PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY KLASA IV W ROKU SZKOLNYM 2015/2016 W SZKOLE PODSTAWOWEJ W RATOWICACH

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY KLASA IV W ROKU SZKOLNYM 2015/2016 W SZKOLE PODSTAWOWEJ W RATOWICACH Nauczyciel: mgr Dorota Pelc Wymiar godz.: 3h/tyg. Przedmiotowy system oceniania zasady ogólne dla klas Ocenianie wiadomości i umiejętności a) Wiadomości przedmiotowe zgodnie z programem nauczania i kryteriami wynikającymi z podstaw programowych. b) Umiejętności przedmiotowe planowanie, analizowanie i interpretowanie wyników obserwacji i eksperymentów, gromadzenie i prezentowanie informacji, dostrzeganie związków przyczynowo-skutkowych, porównywanie i wnioskowanie, wykonywanie prostych wykresów, diagramów i ich interpretowanie, posługiwanie się środkami technicznymi, korzystanie z różnych źródeł informacji. c) Umiejętności ponadprzedmiotowe pracę w grupie, dyskusję, aktywność na lekcji, odpowiedzialność za podjęte zadania, kreatywność. sumienność systematyczność 2. Narzędzia oceniania a) odpowiedzi ustne, b) prace pisemne: sprawdziany, kartkówki, c) prezentacje, d) prace domowe, e) zeszyty ćwiczeń f) aktywność i zaangażowanie, przygotowanie do lekcji 3. Kryteria oceniania a) Prace pisemne Wymagania na ocenę: dopuszczającą powyżej 30% rozwiązanego poprawnie testu; dostateczną powyżej 45% rozwiązanego poprawnie testu; dobrą powyżej 65% rozwiązanego poprawnie testu; bardzo dobrą powyżej 80% testu rozwiązanego poprawnie testu; celującą zadania na ocenę bardzo dobrą oraz specjalne zadanie dodatkowe. b) Odpowiedzi ustne Uczeń otrzymuje ocenę: 5 pytań - 5 odpowiedzi bdb 4 pytania - 4 odpowiedzi db

2 3 pytania - 3 odpowiedzi dst 2 pytania - 2 odpowiedzi dop 1 pytanie - 1 odpowiedz ndst celującą gdy odpowiedź jest wyczerpująca, bezbłędna, samodzielna, z uwzględnieniem języka przedmiotowego, poparta licznymi przykładami z życia codziennego, oraz dodatkowe informacje z treści ponad wiadomości z lekcji, podręcznika. 4. Zasady poprawiania ocen a) Uczeń ma prawo poprawić ocenę niezadowalającą uzyskaną ze sprawdzianu w terminie uzgodnionym z nauczycielem. b) Uczeń, który otrzymał ocenę niezadowalającą na półrocze, powinien poprawić ocenę w terminie uzgodnionym z nauczycielem. c) Nauczyciel poprawia sprawdzian w ciągu 2 tygodniu, po przekroczeniu tego terminu nauczyciel uczniowi podnosi ocenę o jedną w górę, uczeń poprawia sprawdzian w ciągu 2 tygodni (termin uprzednio uzgodniony z nauczycielem), po przekroczeniu terminu otrzymuje ocenę jedną w dół d) nie poprawiamy ocen niedostatecznych z kartkówek i odpowiedzi, gdyż te narzędzia sprawdzają systematyczne przygotowania się do lekcji, ocenę można nadrobić przygotowując się do wszystkich kolejnych lekcji, wykazując się w kolejnych tego typu formach oceniania e) ocenę z ćwiczeń poprawiamy poprzez uzupełnienie brakujących wpisów lub poprawie błędnych 5. Nieprzygotowanie do lekcji a) uczeń przygotowany do lekcji to taki, który na zajęcia przyniósł podręcznik, zeszyt, ćwiczenia oraz posiada wiedzę z trzech ostatnich bieżących tematów b) uczniowi w ciągu semestru (2x w roku) może zdarzyć się jedno nieprzygotowanie, o którym informuje nauczyciela, zostaje ten fakt odnotowany w dzienniku c) oceny ze sprawdzianów celujące i bardzo dobre mogą być wykorzystane jako FUKS, czyli dodatkowe nieprzygotowanie bez wyjaśnienia do lekcji, ratujące od kartkówki czy odpowiedzi, może być wykorzystane w danym semestrze d) niewykorzystane nieprzygotowanie nie przenosi się na kolejny semestr 6. Aktywność: - pozytywna na lekcji nagradzana plusami pięć plusów = 5 ( bdb) - negatywna na lekcji uczen otrzymuje minusamusy pięć minusów = 1 (nast) 7. Praca z zeszytem ćwiczeń - z zeszytem ćwiczeń pracujemy podczas zajęć, jednakże nieuzupełnione zadania zawsze uzupełniamy w domu po omówionym temacie, jest to forma powtórzenia i przygotowania się do kolejnej lekcji - ćwiczenia są sprawdzane w czasie zajęć i przy dopowiedzi, - oceniane są pod koniec semestru, ocena ta jest ważną w hierarchii ocen, gdyż mówi nauczycielowi o tym jak uczeń pracuje i przygotowuje się do zajęć w domu, - najważniejsze podczas oceny ćwiczeń są poprawnie uzupełnione zadania, znaczenie również ma estetyka, staranność 8. Zadania dodatkowe prezentacje, referaty i innne - zadania dodatkowe to formy umożliwiające uczniowi wykazać się, podczas gdy nauczyciel ma wątpliwości, co do oceny podsumowującej semestr lub rok szkolny

3 - poinformowany przez nauczyciela uczeń może, ale nie musi wykonać dodatkowej w/w pracy 9) Hierarchia ważności wykonywanych przez ucznia prac w klasie VI - projekt pod tytułem Uczeń jako nauczyciel sprawdzian pisemny, zeszyt ćwiczeń odpowiedź ustna, kartkówka, zeszyt przedmiotowy, praca domowa, prezentacje,referaty zaangażowanie i praca na lekcji, 10. Sposób wystawiania oceny semestralnej a) Uczeń powinien wykazać się wiedzą i umiejętnościami przewidzianymi w przedmiotowym systemie oceniania. b) Uczeń otrzymuje klasyfikację z przedmiotu, gdy ma co najmniej 50 % obecności PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA. KLASA 4 wymagania na poszczególne stopnie szkolne Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Nr i temat lekcji Uczeń: Uczeń: ocena ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dopuszczająca dobra ocena celująca 1. Czym będziesz się zajmować na lekcjach przyrody?, czym jest przyroda, składniki przyrody w otoczeniu, Dział 1. PRZYRODA I JA i nazywa wytwory działalności człowieka. powiązań między składnikami przyrody. - uzasadnia, że człowiek jest składnikiem przyrody. -wyjaśnia, w jaki sposób człowiek jest zależny od nieożywionych składników przyrody. 2. Sposoby poznawania przyrody 3. Co jest pomocne ożywionych i nieożywionych składników przyrody. źródła wiedzy o przyrodzie., dlaczego organizmów lub obiektów, których obserwacja dostarcza nowych informacji o przyrodzie. nazwy zmysłów pytań zainspirowanych obserwacjami przyrody. możliwości, dlaczego obserwacje są niezbędne w poznawaniu przyrody. rolę mapy, planu, -uzasadnia, dlaczego do informacji podanych w internecie należy podchodzić bardzo rozważnie. -podaje

4 w poznawaniu przyrody? zmysłem smaku i węchu należy rozważnie posługiwać się podczas poznawania przyrody, człowieka umożliwiających poznawanie przyrody. wykorzystania lornetki, lupy, mikroskopu podczas obserwacji przyrodniczych. kompasu w poznawaniu przyrody. wykorzystania wszystkich zmysłów w obserwacjach przyrodniczych. 4. Jak zobaczyć to, co niewidoczne gołym okiem? 5. Jak obserwować preparat pod mikroskopem? 6. Jak planować, prowadzić i dokumentować obserwacje? 7. Czym jest doświadczenie przyrodnicze? -wymienia przyrządy ułatwiające poznawanie przyrody. w mikroskopie okular i obiektywy. etapy przygotowywania preparatu nietrwałego. prowadzenia obserwacji przyrodniczych, - prezentuje sposoby dokumentowania obserwacji przyrodniczych. pytań, na które można uzyskać odpowiedź, - obsługuje szkolny mikroskop optyczny. - wykonuje proste nietrwałe preparaty mikroskopowe., czym jest obserwacja przyrodnicza, obserwacji krótkoterminowyc h i długoterminowych. - wypełnia poprawnie kartę doświadczenia, - oblicza powiększenie obrazu w mikroskopie, i nazywa części mikroskopu optycznego. trwałych i nietrwałych preparatów mikroskopowych., dlaczego nie należy zrywać rośliny lub karmić zwierząt podczas ich obserwacji. proste doświadczenia, dzięki którym można dobyć sposób działania mikroskopu optycznego. - wykonuje rysunki obserwowanych preparatów, zgodnie z regułami. kartę obserwacji. - uzasadnia, dlaczego samodzielnie przeprowadzona obserwacja, dlaczego mikroskop optyczny powiększa bardziej niż lupa, - porównuje możliwości mikroskopu optycznego i elektronowego., jaki musi być preparat mikroskopowy, by nadawał się do obserwacji. - uzasadnia, dlaczego na pojedynczej obserwacji nie należy wyciągać wniosków. - konstruuje kartę doświadczenia do wybranego przez siebie

5 8. Powtórzenie działu Przyroda i ja prowadząc doświadczenia, cechy dobrego przyrodnika., w jaki sposób można poznawać przyrodę, źródła wiedzy o przyrodzie, - uzasadnia stwierdzenie: podczas poznawania przyrody należy ostrożnie wykorzystywać zmysł smaku, przyrządy ułatwiające poznawanie przyrody, - wykonuje proste nietrwałe preparaty mikroskopowe, prowadzenia obserwacji przyrodniczych. zasady, których należy przestrzegać podczas prowadzenia doświadczenia. zmysły, które pomagają w obserwacjach przyrodniczych, - obsługuje szkolny mikroskop optyczny, - prezentuje sposoby dokumentowania obserwacji przyrodniczych, zasady, których należy przestrzegać podczas prowadzenia doświadczenia. nową wiedzę, punkty, które powinna zawierać karta doświadczenia, - uzasadnia, dlaczego prawdziwy przyrodnik jest cierpliwy, systematyczny i rzetelny. powiązań między składnikami przyrody,, dlaczego obserwacje są niezbędne w poznawaniu przyrody, możliwości wykorzystania lornetki, lupy, mikroskopu podczas obserwacji przyrodniczych, trwałych i nietrwałych preparatów mikroskopowych. i doświadczenie są najważniejszym źródłem wiedzy o przyrodzie,, czym różni się w zestawie doświadczalnym próba kontrolna od próby badawczej. rolę mapy, planu, kompasu w planowaniu wycieczki, - wykonuje rysunki obserwowanych preparatów, zgodnie z regułami, - uzasadnia, dlaczego samodzielnie przeprowadzona obserwacja i doświadczenie są najważniejszym źródłem wiedzy o przyrodzie. tematu i uzupełnia ją po samodzielnie przeprowadzon ym doświadczeniu., w jaki sposób człowiek jest zależny od składników przyrody,, dlaczego mikroskop optyczny powiększa bardziej niż lupa, - porównuje możliwości mikroskopu optycznego i elektronowego,, jaki musi być preparat mikroskopowy, aby nadawał się do obserwacji, -uzasadnia, dlaczego na pojedynczej obserwacji nie należy

6 wyciągać wniosków, Dział 2 JA, ROŚLINY I ZWIERZĘTA -rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T). 9. Jak się uczyć po co? 10. Z kim spotykasz się w szkole? 11. W szkole opiekujesz się roślinami i zwierzętami 12. Zwierzęta w naszych domach i czynniki ułatwiające naukę, - rozpoznaje właściwe warunki do nauki, właściwie urządzone miejsce do nauki. sytuacje i czynniki dobrze wpływające na samopoczucie w szkole. nazwy zwierząt hodowanych w pracowni przyrodniczej, nazwy roślin występujących w pracowni przyrodniczej, różne źródła informacji o roślinach i zwierzętach. zwierzęta najczęściej trzymane w domach, znaczenie uczenia się, podstawowe zasady uczenia się. pomocy osobie niepełnospraw nej. ssaków, ptaków, ryb. zwierząt niebezpiecznyc, dlaczego warto się uczyć i zdobywać nowe umiejętności. problemy, jakie miałaby osoba poruszająca się w szkole na wózku, -wskazuje cechy osoby powszechnie lubianej. cechy charakterystycz ne ssaków, ptaków i ryb, na wybranym przykładzie obowiązki opiekuna hodowli szkolnej., dlaczego nie każde zwierzę jest bezpieczne, dlaczego niewłaściwa postawa ciała niekorzystnie wpływa na uczenie się. rodzaje zachowań przyjaznych w stosunku do innych osób., jaką funkcję spełniają hodowle roślin i zwierząt. - uzasadnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta można co oznaczają określenia: pozytywne nastawienie do nauki, własna chęć poznania, systematyczność. - proponuje sposoby pomocy niepełnosprawn ej osobie i wskazuje, w jaki sposób ona może pomóc innym. - ustala, na różnych źródeł informacji wymagania życiowe dwóch, dowolnie wybranych roślin. - ustala, na różnych źródeł informacji

7 13. Jak jest zbudowana roślina? 14. Rośliny są ozdobą domu 15. Powtórzenie działu Ja, rośliny i zwierzęta zasady dbałości o zwierzęta, różne źródła informacji o wybranych zwierzętach. organy roślinne i wskazuje je w roślinie, - omawia podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów. rośliny doniczkowe najczęściej trzymane w domach, zasady dbałości o rośliny doniczkowe, różne źródła informacji o wybranych roślinach, - uzasadnia, dlaczego po kontakcie z roślinami doniczkowymi zawsze należy myć ręce. właściwie urządzone miejsce do nauki, sytuacje i czynniki dobrze wpływające na samopoczucie w szkole, różne h dla ludzi. potrzeby życiowe roślin. - właściwie przesadza i sadzi rośliny doniczkowe. podstawowe zasady uczenia się, ssaków, ptaków, ryb, nazwy dla ludzi, różne źródła informacji o wybranych zwierzętach i korzysta z nich. -wskazuje elementy męskie i żeńskie w kwiecie, -wykazuje związek budowy z funkcją organów roślinnych. - uzasadnia, dlaczego należy roślinę doniczkową przesadzać i nawozić, różne źródła informacji o wybranych roślinach i korzysta z nich., dlaczego warto się uczyć i zdobywać nowe umiejętności, rodzaje zachowań przyjaznych w stosunku do trzymać w domu. szczególnych funkcji pełnionych przez niektóre korzenie, łodygi i liście., dlaczego należy poznać naturalne środowisko rośliny doniczkowej., jaką funkcję spełniają hodowle roślin i zwierząt, szczególnych funkcji pełnionych przez niektóre korzenie, łodygi wymagania życiowe dwóch, dowolnie wybranych zwierząt domowych. budowę i rolę kłączy, bulw, cebul i liści pułapkowych. - projektuje album prezentujący rośliny niebezpieczne dla ludzi. co oznaczają określenia: pozytywne nastawienie do nauki, własna chęć poznania, - ustala, na różnych źródeł

8 źródła informacji o roślinach i zwierzętach, organy roślinne i wskazuje je w roślinie, potrzeby życiowe roślin, zasady dbałości o rośliny doniczkowe, - uzasadnia, dlaczego po kontakcie z roślinami doniczkowymi zawsze należy myć ręce. roślin występujących w pracowni przyrodniczej, -opisuje podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów, - właściwie przesadza i sadzi rośliny doniczkowe. innych osób, problemy, jakie miałaby osoba poruszająca się w szkole na wózku inwalidzkim, na wybranym przykładzie obowiązki opiekuna hodowli szkolnej,, dlaczego nie każde zwierzę jest bezpieczne dla ludzi, różne źródła informacji o wybranych zwierzętach i korzysta z nich. Dział 3 KUCHNIA JAKO LABORATORIUM i liście, - wykazuje związek budowy z funkcją organów roślinnych,, dlaczego należy poznać naturalne środowisko rośliny doniczkowej. informacji wymagania życiowe dwóch, dowolnie wybranych roślin i zwierząt, - omawia budowę i rolę kłączy, bulw, cebul i liści pułapkowych, - prezentuje samodzielnie wykonany album roślin niebezpiecznyc h dla ludzi, - rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T). 16. Świat jest zbudowany z substancji 17. Co się dzieje podczas gotowania obiadu? stany skupienia substancji, substancji w określonych stanach skupienia. - rozróżnia pojęcia parowanie i wrzenie. - prezentuje za pomocą modelu budowę drobinową gazów, cieczy i ciał stałych, podaje ciał sprężystych, plastycznych i kruchych. zjawisko przewodnictwa cieplnego. właściwości gazów, cieczy i ciał stałych. substancji dobrze i źle przewodzącej - uzasadnia, posługując się modelem drobinowym, dlaczego gazy są ściśliwe, ciecze bardzo mało ściśliwe, a ciała stałe nieściśliwe. własności wody wrzącej i wody w temperaturze - wykorzystuje model drobinowy do opisu właściwości gazów, cieczy i ciał stałych. dowolne ciało fizyczne z punktu widzenia

9 18. Czy woda mineralna to tylko woda? 19. Jak powstają kryształy? 20. Do czego służy sito? 21. Jak lód zamienia się w wodę, a woda w lód? własności mieszaniny jednorodnej, substancję rozpuszczalną i rozpuszczalnik w wybranym roztworze. - odróżnia mieszaninę jednorodną od niejednorodnej; dwa sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych: krystalizację i odparowanie. pojęcie mieszaniny niejednorodnej mieszanin niejednorodnych. - nazywa stany skupienia wody (ciekły i stały). zjawisko dyfuzji. roztwór nasycony i nienasycony; powiązane ze sobą przemiany odwracalne: krystalizację i rozpuszczanie. sposoby rozdzielania mieszanin niejednorodny ch. temperaturę topnienia lodu i krzepnięcia wody, ciepło. pokojowej, sposoby zwiększenia rozpuszczalnoś ci substancji. zjawiska krystalizacji i rozpuszczania. - proponuje sposoby rozdzielania określonych mieszanin niejednorodnyc h. różnice między topnieniem i rozpuszczaniem. własności danej substancji na jej budowy i zastosowania w danym przedmiocie. pozytywnych i negatywnych skutków dyfuzji w otaczającej przyrodzie. - porównuje zjawiska krystalizacji i odparowania. pojęcie zawiesina, - sporządza z wymienionych składników mieszaniny niejednorodne. - omawia zjawiska topnienia i krzepnięcia w świetle cząsteczkowej budowy materii. zastosowania substancji z której jest zbudowane - projektuje kartę pracy doświadczenia nt. Jak przyspieszyć rozpuszczanie się cukru w wodzie? sposoby otrzymywania roztworów nasyconych z nienasyconych i odwrotnie, - projektuje kartę pracy doświadczenia nt. Otrzymywanie kryształów. -wymienia nazwy i innych mieszanin niejednorodnyc h np. dym, piana, emulsja zjawiska topnienia i krzepnięcia na przykładach innych niż woda i lód

10 22. Kiedy woda paruje, a kiedy się skrapla? 23. Co wiesz o gotowaniu jaj i pieczeniu ciasta? 24. Powtórzenie działu: Kuchnia jako laboratorium proces parowania i skraplania, parowania i skraplania wody. przemian nieodwracalnych. -podaje ciał stałych, cieczy i gazów, -podaje ciał sprężystych, plastycznych i kruchych, -wymienia mieszaniny jednorodne i niejednorodne znane z życia codziennego, przemian odwracalnych i nieodwracalnych spotykanych w życiu codziennym. nazwy zjawisk towarzyszącyc h zmianom stanu skupienia wody. obie przemiany jako przemiany odwracalne. - wykonuje doświadczenie według opisu. -wymienia nazwy zjawisk towarzyszącyc h zmianom stanu skupienia wody, -rozróżnia parowanie i wrzenie, -podaje substancji metalicznych i niemetalicznyc h. sposoby zwiększenia szybkości parowania. - prowadzi obserwację doświadczenia, - definiuje przemianę nieodwracalną. -omawia model drobinowej budowy materii, -podaje zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku odwołując się do właściwości tych substancji, - rozróżnia topnienie i rozpuszczanie. Dział 6 PRZYRODA SIĘ ZMIENIA zjawiska parowanie i skraplanie wody i wskazuje je w otaczającej przyrodzie. - wyciąga wnioski z obserwacji, - odróżnia obserwacje od wniosków. -proponuje sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych, -podaje i bada doświadczalnie czynniki wywołujące zmiany stanu skupienia wody., w jaki sposób została opracowana przez Celsjusza skala temperatury. - projektuje i omawia doświadczenia prezentujące przemiany nieodwracalne. - projektuje i omawia doświadczenia, -rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T). 25. Obserwujesz zmiany położenia Słońca na pojęcia widnokrąg i linia widnokręgu, świadczące o długość dnia (czas od wschodu do zachodu - charakteryzuje widnokrąg w mieście i na wsi, - rysuje drogę - omawia i uzasadnia zależność między wielkością widnokręgu, a wysokością, na przyczyny zmian położenia Słońca na niebie w ciągu

11 niebie. 26. Jakie zmiany przynoszą pory roku. 27. Dlaczego koła pociągu stukają o szyny? 28. Jak woda krąży w przyrodzie? pozornych zmianach położenia Słońca na niebie. świadczące o dobowym rytmie życia. cechy pogody charakterystyczne dla danej pory roku, zmiany zachodzące w przyrodzie w różnych porach roku. rozszerzalności temperaturowej cieczy i gazów. stan skupienia wody, zjawiska parowania i skraplania, topnienia i krzepnięcia wody. Słońca), znaczenie pojęć: wschód Słońca, górowanie Słońca, zachód Słońca. daty rozpoczynające kalendarzowe pory roku, wpływ wysokości Słońca nad widnokręgiem na porę roku i porę dnia. rozszerzalność temperaturową ciał stałych i cieczy na drobinowej budowy materii., skąd się bierze para wodna w powietrzu, - omawia krążenie wody w przyrodzie. Słońca nad widnokręgiem w różnych porach roku, zależność długości dnia od długości drogi Słońca nad widnokręgiem. - tłumaczy pojęcia równonoc wiosenna i jesienna świadczące o rocznym rytmie życia przyrody. rozszerzalności temperaturowej ciał stałych. zjawiska zmian stanu skupienia wody. jakiej się znajduje obserwator, - analizuje zależność między długością cienia a wysokością Słońca nad widnokręgiem. - rysuje drogę Słońca nad widnokręgiem w różnych porach roku, zależność długości dnia od długości drogi Słońca nad widnokręgiem budowę termometru cieczowego, - omawia proces powstawania chmur i opadów. dnia., dlaczego zmienia się wielkość widnokręgu w zależności od punktu obserwacji. - przewiduje przyrodnicze konsekwencje opóźnienia lub przyspieszenia termalnej pory roku. korzystne i niekorzystne zjawiska związane z rozszerzalności ą temperaturową ciał. - korzysta z informacji znajdujących się w atlasach, słownikach, poradnikach, internecie, 29. Dlaczego lód pływa? przemian odwracalnych topnienia i - wykonuje doświadczenie według opisu. - porównuje zmiany objętości parafiny i wody skutki zamarzania wody, - odróżnia -rozwiązuje trudniejsze zadania. zmiany objętości parafiny i

12 30. Jakie są właściwości powietrza? 31. Powtórzenie działu: Przyroda się zmienia krzepnięcia, skutki zamarzania wody. stan skupienia właściwości powietrza, składniki powietrza. czas trwania dnia i nocy, pory roku i daty ich rozpoczęcia, składniki powietrza i określa jego stan skupienia, - przedstawia skutki zamarzania wody w przyrodzie. i - przedstawia właściwości ciepłego i zimnego powietrza dyfuzji substancji w powietrzu. dyfuzji substancji w powietrzu, - omawia zmiany zachodzące w każdej porze roku. podczas krzepnięcia, - prowadzi obserwacje doświadczenia. pojęcie ciśnienie atmosferyczne, i przedstawia na schemacie zjawisko dyfuzji substancji w gazach. - omawia wędrówkę Słońca nad widnokręgiem, - przedstawia zjawisko krążenie wody w przyrodzie. Dział 5 POGODA JEST ZAWSZE obserwacje od wniosków. - odróżnia zjawisko unoszenia się ciepłego powietrza od dyfuzji, - planuje doświadczenia wykazujące istnienie powietrza. - omawia skutki rozszerzalności temperaturowej ciał, - omawia zjawisko dyfuzji na przykładach i przedstawia na schemacie. wody podczas krzepnięcia, - uzasadnia, dlaczego lód nie tonie w wodzie. praktyczne zastosowanie zjawiska unoszenia się ciepłego powietrza - rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T) 32. Jak zmierzyć temperaturę powietrza i ciśnienie atmosferyczne? 33. Jak zmierzyć wilgotność powietrza i siłę wiatru? składniki pogody, nazwy urządzeń do pomiaru ciśnienia i temperatury. nazwy urządzeń służących do pomiaru wilgotności powietrza i siły wiatru. jednostki ciśnienia i temperatury. zasadę działania wiatromierza, - zapisuje - odczytuje wartość ciśnienia i temperatury z odpowiednich przyrządów. - buduje prosty wiatromierz, - odczytuje wartość wilgotności prognozy krótkoterminowej i długoterminowej, - wykonuje proste obliczenia różnicy temperatur i zmian ciśnienia. przykładowe nazwy wiatru w zależności od jego prędkości. - przewiduje prognozę pogody na wartości temperatury i ciśnienia. zasadę działania dawnych higrometrów.

13 34. Jak powstają opady i osady atmosferyczne? 35. Dlaczego tęcza jest kolorowa? 36. Co jest przyczyną burzy? 37. Czy pogodę można przewidzieć? rodzaje opadów atmosferycznych, rodzaje osadów atmosferycznych. warunki niezbędne do powstania tęczy, barwy wchodzące w skład światła białego. - demonstruje prosty sposób elektryzowania ciała, zasady postępowania w czasie burzy. składniki pogody omawiane w prognozie pogody, - rysuje graficzne symbole pogody poszczególnych składników pogody. wartość wilgotności powietrza i siły wiatru. zjawisko mgły. znaczenia barw przyrodzie. w sposób zabezpieczania budynków przed skutkami wyładowań atmosferyczny ch. znaczenie prognozy pogody dla planowania zajęć i ubioru przez ludzi, znaki synoptyczne jako graficzne oznaczenia z higrometru. sposób mierzenia opadów atmosferycznyc h. zjawisko powstawania tęczy, - proponuje doświadczenie wykazujące, że światło białe nie jest jednorodne. przyczynę występowania ładunków elektrycznych w chmurach,, kiedy dochodzi do wyładowania atmosferyczneg o. - prezentuje za pomocą graficznych symboli pogody podaną tekstem prognozę pogody podaną tekstem. sposób powstawania poszczególnych opadów i osadów atmosferycznych. od czego zależy barwa przedmiotów, dlaczego zimą ubieramy się w ciemne kolory, a latem w jasne. historię wynalezienia piorunochronu. - interpretuje mapy synoptyczne, określając znaczenie poszczególnych znaków., korzystając z różnych źródeł informacji, nietypowe zjawiska atmosferyczne zachodzące na świecie. zjawisko rozszczepienia światła białego. zasadę działania piorunochronu. - prezentuje prognozę pogody na samodzielnie opracowanej mapy pogody.

14 38. Prowadzisz kalendarz pogody. 39. Powtórzenie działu Pogoda jest zawsze - obserwuje i nazywa stan poszczególnych składników pogody - zapisuje parametry pogody obserwowane w ciągu dnia. trzy składniki pogody i podaje nazwy jednostek, w których odczytuje się ich wartość, zjawiska atmosferyczne często występujące w Polsce, zasady bezpiecznego zachowania się podczas burzy. elementów pogody. w kilku zdaniach obserwowaną pogodę w ciągu 1 dnia, - stosuje liczby i znaki umowne konieczne do obserwacji pogody - uzasadnia konieczność prowadzenia dzienniczka pogody w każdej porze roku. wyładowań elektrycznych, które można obserwować w życiu codziennym. - omawia system informacji meteorologiczn ej na świecie, najważniejszą instytucję, gdzie opracowuje się prognozę pogody dla całej Polski. trzy sytuacji, w których jest przydatna znajomość prognozy pogody na następny dzień,, od czego zależy kolor danego przedmiotu,, w jakie obiekty najczęściej uderzają pioruny. - na uproszczonej mapy synoptycznej, opisuje pogodę w danym miejscu. - na szczegółowego opisu pogody, zapisuje w tabeli stan pogody stosując znaki umowne. przyczyny występowania opadów deszczu, okoliczności, w jakich dochodzi do uderzenia pioruna. - przeprowadza analizę tygodniowego dzienniczka pogody i porównuje z tym samym okresem w latach poprzednich (sprawdza w Internecie prognozy pogody podawane w latach ubiegłych), - wyciąga wnioski dotyczące zmian pogody. - na wartości temperatury i ciśnienia przewiduje prognozę pogody, zjawisko rozszczepienia światła białego, - prezentuje prognozę pogody na samodzielnie opracowanej mapy pogody, - rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test

15 trudny (T). Dział 6 WYCIECZKA PO OKOLICY 40 Jak wyznaczyć kierunki geograficzne? 41. Do czego służy podziałka? 42. Jak czytać mapę topograficzną? 43. Poznajesz formy, kiedy jest nam potrzebna znajomość kierunków świata, - omawia, w jaki sposób przyroda pomaga nam w wyznaczaniu kierunków świata. znaczenie słowa plan i skala, do czego potrzebna jest skala przy rysowaniu planów, - odczytuje z legendy, w jakiej skali jest wykonany plan. - identyfikuje na mapie znaki topograficzne, -odczytuje na mapie topograficznej i wskazuje położenie np. lasu, szkoły, kościoła. - posługuje się kompasem przy wyznaczaniu kierunków świata, - wyznacza kierunki świata za pomocą gnomonu i Słońca. - rysuje proste plany w skali 1:1, 1:10 - posługuje się podziałką liniową zastosowania różnych planów. -określa kierunki świata na mapie topograficznej, -rozpoznaje mapę topograficzną spośród innych map, -wskazuje zastosowania planu i mapy. formy - rozpoznaje na ilustracjach kierunki świata na róży kierunków kierunki świata główne i pośrednie, - omawia sposób wyznaczania kierunków świata w nocy. - rysuje obiekty podanych dowolnych skalach, - rysuje proste plany w skali 1:100. -wyznacza zgodnie z opisem na mapie topograficznej trasę wędrówki, -posługuje się legendą mapy topograficznej do planowania trasy wycieczki. - nazywa obserwowane - omawia sposoby wyznaczania kierunków świata w sytuacji, gdy nie ma przyrządów i Słońca kierunki świata w terenie. - szacuje na skali planu, czy zmieści się on na kartce papieru. -analizuje mapy topograficzne pod względem ilości zabudowań i innych elementów. -posługuje się niwelatorem główne i pośrednie kierunki świata w terenie za pomocą dostępnych przyrządów, - wyznacza kierunki świata w terenie na obserwacji elementów przyrodniczych. - wyciąga wnioski dotyczące zależności zastosowanej skali od wielkości obiektu na planie. - oblicza rzeczywiste wymiary obiektów za pomocą skali. -oblicza rzeczywiste odległości przedstawione na mapie topograficznej, -orientuje mapę w terenie. - wykonuje pomiar

16 ukształtowania powierzchni Ziemi terenu,, które z form są wklęsłe, a które wypukłe. poszczególne formy terenu, i podaje nazwy elementów pagórka. na ilustracjach rodzaje ukształtowania terenu, -określa różnice między pagórkiem, wzgórzem, a górą szkolnym. wysokości pagórka, - szacuje wysokość pagórka przed pomiarem. 44. Jak wyznaczyć trasę wycieczki? - prawidłowo ubiera się na wycieczkę, zabiera z domu rzeczy niezbędne podczas pieszej wycieczki. - informuje rodziców o przewidywanej godzinie powrotu oraz niezbędnym wyposażeniu. - ocenia przydatność butów ( trampki, adidasy, kalosze) w zależności od pory roku, pogody i długości trasy. - omawia cel wycieczki oraz trasę, -posługuje się kompasem. -opisuje sposób pomiaru pagórka. - wybiera mapę w odpowiedniej skali na wycieczkę. - planuje wycieczkę z uwzględnienie m jej celu. - śledzi na mapie trasę podczas trwania wycieczki. trasę wycieczki korzystając z legendy, - orientuję mapę topograficzną - planuje i opisuje dłuższe trasy wycieczek na mapy topograficznej. - oblicza rzeczywistą trasę wycieczki na podziałki liniowej, - oblicza długość rzeczywistą poszczególnych fragmentów trasy wycieczki np.: między obiektami przewidzianymi do zwiedzania. 45. Jak wykonać pomiary w terenie?, potrzebę doskonalenia umiejętności szacowania odległości w terenie, - mierzy długość swojej pary kroków, - posługuje się taśma mierniczą przy mierzeniu -przelicza (krótkie odcinki) ilość par kroków odległości w przybliżeniu, szacunkowe długości krótkich odcinków. - prawidłowo dokumentuje wycieczkę. - przelicza (na dłuższych odcinkach) liczbę par kroków i określa długości danych odcinków, - szacuje odległości w szacunkowe odległości w terenie na widoczności obiektów. w przybliżeniu wysokości różnych obiektów zmierzonych na porównania długości cienia.

17 46. Co to są wody powierzchniow e? 47.Obserwujes z rzekę w swojej okolicy 48. Powtórzenie działu Wycieczki po okolicy niewielkich odległości. wód płynących i stojących. pojęcia: źródło rzeki, ujście rzeki, dopływ prawy, dopływ lewy. gospodarczego wykorzystania rzeki na przykładzie rzeki najbliższej. zastosowania planu i mapy - odczytuje skalę mapy - rozpoznaje proste znaki topograficzne formy ukształtowania powierzchni, wskazuje na formy wypukłe i wklęsłe zbiorników sztucznych i naturalnych, wody występujące w najbliższej okolicy. - opowiada jak płynie rzeka i jaką pracę wykonuje (bez podziału na rodzaj biegu). możliwości gospodarczego wykorzystania rzeki. jedną cechę charakterystyc zną dla rzeki płynącej w biegu górnym, środkowym i dolnym. - posługuje się kompasem przy wyznaczaniu kierunków świata. - rysuje proste plany w skali 1:1, 1:10. - rozpoznaje mapę topograficzną spośród innych map do terenie. - charakteryzuje wygląd jeziora starego i młodego, - definiuje pojęcia bagno, staw, jezioro. cechy działalności rzeki w biegu górnym, środkowym, i dolnym - definiuje pojęcia nurt rzeki koryto i dolina rzeki, rozpoznaje i wskazuje w terenie. - rysuje obiekty w podanych dowolnych skalach, kierunki świata w terenie. kierunki świata na róży kierunków - wyznacza zgodnie z - rozpoznaje w terenie i nazywa wody powierzchniowe w najbliższej okolicy - omawia, w jaki sposób można ocenić kierunek płynięcia rzeki - ocenia stopień wykorzystania gospodarczego rzeki w najbliższej okolicy., co to znaczy zorientować plan, mapę - orientuję mapę topograficzną. przelicza (na dłuższych odcinkach) liczbę par kroków i określa długości danych odcinków. - wybiera mapę - charakteryzuje wpływ różnych czynników na wody powierzchniow e. - ocenia niszczącą i budującą działalność rzeki na wyglądu brzegów, szybkości płynięcia i in. - oblicza odległości rzeczywiste korzystając ze skali liniowej, - oblicza długość rzeczywistą poszczególnych fragmentów trasy wycieczki np.: między obiektami przewidzianymi

18 - zna długość swojej pary kroków, - posługuje się taśmą mierniczą. wód płynących i stojących. gospodarczego wykorzystania rzeki na przykładzie rzeki najbliższej okolicy. - definiuje pojęcia: źródło rzeki, ujście rzeki, dopływ prawy, dopływ lewy. wyboru. kierunki świata na mapie topograficznej - oblicza krokami długość niewielkich odcinków. zbiorników sztucznych i naturalnych wody występujące w najbliższej okolicy. opisem na mapie topograficznej trasę wędrówki. - rozpoznaje formy ukształtowania powierzchni na opisu, ilustracji oraz w terenie. - planuje wycieczkę z uwzględnienie m jej celu. trasę wycieczki korzystając z legendy - charakteryzuje wygląd jeziora starego i młodego, pojęcia bagno, staw, jezioro -rozpoznaje w terenie i nazywa wody powierzchniow e w najbliższej okolicy. w odpowiedniej skali na wycieczkę np. rowerową lub pieszą. w przybliżeniu wysokości różnych obiektów, zmierzone na porównania długości cienia szacunkowe odległości w terenie na widoczności obiektów. - ocenia stopień wykorzystania gospodarczego rzeki w najbliższej okolicy. - posługuje się kompasem, śledzi trasę podczas trwania wycieczki. do zwiedzania, w przybliżeniu wysokości różnych obiektów, zmierzone na porównania długości cienia, - charakteryzuje wpływ różnych czynników na wody powierzchniow e - ocenia niszczącą i budującą działalność rzeki na wyglądu brzegów, szybkości płynięcia i In. - rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T). pojęcia nurt rzeki, koryto i dolina rzeki, cechy działalności rzeki w biegu

19 górnym, dolnym i środkowym. Dział 7 OBSERWACJE ŻYCIA W OKOLICY 49. Jakie rośliny i zwierzęta żyją w twojej okolicy? - rozpoznaje pospolite drzewa, krzewy i rośliny zielne, - rozpoznaje i nazywa pospolite zwierzęta występujące w najbliższej okolicy. różnice między drzewem iglastym a liściastym, czym różni się drzewo od krzewu i rośliny zielnej, bylin występujących w najbliższej okolicy. co to są byliny. różnice między roślinami jednorocznymi, dwuletnimi i wieloletnimi. 50. Wyruszasz na wycieczkę do lasu 51. Rośliny w lesie tworzą warstwy 52. Organizmy żyjące w lesie oddziałują na siebie, co to jest las, funkcje lasu, podstawowe zasady zachowania się w lesie. warstwy roślinności w lesie, grzybów jadalnych, niejadalnych i trujących., dlaczego rośliny są nazywane producentami -wskazuje pień i koronę drzewa. znaczenie tablic informacyjnyc h umieszczanych przy wejściu do lasu. roślin tworzących poszczególne warstwy. na wybranych przykładach, czym się różnicę między lasem liściastym, iglastym i mieszanym. temperaturę powietrza, wilgotność i nasłonecznienie występujące w lesie poszczególnych warstwach lasu,, jak można poznać las za pomocą różnych zmysłów. przystosowania roślinożercy, mięsożercy znaczenie pojęć: buczyna, bór, las mieszany. - uzasadnia, dlaczego rośliny runa leśnego kwitną wczesną wiosną, znaczenie ściółki leśnej dla życia w lesie. - uzasadnia, dlaczego roślina zielona jest zawsze pierwszym - prezentuje samodzielnie opracowany regulamin pobytu w lesie. - uzasadnia stwierdzenie: rośliny tworzące poszczególne warstwy w lesie są przystosowane do panujących w tych warstwach warunków., w jaki sposób odżywiają się rośliny.

20 pokarmu, nazwy roślinożerców, drapieżników i wszystkożerców, odżywiają roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy. i wszystkożercy do zdobywania i pobierania pokarmu. ogniwem w łańcuchu pokarmowym. 53. Jakie organizmy żyją na łące? 54. Jakie znaczenie mają łąki? prostych łańcuchów pokarmowych występujących w lesie. - odróżnia trawy od innych roślin zielnych, - rozpoznaje 3 gatunki kolorowo kwitnących roślin łąkowych, zwierząt żyjących na łąkach. korzyści czerpane z łąk przez człowieka, zwierzęta wypasane w Polsce,, czym jest zapylenie i jaki jest cel tego procesu., co to jest pastwisko, - uzasadnia szkodliwość wypalania łąk. cechy charakterystycz ne łąk, - rozróżnia rośliny zielne i zdrewniałe i uzasadnia taki podział, cechy charakterystycz ne traw. zabiegi prowadzone na łąkach przez człowieka. - rozróżnia trawy i turzyce., na czym polega rola bakterii żyjących w brodawkach korzeni roślin bobowatych., jakimi cechami i dlaczego różnią się kwiaty roślin wiatropylnych i owadopylnych., na czym polega symbioza organizmów. 55. Co uprawia się na polach? 56. Jak się wykorzystuje produktów znanych z życia codziennego, pochodzących od wypasanych zwierząt. cel tworzenia pól uprawnych, produkty otrzymywane z poszczególnych zbóż. produkty otrzymywane z - rozpoznaje zboża uprawiane w Polsce. główne zabiegi prowadzone przez człowieka na polu i uzasadnia ich znaczenie. - omawia zastosowanie różnicę między zbożami jarymi i ozimymi,, na czym polega płodozmian. - definiuje pojęcie rośliny okopowe, i nazywa środki ochrony roślin. - korzysta z informacji

21 rośliny użytkowe? ziemniaków i buraków cukrowych, rośliny, z których produkuje się włókno i olej. roślin warzywnych i przyprawowyc h. i wykorzystanie różnych rodzajów i różnych części roślin, warzywne, przyprawowe, znajdujących się w poradnikach, atlasach, internecie. 57. Jak powstają owoce? 58. Poznajesz rośliny nieużytków i rośliny trujące 59. Powtórzenie działu Obserwacje życia w okolicy co to jest sad, drzewa i krzewy uprawiane w sadach. - uzasadnia, dlaczego nie wolno próbować nieznanych roślin, - rozpoznaje wybrane gatunki roślin towarzyszących człowiekowi. i rozpoznaje wybrane rośliny i zwierzęta występujące w różnych środowiskach, - omawia znaczenie lasów, łąk, sadów i pól uprawnych dla człowieka. i podaje nazwy części kwiatu,, jaka jest rola pszczół w powstawaniu owoców. środowisk życia roślin stworzonych przez człowieka. łańcuchów pokarmowych występujących w lesie, na łące, na polu i w sadzie. funkcje poszczególnych części kwiatu,, w jaki sposób zwierzęta pomagają ludziom w walce z owadami szkodnikami., dlaczego leki (w szczególności zawierające wyciągi z roślin) należy zażywać pod kontrolą lekarza. podobieństwa i różnice między lasem, sadem, łąką i polem uprawnym. zmiany zachodzące w kwiatach po ich zapyleniu., na czym polega jednostronność pojęcia: chwasty, leczniczego wykorzystania roślin. - omawia warstwowość poznanych środowisk, zróżnicowany udział człowieka w tworzeniu poszczególnych środowisk., na czym polega jednostronność pojęcia szkodnik. wybrane gatunki roślin trujących i efekty ich spożycia. różnice między roślinami jednorocznymi, dwuletnimi i wieloletnimi. - uzasadnia stwierdzenie: rośliny tworzące poszczególne warstwy w lesie są przystosowane do panujących w tych warstwach warunków,

22 , w jaki sposób odżywiają się rośliny,, jakimi cechami i dlaczego różnią się kwiaty roślin wiatropylnych i owadopylnych,, na czym polega jednostronność pojęcia szkodnik, Dział 7 OCHRONA ŚRODKOWISKA - rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T). 60. Jak możesz chronić przyrodę w twojej okolicy? formy ochrony przyrody stosowane Polsce, w przykład parku narodowego położonego najbliżej miejsca zamieszkania i wskazuje go na mapie, podstawowe zasady zachowania się na terenie parku narodowego,, w jaki sposób jest chroniona przyroda w Polsce, co oznacza skrót: LOP. rezerwatów przyrody i pomników przyrody, miejsca w okolicy zasługujące na ochronę uzasadnia wybór. zadania szkolnego koła Ligi Ochrony Przyrody. - uzasadnia, dlaczego ochrona przyrody ma w Polsce długą tradycję. możliwości sposoby ochrony przyrody przez ucznia klasy , co - proponuje proste, jak

23 Zanieczyszcze nia środowiska zagrażają organizmom 62. Badasz wpływ substancji na rośliny 63. Co to jest rolnictwo ekologiczne? 64. Domowe wydatki można ograniczyć 65. Dlaczego trzeba sprzątać Ziemię? działalności człowieka niekorzystnie wpływającej na środowisko,, dlaczego śmieci wyrzucane w nieodpowiednich miejscach są niebezpieczne. czynniki niezbędne roślinom do życia,, jaki wpływ na rośliny ma niedobór światła. cechy gospodarstwa: tradycyjnego, intensywnego i ekologicznego. co to jest budżet domowy, składniki budżetu domowego. źródła zanieczyszczeń środowiska, - segreguje odpady na papier, szkło, tworzywa sztuczne. to jest zanieczyszczen ie środowiska, skutki kwaśnych opadów. - proponuje proste doświadczenie sprawdzające wpływ wody na kiełkowanie nasion grochu. wady i zalety różnych sposobów gospodarowani a, własnych działań powodujących zmniejszenie wydatków na zużycie wody i prądu elektrycznego. zanieczyszczeń pochodzących z różnych źródeł, zanieczyszczeń, które zagrażają roślinom i zwierzętom wodnym. - proponuje proste doświadczenia sprawdzające wpływ wybranego czynnika na wzrost i rozwój rośliny. - ocenia, czy gospodarstwo (jego rodziny lub inne położone w okolicy) mogłoby zostać przekształcone w ekologiczne. - dzieli poszczególne wydatki do na grupy budżetu domowego, znaczenie oszczędzania wody i energii elektrycznej dla środowiska naturalnego. - uzasadnia potrzebę segregacji odpadów, - rozpoznaje po oznakowaniu opakowania sposoby eliminowania zanieczyszczeń środowiska., dlaczego rośliny należy nawozić odpowiednim rodzajem nawozów. - uzasadnia, dlaczego rozwój rolnictwa ekologicznego może być szansą rozwoju dla wielu gospodarstw w Polsce. dlaczego wydatki nie powinny przekraczać dochodów w budżecie domowym. wyrobów pochodzących z recyklingu. powstają kwaśne opady. - uzasadnia stwierdzenie: każda roślina potrzebuje wody w odpowiedniej dla siebie ilości. - przedstawia projekt gospodarstwa ekologicznego. - planuje miesięczny budżet rodziny w zależności od jej dochodów. - definiuje określenia biodegradacja i recykling, - omawia znaczenie symboli

24 sposoby ograniczania zanieczyszczeń. nadające się do recyklingu. (piktogramów) znajdujących się na opakowaniach. 66. Jak być przyjaznym dla środowiska? 67. Powtórzenie działu Ochrona środowiska sposoby oszczędzania wody i energii w gospodarstwie domowym, zasady postępowania z różnymi rodzajami śmieci. działań prowadzących do oszczędzania wody i energii. - uzasadnia konieczność oszczędzania wody i energii, - uzasadnia potrzebę segregacji śmieci. źródła zanieczyszczeń wynikające z działalności człowieka, - krótko omawia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce. - analizuje swoje codzienne działania pod kątem wpływu na środowisko., jakie rodzaje zanieczyszczeń pochodzą z poszczególnych źródeł, - na wybranych przykładach przedstawia skutki zanieczyszczeń dla środowiska i człowieka. - wprowadza w życie wybrane działania proekologiczne. - uzasadnia, że tworzenie gospodarstw ekologicznych przyczynia się do poprawy jakości środowiska. - przedstawia projekt ekologicznego domu. - rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T). -