcą (spółką kapitałową jednostki samorządu terytorialnego) Przedsiębiorcą (spółką kapitałową Skarbu Państwa) Przedsiębiorcą innym (np. spółką kapitałową, spółką cywilną, osobą fizyczną) SP ZOZ-em Jednostką budżetową Fundacją, stowarzyszeniem Instytutem badawczym Kościołem, związkiem wyznaniowym które funkcjonują w formule prawnej samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Ponad połowa poradni (ponad 57%) oraz ponad 38 % dziennych oddziałów leczenia uzależnienia od alkoholu to, przedsiębiorstwa będące spółką kapitałową, spółką cywilną, lub są prowadzone przez osobą fizyczną. Trzy piąte oddziałów leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych, to SP ZOZ-y, natomiast 20% OLAZA, jest prowadzona przez podmioty będące przedsiębiorstwem (spółką kapitałową, spółką cywilną) oraz taki sam odsetek OLAZA prowadzona jest przez stowarzyszenia lub fundacje. W przypadku poradni terapii uzależnienia od alkoholu formuła prawna tychże placówek przedstawia się następująco: ponad połowa placówek (54,05%) prowadzona jest przez przedsiębiorstwo w postaci spółki kapitałowej, spółki cywilnej lub osobę fizyczną, prawie jedna trzecia placówek to SPZOZ-y. niespełna 11% placówek jest prowadzona przez stowarzyszenia lub fundację nieliczne placówki - bo tylko 2,7% organem założycielskim jest jednostka samorządu terytorialnego, która prowadzi placówkę w postaci spółki kapitałowej. W przypadku oddziałów dziennych to prowadzone one są: w 38,4% w ramach spółki kapitałowej, cywilnej lub przez osobę fizyczną oraz w takim samym odsetku przez SPZOZ-y. fundacja i stowarzyszenie jest organem założycielskim dla 23 % placówek. Tabela nr 2. Status prawny placówek lecznictwa odwykowego w 2015 r. (Źródło: ankiety Lecznictwo odwykowe 2015 ) PTUA ,66% 2,70% - 54,05% 32,4% - 10,81% - - COTUA ,84% 33,33% ,6% DOTUA ,31% ,46% 38,4% - 23,08% - - OLAZA ,20% 20,00% ,0% - 20,00% - - RAZEM % 6,56% - 40,98% 39,3% - 13,11% - - 7

8 2. Struktura organizacyjna placówek terapii uzależnień województwa śląskiego W województwie śląskim ponad połowa placówek (50,82%) jest niesamodzielna, gdyż wchodzi w skład większych struktur leczniczych typu: szpital czy przychodna specjalistyczna. Brakiem samodzielności charakteryzuje się, 83,33% całodobowych oddziałów terapii uzależnienia, 40% oddziałów leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych 56,76% poradni odwykowych oraz 23,08% dziennych oddziałów terapii uzależnienia od alkoholu. Ponad 40% placówek leczenia uzależnienia od alkoholu wchodzi w skład większej struktury jaka jest ośrodka terapii uzależnienia od alkoholu, wykonującego różne rodzaje świadczeń z zakresu leczenia uzależnienia od alkoholu, co w tym przypadku podnosi kompleksowość oferty leczenia. Jedynie nieco ponad 10% poradni leczenia uzaleznien stanowi samodzielny podmiot odwykowy. Szczegółowy rozkład wyników przedstawia tabela nr 3. Tabela nr 3. Struktura organizacyjna placówki lecznictwa uzależnień w 2015 r. (Źródło: ankiety Lecznictwo odwykowe 2015 ) Liczba placówek ogółem Samodzielny odwykowy Część odwykowego Część innej większej struktury leczniczej Brak danych PTUA ,66% 10,81% 32,43% 56,76% - COTUA ,84% - 16,67% 83,33% - DOTUA ,31% - 76,92% 23,08% - OLAZA ,20% - 60,00% 40,00% - RAZEM ,00% 6,56% 42,62% 50,82% - 8

9 liczba placówek komputer ksero telewizor dvd/video rzutnik internet kamera / dyktafon brak odp. II. WYPOSAŻENIE, WARUNKI TECHNICZNE I LOKALOWE PLACÓWEK LECZNICTWA ODWYKOWEGO 1. Wyposażenie techniczne placówki Standard realizacji programów terapeutycznych w lecznictwie uzaleznien niezależnie od rodzaju placówki wymaga, aby placówka dysponowała niezbędny wyposażeniem w sprzęty techniczne. Należą do nich: kserokopiarka, internet, kamera/dyktafon, rzutnik, oraz sprzęt audio-video (dvd/video). Z danych ankietowych za 2015 r., wynika, że większość placówek takim sprzętem dysponuje. Funkcjonują jednak w placówkach ambulatoryjne, które nadal nie posiadają na wyposażeniu tego sprzętu. A więc placówki te nie spełniają standardu terapii odwykowej. Szczegółowe wyposażenie w sprzęt techniczny z podziałem na poszczególne typy placówek przedstawia tabela nr 4. Tabela nr 4. Wyposażenie techniczne placówek odwykowych w 2015 r. (Źródło: ankiety Lecznictwo odwykowe 2015 ) PTUA ,66% 97,30% 97,30% 86,49% 89,19% 37,84% 86,49% 37,84% 0,00% COTUA ,84% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 50,00% 83,33% 33,33% 0,00% DOTUA ,31% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 46,15% 100,00% 61,54% 0,00% OLAZA ,20% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 80,00% 80,00% 40,00% 0,00% RAZEM ,00% 98,36% 98,36% 91,80% 93,44% 44,26% 88,52% 42,62% 0,00% 2. Ocena warunków lokalowych placówek odwykowych. Od czasów wprowadzenia profesjonalnych programów terapii uzależnień placówki zmieniły swoje oblicze. Aktualnie lokale placówek ambulatoryjnych dostosowały swoje lokale do wymogów sanitarno epidemiologicznych oraz prowadzenia psychoterapii i w ocenie 55,74% kierowników placówek, warunki lokalowe oceniane są jako wystarczające, zaś 32,79% warunki te oceniane są jako bardzo dobre. W porównaniu z rokiem 2014, w 2015 odnotowuje się ponad 12% wzrost ocen bardzo dobrych. Ponad 9,84% placówek wskazuje na niewystarczające warunki lokalowe. Szczegółowe dane w poszczególnych typach placówek przedstawia tabela nr 5 9

10 Tabela nr 5. Ocena warunków lokalowych przez kierowników placówek. (Źródło: ankiety Lecznictwo odwykowe 2015 ) PTUA COTUA DOTUA OLAZA RAZEM liczba brak bardzo dobre wystarczające Niewystarczające bardzo złe placówek odp ,66% 29,73% 56,76% 10,81% - 2,70% ,84% 33,33% 50,00% 16,67% ,31% 46,15% 53,85% ,20% 20,00% 60,00% 20,00% ,00% 32,79% 55,74% 9,84% - 1,64% Niepokojące są oceny prawie 10% kierowników, którzy oceniają warunki własnych placówek jako niewystarczające. 3. Ocena wyposażenia pomieszczeń w meble i sprzęt służące terapii Podobnie jak w przypadku ocen warunków lokalowych placówek leczenia uzależnień, kierownicy ocenili stan wyposażenia w niezbędne meble i sprzęt służący terapii. I tak oceny kierowników przedstawiały się następująco: w 32,79% placówek wyposażenie zostało ocenione jako bardzo dobre ; w 63,93% placówek wyposażenie oceniło jako wystarczające ; Kierownik tylko jednej placówki całodobowej (1,64% ogółu) ocenił wyposażenie jako niewystarczające. A wiec można przyjąć, że wyposażenie w meble i sprzęt służący realizacji terapii zdecydowanej większości placówek jest na przyzwoitym poziomie. Szczegółowe dane dotyczące wyposażenia w meble i sprzęty służące realizacji zadań w poszczególnych typach placówek przedstawia tabela nr 6. Tabela nr 6. Ocena wyposażenia pomieszczeń w meble i sprzęty służące realizacji terapii. (Źródło: ankiety Lecznictwo odwykowe 2015 ) liczba bardzo dobre wystarczające niewystarczające bardzo złe brak odp. placówek PTUA ,66% 29,73% 67,57% - - 2,70% COTUA ,84% 33,33% 50,00% 16,67% - - DOTUA ,31% 46,15% 53,85% OLAZA ,20% 20,00% 80,00% RAZEM ,00% 32,79% 63,93% 1,64% - 1,64% 10

11 III. DOSTĘPNOŚĆ DO LECZNICTWA ODWYKOWEGO W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2015 ROKU 1. Dostępność do leczenia uzależnienia od alkoholu w warunkach ambulatoryjnych W 2015r. na terenie województwa śląskiego funkcjonowały 53 ambulatoryjne placówki leczenia uzależnienia i współuzależnienia. Dane ankietowe wskazują, że 5 placówek nie posiadało kontraktu z NFZ na udzielanie świadczeń zdrowotnych z zakresu leczenia uzależnień i współuzależnienia. Utrzymują się: ze środków prywatnych, dotacji, działalności stowarzyszeń lub fundacji, z działalności komercyjnej. Pozostałe placówki posiadają kontrakt NFZ, lecz pod względem ilościowym nadal są niewystarczające. Zwiększająca się liczba placówek ambulatoryjnych leczenia uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia wskazuje, że nadal istnieje większe zapotrzebowanie na tego typu leczenie, niż opiewają kontrakty. Należy zatem stwierdzić, że dostępność do lecznictwa ambulatoryjnego jest nadal niewystarczająca. Potwierdzeniem takiego stanu rzeczy jest fakt, że placówki ambulatoryjne nadal praktykują wyznaczanie pacjentom terminu przyjęcia do terapii, wpisując ich na listę oczekujących. W 2015r liczba placówek przyjmujących na bieżąco, jest o 9%, większa, niż w latach poprzednich. Jak wskazują dane ankietowe pacjenci dobrowolni do 45.95% placówek nie muszą zapisywać się w kolejce na przyjęcie, natomiast do jednej trzecia placówek, przyjęcie jest możliwe dopiero po tygodniu. W pozostałych placówkach termin oczekiwania jest niestety nadal dość odległy i mieści się w czasie od 2-4 tygodni, a to w leczeniu uzależnień jest najmniej wskazane. Tabela nr 7 Czas oczekiwania pacjentów uzależnionych dobrowolnych na przyjęcie do poradni terapii uzależnień w 2015r. Liczba tygodni Liczba placówek % placówek bd 2 5,41% ,95% ,14% 2 2 5,41% 3 2 5,41% 4 1 2,70% Średnio 0, ,00% (źródło: ankieta Lecznictwo odwykowe 2015 ) Jeżeli chodzi o czas oczekiwania na przyjęcie do placówek ambulatoryjnych pacjentów uzależnionych zobowiązanych do leczenia przez sądy, to należy stwierdzić, że w województwie śląskim do poradni czas oczekiwania na przyjęcie do leczenia pacjentów 11

12 zobowiązanych, jest zbliżony do czasu oczekiwania pacjentów dobrowolnych (por tabele nr 7 i 8). Tabela nr 8. Czas oczekiwania pacjentów uzależnionych zobowiązanych na przyjęcie do poradni terapii uzależnień w 2015r. (źródło: ankieta Lecznictwo odwykowe 2015 ) Liczba tygodni Liczba placówek % placówek bd 2 5,41% ,95% ,73% 2 2 5,41% 3 2 5,41% 4 3 8,11% Średnio ,00% 100,00% Niepokojące jest jednak to, że ok. 8% placówek, dla pacjentów dobrowolnych i ok. 13% placówek, dla pacjentów tzw. zobowiązanych czas oczekiwania na przyjęcie nadal przekracza trzy tygodnie. 2. Dostępność do leczenia w dziennych oddziałach terapii uzależnienia od alkoholu Na dzień r. na terenie województwa śląskiego funkcjonowało 19 dziennych oddziałów terapii uzależnienia od alkoholu. Oddziały dzienne w województwie śląskim łącznie dysponują 298 statutowymi miejscami. Ta liczba miejsc, powinna zabezpieczyć zapotrzebowanie na tę formę terapii. Jest to zgodne z obowiązującymi wskaźnikami zawartymi w Narodowym a także Śląskim Programie Ochron Zdrowia Psychicznego na lata r. Natomiast w świetle projektowanych w Narodowym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego zmian, zmierzających do utworzenia Centrów Zdrowia Psychicznego i intensyfikacji tzw. opieki środowiskowej, jest dobrą tendencją. W porównaniu z rokiem 2000, liczba dziennych oddziałów leczenia uzależnienia od alkoholu wzrosła ponad trzykrotnie (Patrz Raport - "Stan lecznictwa odwykowego 2014r."). Nadal utrzymywana jest stosunkowo wysoka stawka za osobodzień w tym oddziale (74,00 zł). Przy czym opublikowana przez Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w Warszawie w dn. 15 czerwca 2016r. ma być zdecydowanie wyższa (110,64 zł). Takie działanie jest niezrozumiałe, gdyż promowane w dziennych oddziałów terapii uzależnienia napotyka na ograniczenia popytu na ten rodzaj świadczeń. Świadczy o tym: kontraktowanie w tych oddziałach przez NFZ świadczeń, tylko na poziomie 70% ich możliwości. niewykorzystanie przez w niemal 40% placówek środków kierowanych przez NFZ do 12

13 tych oddziałów. Tabela nr 9 Wykonanie kontraktu z NFZ (%)w 2015r. (źródło: ankieta Lecznictwo odwykowe 2015 ) DOTUA Liczba placówek <100% 100% >100% brak danych ,00% 38,46% 38,46% 23,08% 0 Jeżeli rozpatrywać dostępność do leczenia w oddziałach dziennych, przez pryzmat terminów przyjęcia, to należy zwrócić uwagę na fakt, że w 2015r. w ponad 60% oddziałów, przyjęcia realizowane były na bieżąco, natomiast niemal co czwarty oddział dzienny wyznacza termin oczekiwania do tygodnia czasu. W pozostałym odsetku oddziałów, czas oczekiwania wynosi ok. 2 tygodnie. Podobnie rzecz się ma, jeżeli chodzi o pacjentów zobowiązanych z zastrzeżeniem, że do 2 oddziałów (łącznie ok. 15 % wszystkich oddziałów) czas oczekiwania na przyjęcie wynosi od 2-4 tygodni. Rozkład wyników ankiety za 2015r. w kategorii czas oczekiwania przedstawia tabela nr 10. Tabela nr 10. Czas oczekiwania na przyjęcie do DOTUA w 2015r. (źródło: ankieta Lecznictwo odwykowe 2015 ) Pacjenci dobrowolni Pacjenci zobowiązani Liczba Liczba Liczba % % tygodni placówek placówek ,54% 8 61,54% ,08% 3 23,08% ,38% 1 7,69% ,69% Razem ,00% % 3. Dostępność do leczenia w całodobowych oddziałach terapii uzależnienia od alkoholu W 2015r. na terenie województwa śląskiego działało 7 całodobowych oddziałów terapii uzależnienia od alkoholu. Oddziały te łącznie dysponowały 388 łóżkami statutowymi a więc o 12 łóżek więcej, niż w poprzednim roku. Tym samym wskaźnik liczby łóżek na 10tyś./mieszkańców wyniósł 0,85 łóżka. Przy założonym w Śląskim Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata wskaźniku wynoszącym 1,22 łóżka. Wskaźnik jest więc nadal niezadowalający, wskazujący, że dostępność do tej formy leczenia odwykowego jest niewystarczająca. 13

14 Liczba łóżek w COTUA w woj. Ślaskim w 2015r. (łaczna liczba łóżek 388) Szpital Psychiatryczny w Toszku 26 ZOZ w Św iętochłow icach Sp z o.o 12 PS dla NiP C w Rybniku Oddział Kobiecy 30 OTU w Parzymiechach 90 WSN im. dr Emila Cyrana w Lublińcu 60 Centrum Psychiatrii w Katow icach oddział w Skoczow ie 38 Centrum Psychiatrii w Katow icach 20 WOTUW w Gorzycach Wykres 2. Liczba łóżek w całodobowych oddziałów terapii uzależnienia od alkoholu w województwie śląskim. (Źródło: www: NFZ.gov.pl, informator o umowach oraz dane własne WOTUW w Gorzycach ) Podobnie jak w oddziałach dziennych, duże znaczenie dla określenia dostępności do oddziałów całodobowych ma również wskaźnik czasu oczekiwania. Analiza danych wskazuje, że występuje duże zróżnicowanie ze względu na czas oczekiwania, jeżeli chodzi o pacjentów tzw. dobrowolnych oraz zobowiązanych do leczenia przez sądy. Różnica jest konsekwencją zapisu art Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 r. - Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 września 2012 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, w którym zobowiązuje się podmioty lecznicze do przyjmowania pacjentów zobowiązanych do leczenia przez sąd " do wykorzystania limitu miejsc stanowiących 20% ogółu miejsc przeznaczonych do leczenia odwykowego w podmiocie leczniczym". I tak, z ankiet "lecznictwo uzależnień 2015r" wynika, że średni czas oczekiwania na przyjęcie do COTUA pacjentów dobrowolnych wynosi średnio 3,2 tygodnia. Przy czym do jednego z oddziałów przyjęcia odbywają się na bieżąco oraz do drugiego z oddziałów na miejsce czeka się do tygodnia czasu. Funkcjonują również placówki całodobowe, do których lista oczekujących jest na tyle długa, że na przyjęcia do jednej z nich należy oczekiwać około 14

15 5 tygodni a do drugiej, nawet 6 tygodni. Do pozostałych 2 oddziałów czas oczekiwania wynosi od 3 do 4 tygodni. A więc jak wynika z powyższego, w połowie placówek stacjonarnych dostępność do leczenia jest w miarę przyzwoita i wynosi 3,2 tygodnia od przedstawienia skierowania na leczeni, natomiast w pozostałych placówkach wydłużająca się lista oczekujących sprawia ograniczenia w dostępności. Tabela nr 11. Czas oczekiwania na przyjęcie do COTUA w 2015r. z podziałem na pacjentów dobrowolnych i zobowiązanych do leczenia przez sądy (Źródło: ankieta Lecznictwo odwykowe 2015 ) Liczba tygodni Pacjenci dobrowolni Liczba placówek % , % 16, % 16, % 16, % 16, % 16,67 Śr. 3, ,00 % % Pacjenci zobowiązani Liczba Liczba tygodni placówek % bd 1 16, % 33, % 16, % 16, % 16,67 Śr. 27, ,00 % % Zdecydowanie gorzej przedstawia się oczekiwanie do przyjęcia na leczenie odwykowe pacjentów zobowiązanych przez sądy. Wprawdzie istnieją 2 placówki, które przyjmują takich pacjentów na bieżąco, ale pozostałe chcąc zabezpieczyć proporcje pacjentów dobrowolnych do zobowiązanych, w zależności od placówki, wyznaczają terminy przyjęcia odległe o 6 tygodni, ale istnieją takie zakłady lecznicze w których termin oczekiwania na przyjęcie jest odroczony o rok, a także w jednym przypadku, nawet o 81 tygodni. 4. Dostępność do leczenia w oddziałach leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych W 2015r. w województwie śląskim funkcjonowało 5 oddziałów leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych/detoksykacyjne. Przy czym OLAZA Ośrodka Terapii Uzależnień w Parzymiechach posiadał filie w Częstochowie. Oddziały te łącznie dysponowały 109 łóżkami statutowymi. A zatem, wskaźnik liczby łóżek wynosi 0,23 łóżka/10tyś. mieszkańców i wskazuje, że dostępności do oddziałów leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych/ detoksykacyjnych w województwie śląskim jest nieco wyższa, niż przyjęta w Śląskim Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata Liczba łóżek w oddziałach leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych przedstawiona została na wykresie nr 7. 15

16 Liczba łóżek w OLAZA w województwie śląskim w 2015r. (Łączna liczba łóżek wynosi - 109) Szital Psychiatryczny Toszek OTU - Parzymiechy OTU Parzymiechy, filia Częstochowa OLU Bielsko Biała WOLOiZOL Gorzyce Wykres nr 3. OLAZA oraz liczba łóżek w województwie śląskim w 2015r. (Źródło: ankieta Lecznictwo odwykowe 2015 ) Dostępność szacowana długością oczekiwania na przyjęcie do OLAZA dla pacjentów dobrowolnych i zobowiązanych sądownie do leczenia nie różni się znacząco i w większości placówek waha się od 0 do 3, 4 tygodni. W porównaniu z oddziałami całodobowymi, w tym typie placówek, czas oczekiwania na leczenie jest zdecydowanie krótszy. Tabela nr 12. Czas oczekiwania na przyjęcie do COTUA w 2014r. (źródło: ankieta Lecznictwo odwykowe 2014 ) Pacjenci dobrowolni Liczba Liczba tygodni placówek % bd 1 20, % 80,00 Śr. 0, ,00 % % Pacjenci zobowiązani Liczba Liczba tygodni placówek % bd 2 40, % 60,00 Śr. 0, ,00 % % 5. Dostępność do leczenia odwykowego osób uzależnionych - dysfunkcyjnych Wśród osób uzależnionych nie tylko od alkoholu często spotyka się osoby niepełnosprawne zarówno fizycznymi i psychicznie a także posiadające różnego rodzaju dysfunkcje. Należą do nich m.in. osoby uzależnione niewidome, niedowidzące, głuche, niedosłyszące, z defektami narządów ruchu - poruszający się na wózku inwalidzkim. Wyżej wymienione dysfunkcje stanowią niejednokrotnie dla placówek leczenia uzależnień 16

17 dodatkowe wyzwania szczególnie w realizacji psychoterapeutycznych oddziaływań. Niezależnie od tego dane ankietowe wskazują, że średnio ok. 41 % placówek ( a wiec na podobnym poziomie jak w latach poprzednich) przyjmuje do leczenia pacjentów niewidomych. Osoby uzależnione - niewidome najchętniej były przyjmowane do oddziałów dziennych (do ponad 61% placówek) oraz do 60% oddziałów leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych. Z taką dysfunkcja do leczenia przyjmowało ok. 35% placówek ambulatoryjnych. Niestety z ośmiu oddziałów całodobowych przyjęcie na leczenie było możliwe tylko do jednego z nich.. Z danych wynika, że całkowita głuchota jest "przeszkodą" do przyjęcia na psychoterapię uzależnień. Tylko 9 placówek leczenia uzależnień przyjmuje osoby uzależnione z takimi deficytami, z czego 3 placówki (60% wszystkich), to oddziały leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych. Problemem pozostaje nadal fakt, iż terapeuci nie są przygotowani do prowadzenia psychoterapii osób uzależnianych - głuchych. Jak porówna się realizację zadań terapeutycznych dla niedosłyszących, gdzie ponad 83 % placówek włącza takich pacjentów do terapii uzależnienia, to staje się zrozumiałe, że nieumiejętność terapeutów w komunikowaniu się osobami głuchymi i brak posługiwania się językiem migowym jest podstawową przeszkodą dla oferowania terapii tej grupie osób. W przypadku pacjentów z deficytami wynikającymi z niepełnosprawności narządu ruchu, należy stwierdzić, że ponad 80,33% placówek deklaruje, że przyjmuje do terapii tego typu pacjentów. Szczegółowy rozkład wyników wobec tej grupy pacjentów przedstawia tabela nr 13. Tabela nr 13. Dostępność do lecznictwa odwykowego osób uzależnionych - dysfunkcyjnych. (źródło: ankiety Lecznictwo uzależnień 2015 ) TAK osoby niewidome Osoby głuche osoby niedosłyszące NIE Brak odp. TAK NIE brak odp. TAK NIE brak odp. osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich TAK NIE brak odp. PTUAiW COTUA DOTUA OLAZA RAZEM ,14% 54,05% 10,81% 10,81% 75,68% 13,51% 75,68% 13,51% 10,81% 83,78% 13,51% 2,70% ,67% 83,33% - 16,67% 83,33% - 83,33% 16,67% - 66,67% 33,33% ,54% 38,46% - 7,69% 84,62% 7,69% 100,00% ,92% 23,08% ,00% 40,00% - 60,00% 40,00% 100,00% ,00% 20,00% ,98% 52,46% 6,56% 14,75% 75,41% 9,84% 83,61% 9,84 % 6,56% 80,33% 18,03% 1,64% 17

18 Innym rodzajem dysfunkcji pacjentów uzależnionych odnotowywanym w placówkach leczenia uzależnień jest ich bezdomność oraz brak umiejętności czytania i pisania. Braki w tym zakresie stanowią poważne utrudnienie w realizacji programów terapeutycznych. Jednak placówki leczenia uzależnień w większości radzą sobie z tym problemem. Dane wskazują, że wszystkie OLAZA oraz DOTUA przyjmują do leczenia osoby z tego typu przypadłościami, jak również wszystkie terapeutyczne oddziały całodobowe przyjmują do leczenia osoby uzależnione bezdomne. Niestety tylko 66% tych oddziałów chce pracować z pacjentami, którzy nie potrafią pisać i czytać. Szczegółowe dane dotyczące rozkładu danych w poszczególnych typach placówek przedstawia tabela nr 14. Tabela nr 14. Dostępność do lecznictwa odwykowego osób uzależnionych - dysfunkcyjnych (Źródło: ( ankiety Lecznictwo uzależnień 2015 NIEPISZĄCE NIECZYTAJĄCE BEZDOMNE PTUA COTUA DOTUA OLAZA RAZEM TAK NIE brak odp. TAK NIE brak odp. TAK NIE brak odp ,89% 5,41% 2,70% 91,89% 5,41% 2,70% 97,30% - 2,70% ,67% 33,33% - 66,67% 33,33% - 100,00% ,00% ,00% ,00% ,00% ,00% ,00% ,80% 6,56% 1,64% 91,80% 6,56% 1,64% 98,36% - 1,64% Inna kategorią pacjentów uzależnionych od alkoholu, to pacjenci, którzy obok uzależnienia cierpią z powodu innych schorzeń. Do tej grupy zalicza się osoby cierpiące z powodu: rozpoznania podwójnej diagnozy (osoby chore psychicznie i uzależnione od alkoholu), uzależnienia i przewlekłej chore somatycznie - poruszające się samodzielnie, uzależnienia oraz będący nosicielami chorób zakaźnych (HIV, HCV, inne). Dane ankietowe2015r. wskazują, że zdecydowana większość placówek przyjmuje do leczenia osoby z podwójną diagnozą. Wszystkie OLAZA leczą te rozpoznania, natomiast pozostałe rodzaje placówek w ponad 86% realizują zadania z tego zakresu. W podmiotach leczenia uzależnień często obok uzależnienia leczy się również schorzenia somatyczne, które są często wynikiem długotrwałego nadużywania alkoholu, lub występują niezależnie od uzależnienia. Ta grupa pacjentów ma możliwość leczenia w 90,16% wszystkich typów placówek. Tylko 3 placówki (4,92% ogółu) wykazały, że takich pacjentów nie przyjmują. 18

19 Podobny odsetek placówek (91,80% placówek) świadczy usługi w zakresie leczenia uzależnienia dla osób będący nosicielami chorób zakaźnych typu HIV, HCV i inne. Należy także stwierdzić, że nosicieli chorób zakaźnych przyjmują wszystkie oddziały stacjonarne i dzienne, natomiast 5 placówek ambulatoryjnych (8,20% ogółu placówek. nie przyjmuje do programu terapii uzależnień pacjentów, z tego typu schorzeniami. Szczegółowe zestawienie udziału poszczególnych typów placówek zajmujących leczeniem omawianych schorzeń zawiera tabela nr 15. Tabela nr 15. Udział placówek terapii uzależnień w leczeniu uzależnienia i innych schorzeń. (Źródło: ankiety Lecznictwo uzależnień 2015 ) z tzw. "podwójną diagnozą" (alkohol + zaburzenia psychiczne) przewlekle chore somatycznie, poruszające się samodzielnie będące nosicielami chorób zakaźnych (HIV, HCV, inne) PTUA COTUA DOTUA OLAZA RAZEM TAK NIE Brak odp. TAK NIE brak odp. TAK NIE brak odp ,49% 5,41% 8,11% 86,49% 5,41% 8,11% 86,49% - 13,51% ,33% 16,67% - 100,00% ,00% ,62% 15,38% - 92,31% 7,69% - 100,00% ,00% ,00% - 100,00% ,89% 8,20% 4,92% 90,16% 4,92% 4,92% 91,80% - 8,20% 6. Wykonanie kontraktów z zakresu lecznictwa odwykowego z NFZ w 2015 r. a dostępność do leczenia uzależnień. Jednym z wskaźników dostępności może być wskaźnik wykonania w danym roku kontraktu na świadczenia z zakresu leczenie uzależnień. W 2015r. niemal połowa placówek (49,18%) wykonało kontrakt w 100%, natomiast jedna czwarta placówek (24,59%) podała, że kontrakt został przekroczony i placówki ubiegały się o wypłacenie przez NFZ nadlimitów. Nie wykonała kontraktu nieco ponad 1/5 placówek (21,31% ogółu). Przy czym: prym w tym względzie wiodą oddziały dzienne, gdzie 38,46% z wszystkich oddziałów dziennych nie wykonało kontraktu; nie wykonało kontraktu 18,92% placówek ambulatoryjne oraz jeden całodobowy oddział terapii uzależnień co daje 16,67% wszystkich tego typu oddziałów. Tak 19

20 więc dane dotyczące niewykonania kontraktu wskazują, że możliwości placówek są niewykorzystane a dostępność do lecznictwa uzaleznien pod tym względem jest zachowana. Natomiast łącznie traktując wykonanie kontraktu na świadczenia w stu procentach oraz wykazywanie nadlimitów na poziomie 73,77% wskazuje na większe zapotrzebowanie na tego typu świadczenia, niż ilości świadczeń wykupione przez NFZ. Tabela nr 16. Wykonanie kontraktu w poszczególnych typach placówek leczenia uzależnień w 2015 r.. (Źródło: ankieta Lecznictwo uzależnień 2015 ) PTUA COTUA DOTUA OLAZA RAZEM liczba placówek <100% 100% >100% brak danych ,00% 18,92% 45,95% 27,03% 8,11% ,00% 16,67% 66,67% 16,67% ,00% 38,46% 38,46% 23,08% ,00% - 80,00% 20,00% ,00% 21,31% 49,18% 24,59% 4,92% 8. Odpłatnie świadczenia z zakresu lecznictwa odwykowego Zgodnie z ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, leczenie osób uzależnionych od alkoholu w Polsce jest bezpłatne. To znaczy, że pobieranie od osób uzależnionych od alkoholu opłat za tego typu świadczenia, jest bezprawne. W porównaniu z latami poprzednimi, nadal rozwija się praktyka pobierania opłat za świadczenia zdrowotne z zakresu leczenia uzależnienia od alkoholu. W tym względzie prym wiodą placówki niepubliczne, które oferują odpłatne świadczenia w przypadkach gdy: nie są kontraktowane przez NFZ, pacjent nie posiada obywatelstwa polskiego, ani karty ubezpieczenia zdrowotnego (EKUZ), oferowane są dodatkowe ponad standardowe usługi w zakresie warunków lokalowych, czy wyżywienia, 20

21 W ankietach " Lecznictwo uzależnień 2015", placówki podają wprost sytuacje w jakich pobierają opłaty za świadczenia od pacjentów uzależnionych. Należą do nich : lepsze warunki socjalne, lepsze wyżywienie, terapia indywidualna, 3 doby detoksykacji w OLAZA, 1 miesiąc terapii w oddziale terapii krótkoterminowej, dodatkowe, poza kontraktem z NFZ usługi medyczne, przyjęcia poza kolejką z NFZ, jedna z grup "After care" oraz świadczenia w ramach PTU, leczenie AZA w warunkach ambulatoryjnych. Uzyskane dane wskazują, że w 2015r. opłaty pobierane były w 20% oddziałów leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych, 16,67% oddziałów terapii uzależnienia od alkoholu oraz 15,38% dziennych oddziałów terapii uzależnienia od alkoholu i 10,81% poradni terapii uzależnienia i współuzależnienia. Pobieranie opłat za świadczenia z zakresu leczenia uzależnień w 2015r. z podziałem na typ placówki TAK NIE Brak odpowiedzi 100,00% 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 2,70% 0% 0% 0% 86,49% 83,33% 84,62% 80,00% 10,81% 16,67% 15,38% 20,00% PTUA COTUA DOTUA OLAZA Wykres nr 4. Pobieranie opłat za świadczenia z zakresu leczenia uzależnień przez placówki odwykowe województwa śląskiego (Źródło: ankieta Lecznictwo uzależnień 2015 ). 21

22 V. FINANSOWANIE LECZNICTWA ODWYKOWEGO W 2015 ROKU 1. Kontraktowanie świadczeń zdrowotnych z zakresu leczenia uzależnień Podobnie jak w latach poprzednich, w 2015 roku NFZ nie rozpisał konkursów na świadczenia zdrowotne z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień. Po raz kolejny umowy zwarte przed pięcioma laty NFZ były aneksowane. W 2015r. po interwencjach placówek psychiatrycznych i odwykowych województwa w ŚOW NFZ w Katowicach podjął decyzję o zwiększeniu wartości punktu jednostkowego w stacjonarnym lecznictwie uzależnień (kody zakresu 4740, 4744 oraz 4742) oraz dziennych oddziałach terapii uzależnienia od alkoholu (kod zakresu 2712), o jeden złoty. A więc od 1 stycznia 2015 wartość punktu jednostkowego, w oddziałach stacjonarnych wzrosła 9,00 zł. do 10,00 zł. Natomiast w oddziałach dziennych terapii uzależnienia od alkoholu z 7,40 zł. wzrosła do 8,50 zł. Tak więc ceny osobodnia w wyżej wymienionych zakresach wynoszą odpowiednio: w dziennym oddziale terapii uzależnienia od alkoholu, przy cenie jednostkowej 8,50 zł. i wadze 10 pkt. - wartość osobodnia wynosiła 85,00 zł. w całodobowym oddziale terapii uzależnienia od alkoholu, przy wadze świadczenia równej 13 pkt. - wartość osobodnia wynosiła 130,00 zł. W oddziale leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych, przy wadze świadczenia równej 19 pkt. - wartość osobodnia wynosiła 190,00 zł. W 2015r. lecznictwie ambulatoryjnym wartości punktu jednostkowego oraz wag większości placówek została utrzymana na poziomie 2014r. i wynosiła 9,00 zł. 2. Wysokość środków finansowych NFZ przeznaczonych w 2015 r. w województwie śląskim na lecznictwo odwykowe W roku 2015 w województwie śląskim na leczenie uzależnienia od alkoholu przeznaczono ,80 zł. Nie są to kwoty pełna i ostateczna, gdyż nie wszystkie placówki województwa udzieliły odpowiedzi na pytanie o wysokość kontaktu z NFZ. Placówki nie chcą ujawniać danych dotyczących pozyskania środków z NFZ mimo tego, że one charakter publiczny. Placówki te tłumacząc powody zasłaniały się tajemnica handlową. Jak wynika z poniższej tabeli, w skali województwa 12 placówek (20% wszystkich placówek) nie wykazało wpływów z NFZ. A więc 80% placówek województwa śląskiego wykorzystało niespełna 11% środków przeznaczonych na leczenie uzależnień w kraju. 22

23 Tabela nr 17. Wysokość kontraktów śląskich placówek leczenia uzależnień, w tym leczenia uzależnienia od alkoholu w 2015r. (Źródło: ankieta Lecznictwo uzależnień 2015 ). NFZ liczba brak danych kwota i % z kraju placówek liczba i % placówek , ,22% 19,67% Dodatkowym źródłem dochodów placówek odwykowych jest pozyskanie środków z innych źródeł niż NFZ - np.: Śląskiego Urzędu Marszałkowskiego, lub z urzędy miast i gmin województwa. I tak, w 2015r. placówki wykazały, że: W ramach dotacji celowych na remonty i inwestycje w placówkach leczenia uzależnień Samorząd Województwa Śląskiego dofinansował 3 placówki leczenia uzależnień na łączną kwotę ,89 zł. Należy przy tym zaznaczyć, że głównymi beneficjentami były placówki, dla których Samorząd Województwa Śląskiego jest organem założycielskim. Samorządy miast i gmin w 2015r. łącznie na świadczenia zdrowotne wyasygnowały dla jednej czwartej placówek ok ,00 zł. Niestety pozostała część placówek nie może liczyć na dofinansowania jakichkolwiek zakresów własnej działalności. Tabela nr 18. Wysokość dofinansowania ze strony samorządów w 2015r. TAK NIE brak odp. liczba i liczba i liczba i % z ankiet % z ankiet % z ankiet Kwota i % z kraju a) wojewódzkich ,89 zł 4,92% 73,77 21,31 100,00% b) gminnych 15 % 35 % ,00 zł 24,59 % 57,38 % 18,03 % 100,00% OGÓLEM liczba ankiet ,89 zł 100,00% Jak wynika z powyższej tabeli, w 2015 roku samorządy w województwie śląskim, łącznie dofinansowały działalność zakładów leczenia uzależnień w wysokości ,89 zł. 23

24 3. Taryfy opracowanie przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w Warszawie zmieniające zasady finansowania świadczeń zdrowotnych opiece psychiatrycznej i leczeniu uzależnień W 2014r. Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w Warszawie (AOTMiT) zostało przez Ministerstwo Zdrowia powierzone zadanie, opracowania taryf świadczeń zdrowotnych z rodzaju opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień. Prace Agencji polegały na zwróceniu się do tych placówek o udostępnienie dotychczasowych historycznych danych finansowych ich funkcjonowania, aby wyceny w sposób rzetelny, koszt poszczególnych świadczeń zdrowotnych z tego zakresu. AOTMiT przygotowała umowy w tym zakresie i zwróciła się do podmiotów o ich podpisanie. Agencja dała taka możliwość, aby podjąć współpracę bez umów. Jednak wiele podmiotów bojąc się o wykorzystanie danych funkcjonowania ich placówek, nie podjęły współpracy. W opiece psychiatrycznej i leczeniu uzależnień funkcjonuje jednak wiele rozwiązań, które uniemożliwiały wycenę świadczeń poprzez ustalenie taryf, dlatego Agencja powołała zespoły ekspertów do ich wyceny i jak się okazało dokonane przez nich wyceny były nierzetelne i oderwane od rzeczywistości. Efektem tego było wyliczenie taryf sankcjonujących wiele świadczeń na dotychczasowym poziomie lecz także wyliczenie takich, które skutkowały obniżeniem wyceny świadczeń. W związku z powyższym przyjęta metodologia nie była odpowiednią, która w rzetelny sposób miała ustalić taryfy. Mimo to wyniki prac Agencji zostały ogłoszone w Obwieszczeniu Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w dniu 30 września 2015 r. Ustalone taryfy były nie do przyjęcia, gdyż doprowadziłoby to do jeszcze większego niedoszacowania tej dziedziny medycznej. Szczegółowa analiza dokumentu wykazała, iż cena osobodnia w stacjonarnych oddziałach leczenia uzależnień oraz w oddziałach leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych uległyby obniżeniu o ok. 20% w stosunku do stanu aktualnego. Ceny osobodnia w oddziale uzależnienia od alkoholu oraz w dziennych oddziałach terapii uzależnienia od alkoholu uległa by odpowiednio obniżeniu o 14% i o 12% w stosunku do cen aktualnych (patrz tabela nr 15). Taki stan rzeczy spowodował lawinę protestów podmiotów leczniczych w całym kraju. Podnoszono, że wycena przez AOTMiT świadczeń w oddziałach stacjonarnych grozi: bardzo poważnym ograniczeniem dostępności świadczeń i pogorszeniem ich jakości. zmniejszy zatrudnienie specjalistów psychoterapii w oddziałach, co zminimalizuje intensywność oddziaływań terapeutycznych i uczyni leczenie pacjentów mniej efektywnym, cofając go do poziomu z lat 70-tych, 24

25 likwidacją mniejszych oddziałów, zwłaszcza jednostek samodzielnych, bowiem chcąc zachować wymagane standardy leczenia będą one generować straty finansowe. Wydłużeniem się listy oczekujących na przyjęcie do leczenia stacjonarnego co w leczeniu uzależnień jest niepożądane. Tabela Nr 19. Średnie ceny świadczeń w Polsce w 2015r. wyliczone na podstawie Taryf AOTMiT (źródło: wyliczenia własne na podstawie Załącznik do Obwieszczenia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji z dnia 30 września 2015 r. Świadczenia gwarantowane Leczenie alkoholowych zespołów abstynencyjnych (detoksykacja) Leczenie uzależnień stacjonarne Świadczenia terapii uzależnienia od alkoholu stacjonarne Świadczenia dzienne terapii uzależnienia od alkoholu Nazwa świadczenia jednostkowego Osobodzień w oddziale/ośrodku leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych (detoksykacja) Osobodzień w oddziale/ośrodku leczenia uzależnień Osobodzień w oddziale/ośrodku terapii uzależnień od substancji psychoaktywnych Osobodzień w oddziale dziennym terapii uzależnienia od alkoholu taryfa Wycena AOTMII t Średnia cena świadczenia w Polsce w 2015r. Różnica cen 1,72 154,65 zł 194,37 zł -20% 1,14 102,50 zł 128,18 zł -20% 1,26 113,29 zł 131,69 zł -14% 0,85 76,42 zł 86,80 zł -12% Środowisko oprotestowało wyniki prac składając je na ręce: Ministra Zdrowia Prezesa Agencji, Ministra Zdrowia, Konsultantów: Krajowego i Wojewódzkich w dziedzinie psychiatrii. W wyniku protestów kwestionujących rezultaty prac Agencji, uruchomiona została procedura ponownego przeanalizowania i wyliczenia taryf. 25

26 VI. PACJENCI ZAKŁADÓW LECZENIA UZALEŻNIEŃ WOJEWÓDZTWA ŚLASKIEGO W 2015 ROKU 1. Liczba pacjentów uzależnionych w województwie śląskim a skuteczność leczenia Liczba pacjentów uzależnionych w 2015r. leczonych w placówkach odwykowych jest w 2015r. mniejsza, niż w roku ubiegłym. Obniżenie wynikać może z faktu, iż nie wszystkie placówki rzetelnie podały dane z tego zakresu oraz tego, że nie wszystkie placówki przekazały informacje. Niezależnie od tego dane z 61 placówek wskazują, że w województwie śląskim zarejestrowanych było pacjentów uzależnionych, z czego 5513 to kobiety. Do placówek odwykowych po raz pierwszy zgłosiło się uzależnionych, co stanowi prawie połowę wszystkich zarejestrowanych uzależnionych, z czego 2444 pacjentów to kobiety. W stosunku do wszystkich kobiet zarejestrowanych po raz pierwszy 44,33% pacjentów to kobiety, Dane zawarte w tabeli nr 20 pozwalają również na wyciagnięcie wniosków dotyczących skuteczność leczenia. Analiza danych ze względu na kryterium rozpoczęcia terapii i jej zakończenia, pozwala na ocenę skuteczności terapii, poprzez przewidywanie prawdopodobieństwa zaistnienia zmian ze względu na pomyślne ukończenie poszczególnych etapów terapii. I tak: program podstawowy ukończyło ponad 55% przyjętych do niego pacjentów, z czego nieznacznie ponad 51% z przyjętych kobiet do programu podstawowego go ukończyło. do programu ponadpodstawowego weszło 11,58% pacjentów z ogólnej liczby przyjętych do placówki oraz nieco ponad 10% pacjentek w stosunku do pacjentek zarejestrowanych. Natomiast w stosunku do wszystkich zarejestrowanych. program ten ukończyła połowa pacjentów, najlepsze rezultaty skuteczności uzyskiwane obserwujemy tradycyjnie w całodobowych oddziałach terapii uzależnienia od alkoholu. W tych oddziałach w stosunku do wszystkich zarejestrowanych, terapię podstawową kończy wypisem: "po ukończonym programie" - 70,79% pacjentów. Natomiast wśród leczonych kobiet uzależnionych, wskaźnik ten wynosi 43,36%. Prawidłowości dające się zauważyć w tym względzie z pewnością zależą od wielu czynników a przede wszystkim od organizacji placówek, przestrzegania zasad oraz programów jakie maja do zaoferowania pacjentom. 26

27 Tabela nr 20. Liczba pacjentów uzależnionych oraz procentowy wskaźniki skuteczności terapii uzależnień w 2015 r. w województwie śląskim.(źródło: ankiety Lecznictwo odwykowe 2015 ) 2015r. PTUA COTUA DOTUA OLAZA RAZEM a) uzależnieni zarejestrowani tj. mający założoną historię choroby ogółem: b) uzależnieni, którzy zgłosili się pierwszorazowo: c) uzależnieni, którzy weszli do podstawowego programu leczenia: d) uzależnieni po ukończonym programie podstawowym: e) uzależnieni, którzy weszli do ponadpodstawowego programu leczenia: f) uzależnieni po ukończonym programie ponadpodstawowy: ogółem kobiety 4062 ogółem 6615 kobiety 1615 ogółem 6881 kobiet 1609 y ogółem 3475 kobiety 860 ogółem 2430 kobiety 509 ogółem 1233 kobiety ,11% 39,76% 44,84% 39,61% 50,50% 53,45% 15,84% 12,53% 8,04% 6,55% 35,31% 31,63% 69,93% 59,19% 50,74% 52,26% ,10% 62,90% 98,26% 99,52% 70,79% 43,36% 5,45% 5,57% 4,67% 4,94% 5,54% 5,60% 7,83% 12,92% 85,82% 88,57% ,29% 53,50% 87,30% 81,78% 51,01% 53,43% 9,37% 7,94% 0,00% 0,00% 10,73% 9,71% 21,05% 18,18% 0,00% 0,00% ,32% 51,90% ,28% 44,33% 46,03% 46,87% 55,34% 51,01% 11,58% 10,48% 5,76% 5,39% e : a f : a 25,15% 22,37% 49,78% 51,38% b : a c : a d : c e : c 45,45% 43,85% f : e e : d 2. Liczba pacjentów wspóluzależnionych Podobnie jak w poprzednich latach głównie placówki ambulatoryjne, w ramach swojej statutowej działalności, realizują programy terapeutyczne dla członków rodzin osób uzależnionych od alkoholu w programach dla wspóluzależnionych. Zaburzenia wynikające z funkcjonowania w patologicznym związku, w większości dotyczą 86,99% kobiet z wszystkich zarejestrowanych pacjentów, choć nierzadko w tej grupie spotykamy również pacjentów płci męskiej. W 2015r. odnotowano nieco ponad 13% ogólnej liczby zarejestrowanych mężczyzn. Z ogólnej liczby 4151 zarejestrowanych w poradniach pacjentów wpółuzależnionych, 46,40% pacjentów było zarejestrowanych po raz pierwszy, z czego 46,58% (z ogólnej liczby zarejestrowanych kobiet) stanowiły kobiety pierwszorazowe. W tej grupie pacjentów odnotowano 41,10% takie, które zostały włączone do programu dla wspóluzależnionych, z czego 25,15% ten program ukończyło. 27