Wymagania edukacyjne na poszczególne śródroczne oceny klasyfikacyjne z przyrody w kl. IV b w roku szkolnym 2016/2017

Transkrypt

1 Wymagania edukacyjne na poszczególne śródroczne oceny klasyfikacyjne z przyrody w kl. IV b w roku szkolnym 2016/2017

2 Ocena śródroczna I SEMESTR Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Nr i temat Uczeń: Uczeń: lekcji ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca Dział 1. PRZYRODA I JA 1. Czym - określa, czym jest - wskazuje i nazywa - podaje przykłady - uzasadnia, że człowiek -wyjaśnia, w jaki będziesz się przyroda, wytwory działalności powiązań między jest składnikiem przyrody. sposób człowiek jest zajmować na człowieka. składnikami przyrody. zależny od lekcjach - wskazuje składniki nieożywionych przyrody? przyrody składników przyrody. w otoczeniu, - podaje przykłady ożywionych i nieożywionych składników przyrody. 2. Sposoby - wskazuje źródła wiedzy - podaje przykłady - podaje przykłady pytań - wyjaśnia, dlaczego -uzasadnia, dlaczego poznawania o przyrodzie. organizmów lub zainspirowanych obserwacje są niezbędne do informacji przyrody obiektów, których obserwacjami przyrody. w poznawaniu przyrody. podanych obserwacja dostarcza w internecie należy nowych informacji podchodzić bardzo o przyrodzie. rozważnie. 1

3 3. Co jest - wyjaśnia, dlaczego - podaje nazwy zmysłów - wskazuje możliwości - określa rolę mapy, -podaje przykłady pomocne zmysłem smaku człowieka wykorzystania lornetki, planu, kompasu w wykorzystania w poznawaniu i węchu należy umożliwiających lupy, mikroskopu poznawaniu przyrody. wszystkich zmysłów w przyrody? rozważnie posługiwać się poznawanie przyrody. podczas obserwacji obserwacjach podczas poznawania przyrodniczych. przyrodniczych. przyrody, -wymienia przyrządy ułatwiające poznawanie przyrody. 4. Jak - wskazuje - obsługuje szkolny - wie jak obliczać - opisuje działanie - wyjaśnia, dlaczego zobaczyć to, co w mikroskopie okular mikroskop optyczny. powiększenie obrazu mikroskopu optycznego. mikroskop optyczny niewidoczne i obiektywy. w mikroskopie, powiększa bardziej niż gołym okiem? lupa, - wskazuje i nazywa części mikroskopu optycznego. - porównuje możliwości mikroskopu optycznego i elektronowego. 5. Jak - opisuje etapy - wykonuje proste - podaje przykłady - wykonuje rysunki - wyjaśnia, jaki musi obserwować przygotowywania nietrwałe preparaty trwałych obserwowanych być preparat preparat pod prostego preparatu mikroskopowe. i nietrwałych preparatów preparatów, zgodnie z mikroskopowy, by mikroskopem? nietrwałego. mikroskopowych. regułami. nadawał się do obserwacji. 6. Jak - podaje przykłady - określa, czym jest - wyjaśnia, dlaczego nie - opisuje kartę obserwacji. - uzasadnia, dlaczego planować, prowadzenia obserwacji obserwacja należy zrywać rośliny na podstawie prowadzić i przyrodniczych, przyrodnicza, lub karmić zwierząt pojedynczej obserwacji dokumentować podczas ich obserwacji. nie należy wyciągać obserwacje? - prezentuje sposoby - podaje przykłady wniosków. dokumentowania obserwacji obserwacji krótkoterminowych i 2

4 przyrodniczych. długoterminowych. 7. Czym jest - podaje przykłady pytań, - wypełnia poprawnie - opisuje proste - uzasadnia, dlaczego - konstruuje kartę doświadczenie na które można uzyskać kartę doświadczenia, doświadczenia, dzięki samodzielnie doświadczenia do przyrodnicze? odpowiedź, prowadząc którym można dobyć przeprowadzona wybranego przez siebie doświadczenia, - wymienia zasady, nową wiedzę, obserwacja i tematu i uzupełnia ją których należy doświadczenie są po samodzielnie - opisuje cechy dobrego przestrzegać podczas - wymienia punkty, najważniejszym źródłem przeprowadzonym przyrodnika. prowadzenia które powinna zawierać wiedzy o doświadczeniu. doświadczenia. karta doświadczenia, przyrodzie, - wypełnia poprawnie kartę doświadczenia - wyjaśnia, czym różni się w zestawie doświadczalnym próba kontrolna od próby badawczej - uzasadnia, dlaczego prawdziwy przyrodnik jest cierpliwy, systematyczny i rzetelny. 8. Powtórzenie - opisuje, w jaki sposób - wymienia zmysły, - podaje przykłady - określa rolę mapy, - wyjaśnia, w jaki działu można poznawać które pomagają powiązań między planu, kompasu w sposób człowiek jest Przyroda i ja przyrodę, w obserwacjach składnikami przyrody, planowaniu wycieczki, zależny od składników przyrodniczych, przyrody, - wymienia źródła - wyjaśnia, dlaczego - wykonuje rysunki wiedzy o przyrodzie, - obsługuje szkolny obserwacje są niezbędne obserwowanych - wyjaśnia, dlaczego preparatów, zgodnie z mikroskop optyczny 3

5 - uzasadnia stwierdzenie: mikroskop optyczny, w poznawaniu przyrody, regułami, powiększa bardziej niż podczas poznawania lupa, przyrody należy - prezentuje sposoby - wskazuje możliwości - uzasadnia, dlaczego ostrożnie wykorzystywać dokumentowania wykorzystania lornetki, samodzielnie - porównuje zmysły, obserwacji lupy, mikroskopu przeprowadzona możliwości przyrodniczych, podczas obserwacji obserwacja mikroskopu - wymienia przyrządy przyrodniczych, i doświadczenie są optycznego ułatwiające poznawanie - wymienia zasady, najważniejszym źródłem i elektronowego, przyrody, których należy - podaje przykłady wiedz o przyrodzie. przestrzegać podczas trwałych i nietrwałych - wyjaśnia, jaki musi - wykonuje proste prowadzenia preparatów być preparat nietrwałe preparaty doświadczenia. mikroskopowych. mikroskopowy, aby mikroskopowe, nadawał się do obserwacji, - podaje przykłady prowadzenia obserwacji -uzasadnia, dlaczego przyrodniczych. na podstawie pojedynczej obserwacji nie należy wyciągać wniosków, Dział 2 JA, ROŚLINY I ZWIERZĘTA 9. Jak się - wymienia czynniki - określa znaczenie - wyjaśnia, dlaczego warto - wyjaśnia, dlaczego - wyjaśnia co oznaczają uczyć i ułatwiające naukę, uczenia się, się uczyć i zdobywać nowe niewłaściwa postawa ciała określenia: pozytywne po co? umiejętności. niekorzystnie wpływa na nastawienie do nauki, - rozpoznaje - podaje podstawowe uczenie się. własna chęć poznania, właściwe warunki do zasady uczenia się. systematyczność. nauki, - opisuje właściwie 4

6 urządzone miejsce do nauki. 10. Z kim - wymienia sytuacje - podaje przykłady - wskazuje problemy, jakie - wymienia rodzaje - proponuje sposoby spotykasz się i czynniki dobrze pomocy osobie miałaby osoba poruszająca zachowań przyjaznych w pomocy w szkole? wpływające na niepełnosprawnej. się w szkole na wózku, stosunku do innych osób. niepełnosprawnej samopoczucie w osobie i wskazuje, w szkole. -wskazuje cechy osoby jaki sposób ona może powszechnie lubianej. pomóc innym. 11. W szkole - wymienia nazwy - podaje przykłady - podaje cechy - wyjaśnia, jaką funkcję - ustala, na podstawie opiekujesz się zwierząt hodowanych ssaków, ptaków, ryb. charakterystyczne ssaków, spełniają hodowle roślin i różnych źródeł roślinami i w pomieszczeniach ptaków i ryb, zwierząt. informacji wymagania zwierzętami życiowe dwóch, - podaje nazwy roślin - opisuje na wybranym dowolnie wybranych występujących w przykładzie obowiązki roślin. pracowni opiekuna hodowli. przyrodniczej, - wskazuje różne źródła informacji o roślinach i zwierzętach. 12. Zwierzęta - wymienia zwierzęta - podaje przykłady - określa, dlaczego nie - uzasadnia, dlaczego nie - ustala, na podstawie w naszych najczęściej trzymane zwierząt każde zwierzę jest wszystkie zwierzęta można różnych źródeł domach w domach, niebezpiecznych dla bezpieczne dla ludzi, trzymać w domu. informacji wymagania ludzi. życiowe dwóch, - podaje zasady - wskazuje dowolnie wybranych dbałości o zwierzęta, różne źródła informacji zwierząt domowych. o wybranych zwierzętach i - wymienia różne korzysta z nich. źródła informacji o wybranych zwierzętach. 5

7 13. Jak jest - wymienia organy - określa potrzeby -wskazuje elementy męskie - podaje przykłady zbudowana roślinne i wskazuje je życiowe roślin. i żeńskie w kwiecie, szczególnych funkcji roślina? w roślinie, pełnionych przez niektóre - omawia podstawowe -wykazuje związek budowy korzenie, łodygi i liście. - funkcje korzeni, łodyg, z funkcją organów opisuje budowę i rolę liści i kwiatów. roślinnych. kłączy, bulw, cebul i liści pułapkowych 14. Rośliny są - wymienia rośliny - uzasadnia, dlaczego - wskazuje - wyjaśnia, dlaczego należy - projektuje album ozdobą domu doniczkowe należy roślinę różne źródła informacji o poznać naturalne prezentujący rośliny najczęściej trzymane doniczkową przesadzać wybranych roślinach i środowisko rośliny niebezpieczne dla w domach, i nawozić, korzysta z nich. doniczkowej. ludzi. - opisuje zasady dbałości o rośliny doniczkowe, - wskazuje różne źródła informacji o wybranych roślinach, - uzasadnia, dlaczego po kontakcie z roślinami doniczkowymi zawsze należy myć ręce opisuje właściwie - podaje podstawowe - wyjaśnia, dlaczego warto - wyjaśnia, jaką funkcję - wyjaśnia co oznaczają Powtórzenie urządzone miejsce do się uczyć i zdobywać nowe spełniają hodowle roślin i określenia: pozytywne 6

8 działu Ja, nauki, zasady uczenia się, umiejętności, zwierząt, nastawienie do nauki, rośliny i własna chęć poznania, zwierzęta - wymienia sytuacje - podaje przykłady - wymienia rodzaje - podaje przykłady i czynniki dobrze ssaków, ptaków, ryb, zachowań przyjaznych w szczególnych funkcji - ustala, na podstawie wpływające na stosunku do innych osób, pełnionych przez niektóre różnych źródeł samopoczucie w - podaje nazwy roślin korzenie, łodygi i liście, informacji wymagania szkole, występujących w - wskazuje problemy, jakie życiowe dwóch, pracowni przyrodniczej, miałaby osoba poruszająca - wykazuje związek dowolnie wybranych - wskazuje różne się w szkole na wózku budowy z funkcją organów roślin i zwierząt, źródła informacji o -opisuje podstawowe inwalidzkim, roślinnych, roślinach i funkcje korzeni, łodyg, - omawia budowę i zwierzętach, liści i kwiatów, - opisuje na wybranym - wyjaśnia, dlaczego należy rolę kłączy, bulw, przykładzie obowiązki poznać naturalne cebul i liści - wymienia organy - zna zasady opiekuna hodowli szkolnej, środowisko rośliny pułapkowych, roślinne i wskazuje je przesadzania i sadzenia doniczkowej. w roślinie, roślin doniczkowych. - określa, dlaczego nie - prezentuje każde zwierzę jest samodzielnie - określa bezpieczne dla ludzi, wykonany album roślin podstawowe potrzeby niebezpiecznych dla życiowe roślin, - wskazuje różne źródła ludzi, informacji o wybranych - opisuje zasady zwierzętach i korzysta z dbałości o rośliny nich. doniczkowe, - uzasadnia, dlaczego po kontakcie z roślinami doniczkowymi zawsze należy myć ręce. 7

9 Dział 3 KUCHNIA JAKO LABORATORIUM 16. Świat jest - wymienia stany - prezentuje za pomocą - podaje właściwości - uzasadnia, posługując się zbudowany skupienia substancji, modelu budowę drobinową gazów, cieczy i ciał modelem drobinowym, z substancji gazów, cieczy i ciał stałych. dlaczego gazy są ściśliwe, - wymienia przykłady stałych, ciecze bardzo mało substancji w ściśliwe, a ciała stałe określonych stanach podaje przykłady ciał nieściśliwe. skupienia. sprężystych, plastycznych i kruchych. 17. Co się - rozróżnia i - wyjaśnia zjawisko - wymienia przykłady - wymienia własności wody - opisuje dowolne ciało dzieje podczas wyjaśnia pojęcia przewodnictwa cieplnego. substancji dobrze i źle wrzącej i wody w fizyczne z punktu gotowania parowanie i wrzenie. przewodzącej ciepło. temperaturze pokojowej, widzenia zastosowania obiadu? substancji z której jest - wymienia własności - wyjaśnia własności danej zbudowane wody wrzącej i wody substancji na podstawie jej w temperaturze budowy i zastosowania w pokojowej, danym przedmiocie. 18. Czy woda - opisuje własności. - podaje sposoby - wyjaśnia zjawisko - podaje przykłady mineralna to mieszaniny zwiększenia dyfuzji pozytywnych i tylko woda? jednorodnej, rozpuszczalności substancji. negatywnych skutków dyfuzji w otaczającej - określa substancję przyrodzie. rozpuszczalną i rozpuszczalnik w wybranym 8

10 roztworze. 19. Jak - odróżnia - wymienia i opisuje - opisuje zjawiska - porównuje zjawiska - opisuje sposoby powstają mieszaninę powiązane ze sobą krystalizacji i krystalizacji i otrzymywania kryształy? jednorodną od przemiany odwracalne. rozpuszczania. odparowania. roztworów nasyconych niejednorodnej; z nienasyconych - określa roztwór i odwrotnie, - wymienia dwa nasycony sposoby rozdzielania i nienasycony; - projektuje kartę pracy mieszanin doświadczenia nt. jednorodnych: Otrzymywanie krystalizację i kryształów. odparowanie. 20. Do czego - wyjaśnia pojęcie - wymienia sposoby - proponuje sposoby - wyjaśnia pojęcie -wymienia i wyjaśnia służy sito? mieszaniny rozdzielania mieszanin rozdzielania zawiesina, nazwy i przykłady niejednorodnej niejednorodnych. określonych mieszanin innych mieszanin niejednorodnych. - sporządza z niejednorodnych np. - podaje przykłady wymienionych składników dym, piana, emulsja mieszanin mieszaniny niejednorodne. niejednorodnych. 21. Jak lód - nazywa stany - podaje temperaturę - wyjaśnia różnice - omawia zjawiska - opisuje zjawiska zamienia się w skupienia wody topnienia lodu i krzepnięcia między topnieniem topnienia i krzepnięcia w topnienia wodę, a woda (ciekły i stały). wody, i rozpuszczaniem. świetle cząsteczkowej i krzepnięcia na w lód? budowy materii. przykładach innych niż - opisuje zjawiska woda i lód towarzyszące zmianom stanu skupienia wody. 22. Kiedy - wyjaśnia proces - wyjaśnia obie przemiany - wymienia sposoby - wyjaśnia zjawiska - wyjaśnia, w jaki woda paruje, a parowania i jako przemiany odwracalne. zwiększenia szybkości parowanie i skraplanie sposób została kiedy się skraplania, parowania. wody i wskazuje je w opracowana przez skrapla? otaczającej przyrodzie. Celsjusza skala - podaje przykłady temperatury. 9

11 parowania i skraplania wody. 23. Co wiesz o - podaje przykłady - wykonuje doświadczenie - prowadzi obserwację - wyciąga wnioski z - projektuje gotowaniu jaj i przemian według opisu. doświadczenia, obserwacji, i omawia pieczeniu nieodwracalnych. doświadczenia ciasta? - definiuje przemianę - odróżnia obserwacje od prezentujące nieodwracalną. wniosków. przemiany nieodwracalne podaje przykłady -wymienia nazwy zjawisk -omawia model -proponuje sposoby - projektuje Powtórzenie ciał stałych, cieczy i towarzyszących zmianom drobinowej budowy rozdzielania mieszanin i omawia działu: gazów, stanu skupienia wody, materii, jednorodnych i doświadczenia, Kuchnia jako niejednorodnych, laboratorium -podaje przykłady -rozróżnia parowanie -podaje przykłady ciał sprężystych, i wrzenie, zastosowania różnych -podaje i bada plastycznych i substancji w doświadczalnie czynniki kruchych, -podaje przykłady substancji przedmiotach wywołujące zmiany stanu metalicznych i codziennego użytku skupienia wody. -wymienia niemetalicznych. odwołując się do mieszaniny właściwości tych jednorodne substancji, i niejednorodne znane z życia - rozróżnia topnienie codziennego, i rozpuszczanie. - podaje przykłady przemian odwracalnych i nieodwracalnych spotykanych w życiu codziennym. Dział 6 PRZYRODA SIĘ ZMIENIA 10

12 25. - wyjaśnia pojęcia - określa długość - charakteryzuje widnokrąg - omawia i uzasadnia - wyjaśnia przyczyny Obserwujesz widnokrąg i linia dnia (czas od w mieście i na wsi, zależność między zmian położenia zmiany widnokręgu, wschodu do wielkością widnokręgu, a Słońca na niebie w położenia zachodu Słońca), - rysuje drogę Słońca nad wysokością, na jakiej się ciągu dnia. Słońca na - podaje przykłady widnokręgiem w różnych znajduje obserwator, niebie. świadczące o - wyjaśnia porach roku, - wyjaśnia, dlaczego pozornych zmianach znaczenie pojęć: - analizuje zależność zmienia się wielkość położenia Słońca na wschód Słońca, - wyjaśnia zależność długości między długością cienia a widnokręgu niebie. górowanie Słońca, dnia od długości drogi Słońca wysokością Słońca nad w zależności od punktu zachód Słońca. nad widnokręgiem. widnokręgiem. obserwacji. - podaje przykłady świadczące o dobowym rytmie życia. 26. Jakie - wymienia cechy - wymienia daty - tłumaczy pojęcia równonoc - rysuje drogę Słońca nad - przewiduje zmiany pogody rozpoczynające wiosenna i widnokręgiem w różnych przyrodnicze przynoszą pory charakterystyczne dla kalendarzowe pory jesienna porach roku, konsekwencje roku. danej pory roku, roku, opóźnienia lub - podaje przykłady świadczące - wyjaśnia zależność przyspieszenia - podaje zmiany - określa wpływ o rocznym rytmie życia długości dnia od długości termalnej pory roku. zachodzące w wysokości Słońca przyrody. drogi Słońca nad przyrodzie w różnych nad widnokręgiem widnokręgiem porach roku. na porę roku i porę dnia. 27. Dlaczego - podaje przykłady - podaje przykłady. - wyjaśnia rozszerzalność - opisuje budowę - wymienia korzystne koła pociągu rozszerzalności rozszerzalności temperaturową ciał stałych termometru cieczowego, i niekorzystne zjawiska stukają o temperaturowej cieczy temperaturowej ciał i cieczy na podstawie związane z szyny? i gazów. stałych. drobinowej budowy materii rozszerzalnością temperaturową ciał. 11

13 28. Jak woda - określa stan skupienia - wyjaśnia, skąd się - wyjaśnia zjawiska zmian - omawia proces - korzysta krąży w wody, bierze para wodna stanu skupienia wody. powstawania chmur i z informacji przyrodzie? w powietrzu, opadów. znajdujących się - opisuje zjawiska w atlasach, parowania i skraplania, - omawia krążenie słownikach, topnienia i krzepnięcia wody poradnikach, wody. w przyrodzie. internecie, -rozwiązuje trudniejsze zadania. 29. Dlaczego - podaje przykłady - wykonuje - porównuje zmiany objętości - wyjaśnia skutki - wyjaśnia zmiany lód pływa? przemian odwracalnych doświadczenie parafiny i wody podczas zamarzania wody, objętości parafiny i topnienia i krzepnięcia, według opisu. krzepnięcia, wody podczas - odróżnia obserwacje od krzepnięcia, - wymienia skutki - prowadzi obserwacje wniosków. zamarzania wody. doświadczenia. - uzasadnia, dlaczego lód nie tonie w wodzie. 30. Jakie są - określa stan skupienia - przedstawia - wyjaśnia pojęcie ciśnienie - planuje doświadczenia - opisuje praktyczne właściwości i właściwości właściwości atmosferyczne, wykazujące istnienie zastosowanie zjawiska powietrza? powietrza, ciepłego powietrza. unoszenia się ciepłego i zimnego powietrza - opisuje i przedstawia na powietrza - wymienia składniki schemacie zjawisko dyfuzji powietrza. - podaje przykłady substancji w dyfuzji substancji w gazach. powietrzu określa czas trwania - podaje przykłady - omawia wędrówkę Słońca - omawia skutki Powtórzenie dnia i nocy, dyfuzji substancji nad widnokręgiem, rozszerzalności działu: w powietrzu, temperaturowej ciał, Przyroda się - wymienia pory roku - przedstawia zjawisko zmienia - omawia zmiany krążenie wody - omawia zjawisko dyfuzji 12

14 i daty ich rozpoczęcia, zachodzące w przyrodzie. na przykładach i w każdej porze przedstawia na schemacie. - wymienia składniki roku. powietrza i określa jego stan skupienia, - przedstawia skutki zamarzania wody w przyrodzie. Ocena śródroczna II SEMESTR Dział 5 POGODA JEST ZAWSZE 32. Jak - wymienia składniki - wymienia jednostki - odczytuje wartość - podaje przykłady - przewiduje prognozę zmierzyć pogody, ciśnienia i ciśnienia i temperatury prognozy pogody na podstawie temperaturę temperatury. z odpowiednich krótkoterminowej i wartości temperatury powietrza i - podaje nazwy przyrządów. długoterminowej, i ciśnienia. ciśnienie urządzeń do pomiaru atmosferyczne ciśnienia i - wykonuje proste? temperatury. obliczenia różnicy temperatur i zmian ciśnienia. 33. Jak - podaje nazwy - opisuje zasadę działania - buduje prosty - wymienia - wyjaśnia zasadę zmierzyć urządzeń służących do wiatromierza, wiatromierz, przykładowe nazwy działania dawnych wilgotność pomiaru wilgotności wiatru w zależności od higrometrów. powietrza i siłę powietrza i siły wiatru. -Określa kierunek wiatru jego prędkości. wiatru? 34. Jak - wymienia rodzaje - wyjaśnia zjawisko mgły. - wyjaśnia sposób - wyjaśnia sposób - opisuje, korzystając powstają opadów mierzenia opadów powstawania z różnych źródeł opady i osady atmosferycznych. poszczególnych informacji, nietypowe 13

15 atmosferyczne atmosferycznych, opadów i osadów zjawiska? atmosferycznych. atmosferyczne - wymienia rodzaje zachodzące na świecie. osadów atmosferycznych. 35. Dlaczego - określa warunki - podaje przykłady - wyjaśnia od czego - wyjaśnia zjawisko tęcza jest niezbędne do powstania znaczenia barw w zależy barwa rozszczepienia światła kolorowa? tęczy, przyrodzie. - proponuje przedmiotów, białego. doświadczenie - wymienia barwy - wyjaśnia zjawisko wykazujące, że światło - wyjaśnia dlaczego wchodzące w skład powstawania tęczy, białe nie jest jednorodne. zimą ubieramy się w światła białego. ciemne kolory, a latem w jasne. 36. Co jest - demonstruje prosty - opisuje sposób - wyjaśnia przyczynę. - wyjaśnia, kiedy - opisuje zasadę przyczyną sposób elektryzowania zabezpieczania budynków występowania ładunków dochodzi do działania burzy? ciała, przed skutkami wyładowań elektrycznych w wyładowania piorunochronu. atmosferycznych. chmurach, atmosferycznego - podaje zasady postępowania w czasie burzy. 37. Czy - wymienia składniki - wyjaśnia znaczenie - prezentuje za pomocą - interpretuje mapy pogodę można pogody omawiane w prognozy pogody dla graficznych symboli synoptyczne, przewidzieć? prognozie pogody, planowania zajęć i ubioru pogody podaną tekstem określając znaczenie przez ludzi, prognozę pogody podaną poszczególnych - rysuje graficzne tekstem. znaków. symbole pogody - opisuje znaki synoptyczne poszczególnych jako graficzne oznaczenia składników pogody. elementów pogody. 38. Prowadzisz - obserwuje i nazywa - opisuje w kilku zdaniach - omawia system. - wymienia i opisuje - przeprowadza analizę kalendarz stan poszczególnych obserwowaną pogodę w informacji najważniejszą tygodniowego 14

16 pogody. składników pogody ciągu 1 dnia, meteorologicznej na instytucję, gdzie dzienniczka pogody świecie, opracowuje się i porównuje z tym - zapisuje parametry - stosuje liczby i znaki prognozę pogody dla samym okresem w pogody obserwowane umowne konieczne do - na podstawie całej Polski. latach poprzednich w ciągu dnia. obserwacji pogody uproszczonej mapy (sprawdza synoptycznej, opisuje w Internecie prognozy - uzasadnia konieczność pogodę w danym miejscu pogody podawane prowadzenia dzienniczka w latach ubiegłych), pogody w każdej porze - na podstawie roku. szczegółowego opisu - wyciąga wnioski pogody, zapisuje w tabeli dotyczące zmian stan pogody stosując pogody. znaki umowne wymienia trzy - podaje przykłady - podaje trzy przykłady - wyjaśnia przyczyny - na podstawie Powtórzenie składniki pogody i wyładowań elektrycznych, sytuacji, w których jest występowania opadów wartości temperatury działu Pogoda podaje nazwy które można obserwować w przydatna znajomość deszczu, i ciśnienia przewiduje jest zawsze jednostek, w których życiu codziennym. prognozy pogody na prognozę pogody, odczytuje się ich następny dzień, wartość, - wyjaśnia zjawisko - podaje okoliczności, w rozszczepienia światła - wymienia zjawiska jakich dochodzi do białego, atmosferyczne często uderzenia pioruna występujące w Polsce, -prezentuje prognozę - podaje zasady pogody na podstawie bezpiecznego samodzielnie opracowanej zachowania się podczas mapy pogody, burzy. wyjaśnia, od czego zależy kolor danego 15

17 przedmiotu, - wyjaśnia, w jakie obiekty najczęściej uderzają pioruny. Dział 6 WYCIECZKA PO OKOLICY 40 Jak - wyjaśnia, kiedy jest - posługuje się kompasem - wyznacza kierunki - omawia sposoby - wyznacza kierunki wyznaczyć nam potrzebna przy wyznaczaniu świata za pomocą wyznaczania świata w terenie kierunki znajomość kierunków kierunków świata, gnomonu i Słońca kierunków świata na podstawie geograficzne? świata, w sytuacji, gdy nie ma obserwacji elementów - wyznacza kierunki świata - omawia sposób przyrządów i Słońca przyrodniczych. - omawia, w jaki za pomocą gnomonu i wyznaczania kierunków sposób przyroda Słońca. świata w nocy. - określa kierunki pomaga nam w świata w terenie. wyznaczaniu - wskazuje kierunki świata kierunków świata. główne i pośrednie, - opisuje kierunki świata na róży kierunków 41. Do czego - wyjaśnia znaczenie - rysuje proste plany w - rysuje obiekty - szacuje na podstawie - wyciąga wnioski służy słowa plan i skala skali 1:1, 1:10 podanych dowolnych skali planu, czy dotyczące zależności podziałka? skalach, zmieści się on na zastosowanej skali od - wyjaśnia, do czego - posługuje się podziałką kartce papieru. wielkości obiektu na potrzebna jest skala liniową - rysuje proste plany w wyciąga wnioski planie. przy rysowaniu planów, skali 1:100. dotyczące zależności - podaje przykłady zastosowanej skali od - oblicza rzeczywiste - odczytuje z legendy, zastosowania różnych wielkości obiektu na wymiary obiektów za w jakiej skali jest planów. planie. pomocą skali. wykonany plan. 16

18 42. Jak czytać - identyfikuje na mapie -określa kierunki świata na -wyznacza zgodnie z -analizuje mapy -oblicza rzeczywiste mapę znaki topograficzne, mapie topograficznej, opisem na mapie topograficzne pod odległości topograficzną? topograficznej trasę względem ilości przedstawione na -odczytuje na mapie -rozpoznaje mapę wędrówki, zabudowań i innych mapie topograficznej, topograficznej i topograficzną spośród elementów. wskazuje położenie np. innych map, -posługuje się legendą -orientuje mapę w lasu, szkoły, kościoła. mapy topograficznej do terenie. -wskazuje zastosowania planowania trasy planu i mapy. wycieczki. 43. Poznajesz - wymienia formy - rozpoznaje na ilustracjach - nazywa obserwowane na - wyjaśnia jak - wykonuje formy terenu, poszczególne formy terenu, ilustracjach rodzaje szacować wysokość przybliżony pomiar ukształtowania ukształtowania terenu, wysokości drzewa powierzchni - wskazuje, które z - wskazuje i podaje nazwy Ziemi form są wklęsłe, a które elementów pagórka. -określa różnice między wypukłe. pagórkiem, wzgórzem, a górą -opisuje sposób pomiaru pagórka. 44. Jak - prawidłowo ubiera się - omawia cel wycieczki - wybiera mapę w - orientuję mapę - oblicza rzeczywistą wyznaczyć na wycieczkę, zabiera oraz trasę, odpowiedniej skali na topograficzną trasę wycieczki na trasę z domu rzeczy wycieczkę. podstawie podziałki wycieczki? niezbędne podczas -posługuje się kompasem. - planuje i opisuje liniowej, pieszej wycieczki. - planuje wycieczkę dłuższe trasy z uwzględnieniem jej wycieczek na - oblicza długość - informuje rodziców celu. podstawie mapy rzeczywistą o przewidywanej topograficznej. poszczególnych godzinie powrotu oraz - śledzi na mapie trasę fragmentów trasy niezbędnym podczas trwania wycieczki np.: między obiektami 17

19 wyposażeniu. wycieczki. przewidzianymi do zwiedzania. - ocenia przydatność - opisuje trasę wycieczki butów ( trampki, korzystając z adidasy, kalosze) w legendy, zależności od pory roku, pogody i długości - prawidłowo trasy. dokumentuje wycieczkę. 45. Jak - wyjaśnia, potrzebę -przelicza (krótkie odcinki) - przelicza (na dłuższych - określa szacunkowe - określa w wykonać doskonalenia ilość par kroków odległości odcinkach) liczbę par odległości w terenie na przybliżeniu pomiary umiejętności w przybliżeniu, kroków i podstawie widoczności wysokości różnych w terenie? szacowania odległości określa długości danych obiektów. obiektów zmierzonych w terenie, - podaje szacunkowe odcinków, na podstawie długości krótkich porównania długości - mierzy długość swojej odcinków. - szacuje odległości w cienia. pary kroków, terenie. - posługuje się taśma mierniczą przy mierzeniu niewielkich odległości. 46. Co to są - podaje przykłady wód - podaje przykłady - charakteryzuje wygląd - rozpoznaje w terenie i - charakteryzuje wpływ wody płynących i stojących. zbiorników sztucznych jeziora starego nazywa wody różnych czynników na powierzchniow i naturalnych, i młodego, powierzchniowe wody powierzchniowe. e? w najbliższej okolicy - wymienia wody - definiuje pojęcia bagno, występujące w najbliższej staw, jezioro okolicy.. 47.Obserwujes - wyjaśnia pojęcia: - opowiada jak płynie rzeka - podaje cechy - omawia, w jaki - ocenia niszczącą i z rzekę w źródło rzeki, ujście i jaką pracę wykonuje (bez działalności rzeki w sposób można ocenić budującą działalność rzeki, dopływ prawy, biegu górnym, kierunek płynięcia rzeki na podstawie 18

20 swojej okolicy dopływ lewy. podziału na rodzaj biegu). środkowym, i dolnym rzeki wyglądu brzegów, szybkości płynięcia i - podaje przykłady - wymienia możliwości - definiuje pojęcia nurt - ocenia stopień in. gospodarczego gospodarczego rzeki koryto i wykorzystania wykorzystania rzeki na wykorzystania rzeki. dolina rzeki, rozpoznaje gospodarczego rzeki przykładzie rzeki i wskazuje w w najbliższej okolicy. najbliższej. - wymienia jedną cechę terenie. charakterystyczną dla rzeki płynącej w biegu górnym, środkowym i dolnym wskazuje - posługuje się kompasem - rysuje obiekty w - wyjaśnia, co to - oblicza odległości Powtórzenie zastosowania planu i przy wyznaczaniu podanych dowolnych znaczy zorientować rzeczywiste działu mapy kierunków świata. skalach, plan, mapę korzystając ze skali Wycieczki po liniowej, okolicy - odczytuje skalę mapy - rysuje proste plany w - określa kierunki świata - orientuję mapę skali 1:1, 1:10. w terenie. topograficzną. - oblicza długość - rozpoznaje proste rzeczywistą znaki topograficzne - rozpoznaje mapę - opisuje kierunki świata przelicza (na dłuższych poszczególnych topograficzną spośród na róży kierunków odcinkach) liczbę par fragmentów trasy - wymienia formy innych map do wyboru. kroków i określa wycieczki np.: między ukształtowania - wyznacza zgodnie z długości danych obiektami powierzchni, wskazuje - określa kierunki świata na opisem na mapie odcinków. przewidzianymi do na formy wypukłe i mapie topograficznej topograficznej trasę zwiedzania, wklęsłe wędrówki. - wybiera mapę - oblicza krokami długość w odpowiedniej skali - określa - zna długość swojej niewielkich odcinków. - rozpoznaje formy na wycieczkę np. w przybliżeniu pary kroków, ukształtowania rowerową lub pieszą. wysokości różnych - podaje przykłady powierzchni na podstawie obiektów, zmierzone - posługuje się taśmą zbiorników sztucznych opisu, ilustracji oraz - określa na podstawie mierniczą. i naturalnych w terenie. w przybliżeniu porównania długości wysokości różnych cienia, - podaje przykłady wód - wymienia wody - planuje wycieczkę obiektów, zmierzone 19

21 płynących i stojących. występujące w najbliższej z uwzględnieniem jej na podstawie - charakteryzuje wpływ okolicy. celu. porównania długości różnych czynników na - podaje przykłady cienia wody powierzchniowe gospodarczego - opisuje trasę wycieczki wykorzystania rzeki na korzystając z legendy - określa szacunkowe - ocenia niszczącą i przykładzie rzeki odległości w terenie na budującą działalność najbliższej okolicy. - charakteryzuje wygląd podstawie widoczności rzeki na podstawie jeziora starego obiektów. wyglądu brzegów, - definiuje pojęcia: i młodego, szybkości płynięcia i źródło rzeki, ujście - ocenia stopień In. rzeki, dopływ prawy, - wyjaśnia pojęcia bagno, wykorzystania dopływ lewy. staw, jezioro gospodarczego rzeki w najbliższej okolicy. -rozpoznaje w terenie i nazywa wody - posługuje się powierzchniowe w kompasem, śledzi trasę najbliższej okolicy. podczas trwania wycieczki. - wyjaśnia pojęcia nurt rzeki, koryto i dolina rzeki, - podaje cechy działalności rzeki w biegu górnym, dolnym i środkowym. Dział 7 OBSERWACJE ŻYCIA W OKOLICY 49. Jakie - rozpoznaje pospolite - wskazuje różnice między - podaje przykłady bylin - wyjaśnia co to są - podaje różnice rośliny i drzewa, krzewy i drzewem iglastym występujących w byliny. między roślinami zwierzęta żyją rośliny zielne, a liściastym, najbliższej okolicy. jednorocznymi, w twojej dwuletnimi 20

22 okolicy? - rozpoznaje i nazywa - wyjaśnia czym różni się i wieloletnimi. pospolite zwierzęta drzewo od krzewu występujące w i rośliny zielnej, najbliższej okolicy. -wskazuje pień i koronę drzewa. 50. Wyruszasz - określa, co to jest las, - podaje znaczenie tablic - wyjaśnia różnicę między - wyjaśnia znaczenie - prezentuje na wycieczkę informacyjnych lasem liściastym, iglastym pojęć: buczyna, bór, samodzielnie do lasu - wymienia funkcje umieszczanych przy i mieszanym. las mieszany. opracowany regulamin lasu, wejściu do lasu. pobytu w lesie. - podaje podstawowe zasady zachowania się w lesie. 51. Rośliny w - wymienia warstwy - podaje przykłady roślin - opisuje temperaturę - uzasadnia, dlaczego - uzasadnia lesie tworzą roślinności w lesie, tworzących poszczególne powietrza, wilgotność rośliny runa leśnego stwierdzenie: rośliny warstwy warstwy. i nasłonecznienie kwitną wczesną tworzące poszczególne - podaje przykłady występujące w wiosną, warstwy w lesie są grzybów jadalnych, lesie poszczególnych przystosowane do niejadalnych i warstwach lasu, - wyjaśnia znaczenie panujących w tych trujących. ściółki leśnej dla życia warstwach warunków. - opisuje, jak można w lesie. poznać las za pomocą różnych zmysłów. 52. Organizmy - wyjaśnia, dlaczego - wyjaśnia na wybranych - wskazuje - uzasadnia, dlaczego - wyjaśnia, w jaki żyjące w lesie rośliny są nazywane przykładach, czym się przystosowania roślina zielona jest sposób odżywiają się oddziałują na producentami pokarmu, odżywiają roślinożercy, roślinożercy, mięsożercy zawsze pierwszym rośliny. siebie mięsożercy i i wszystkożercy do ogniwem w łańcuchu - wymienia nazwy wszystkożercy. zdobywania i pobierania pokarmowym. roślinożerców, drapieżników pokarmu. 21

23 i wszystkożerców, - podaje przykłady prostych łańcuchów pokarmowych występujących w lesie. 53. Jakie - odróżnia trawy od - wyjaśnia, czym jest - wymienia cechy - rozróżnia trawy - wyjaśnia, jakimi organizmy żyją innych roślin zielnych, zapylenie i jaki jest charakterystyczne łąk, i turzyce. cechami i dlaczego na łące? cel tego procesu. różnią się kwiaty roślin - rozpoznaje 3 gatunki - rozróżnia rośliny zielne i wiatropylnych i kolorowo kwitnących zdrewniałe i uzasadnia owadopylnych. roślin łąkowych, taki podział, - podaje przykłady - wymienia cechy zwierząt żyjących na charakterystyczne traw. łąkach. 54. Jakie - wymienia korzyści - wyjaśnia, co to jest - opisuje zabiegi -- rozpoznaje gatunki - wyjaśnia, na czym znaczenie mają czerpane z łąk przez pastwisko, prowadzone na łąkach charakterystyczne dla polega symbioza łąki? człowieka, przez człowieka. łąk organizmów. - uzasadnia szkodliwość - wymienia zwierzęta wypalania łąk. wypasane w Polsce, - podaje przykłady produktów znanych z życia codziennego, pochodzących od wypasanych zwierząt. 55. Co uprawia - określa cel tworzenia - rozpoznaje zboża - wymienia główne - wyjaśnia różnicę - wymienia się na polach? pól uprawnych, uprawiane w Polsce. zabiegi prowadzone przez między zbożami jarymi i nazywa środki człowieka na polu i i ozimymi, ochrony roślin. - wymienia produkty uzasadnia ich znaczenie. 22

24 otrzymywane - wyjaśnia, na czym z poszczególnych zbóż. polega płodozmian. 56. Jak się - wymienia produkty - podaje przykłady roślin - omawia zastosowanie - definiuje pojęcie - korzysta wykorzystuje otrzymywane z warzywnych i i wykorzystanie różnych rośliny okopowe, z informacji rośliny ziemniaków i buraków przyprawowych. rodzajów i różnych warzywne, znajdujących się użytkowe? cukrowych, części roślin, przyprawowe, w poradnikach, atlasach, internecie. - wymienia rośliny, z których produkuje się włókno i olej. 57. Jak - wyjaśnia co to jest - wskazuje i - określa funkcje - opisuje zmiany - wyjaśnia, na czym powstają sad, podaje nazwy części poszczególnych części zachodzące w kwiatach polega jednostronność owoce? kwiatu, kwiatu, po ich zapyleniu. pojęcia szkodnik. - wymienia drzewa i krzewy uprawiane - wyjaśnia, jaka jest rola - wyjaśnia, w jaki sposób w sadach. pszczół w powstawaniu zwierzęta pomagają owoców. ludziom w walce z owadami szkodnikami. 58. Poznajesz - uzasadnia, dlaczego nie - podaje przykłady - wyjaśnia, dlaczego leki - wyjaśnia, na czym - opisuje wybrane rośliny wolno próbować środowisk życia roślin (w szczególności polega jednostronność gatunki roślin nieużytków nieznanych roślin, stworzonych przez zawierające wyciągi z pojęcia: chwasty, trujących i efekty ich i rośliny człowieka. roślin) należy zażywać spożycia. trujące - rozpoznaje wybrane pod kontrolą lekarza. - podaje przykłady gatunki roślin leczniczego towarzyszących wykorzystania roślin. człowiekowi wymienia i - podaje przykłady - wskazuje podobieństwa - omawia warstwowość - podaje różnice Powtórzenie rozpoznaje wybrane łańcuchów pokarmowych i różnice między lasem, poznanych środowisk, między roślinami działu rośliny i zwierzęta występujących w sadem, łąką i polem jednorocznymi, Obserwacje występujące w lesie, na łące, na polu uprawnym. - wyjaśnia dwuletnimi i życia w różnych środowiskach, i w sadzie. zróżnicowany udział wieloletnimi. okolicy człowieka w tworzeniu 23

25 - omawia znaczenie poszczególnych - uzasadnia lasów, łąk, sadów i pól środowisk. stwierdzenie: rośliny uprawnych dla tworzące poszczególne człowieka. warstwy w lesie są przystosowane do panujących w tych warstwach warunków, - wyjaśnia, w jaki sposób odżywiają się rośliny, - wyjaśnia, jakimi cechami i dlaczego różnią się kwiaty roślin wiatropylnych i owadopylnych, - wyjaśnia, na czym polega jednostronność pojęcia szkodnik, Dział 7 OCHRONA ŚRODKOWISKA 60. Jak możesz - wymienia formy - wyjaśnia, w jaki sposób - podaje przykłady - opisuje zadania - uzasadnia, dlaczego chronić ochrony przyrody jest chroniona przyroda w rezerwatów przyrody szkolnego koła Ligi ochrona przyrody ma przyrodę w stosowane w Polsce, Polsce, i pomników przyrody, Ochrony Przyrody. w Polsce długą twojej okolicy? tradycję. - podaje przykład parku - wyjaśnia co oznacza - wskazuje miejsca w narodowego skrót: LOP. okolicy zasługujące na położonego najbliżej ochronę uzasadnia wybór. 24

26 miejsca zamieszkania i wskazuje go na mapie, - opisuje podstawowe zasady zachowania się na terenie parku narodowego, - podaje możliwości sposoby ochrony przyrody przez ucznia klasy podaje przykłady - wyjaśnia, co to jest - podaje przykłady - proponuje proste - wyjaśnia, jak Zanieczyszcze działalności człowieka zanieczyszczenie zanieczyszczeń, które sposoby eliminowania powstają kwaśne nia środowiska niekorzystnie środowiska, zagrażają roślinom i zanieczyszczeń opady. zagrażają wpływającej na zwierzętom wodnym. środowiska. organizmom środowisko, - wskazuje skutki kwaśnych opadów. - wyjaśnia, dlaczego śmieci wyrzucane w nieodpowiednich miejscach są niebezpieczne. 62. Badasz - wymienia czynniki - proponuje proste - proponuje proste - wyjaśnia, dlaczego - uzasadnia wpływ niezbędne roślinom do doświadczenie doświadczenia rośliny należy nawozić stwierdzenie: każda substancji na życia, sprawdzające wpływ wody sprawdzające wpływ odpowiednim roślina potrzebuje rośliny na kiełkowanie nasion wybranego czynnika na rodzajem nawozów. wody w odpowiedniej - wyjaśnia, jaki wpływ grochu. wzrost i rozwój rośliny. dla siebie ilości. na rośliny ma niedobór światła. 63. Co to jest - wymienia cechy - wskazuje wady i zalety - ocenia, czy gospodarstwo - uzasadnia, dlaczego - przedstawia projekt rolnictwo gospodarstwa: różnych sposobów (jego rodziny lub inne rozwój rolnictwa gospodarstwa 25

27 ekologiczne? tradycyjnego, gospodarowania, położone w okolicy) ekologicznego może ekologicznego. intensywnego mogłoby zostać być szansą rozwoju dla i ekologicznego. przekształcone w wielu gospodarstw ekologiczne. w Polsce. 64. Domowe - opisuje co to jest - wymienia przykłady - dzieli poszczególne - wyjaśnia dlaczego - planuje miesięczny wydatki można budżet domowy, własnych działań wydatki do na grupy wydatki nie powinny budżet rodziny ograniczyć powodujących budżetu domowego, przekraczać dochodów w zależności od jej - wymienia składniki zmniejszenie wydatków na w budżecie domowym. dochodów. budżetu domowego. zużycie wody i - podaje znaczenie prądu elektrycznego. oszczędzania wody i energii elektrycznej dla środowiska naturalnego. 65. Dlaczego - wymienia źródła - podaje przykłady - uzasadnia potrzebę - podaje przykłady - definiuje określenia trzeba sprzątać zanieczyszczeń zanieczyszczeń segregacji odpadów, wyrobów biodegradacja Ziemię? środowiska, pochodzących z różnych pochodzących i recykling, źródeł, - rozpoznaje po z recyklingu. - segreguje odpady na oznakowaniu opakowania - omawia znaczenie papier, szkło, tworzywa - wymienia sposoby nadające się do symboli sztuczne. ograniczania recyklingu. (piktogramów) zanieczyszczeń. znajdujących się na opakowaniach 66. Jak być - podaje sposoby - uzasadnia konieczność - analizuje swoje - wprowadza w życie - przedstawia projekt przyjaznym dla oszczędzania wody oszczędzania wody i codzienne działania pod wybrane działania ekologicznego środowiska? i energii w energii, kątem wpływu na proekologiczne. domu. gospodarstwie domowym, - podaje zasady postępowania z różnymi rodzajami - uzasadnia potrzebę segregacji śmieci. środowisko. 26

28 śmieci podaje przykłady - wymienia źródła - podaje, jakie rodzaje - uzasadnia, że Powtórzenie działań prowadzących zanieczyszczeń wynikające zanieczyszczeń pochodzą tworzenie gospodarstw działu do oszczędzania wody z działalności człowieka, z poszczególnych źródeł, ekologicznych Ochrona i energii. przyczynia się do środowiska - krótko omawia formy - na wybranych poprawy jakości ochrony przyrody przykładach przedstawia środowiska. stosowane w skutki zanieczyszczeń dla Polsce. środowiska i człowieka. W ocenianiu stosuje się częściowe uzupełnianie wymagań. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą. Ocena roczna jest wystawiana na podstawie ocen śródrocznych.

29 27