Urząd Marszałkowski Województwa Kujawskopomorskiego

Transkrypt

1 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku 2020 Prjekt Zamawiający Urząd Marszałkwski Wjewództwa Kujawskpmrskieg Wyknawca 2013

2 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku Agrtec Plska Sp. z.. 2

3 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku SPIS TREŚCI 1. STRESZCZENIE WPROWADZENIE Pdstawy frmaln-prawne Prgnzy ddziaływania na śrdwisk Przedmit, cel i zakres Prgnzy METODYKA PRAC I WYKORZYSTANE MATERIAŁY INFORMACJA O ZAWARTOŚCI I GŁÓWNYCH CECHACH STRATEGII POWIĄZANIA STRATEGII Z INNYMI DOKUMENTAMI ORAZ CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA ISTNIEJĄCEGO STANU ŚRODOWISKA, ZASOBÓW KULTURALNYCH I KULTUROWYCH WOJEWÓDZTWA ORAZ OCENA POTENCJALNYCH JEGO ZMIAN W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI USTALEŃ PROJEKTU Klimat Mrflgia terenu Wdy pwierzchniwe i pdziemne Gleby i kpaliny Pwietrze atmsferyczne Gspdarka wdn-ściekwa Gspdarka dpadami Klimat akustyczny Obszary chrnine Zasby przyrdnicze Zasby kulturalne i kulturwe Prgnza demgraficzna Zidentyfikwane prblemy chrny śrdwiska, isttne z punktu widzenia realizacji Strategii Ptencjalne zmiany stanu i chrny śrdwiska w przypadku braku realizacji Prjektu Strategii OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO REALIZACJI STRATEGII WPROWADZENIE CEL STRATEGICZNY 1: Dstępnść i spójnść CEL STRATEGICZNY 2: Aktywne spłeczeństw i sprawne usługi CEL STRATEGICZNY 3: Gspdarka i miejsca pracy CEL STRATEGICZNY 4: Innwacyjnść CEL STRATEGICZNY 5: Nwczesny sektr rln-spżywczy CEL STRATEGICZNY 6: Bezpieczeństw CEL STRATEGICZNY 7: Sprawne zarządzanie CEL STRATEGICZNY 8: Tżsamść i dziedzictw PODSUMOWANIE WPŁYWU REALIZACJI STRATEGII NA POSZCZEGÓLNE KOMPONENTY ŚRODOWISKA PROPOZYCJA ROZWIĄZAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO ODDZIAŁYWANIE TRANSGRANICZNE ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKTOWANYM DOKUMENCIE PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ STRATEGII ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA Agrtec Plska Sp. z.. 3

4 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku STRESZCZENIE Niniejsze pracwanie t jest Prgnza ddziaływania na śrdwisk sprządzna zstała d prjektu Strategii rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku Prgnza jest jednym z pdstawwych pracwań w ramach prcedury tak zwaneg pstępwania w sprawie ceny ddziaływania na śrdwisk skutków realizacji teg typu dkumentów. Uzasadnienie frmaln-prawne realizacji Prgnzy Wdrażanie pstanwień planów i prgramów takich jak strategia rzwju wjewództwa, mże mieć wpływ na śrdwisk. Zatem zgdnie z dyrektywą Parlamentu Eurpejskieg i Rady z 27 lipca 2001 rku w sprawie ceny skutków niektórych planów i prgramów na śrdwisk2001/42/we Strategię należy pddać sprawdzeniu pd względem uwzględniania w niej aspektów śrdwiskwych. Obligatryjny charakter wyknania Prgnzy Oddziaływania na Śrdwisk dla dkumentu Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku 2020 wynika z zapisów ustawy udstępnianiu infrmacji śrdwisku i jeg chrnie, udziale spłeczeństwa w chrnie śrdwiska raz cenach ddziaływania na śrdwisk. Cel i zakres realizacji Prgnzy Pdstawwym celem niniejszej prgnzy była próba ustalenia, czy przyjęte w prjekcie Strategii Rzwju cele i zadania wyznaczne d ich realizacji gwarantwać będą dpwiedni stpień uwzględnienia kwestii chrny śrdwiska (chrna cennych i wrażliwych bszarów raz umżliwienie zrównważneg rzwju reginu). Pdstawwą rlą Prgnzy jest zatem sprawdzenie, czy w rzwiązaniach prjektu Strategii, uwzględniny zstał we właściwy spsób interes śrdwiska zarówn przyrdniczeg jak i kulturweg. Prgnza ma także za zadanie wskazać czy przyjęte rzwiązania mające na celu zapbieganie, graniczenie lub kmpensację przyrdniczą negatywnych ddziaływań na śrdwisk chrnią przed pwstawaniem knfliktów i zagrżeń raz w jakim stpniu warunki realizacji rzwiązań Strategii mgą ddziaływać na śrdwisk. Rzetelnie przeprwadzna cena śrdwiskwa jest kluczwym elementem prwadzenia plityki zrównważneg rzwju. Prgnza Oddziaływania na Śrdwisk pzwala cenić stpień uwzględnienia prblematyki śrdwiskwej w planach i prgramach dkumentów wymagających takiej ceny. Prgnza pzwala pdnieść merytryczną wartść dkumentów, skntrlwać gólną lgikę raz spójnść dkumentu przy uwzględnieniu generalnych celów plityki spójnści w tym plityki śrdwiskwej. W ramach niniejszej prgnzy zespół badawczy pdjął próbę identyfikacji mżliwych d kreślenia skutków śrdwiskwych pwdwanych realizacją pstanwień cenianeg dkumentu raz starał się wskazać czy przyjęte rzwiązania w dstateczny spsób dążą d uniknięcia knfliktów i zagrżeń w śrdwisku. Celem niniejszej Prgnzy jest dstarczenia dpwiednim władzm i zaintereswanej spłecznści wjewództwa dpwiednieg pzimu wiedzy ptencjalnym wpływie realizacji Strategii na śrdwisk przyrdnicze. Należy przy tym także rzumieć ddziaływanie na zdrwie ludzi raz różnrdnść bilgiczną charakterze pzytywnym raz ewentualnie negatywny. Prgnza zawiera także prpzycje dtyczące ceny wdrażania zadań w ramach Strategii raz przeciwdziałania negatywnym zjawiskm i skutkm ich realizacji. W Prgnzie wskazan także pwiązania Strategii z innymi, krajwymi i reginalnymi, dkumentami strategicznymi, scharakteryzwan stan śrdwiska w wjewództwie kujawskpmrskim, pisując pszczególne kmpnenty śrdwiska. Isttnym elementem Prgnzy są prpzycje dtyczące metd analiz skutków realizacji pstanwień Strategii. Prgnza pdejmuje także prblematykę ptencjalnych ddziaływań trans granicznych tj. takich, które przekraczałyby granice administracyjne Państwa Plskieg. Agrtec Plska Sp. z.. 4

5 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku Głównym przedmitem analizy Prgnzy były jednakże cele strategiczne i kierunki działań wskazane w Strategii. Wskazane cele raz kierunki działań wyznaczać będą ramy d realizacji późniejszych prjektów, które mgą w rzmaity spsób ddziaływać na śrdwisk. Jednym z głównych celów przeprwadzenia prgnzy był kreślenie na ile Strategia przyczyni się d wdrażania w wjewództwie kujawsk-pmrskim zasad zrównważneg rzwju, a na ile stanwić będzie dla nieg zagrżenie. Ocena ta dknana zstała na pdstawie analizy ptencjalnych ddziaływań mgących zaistnieć pdczas realizacji pszczególnych działań pisanych w Strategii. Główny element prgnzy stanwi cena ddziaływania na śrdwisk realizacji działań w Celach strategicznych zamieszcznych w Strategii. Prgnza analizuje każdy z 8 Celów strategiczny raz przypisane im kierunki działań kreślając w miejscach gdzie był t mżliwe pzytywne i negatywne skutki ich realizacji. Pnadt Prgnza zawiera cenę uwzględnienia w Strategii prblematyki chrny śrdwiska. Kluczwe ustalenia W wyniku przeprwadznych analiz ustaln, iż pmim stsunkw wyskieg stpnia gólnści działań kierunkwych zawartych w prjekcie Strategii mżna z pełnym przeknaniem prgnzwać, iż jej realizacja w szerkim zakresie przyczyni się d zrównważneg rzwju spłeczngspdarczeg wjewództwa. Ogół zamierzeń wskazanych d realizacji w Strategii stanwi ze sbą spójną całść. Cele strategiczne są ze sbą kmplementarne i wzajemnie się uzupełniają, przez c ich wdrżenie w ptymalny spsób pzwli przyczynić się d zrównważneg rzwju wjewództwa w różnych dziedzinach (knkurencyjna gspdarka, mdernizacja wsi i miast, silna metrplia, nwczesne spłeczeństw). Wskazać należy, iż każdy dkument teg charakteru jakim jest strategia rzwju wjewództwa spwduje pewne zmiany w śrdwisku (czasem nawet trwałe). Negatywne skutki mgą wystąpić w skali krótkterminwej raz lkalnie. Niemniej jednak pdkreślić należy, iż ddziaływania pzytywne w zdecydwany spsób będą przeważały nad tymi negatywnymi. Pnadt kluczwe negatywne ddziaływania na śrdwisk będą występwały głównie w fazie budwy i wdrażania pszczególnych zamierzeń (np. drgi, czy też szerk rzumiana infrastruktura). Zatem ich negatywne ddziaływanie będzie krótktrwałe i przemijające. Większść ddziaływań negatywnych będzie miał bardz graniczny (wręcz pmijalny) wpływ na śrdwisk. Bardziej znaczące będzie występwanie krzystnych skutków śrdwiskwych charakterze długterminwym i pnadlkalnym. W fazie eksplatacji ddziaływania negatywne w zasadniczy spsób graniczą swój zasięg d najbliższeg danej inwestycji bszaru, zaś umżliwią pwstanie dużeg szeregu pzytywnych ddziaływań w większej skali (wzrst bezpieczeństwa, lepsza dstępnść transprtwa itp.). Strategia c d zasady wyznacza pewne kierunki działań tj. cele strategiczne. Przyjąć mżna, iż każde z przedsięwzięć wskazanych w Strategii d realizacji będzie miał pzytywny wpływ na znaczącą pprawę jakści życia mieszkańców wjewództwa raz sób wizytujących wjewództw, z jednczesnym pszanwaniem zasad chrny śrdwiska. W miejscu tym należy szczególnie pdkreślić, iż identyfikwane pdczas ceny ddziaływania na śrdwisk zamierzeń wskazanych w Strategii mżliwści wystąpienia negatywnych ddziaływań mgą być w isttny spsób znszne przez dpwiednie przygtwanie i realizację tych prjektów (jak np. te związane z fazą budwy pszczególnych biektów). Zatem fakt stwierdzenia w Prgnzie mżliwści wystąpienia negatywnych ddziaływań traktwać należy jak pewną hiptetyczną mżliwść, nie zaś pewnik. Prgnza mże też służyć właściwym interesariuszm tj. inwestrm jak swisty drgwskaz d zwrócenia uwagi na różne aspekty śrdwiskwe, które zstały pisane w niniejszym dkumencie. Opisy pszczególnych przedsięwzięć i kierunków inwestycyjnych w Strategii mają gólny charakter, c jest też w pełni zrzumiałe i naturalne. Jednakże fakt ten pwduje, iż na chwilę becną zdecydwana większść ze wskazanych przedsięwzięć w Strategii nie mże być kreślna jak mgąca pwdwać negatywne ddziaływanie na śrdwisk. Mżliwść wystąpienia takieg ddziaływania będzie każdrazw stwierdzana dla danej inwestycji w parciu jej charakter, zakres rzeczwy raz parametry techniczne. Agrtec Plska Sp. z.. 5

6 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku W wyniku wdrażania pstanwień Strategii będzie także mżna zabserwwać pewne ddziaływania pśrednie (np. wzrst liczby przedsiębirstw, wzrst liczby turystów w wjewództwie). Jednakże w ślad za negatywnymi ddziaływaniami jak np. większa prdukcja dpadów przez funkcjnujące przedsiębirstwa czy większa presja turystów na śrdwisk w Strategii zaplanwan szereg działań prządkujących te elementy jak np. systemy gspdarwania dpadami, działania edukacyjne, rzwój sieci wdciągw-kanalizacyjnej itp. Całkwite bądź fragmentaryczne dstąpienie d realizacji celów wskazanych w prjekcie Strategii mże spwdwać, iż załżne działania nie będą zrealizwane, a w knsekwencji wiązać się t mże z pgrszeniem się stanu śrdwiska i zubżeniem jeg walrów. Zaniechanie lub graniczenie zakresu realizacji zamierzeń prjektu Strategii wywła szereg negatywnych zmian w większści kmpnentów śrdwiska. Skutkiem takieg stanu rzeczy będzie dstąpienie d wdrażania nwych wydajnych mdeli prdukcji a utrzymywanie starych, przestarzałych technik i technlgii charakteryzujących się mniejsza efektywnścią (wd, energ i materiał chłnne, bardziej emisyjne). Zaniechanie wdrażania prjektu Strategii skutkwać będzie także bniżeniem jakści życie mieszkańców wjewództwa raz spadku pzimu bezpieczeństwa. Takie działanie mże pwdwać bniżenie świadmści eklgicznej wśród mieszkańców, utrwalenie się negatywnych pstaw w zakresie funkcjnwania i krzystania z zasbów śrdwiska (knsumpcyjny styl życia). Zdegradwana infrastruktura (np. kmunikacyjna, wdciągwa, kanalizacyjna, energetyczna) przyczyniać się będzie d pgłębiania się negatywnych ddziaływań na śrdwisk (wzrst emisji zanieczyszczeń, hałasu, pyłów, strat zasbów). W tym miejscu należy z całą zasadniczścią pdkreślić, iż Prgnza nie mże zastępwać prcedur ustalania ddziaływania na śrdwisk pszczególnych inwestycji (zaplanwanych w Strategii). Każde przedsięwzięcie planwane d realizacji zgdnie z celami wyznacznymi w Strategii będzie musiał uzyskać szereg decyzji administracyjnych (w tym także w zakresie uszczegółwineg ddziaływania na śrdwisk knkretneg prjektu np. budwy drgi, bwdnicy, zbirnika wdy itp.). Niniejsza prgnza ma za zadanie uczulić ptencjalnych inwestrów i sby/pdmity dpwiedzialne za kształtwanie plityki w wjewództwie kujawsk-pmrskim kniecznści zapznania się z niniejszą Prgnzą, ale także bwiązku przygtwywania stswnych pstępwań administracyjnych w zakresie indywidualnych cen ddziaływania pszczególnych działań i zamierzeń inwestycyjnych w parciu raprty ddziaływania na śrdwisk. Niniejsza prgnza jest pracwaniem charakterze strategicznym, w związku z czym dnsi się d mżliwych i ptencjalnych ddziaływań głównie na pzimie strategicznym. Jak wspmnian pwyżej pszczególne działania przewidziane d realizacji w ramach Strategii mgą się wiązać zarówn z silniejszym jak i mniej znaczącym niż wynikałby t z niniejszej prgnzy ddziaływaniem. Z teg też tytułu mżna stwierdzić, iż przyjęte w prjekcie Strategii Rzwju cele i zadania wyznaczne d ich realizacji gwarantują dpwiedni stpień uwzględnienia kwestii chrny śrdwiska w reginie (chrna cennych i wrażliwych bszarów raz umżliwienie zrównważneg rzwju reginu). W Strategii uwzględniny zstał we właściwy spsób interes śrdwiska zarówn przyrdniczeg jak i kulturweg, zaś przyjęte rzwiązania w dstateczny spsób dążą d uniknięcia knfliktów i zagrżeń w śrdwisku. Cele realizacji Strategii są zbieżne z celami i zasadami plityki eklgicznej ustanwinymi zarówn na pzimie reginalnym, krajwym ale także i międzynardwym. Agrtec Plska Sp. z.. 6

7 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku WPROWADZENIE Pstępwanie w sprawie ceny ddziaływania skutków realizacji niektórych planów i prgramów na śrdwisk, w ramach któreg przeprwadza się tzw. strategiczną cenę ddziaływania na śrdwisk (ang. Strategic Envirnmental Assessment - SEA), zwaną dalej strategiczną OOŚ lub, uregulwane jest w dziale IV ustawy z dnia 3 października 2008 r. udstępnianiu infrmacji śrdwisku i jeg chrnie, udziale spłeczeństwa w chrnie śrdwiska raz cenach ddziaływania na śrdwisk (Dz. U. Nr 199, pz ze zm.), dalej Ustawa OOŚ. Niniejszą ustawą dknan w zakresie jej regulacji wdrżenia m.in. dyrektywy Parlamentu Eurpejskieg i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie ceny wpływu niektórych planów i prgramów na śrdwisk. W ramach tej ceny sprządzana jest niniejsza Prgnza ddziaływania na śrdwisk, która stanwi pdstawwy instrument mnitrwania implementacji zasady zrównważneg rzwju w dkumentach strategicznych i planistycznych. Zrównważny rzwój jest fundamentalną zasadą działań strategicznych raz planwania przestrzenneg. Prgnza ddziaływania na śrdwisk ma na celu zapewnienie, że rzwiązania przyjęte w strategii, a w szczególnści ustalne cele strategiczne wyczerpują wymagania zasady zrównważneg rzwju. Kategria rzwju zrównważneg stanwi becnie niedłączny element plityki eklgicznej, a także plityki spłeczn eknmicznej i różnych strategii rzwju spłeczn gspdarczeg, na szczeblu międzynardwym i krajwym, jak również reginalnym i lkalnym. Dkumenty strategiczne pracwywane są w parciu kncepcję rzwju zharmnizwaneg ze śrdwiskiem, tj. na pszanwaniu i wykrzystaniu dóbr przyrdy. Definicja rzwju zrównważneg zawarta w ustawie Praw chrny śrdwiska kreślała, iż rzwój zrównważny t taki rzwój spłeczn-gspdarczy, w którym następuje prces integrwania działań plitycznych, gspdarczych i spłecznych z zachwaniem równwagi przyrdniczej raz trwałści pdstawwych prcesów przyrdniczych, w celu zagwarantwania mżliwści zaspkajania pdstawwych ptrzeb pszczególnych spłecznści lub bywateli, zarówn współczesneg pklenia jak i przyszłych pkleń.... Definicja ta ewluuje w klejnych aktach prawnych, isttą jej jest jednak trwałść i ciągłść prcesu wiązania rzwju gspdarczeg z chrną zasbów naturalnych raz glbalną równwagą eksystemów. Rzwój zrównważny zakłada maksymalizację krzyści nett z rzwju eknmiczneg przy jednczesnej chrnie raz zapewnieniu warunków dtwarzania się użytecznści zasbów naturalnych w długim kresie czasu. Kncepcja ta bierze swój pczątek w kannach eknmii dbrbytu jak suma krzyści i satysfakcji siąganych w wyniku prcesów wzrstwych. Zgdnie z nią działania przynszące jedynie krzyści draźne, ale będące negatywnymi w dłuższej perspektywie czaswej, nie pmnażają dbrbytu spłeczneg. Definicji dbrbytu nie dpwiadają również takie krzyści jednstek, które pwdują pwstawanie strat w skali spłecznej. Zgdnie z kncepcją rzwju zrównważneg działalnść gspdarcza pwinna być spójna z użyciem dnawialnych zasbów naturalnych zapewniającym ich trwałść. Winna zapewniać pnadt chrnę właściwści i funkcji eksystemów raz zachwanie biróżnrdnści. Plega również na utrzymywaniu szkdliwych emisji pniżej krytyczneg prgu jakim jest zdlnść asymilacyjna i na unikaniu niedwracalnych zniszczeń w śrdwisku. W eknmii eklgicznej z rzwjem zrównważnym związane są trzy główne, wzajemnie pwiązane grupy zadań: utrzymanie skali gspdarki w relacji d jej eklgiczneg systemu pdtrzymania życia, utrzymanie sprawiedliweg rzdziału zasbów i szans pmiędzy becnym pkleniem, a przyszłymi pkleniami, bejmujące również zakres relacji pmiędzy ludźmi, a innymi gatunkami, utrzymanie efektywnej alkacji zasbów w czasie. Eknmia eklgiczna zakłada trwałść mcną, lub bardz mcną, bejmującą wielpkleniwy czaskres. Trwałść mcna znacza, że wszystkie aktywa naturalne mają mieć dziś i w przyszłści ten sam rzmiar. We współczesnych realiach spłeczn gspdarczych i plitycznych siągnięcie wyżej wymieninych zadań rzwju zrównważneg w rzumieniu eknmii eklgicznej jest Agrtec Plska Sp. z.. 7

8 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku celem bardz trudnym, a wręcz nierealnym. W szczególnści bardz trudn sprstać tym nrmatywnym wymaganim na najniższych szczeblach zarządzania eklgiczneg. Zachwanie zasad rzwju zrównważneg na najniższych szczeblach naptyka znacznie więcej graniczeń, które pwdują pwstawanie większej liczby knfliktów, niż w gólnym pdejściu w skali reginalnej, krajwej lub glbalnej. W przypadku terenów zurbanizwanych knieczne jest uwzględnienie nie tylk interesów śrdwiska przyrdniczeg, lecz w równej mierze śrdwiska przekształcneg wraz z dziedzictwem kulturwym, sfery eknmicznej bejmującej dążenia d rzwju przedsiębirczści i zwiększania zatrudnienia, a także sfery spłecznej wraz z czekiwaniami pprawy warunków i jakści życia mieszkańców tych bszarów. Odmienne pdejście d zagadnienia rzwju zrównważneg zawarte zstał w eknmii śrdwiska. Kncentruje się n na trwałści eknmicznej i wzrście gspdarczym. Eknmia śrdwiska definiuje i mierzy rzwój zrównważny w warunkach słabej trwałści, pierającej się na załżeniach, że kapitał naturalny i kapitał wytwrzny przez człwieka są substytutami. Warunkiem trwałści eknmii śrdwiska jest zasada stałej sumy kapitału naturalneg i wytwrzneg przez człwieka. Jedynie trwałść słaba, w przypadku której kapitał naturalny mże być zastępwany kapitałem wytwrznym, umżliwia wzrst gspdarczy i rzwój zrównważny. Bardz ważną rlę w eknmii śrdwiska dgrywa więc pstęp techniczny i innwacje technlgiczne. W strategiach rzwju zrównważneg i plityce eklgicznej ważne jest nie tylk uwzględnienie interesów przyszłych generacji raz przyszłści świata rślin i zwierząt, lecz także interesów becneg pklenia, w tym zwłaszcza grup biedniejszych. Wybór trwałści znajduje się pmiędzy pdejściem prezentwanym przez eknmię eklgiczną, a eknmię śrdwiska. Nwe prądy nauk eknmicznych próbują uwzględnić pnadt uwarunkwania spłeczne i plityczne. Świadme twrzenie strategii rzwju zrównważneg, zapewniające mżliwść udziału w tym prcesie grup reprezentujących różne dążenia, pzwala na minimalizwanie knfliktów i sprzecznści interesów raz na uzyskiwanie akceptacji spłecznej. Rzwój zrównważny uwzględniający rzwój eknmiczn spłeczny stwarza szanse na graniczenie degradacji śrdwiska, a także pdnszenie i wyrównywanie dbrbytu spłeczneg w czasie becnym i w przyszłści. 2.1 Pdstawy frmaln-prawne Prgnzy ddziaływania na śrdwisk Prgnza ddziaływania na śrdwisk dla prjektu Strategii rzwju wjewództwa kujawskpmrskieg d rku 2020 (zwana dalej Strategią) zstała wyknana na zlecenie Urzędu Marszałkwskieg Wjewództwa Kujawsk-Pmrskieg w Truniu przez Agrtec Plska Sp. z.. z siedzibą w Warszawie, ul. Dzika 19/23 lkal 55. Pdstawę prawną przeprwadzenia strategicznej ceny ddziaływania na śrdwisk wyżej wymienineg dkumentu stanwi art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. udstępnianiu infrmacji śrdwisku i jeg chrnie, udziale spłeczeństwa w chrnie śrdwiska raz cenach ddziaływania na śrdwisk (Dz. U. Nr 199, pz. 1227). Nakłada na na rgan pracwujący prjekt dkumentu bwiązek przeprwadzenia niniejszej ceny z uwzględnieniem następujących bszarów: charakteru przewidywanych działań, rdzaju i skali ddziaływania na śrdwisk raz cech bszaru bjęteg ddziaływaniem na śrdwisk. Eurpejskim dpwiednikiem prgnzy jest, zgdnie z nazewnictwem przyjętym w Dyrektywie 2001/42/WE w sprawie ceny ddziaływania niektórych planów i prgramów na śrdwisk, raprt ddziaływaniu na śrdwisk, któreg szczegółwe wymagania kreśla Aneks I d wyżej wymieninej Dyrektywy. Implementwane d ustawy z dnia 3 października 2008 r. udstępnianiu infrmacji śrdwisku i jeg chrnie, udziale spłeczeństwa w chrnie śrdwiska raz cenach ddziaływania na śrdwisk zapisy Dyrektywy 2001/42/WE wyczerpują zakres prgnzy w rzumieniu wymgów prawa unijneg. Agrtec Plska Sp. z.. 8

9 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku Przedmit, cel i zakres Prgnzy Przedmitem niniejszej Prgnzy jest prjekt Strategii rzwju wjewództwa kujawskpmrskieg d rku Celem głównym Prgnzy jest cena stpnia uwzględnienia w Strategii zasad zrównważneg rzwju (w rzumieniu pjęcia kreślneg w rzdziale: Wprwadzenie), a także zidentyfikwanie kategrii ddziaływania na śrdwisk, wynikających z zakresu i spsbu sfrmułwania zaprpnwanych w tym dkumencie działań. Celem szczegółwym Prgnzy, wyznacznym dla siągnięcia wyżej wymienineg celu główneg, jest kreślenie rdzaju przewidywanych skutków i ich zasięgu, jakie wystąpią w śrdwisku przyrdniczym wskutek realizacji zadań zapisanych w cenianym dkumencie. Realizacji teg celu służyć ma kreślenie istniejąceg stanu śrdwiska, ze szczególnym uwzględnieniem wymagających chrny zasbów i walrów bszaru wjewództwa kujawskpmrskieg, w tym szczególnie bszarów pdlegających chrnie na pdstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 chrnie przyrdy. Ocena skutków śrdwiskwych realizacji ustaleń Strategii, stanwiąca cel badawczy niniejszej Prgnzy, przeprwadzna zstała w parciu analizę spsbu uwzględnienia w przedmitwym dkumencie strategicznym aspektów śrdwiskwych i załżeń zrównważneg rzwju raz wskazanie i cenę skutków planwanych w Strategii kierunków działań. Prgnzę part również cenę zgdnści zapisów Strategii z aktualnymi wymgami i ptrzebami w dziedzinie śrdwiska i rzwju zrównważneg. Zgdnie z art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. udstępnianiu infrmacji śrdwisku i jeg chrnie, udziale spłeczeństwa w chrnie śrdwiska raz cenach ddziaływania na śrdwisk (Dz. U. Nr 199 pz. 1227) prgnza: zawiera: infrmacje zawartści, głównych cechach prjektwaneg dkumentu raz jeg pwiązaniach z innymi dkumentami, infrmacje metdach zastswanych przy sprządzaniu prgnzy, prpzycje przewidywanych metd analizy skutków realizacji pstanwień prjektwaneg dkumentu raz częsttliwści jej przeprwadzania, infrmacje mżliwym transgranicznym ddziaływaniu na śrdwisk, streszczenie w języku niespecjalistycznym. kreśla, analizuje, cenia: istniejący stan śrdwiska raz ptencjalne zmiany teg stanu w przypadku braku realizacji prjektwaneg dkumentu, stan śrdwiska na bszarach bjętych przewidywanym znaczącym ddziaływaniem, istniejące prblemy chrny śrdwiska, isttne z punktu widzenia realizacji prjektwaneg dkumentu, w szczególnści dtyczące bszarów pdlegających chrnie na pdstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 chrnie przyrdy, cele chrny śrdwiska ustanwine na szczeblu międzynardwym, wspólntwym i krajwym, isttne z punktu widzenia prjektwaneg dkumentu, raz spsby, w jakich te cele i inne prblemy śrdwiska zstały uwzględnine pdczas pracwywania dkumentu, przewidywane znaczące ddziaływania, w tym ddziaływania bezpśrednie, pśrednie, wtórne, skumulwane, krótkterminwe, średniterminwe i długterminwe, stałe i chwilwe raz pzytywne i negatywne na cele i przedmit chrny bszaru Natura 2000 raz integralnść teg bszaru, a także na śrdwisk, a w szczególnści na: różnrdnść bilgiczną, ludzi, zwierzęta, rśliny, wdę, pwietrze, pwierzchnię ziemi, krajbraz, Agrtec Plska Sp. z.. 9

10 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku przedstawia: klimat, zasby naturalne, zabytki, dbra materialne z uwzględnieniem zależnści między tymi elementami śrdwiska i między ddziaływaniami na te elementy. rzwiązania mające na celu zapbieganie, graniczanie lub kmpensację przyrdniczą negatywnych ddziaływań na śrdwisk mgących być rezultatem realizacji prjektwaneg dkumentu, w szczególnści na cele i przedmit chrny bszaru Natura 2000 raz integralnść teg bszaru, birąc pd uwagę cele i gegraficzny zasięg dkumentu raz cele i przedmit bszaru Natura 2000 raz integralnść teg bszaru rzwiązania alternatywne d rzwiązań zawartych w prjektwanym dkumencie wraz z uzasadnieniem ich wybru raz pis metd dknania ceny prwadzącej d teg wybru, alb wyjaśnienie braku rzwiązań alternatywnych, w tym wskazanie naptkanych trudnści wynikających z niedstatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy. Wszystkie elementy Prgnzy, które wynikają z kniecznści dstswania jej treści d wymgów ustawwych zstały pracwane w zakresie i stpniu szczegółwści, na jaki pzwalał pzim szczegółwści zapisów Strategii raz zasób ptrzebnych infrmacji zawartych w tym dkumencie. Strategia jest dkumentem charakterze reginalnym, a zatem zasięg ceny zawartej w niniejszej prgnzie jest stsunkw duży. Pzim szczegółwści infrmacji zawartych w Strategii raz zakres danych dtyczących pszczególnych prjektów, które będą realizwane w ramach działań strategicznych stanwił pewną trudnść w uszczegółwinej analizie. Zakres niniejszej prgnzy uwzględnia ustalenia dknane pmiędzy Marszałkiem Wjewództwa, a Państwwym Wjewódzkim Inspektrem Sanitarnym raz Reginalnym Dyrektrem Ochrny Śrdwiska. Niniejsza Prgnza zstanie pddana: prceswi knsultacji spłecznych zgdnie z wymgami ustawdawczymi nałżnymi na rgany pracwujące prjekty dkumentów strategicznych, piniwaniu przez właściwe rgany RDOŚ i PWIS. Agrtec Plska Sp. z.. 10

11 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku METODYKA PRAC I WYKORZYSTANE MATERIAŁY Wyknując niniejszą Prgnzę wykrzystan dtychczaswe indywidualne dświadczenia zespłu badawczeg dtyczące przygtwywania cen ddziaływania na śrdwisk realizacji dkumentów charakterze strategicznym, dkumentów planistycznych (miejscwych planów zagspdarwania przestrzenneg gmin, studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg gmin), a także zamierzeń inwestycyjnych (raprtów ddziaływaniu inwestycji na śrdwisk, raprtów ddziaływaniu inwestycji na bszar Natura 2000). Zaprezentwana w dkumencie metda ceny zgdna jest z pdstawwymi wytycznymi w sprawie przeprwadzania strategicznej ceny ddziaływania na śrdwisk prjektów plityk, strategii, planów lub prgramów. Tym samym niniejsza Prgnza zgdna jest z ustawwymi wymgami stawianymi teg typu dkumentm. Przyjęta w niniejszym dkumencie metda ceny zgdna jest także z zaleceniami kreślającymi warunki wyknywania cen strategicznych dla dkumentów związanych z realizacją plityki spójnści UE zawartymi w Handbk n SEA fr Chesin Plicy z luteg 2006 rku. Dkument ten, wydany p raz pierwszy przez Sieć na rzecz Eklgizacji Prgramów Rzwju Reginalneg, zstał zalecny d stswania przez Kmisję Eurpejską i wydany w wersji plskiej w 2006 rku przez Ministerstw Śrdwiska pd tytułem Pdręcznik d Strategicznych Ocen Oddziaływania na Śrdwisk dla Plityki Spójnści na lata Przyjęty dla niniejszej Prgnzy spsób ceny dpwiada pnadt mdelm ceny realizacji celów (ang. bjective-led appraisal) umżliwiających włączenie aspektów śrdwiskwych w strukturę dkumentu pddawaneg cenie. Analizy takie zstały p raz pierwszy przeprwadzne przez Reginalne Centrum Eklgiczne na Eurpę Śrdkwą i Wschdnią w listpadzie 2002 rku pdczas prac nad Ramwą strategiczną ceną ddziaływania na śrdwisk Nardweg Planu Rzwju na lata Metda pracwywania niniejszej Prgnzy zstała w knsekwencji parta na wyżej wymieninych spsbach analizy, p ich uprzednim dstswaniu d aktualnych ptrzeb. Wykrzystane zatem w pracach pdstawwe metdy t analiza i synteza raz dedukcja. Zespół badawczy pierając się na metdzie klejnych przybliżeń, pdczas sptkań ekspertów, tzw. burzy mózgów, raz knsultacji dknał wybru kryteriów ceny d Prgnzy, identyfikacji szans i zagrżeń dla śrdwiska naturalneg płynących z realizacji Strategii i sfrmułwał stateczne wyniki ceny d Prgnzy. Prace nad Prgnzą przebiegały zatem wieletapw, przy czym w ramach pszczególnych etapów pdejmwan różnrdne działania, m.in.: grmadzn dkumenty strategiczne, materiały kartgraficzne, akty prawdawstwa krajweg i wspólntweg, ustaln kryteria i zakres wyknania Prgnzy, analizwan przyrdnicze cechy bszaru wjewództwa, który bjęty będzie ddziaływaniem raz na pdstawie dstępnych materiałów dknan ceny aktualneg stanu śrdwiska, przeanalizwan cele i zadania wyznaczne przez Strategię kreśln i pisan pzim zgdnści z innymi dkumentami ustanwinymi na szczeblu krajwym i międzynardwym, a dkładnie przeanalizwan zgdnść zapisów Strategii z ustaleniami dtyczącymi chrny śrdwiska zawartymi w tych dkumentach. Scharakteryzwan pszczególne dkumenty mając na uwadze wyznaczne przez nie cele śrdwiskwe, a następnie prównan te załżenia z działaniami wyznacznymi przez Strategię, ustaln rdzaj i skalę ddziaływania na śrdwisk knkretnych przedsięwzięć zawartych w Strategii, ze szczegółwścią adekwatną d zawartści analizwaneg dkumentu, na pdstawie cech przyrdniczych bszaru wjewództwa zidentyfikwan ptencjalne ddziaływania na bszary specjalnej chrny (OSO), bszary spełniające kryteria bszarów znaczeniu wspólntwym (OZW) i na specjalne bszary chrny (SOO), a także pzstałe tereny bjęte innymi frmami chrny bszarwej, wchdzące w skład krajweg systemu bszarów chrninych, Agrtec Plska Sp. z.. 11

12 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku ustaln stpień zależnści pmiędzy celami i zadaniami zawartymi w Strategii, a zidentyfikwanymi isttnymi prblemami dtyczącymi chrny śrdwiska, dknan pisu ddziaływania każdeg z Celów Strategicznych Strategii, wraz z kmentarzem je uzasadniającym, dniesin się d pszczególnych kategrii działań uwzględniając efekt ddziaływania zamierzeń na pszczególne kmpnenty śrdwiska, wskazan ewentualne negatywne ddziaływania, jednakże nie dniesin się d knkretnych miejsc lkalizacji przewidzianych inwestycji, ale także wskazan pzytywne ddziaływania mgące mieć duży wpływ na pprawę jakści śrdwiska, przeprwadzn syntezę ddziaływań wszystkich Celów Strategicznych Strategii, w dniesieniu d ceninych ddziaływań i zaprpnwanych działań sfrmułwan zalecenia dnśnie minimalizacji negatywnych skutków, uwagi na strategiczny charakter prgnzy wskazan działania minimalizujące dla tych zamierzeń inwestycyjnych, które mgą przynieść najbardziej niepżądane skutki śrdwiskwe, przeanalizwan ptencjalny wpływ transgraniczny realizacji zapisów Strategii, przygtwan Prgnzę. Prgnza ma charakter pznawczy i aplikacyjny wskazujący na mżliwe skutki jakie wystąpią na terenie wjewództwa w wyniku realizacji Strategii. Szczegółwa cena ddziaływania na śrdwisk pszczególnych inwestycji, które realizwane będą w ramach Strategii, pwinna zstać przeprwadzn w późniejszym terminie (szczegółwe infrmacje zakresie, planwanym czasie wyknywania raz lkalizacji). Agrtec Plska Sp. z.. 12

13 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku INFORMACJA O ZAWARTOŚCI I GŁÓWNYCH CECHACH STRATEGII Pdstawą planwania strategiczneg jest uwzględnienie długieg hryzntu czasweg raz wyznaczanie celów charakterze kmplekswym. Plan strategiczny plega na wyznaczeniu celów charakteryzujących się dużym pzimem gólnści. Prces planwania strategiczneg i pracwywania dkumentów strategicznych bejmuje między innymi definiwanie prblemów, cenę tczenia prjektwanych działań, zawierającą cenę stanu wewnętrzneg reginu raz cenę prcesów i stanów zachdzących w jeg tczeniu, w kntekście silnych i słabych strn raz szans i zagrżeń. Elementem strategii rzwju są pnadt prgramy realizacyjne raz mnitring zmian i cena realizacji przyjętych celów strategicznych. Dzięki planm strategicznym mżliwe jest prjektwanie przyszłść tak, by nie decydwały niej przypadkwe zdarzenia. Prace nad pracwaniem Strategii zstały zainicjwane w listpadzie 2011 r. Dkument ten jest trzecim teg typu pracwaniem w histrii samrządweg wjewództwa kujawsk-pmrskieg. Strategia jest pdstawwym narzędziem prwadznej przez samrząd wjewództwa plityki reginalnej. Jest t dkument strategiczny, wyznaczający główne kierunki rzwju dla reginu. Strategia ma charakter gólny, gdyż kncentruje się na najważniejszych zagadnieniach. Stanwi jedncześnie pdstawę pracwania prgramów charakterze peracyjnym - krótszym kresie realizacji, częst dnszących się d kreślnych dziedzin. Strategia składa się z następujących rzdziałów: Wstęp Metdlgia prac Wniski z diagnzy Wjewództw u prgu nwych wyzwań rzwjwych Misja rzwju wjewództwa d rku 2020 Prirytety rzwju wjewództwa d rku 2020 Plan mdernizacji wjewództwa Realizacja ustaleń Strategii Mnitrwanie ustaleń Strategii raz następujących załączników: Załącznik 1. Zgdnść Strategii rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg z dkumentami krajwymi Załącznik 2. Załżenia realizacji plityki terytrialnej wjewództwa kujawskpmrskieg Załącznik 3. Obszary Strategicznej Interwencji w wjewództwie kujawskpmrskim Załącznik 4. Ustalenia Strategii w dniesieniu d wybranych aspektów funkcjnwania wjewództwa Załącznik 5. Załżenia pracwania kujawsk-pmrskich prgramów rzwju Najbardziej gólne wyniki analizy uwarunkwań mcnych i słabych strn wjewództwa przedstawin w pniższej tabeli: Mcne strny Słabe strny zróżnicwany prfil funkcjnalny raz trwale wyski pzim bezrbcia stsunkw dbry stan rzwju wszystkich słab rzwinięta przedsiębirczść pdstawwych dziedzin gspdarki, w tym siągnięcie w niektórych dziedzinach wyskiej specjalizacji w skali kraju zagadnienie t bardz słaba dstępnść transprtwa w relacjach międzyreginalnych i międzynardwych Agrtec Plska Sp. z.. 13

14 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku Mcne strny bejmuje w szczególnści ptencjał przemysłwy, rlniczy, uzdrwiskwy, turystyczny unikatwy w skali kraju kształt sieci sadniczej (gęsta, równmiernie rzwinięta sieć sadnicza i centralne płżenie śrdków centralnych zagadnienie t dtyczy każdeg pzimu hierarchiczneg, w tym w największym stpniu bydwu stlic wjewództwa) stwarzający bardz sprzyjające warunki bsługi ludnści na każdym pzimie hierarchicznym i funkcjnalnym dśrdkwy układ sieci transprtwych umżliwiający stwrzenie efektywneg systemu reginalneg transprtu publiczneg Szanse pstrzeganie Bydgszczy i Trunia w plityce rzwju kraju jak śrdków metrplii sieciwej kmplekswe zagspdarwanie dliny Wisły i wykrzystanie ptencjału Wisły rzwój sektra rln-spżywczeg zwłaszcza przy ukierunkwaniu prdukcji na rynki pza granice wjewództwa kujawsk-pmrskieg, znaczny ptencjał dla rzwju energetyki dnawialnej (w tym zwłaszcza pwiązanej z prdukcją rlną) rzwój sektra turystyki zdrwtnej (medycyny estetycznej, rehabilitacyjnej, wellness, dnwy bilgicznej) rzwój sektrów związanych z e-gspdarką Słabe strny niski stan rzwju i słabe pwiązanie sektra B+R z gspdarką (relatywnie niski pzim większści reginalnych uczelni, niska innwacyjnść przedsiębirstw, niski pzim nakładów na działalnść badawcz-rzwjwą) jeden z najniższych w kraju i biektywnie bardz niski pzim kapitału ludzkieg i spłeczneg brak ukształtwaneg, rzpznawalneg pzytywneg wizerunku wjewództwa nieefektywny system transprtu publiczneg (utrudnina dstępnść z większści bszaru wjewództwa d Bydgszczy i Trunia raz z większści gmin d siedzib pwiatów) wyski pzim nierównmiernści rzwju spłeczn-gspdarczeg w ujęciu pdreginalnym gólnie niski pzim nasycenia infrastrukturalneg rzumianeg jak gęstść występwania i dstępnść d sieci transprtu, łącznści (w tym sieci szerkpasmwych), zapatrzenia w energię (prdukcja energii i dystrybucja energii - zwłaszcza słaby rzwój sieci gazciągów), pdstawwej bsługi wdnkanalizacyjnej (wciąż niewystarczający pzim zapatrzenia w wdę raz niski pzim bsługi w zakresie czyszczania ścieków) słabą strny w aspekcie wizerunkwym jest brak śrdka metrplitalneg w reginie uwzględnineg w eurpejskich rankingach ESPON Zagrżenia niewystarczająca współpraca Bydgszczy i Trunia w zakresie działań rzwjwych, zwłaszcza związanych z rzwjem ptencjału metrplitalneg utrzymywanie stanu marginalizacji wjewództwa przez rząd w zakresie realizacji inwestycji i instytucji krajwych dtyczy t przede wszystkim realizacji przedsięwzięć z zakresu transprtu niekrzystne zmiany demgraficzne starzenie się spłeczeństwa raz wzrst liczby sób niepełnsprawnych bilgicznie względna bliskść dużych i silnych aglmeracji (Pznań, Trójmiast, Łódź) zagrażających drenażem intelektualnym brak rzwju i w knsekwencji spadek znaczenia i knkurencyjnści Prtu Ltniczeg w Bydgszczy bniżenie knkurencyjnści przemysłu związane z plityką klimatyczn-energetyczną UE słabienie ptencjału rlnictwa i przetwórstwa spżywczeg wynikające ze zmian klimatycznych W parciu przeprwadzną diagnzę w Strategii zidentyfikwan następujące wyzwania rzwjwe wjewództwa na lata : Rzwój reginu uwzględniający slidarnść międzypkleniwą; Rzwój spłeczny; Mdernizacja bszarów wiejskich; Radykalne graniczenie bezrbcia; Rzwój gspdarki; Agrtec Plska Sp. z.. 14

15 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku Plityka miejska; Rzwój infrastruktury znaczeniu strategicznym; Silna metrplia rzwój Bydgszczy i Trunia jak realnych krajwych śrdków rzwju; Budwa tżsamści i prmcja wjewództwa. Kluczwym załżeniem realizacji Strategii jest mdernizacja wjewództwa, rzumiana jak zdecydwane działania skncentrwane na wybranych dziedzinach, szczególnie ważnych dla jakści życia mieszkańców i knkurencyjnści wjewództwa pprzez przełamanie dtychczaswych barier raz przygtwanie spłeczeństwa i przestrzeni wjewództwa d nwych wyzwań rzwjwych. Pprzez pwyżej przytczny zapis należy rzumieć prwadzenie działań, które zapewnią wyską jakść życia raz wyską knkurencyjnść gspdarki wjewództwa (m.in. pprzez działania pdejmwane w innych niż dtąd dziedzinach lub też pprzez działania w tradycyjnych dziedzinach, ale realizwane innymi instrumentami). Należy zatem stwierdzić, iż pwyżej przytczny zapis pwinien być traktwany jak uwzględniający zasady zrównważneg rzwju. Wyska jakść życia mieszkańców bez pszanwania zasad zrównważneg rzwju nie jest mżliwa d siągnięcia i należy tym fakcie pamiętać. Mdel gspdarki partej na zasadzie zrównważneg rzwju zakłada dpwiedni i świadmie ukształtwane relacje pmiędzy wzrstem gspdarczym, dbałścią śrdwisk (nie tylk przyrdnicze, ale także sztuczne wytwrzne przez człwieka) raz jakścią życia ( w tym zdrwiem człwieka). Ustalenia treści Strategii zstały sfrmułwane na bazie pstępwania w planwaniu strategicznym, które plega na: identyfikacji ptrzeb raz kreśleniu ptymalnych spsbów realizacji tych ptrzeb przy uwzględnieniu wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkwań ich realizacji. Przeprwadzne na ptrzeby pracwania Strategii analizy pzwliły na identyfikację wyzwań rzwjwych wjewództwa (dalej wyzwania rzwjwe) czyli gółu prgnzwanych uwarunkwań rzumianych jak zamknięty katalg prblemów mających być rzwiązanych. Wyzwania rzwjwe były pdstawą dla identyfikacji kluczwych dla wjewództwa ptrzeb. W zapisie ustaleń Strategii nadrzędny charakter mają prirytety. Prirytet należy rzumieć jak najważniejszą i najpilniejszą d realizacji ptrzebę rzwjwą wjewództwa. Prirytety będą realizwane za pmcą celów strategicznych. Cele strategiczne należy rzumieć jak pakiety działań czyli kmplekswe działania mające na celu realizację załżeń mdernizacji i rzwiązywania prblemów wjewództwa w ramach autnmicznych zagadnień. Należy pdkreślić, że każdy z prirytetów mże być realizwany za pmcą kilku celów strategicznych (najczęściej za pmcą kilku celów). Cele strategiczne są realizwane za pmcą kierunków działań. Każdy z kierunków działań mże być przypisany d tylk jedneg celu strategiczneg (c znacza, że każdy z kierunków działań realizuje zagadnienia tylk jedneg celu strategiczneg. W ramach celów strategicznych mżliwe jest także sfrmułwanie przedsięwzięć znaczeniu kluczwym są t już becnie sknkretyzwane zamierzenia dtyczące realizacji knkretneg przedsięwzięcia ( charakterze inwestycyjnym lub nie inwestycyjnym). Pniższy schemat brazuje pisane załżenia Strategii: Agrtec Plska Sp. z.. 15

16 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku Źródł: Strategia Przygtwanie Strategii pprzedziły gruntwne analizy, które z klei umżliwiły identyfikację następujących prirytetów rzwju wjewództwa: PRIORYTET 1: Knkurencyjna gspdarka PRIORYTET 2: Mdernizacja wsi i miast PRIORYTET 3: Silna metrplia PRIORYTET 4: Nwczesne spłeczeństw raz przyprządkwanych celów strategicznych: CEL STRATEGICZNY 1: Dstępnść i spójnść CEL STRATEGICZNY 2: Aktywne spłeczeństw i sprawne usługi CEL STRATEGICZNY 3: Gspdarka i miejsca pracy CEL STRATEGICZNY 4: Innwacyjnść CEL STRATEGICZNY 5: Nwczesny sektr rln-spżywczy CEL STRATEGICZNY 6: Bezpieczeństw CEL STRATEGICZNY 7: Sprawne zarządzanie CEL STRATEGICZNY 8: Tżsamść i dziedzictw Nadrzędnym celem prjektu Strategii jest więc przede wszystkim wyprwadzenie wjewództwa ze strukturalnych graniczeń rzwju, które uniemżliwiają rzwiązanie najważniejszych prblemów rzwju wjewództwa. Strategia jest ukierunkwana na stwrzenie stabilnych pdstaw dla trwałeg, harmnijneg rzwju dprneg na wahania kniunkturalne gspdarki, pierająceg się na znacznie większej niż dtąd aktywnści gspdarczej mieszkańców, a przede wszystkim na Agrtec Plska Sp. z.. 16

17 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku wykształceniu pżądanych pstaw spłecznych (pszanwaniu rli wykształcenia, zaradnści na rynku pracy, zaangażwania spłeczneg, innwacyjnści, zdlnści d adaptacji d nwych warunków, twartści, dbałści własne zdrwie). Kluczwymi graniczeniami wjewództwa na które wdrażanie prjektu Strategii ma stanwić dpwiedź są m.in.: wyski pzim bezrbcia, niska atrakcyjnść wjewództwa zarówn jak miejsca zamieszkania, jak i miejsca inwestwania, strukturalne graniczenia wynikające ze zbyt wyskieg (w stsunku d struktury agrarnej) uzależnienia eknmiczneg ludnści wiejskiej d rlnictwa, płączneg z niskim pzimem przedsiębirczści pzarlniczej raz niedstswaniem struktury wykształcenia d czekiwań rynku pracy. Pwyższe prblemy generują szereg negatywnych knsekwencji w różnych sferach życia jak np. trudną sytuację materialną znacznej części ludnści wiejskiej raz kryzys małych miast, których baza eknmiczna jest ściśle pwiązana z kndycją finanswą ludnści wiejskiej. Szerk rzumianą mdernizację wjewództwa zamierza się siągnąć pprzez działania skncentrwane na rzwju spłecznym (mającym na celu zmianę mentalnści plegającą na wykształceniu pżądanych pstaw, których wystąpienie będzie decydującym czynnikiem atrakcyjnści reginu). Innym bszarem mdernizacji wjewództwa będzie wytwrzenie nwych impulsów rzwju gspdarczeg w parciu sektr rln-spżywczy, innwacyjnść, rzwój terenów inwestycyjnych i rzwój tczenia biznesu. Trzecią płaszczyzną wspieraną w Strategii będzie zapewnienie spójnści przestrzeni wjewództwa. Pwyższe pla mdernizacji są wzajemnie pwiązane i muszą być realizwane równlegle, ale jedncześnie gwarantują uzyskanie efektu synergiczneg. Mdernizacja wjewództwa ma dprwadzić d zmiany prfilu spłeczn-gspdarczeg reginu i zasadniczeg wzmcnienia raz przyśpieszenia rzwju. Pprzez wydbycie walrów dtąd słab ekspnwanych raz istniejących ptencjałów endgenicznych pzwli na wykrewanie nwej marki i krzystneg wizerunku wjewództwa. Prjekt Strategii dtyczy wszystkich zagadnień isttnych dla prawidłweg funkcjnwania wjewództwa kujawsk-pmrskieg. Pierwszplanwe znaczenie dla wdrażania pstanwień prjektu Strategii ma stwrzenie stabilnych pdstaw dla trwałeg, prawidłweg i zrównważneg rzwju wjewództwa. Pdmitami bezpśredni lub pśredni dpwiedzialnymi za pwdzenie planwanej mdernizacji reginu będą przede wszystkim samrządy wszystkich szczebli, działające na terenie wjewództwa. Pprawa knkurencyjnści wjewództwa ma plegać przede wszystkim na wykrzystaniu ptencjału endgenneg wjewództwa i na budwie przewag jakściwych w dziedzinach zależnych d reginalnych i lkalnych decydentów. Inwestycje rządwe (zwłaszcza w sektrze pwiązań transprtwych najwyższych rang) będą stanwiły uzupełnienie zamierzeń wskazanych w Strategii niezbędne dla rzwju kujawsk-pmrskieg i dla zachwania spójnści w ramach przestrzeni kraju. Prjekt Strategii jest dkumentem charakterze średnikreswym i ma kreślny hryznt czaswy na rk Jednakże jednym z pdstawwych zadań Strategii, jest przygtwanie wjewództwa d prgnzwanych wyzwań rzwjwych, które będą kształtwały rzwój wjewództwa w trzeciej i klejnych dekadach XXI wieku. Będą t uwarunkwania bardz isttne, ale jedncześnie dmienne d panujących becnie. Dlateg też zapisy Strategii zakładają, że dbre przygtwanie wjewództwa d funkcjnwania w tych warunkach mże znacznie pprawić pzim knkurencyjnści kujawsk-pmrskieg (przewagi knkurencyjne kujawsk-pmrskieg mgą wynikać z bardz dbreg dstswania się d nwych uwarunkwań). W Strategii identyfikuje się następujące wyzwania typwe dla wszystkich plskich wjewództw (w tym także dla kujawsk-pmrskieg): prgnza demgraficzna zakłada przyśpieszny prces starzenia spłeczeństwa. Pwyższe zmiany będą implikwać bardz pważne knsekwencje w funkcjnwaniu usług Agrtec Plska Sp. z.. 17

18 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku publicznych, zwłaszcza należących d zadań własnych gmin bwiem znacznie zmieni się zaptrzebwanie (pd względem ilściwym i jakściwym) w sektrze pieki zdrwtnej, pmcy spłecznej, kultury, edukacji, transprtu publiczneg, ale w szerszym kntekście wpłynie na gół zagadnień związanych z zarządzaniem przestrzenią i rganizacją usług, zwłaszcza w największych miastach, gdzie wzrst udziału ludnści starszej będzie jeszcze wyższy; pwszechne przeknanie widącej rli innwacyjnści i kreatywnści w kształtwaniu wszelkich prcesów spłeczn-gspdarczych, a zwłaszcza w budwaniu knkurencyjnści gspdarki i pprawy jej efektywnści. Reginy, które będą wykazywały wyski pzim innwacyjnści nie tylk będą ntwały znacznie wyższą knkurencyjnść gspdarki i mżliwść krewania trendów glbalnych, ale przede wszystkim będą cechwały się duż stabilniejszą gspdarką i jej wyższą dprnścią na wahania kniunkturalne. W kntekście pisaneg wyzwania becnie prezentwany ptencjał wjewództwa kujawsk-pmrskieg należy d najsłabszych w kraju; pstępujące usieciwienie wszelkich prcesów spłeczn-gspdarczych. Prces ten mżna kreślić mianem zaawanswanej glbalizacji. O ile dtąd pjęcie glbalizacji w rzwju reginalnym był najczęściej wiązane z międzynardwymi pwiązaniami kapitałwymi (i np. twrzeniem miejsc pracy przez glbalne kncerny), t w klejnych latach craz większeg znaczenia nabierać będzie aspekt pwiązań spłecznych maswych przepływów związanych z pdróżami, pracą za granicą, wymianą kulturalną, edukacyjną, przyjmwaniem glbalnych wzrców w zakresie zachwań, ale także czekiwań c d jakści życia. W rzwju reginalnym usieciwienie wiązać się będzie także z duż większą cdzienną mbilnścią. Zagadnienie t wiąże się bezpśredni z rzwjem infrastruktury służącej pwiązanim wewnątrzreginalnym (spójnści wewnętrznej wjewództwa czyli zapewnieniu zdlnści d cdziennej mbilnści wewnątrz wjewódzkiej dla realizacji ptrzeb zawdwych, edukacyjnych, kulturalnych, kmercyjnych, itp.), międzyreginalnym i międzynardwym, ale także z rzwjem spłecznym w kierunku twartści i tlerancji, akceptacji mbilnści raz zdlnści d adaptacyjnści; dminującą rlę metrplii w kształtwaniu rzwju reginów. Pprzedni pisane uwarunkwania związane z rsnącą rlą innwacyjnści raz glbalizacji, gniskują się w śrdkach metrplitalnych. T właśnie metrplie kncentrują zdecydwaną większść ptencjału dpwiedzialneg za krewanie innwacyjnści, pzim wykształcenia mieszkańców, jakść i rzpznawalnść kultury, stan zdrwia mieszkańców, bsługę biznesu, dstępnść zewnętrzną, a nawet symblikę i tżsamść reginów. Metrplie są więc gniwami światwych pwiązań sieciwych wykazują ptencjał generujący pwiązania, a za pmcą sieci kmunikacyjnych są w stanie uczestniczyć w przepływach idei, ludnści, kapitału, usług. Jeśli za paradygmat rzwju reginalneg przyjmuje się mdel dyfuzyjn-plaryzacyjny t w największym stpniu dtyczy n pzimu stlic wjewództw, które kncentrują i wzmacniają funkcje metrplitalne, by móc jak najskuteczniej dyfundwać je na teren całeg wjewództwa. Oprócz pisanych pwyżej wyzwań wynikających z gólnych trendów rzwju reginalneg i typwych dla wszystkich plskich wjewództw, należy wskazać także wyzwania specyficzne dla kujawsk-pmrskieg, wynikające z prblemów teg reginu. Są t: kniecznść radykalneg graniczenia bezrbcia płączna z szerk rzumianym rzwjem gspdarki wjewództwa jest t niezbędny warunek likwidacji sfery ubóstwa raz pełneg wykrzystania ptencjałów endgenicznych wynikających z zasbów naturalnych. Prblem trwale wyskieg bezrbcia dtyczy niemal wszystkich pwiatów płżnych pza ściśle centralną częścią wjewództwa, w większści tych pwiatów niskie są wskaźniki przedsiębirczści. kniecznść zasadniczej pprawy warunków życia ludnści wiejskiej prblem w największym stpniu wiąże się z wyskim pzimem bezrbcia raz zbyt dużą liczbą sób pwiązanych eknmicznie z rlnictwem (c bniża efektywnść prdukcji rlniczej), ale nie bez znaczenia jest także niewłaściwie funkcjnujący system transprtu publiczneg Agrtec Plska Sp. z.. 18

19 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku (peryferyjnść bszarów wiejskich wbec stlic wjewództwa, a nawet siedzib pwiatów i wykluczenie znacznej części mieszkańców z mżliwści krzystania z usług publicznych dstępnych w tych miastach), gólnie niski pzim rzwju spłeczneg raz wyski pzim wykluczenia cyfrweg. nadanie impulsów rzwjwych wschdniej części wjewództwa w tym zwłaszcza miastm Włcławek raz Grudziądz, które pełnią szczególną rlę w stymulwaniu rzwju spłeczneg i gspdarczeg taczających pwiatów. Aktualnie ptencjał Włcławka i Grudziądza jest zbyt słaby, by generwać impulsy rzwjwe dla bszarów taczających (pzim bezrbcia w miastach jest prównywalny z pzimem bezrbcia w taczających pwiatach), a złżna sytuacja spłeczna tych bszarów pwduje, że nie jest mżliwe wykrzystanie w pełni ich ptencjałów endgenicznych. kreślenie załżeń plityki miejskiej czyli stymulwanie rzwju każdej z kategrii funkcjnalnych miast, stswnie d ich rli w sieci sadniczej wjewództwa. Plityka miejska jest elementem szerszej plityki terytrialnej wjewództwa i jej celem jest kreślenie pakietów wsparcia wbec pszczególnych kategrii miast. W szczególnym kryzysie znajdują się lkalne śrdki rzwju czyli małe miasta pwiązane funkcjnalnie z taczającymi bszarami wiejskimi (zwłaszcza jeśli nie rzwinęły funkcji niszwych, więc ich baza eknmiczna piera się wyłącznie na bsłudze bszarów rlniczych), ale także miasta średnie (czyli Włcławek, Grudziądz i Inwrcław), których przyszłścią jest rzwój specjalizacji gspdarczych znaczeniu krajwym (c pzwli im pełnić rlę silnych pdreginalnych rynków pracy); zbudwanie tżsamści i marki reginalnej złżna przeszłść i zróżnicwane dziedzictw kulturwe reginu raz pdział funkcji reginalnych pmiędzy dwa śrdki, pwdują, że ś histryczn-kulturwa lub tradycyjne ciążenia d główneg śrdka miejskieg, które są pdstawą budwania tżsamści wielu reginów, nie mgą mieć w tym celu zastswania w kujawsk-pmrskim. Mieszkańcy wjewództwa nie stanwią wciąż zintegrwanej wspólnty nad pczuciem więzi reginalnej, przeważa pczucie więzi lkalnej lub pdreginalnej. Wyzwaniem jest więc identyfikacja walrów wspólnych dla spłecznści całeg reginu i wykrzystanie ich d budwy reginalnej tżsamści jak wspólnty interesów spłeczn-gspdarczych. Niezbędne jest także ukształtwanie marki reginu wizerunku wjewództwa. Rzwój wjewództwa zamierza się stymulwać przy wykrzystaniu ptencjałów endgenicznych czyli przewag knkurencyjnych wynikających z wyjątkw sprzyjających specyficznych uwarunkwań wjewództwa takich jak: Wyspecjalizwane funkcje przemysłwe. Specyficzną dziedziną przemysłu, wyjątkw dużym ptencjale jest rzwój branży narzędziwej i przetwórstwa twrzyw sztucznych. Wyski ptencjał rlnictwa. Sieć sadnicza i struktura przestrzenna wjewództwa jak uwarunkwanie kształtwania wyskiej jakści życia mieszkańców. Uzdrwiska Ciechcinek, Inwrcław, Wieniec-Zdrój raz ptencjalne uzdrwisk Marusza. Rzwój reginalnej platfrmy multimdalnej. Obszary przywęzłwe (aktywizacja w strefie węzłów autstrady i dróg ekspreswych). Unikatwe walry przyrdnicze i kulturwe stanwiące pdstawę dla rzwju specjalistycznej ferty turystycznej. Prdukcja energii dnawialnej na bazie płdów rlnych. Realizacja zapry i zbirnik na Wiśle pniżej Włcławka. Zagspdarwanie Zbirnika Włcławskieg. Rzwój dróg wdnych (zwłaszcza w aspekcie turystycznym). Ptencjalna eksplatacja gazu z łupków. Agrtec Plska Sp. z.. 19

20 Prgnza ddziaływania na śrdwisk Strategii Rzwju wjewództwa kujawsk-pmrskieg d rku W prównaniu z innymi wjewództwami należy wskazać na dwa wyjątkw sprzyjające uwarunkwania rzwju wjewództwa które szczególnie zamierza się wykrzystać przy realizacji ustaleń niniejszej strategii. Są t: charakter sieci sadniczej plegający na centralnym płżeniu bydwu siedzib, przy jedncześnie niedużej pwierzchni, regularnym kształcie wjewództwa, równinnej rzeźbie terenu i braku isttnych dla dstępnści bydwu miast reginalnych przeszkód terenwych (dległść z Bydgszczy lub Trunia d najdalej płżnych miejscwści nie przekracza 90 km). W płączeniu z wybitnie dśrdkwym układem głównych dróg i linii klejwych, stwarza t unikatwą w skali kraju mżliwść rzwju transprtu publiczneg, zapewniająceg swbdną dstępnść bydwu miast stłecznych z terenu całeg wjewództwa. Pwyższe uwarunkwania leżały u pdstaw rzwiniętej w strategii prpzycji reginalneg systemu transprtu publiczneg zakładająceg, iż z każdeg z śrdków pwiatwych d Bydgszczy i/lub Trunia będzie mżna w transprcie publicznym dstać się w maksymalnie 60 minut, a z dwlnej miejscwści na terenie wjewództwa w 90 minut. Takie załżenia pzwlą na swbdne krzystanie z usług reginalnych skncentrwanych w Bydgszczy i Truniu (a więc zrealizują pstulat równeg dstępu d infrastruktury) raz wpłyną na reginalny rynek pracy (prgnzuje się mżliwść znacznej redukcji bezrbcia w ciągu 10 lat wskutek umżliwienia swbdnych djazdów z pwiatów peryferyjnych d centrum wjewództwa pnieważ liczba ludnści w wieku prdukcyjnym w centralnej części wjewództwa zmniejszy się kł 50 tys.). bardz duży ptencjał prdukcji rlnej, który zamierza się wykrzystać d rzwju przetwórstwa rln-spżywczeg raz rzwju sektra energetyki dnawialnej bazującej na surwcach kłrlniczych. Kujawsk-pmrskie należy d człwych prducentów rlnych w Plsce c wiąże się z dbrymi warunkami rzwju rlnictwa, dużymi pwierzchniami użytków rlnych raz wyską kulturą rlną. Jednak dtąd wielkść pdstawwej prdukcji rlniczej była wyraźnie wyższa, niż prduktów rln-spżywczych. Oznacza t deficyt przetwórstwa, który zamierza się niwelwać za pmcą kmplekswych działań na rzecz rzwju sektra rln-spżywczeg. Wzrst gspdarczy w tym sektrze będzie się dbywał zarówn pprzez wspieranie tradycyjnie pjmwanej przedsiębirczści, jak i wsparcie różneg rdzaju liderów raz rzwój przedsiębirstw eknmii spłecznej. Działania te są elementem szerszeg planu mdernizacji bszarów wiejskich pśredni mają wpłynąć na efektywnść rlnictwa pprzez zdjęcie bciążeń eknmicznych w pstaci bezrbcia jawneg i ukryteg (pprawa struktury agrarnej). Agrtec Plska Sp. z.. 20