PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA PRZYRODA. ( zmodyfikowany ) DLA KLAS IV V - VI. SIERPIEŃ 2014r.

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA PRZYRODA ( zmodyfikowany ) DLA KLAS IV V - VI SIERPIEŃ 2014r.

2 1. Zasady oceniania wynikają z założeń Statutu Szkoły Podstawowej nr 2 im. Jarosława Dąbrowskiego w Olsztynie. 2. Słowniczek pojęć: odpowiedź ustna obejmuje materiał programowy z ostatnich dwóch lekcji aktywność aktywny udział w lekcji np. zgłaszanie się, praca na zajęciach uzupełnianie ćwiczeń, wykonywanie zadań w zeszycie przedmiotowym praca klasowa obejmuje materiał programowy po zakończeniu działu praca klasowa - ocena poprawiona sprawdzian obejmuje materiał programowy z więcej niż dwie jednostki lekcyjne sprawdzian ocena poprawiona kartkówka obejmuje materiał programowy z ostatnich dwóch lekcji praca domowa w zeszycie przedmiotowym, w zeszycie ćwiczeń, ustna poprawa pracy domowej czytanie mapy tematycznej zajęcia warsztatowe praca dodatkowa - np. wykonanie plakatu, albumu, modelu, doświadczenia, pomocy dydaktycznej, prezentacja, itp. konkurs przyrodniczy zeszyt - prowadzenie ćwiczenia uzupełnianie 3. Cele oceniania. Celem oceniania jest określenie stopnia opanowania wiadomości przez ucznia o otaczającym świecie oraz sprawdzenie nabytych umiejętności praktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy w codziennych sytuacjach, umożliwienie rozwoju umiejętności ponadprzedmiotowych, tj. uczenie się, współpraca i współdziałanie, poszukiwanie i porządkowanie informacji, porozumiewanie się w różnych sytuacjach, myślenie, doskonalenie się. Ocenianie ma też na celu motywowanie ucznia do dalszej pracy.

3 4. Obszary podlegające ocenie w całym etapie edukacyjnym. a) wiadomości wynikające z podstawy programowej, realizowanego programu nauczania przyrody b) umiejętności: Stosowanie podstawowych metod poznania przyrody poprzez: stawianie hipotez na temat zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie i ich weryfikacja, obserwacje, doświadczenia, w tym techniki pomiaru, dokumentowanie i prezentowanie wyników obserwacji i doświadczeń posługiwanie się słownym i graficznym zapisem informacji o przyrodzie, całościowe opisywanie składników środowiska i ich współzależności, korzystanie z różnych źródeł informacji, w tym stosowanie technologii informacyjno komunikacyjnej, wykorzystanie wiedzy o przyrodzie, swoim organizmie do bezpiecznego i zdrowego funkcjonowania w środowisku, projektowanie racjonalnych zasad korzystania z zasobów przyrody, projektowanie i podejmowanie działań zmierzających do poprawy stanu środowiska najbliższej okolicy. 5. Wymagania na poszczególne oceny. Klasa IV Wymagania na ocenę dopuszczającą Wymagania ogólne ujęte w podstawie programowej I. Zaciekawienie światem przyrody. - stawia pytania dotyczące zjawisk zachodzących w przyrodzie - prezentuje postawę badawczą w poznawaniu prawidłowości świata przyrody przez poszukiwanie odpowiedzi na Treści nauczania ujęte w Podstawie programowej 1. Ja i moje otoczenie. 1. wymienia czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na jego samopoczucie w szkole oraz w domu i proponuje sposoby eliminowania czynników negatywnych, 3. wymienia zasady prawidłowego uczenia się i stosuje je w życiu, 4. opisuje prawidłowo urządzone miejsce nauki ucznia w szkole podstawowej 6. nazywa zmysły człowieka i wyjaśnia ich rolę w poznawaniu Dział Przyroda i ja Wymagania - określa, czym jest przyroda, - wskazuje składniki przyrody w otoczeniu, - podaje po 2 przykłady ożywionych i nieożywionych składników przyrody. - wskazuje 3 źródła wiedzy o przyrodzie, - wyjaśnia, dlaczego zmysłem smaku i węchu należy rozważnie posługiwać się podczas poznawania przyrody,

4 pytania: dlaczego?, jak jest?, co się stanie gdy? II. Stawianie hipotez na temat zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie i ich weryfikacja. - przewiduje przebieg niektórych zjawisk i procesów przyrodniczych, - wyjaśnia proste zależności między zjawiskami, - przeprowadza obserwacje, doświadczenia według instrukcji, - rejestruje ich wyniki w różnej formie oraz je objaśnia, używając prawidłowej terminologii III. Praktyczne wykorzystanie wiedzy przyrodniczej. - orientuje się w otaczającej go przestrzeni przyrodniczej i kulturowej, - rozpoznaje sytuacje zagrażające zdrowiu i życiu oraz podejmuje działania zwiększające bezpieczeństwo własne i innych, - świadomie działa na rzecz ochrony własnego zdrowia przyrody, stosuje zasady bezpieczeństwa podczas obserwacji przyrodniczych, 7. podaje przykłady przyrządów ułatwiających obserwację przyrody i opisuje ich znaczenie, posługuje się nimi podczas prowadzonych obserwacji, 8. podaje przykłady roślin i zwierząt hodowanych przez człowieka, w tym w pracowni przyrodniczej i wymienia podstawowe zasady opieki nad nimi, 9. rozpoznaje i nazywa niektóre rośliny ( w tym doniczkowe ) zawierające substancje trujące i szkodliwe dla człowieka i podaje zasady postępowania z nimi. 2.Orientacja w terenie. 1.wyznacza kierunki na widnokręgu za pomocą kompasu, gnomonu, 2. obserwuje widomą wędrówkę słońca w ciągu doby, miejsca wschodu, górowania i zachodu Słońca w zależności od pory roku, wskazuje zależność między wysokością Słońca a długością cienia, 3. orientuje plan, mapę w terenie, posługuje się legendą, 4. identyfikuje na planie i mapie topograficznej miejsce obserwacji i obiekty w najbliższym otoczeniu, określa wzajemne położenie obiektów na planie, mapie topograficznej i w terenie, 5. posługuje się podziałką liniową do określenia odległości, porównuje odległość na mapie z odległością rzeczywistą w terenie, 6. wykonuje pomiary np. taśmą mierniczą, szacuje odległość i wysokości w terenie, 7. rozróżnia w terenie i na modelu formy wypukłe i wklęsłe, wskazuje takie formy na mapie poziomicowej. 3. Obserwacje, doświadczenia przyrodnicze i modelowanie. 1. obserwuje wszystkie fazy rozwoju rośliny, dokumentuje obserwacje; 2.obserwuje i nazywa zjawiska atmosferyczne zachodzące w - wymienia 3 przyrządy ułatwiające poznawanie przyrody. - wskazuje w mikroskopie okular i obiektywy, - opisuje etapy przygotowywania preparatu nietrwałego, - podaje przykłady prowadzenia obserwacji przyrodniczych, - prezentuje sposoby dokumentowania obserwacji przyrodniczych, - podaje przykłady pytań, na które można uzyskać odpowiedź, prowadząc doświadczenia, - opisuje cechy dobrego przyrodnika. Dział Ja, rośliny i zwierzęta - wymienia 3 czynniki ułatwiające naukę, - rozpoznaje właściwe warunki do nauki, - opisuje właściwie urządzone miejsce do nauki, - wymienia po 2 sytuacje i czynniki dobrze wpływające na samopoczucie w szkole, - wymienia nazwy zwierząt hodowanych w pracowni przyrodniczej, - podaje 3 nazwy roślin występujących w pracowni przyrodniczej, - wskazuje różne źródła informacji o roślinach i zwierzętach - wymienia zwierzęta najczęściej trzymane w domach, - podaje 2 zasady dbałości o zwierzęta, - wymienia2 źródła informacji o wybranych zwierzętach, - wymienia 2 organy roślinne i wskazuje je w roślinie, - omawia podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów, - wyjaśnia, dlaczego po kontakcie z roślinami należy myć ręce, Dział Kuchnia jako laboratorium - wymienia stany skupienia substancji, -wymienia przykłady substancji w określonych

5 IV. Poszanowanie przyrody. - zachowuje się w środowisku zgodnie z obowiązującymi zasadami, - działa na rzecz ochrony przyrody i dorobku kulturowego społeczności V. Obserwacje, pomiary i doświadczenia. - korzysta z różnych źródeł informacji ( własnych obserwacji, badań, doświadczeń, tekstów, map, tabel, fotografii, filmów), - wykonuje pomiary i korzysta z instrukcji słownej, tekstowej, graficznej, - dokumentuje i prezentuje wyniki obserwacji i doświadczeń, - stosuje technologie informacyjno komunikacyjne. Polsce; 3) obserwuje i rozróżnia stany skupienia wody, bada doświadczalnie zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i zamarzania (krzepnięcia) wody; 4) posługuje się pojęciem drobina jako najmniejszym elementem budującym materię, prezentuje za pomocą modelu drobinowego trzy stany skupienia ciał (substancji); 5) opisuje skład materii jako zbiór różnego rodzaju drobin tworzących różne substancje i ich mieszaniny; 6) prezentuje na modelu drobinowym właściwości ciał stałych, cieczy i gazów (kształt i ściśliwość); 7) podaje przykłady ruchu drobin w gazach i cieczach (dyfuzja) oraz przedstawia te zjawiska na modelu lub schematycznym rysunku; 8) obserwuje proste doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną ciał stałych oraz przeprowadza, na podstawie instrukcji, doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną gazów i cieczy; 9) podaje przykłady występowania i wykorzystania rozszerzalności cieplnej ciał w życiu codziennym, wyjaśnia zasadę działania termometru cieczowego; 10) wykonuje i opisuje proste doświadczenia wykazujące istnienie powietrza i ciśnienia atmosferycznego; buduje na podstawie instrukcji prosty wiatromierz i wykorzystuje go w prowadzeniu obserwacji; 11) wymienia nazwy składników pogody (temperatura powietrza, opady i ciśnienie atmosferyczne, kierunek i siła wiatru) oraz przyrządów służących do ich pomiaru, podaje jednostki pomiaru temperatury i opadów stosowane w meteorologii; 12) obserwuje pogodę, mierzy temperaturę powietrza oraz określa kierunek i siłę wiatru, rodzaje opadów i osadów, stopień zachmurzenia nieba, prowadzi kalendarz pogody; 13) opisuje i porównuje cechy pogody w różnych porach roku, dostrzega zależność między wysokością Słońca, długością dnia a temperaturą powietrza w ciągu roku. 4. Najbliższa okolica. stanach skupienia, - rozróżnia pojęcia parowanie i wrzenie. - opisuje własności mieszaniny jednorodnej, - wymienia substancję rozpuszczalną i rozpuszczalnik w wybranym roztworze - odróżnia mieszaninę jednorodną od niejednorodnej; - wymienia dwa sposoby rozdzielania mieszanin, jednorodnych: krystalizację i odparowanie, - wyjaśnia pojęcie mieszaniny niejednorodnej, - podaje2 przykłady mieszanin niejednorodnych. - podaje nazwy stanów skupienia wody: ciekły i stały, -podaje przykłady parowania i skraplania wody. - podaje 2 przykłady przemian nieodwracalnych. - podaje przykłady ciał stałych, cieczy i gazów, - podaje przykłady ciał sprężystych, plastycznych i kruchych, -wymienia mieszaniny jednorodne i niejednorodne znane z życia codziennego, - podaje przykłady przemian odwracalnych i nieodwracalnych spotykanych w życiu codziennym. Dział Przyroda się zmienia - wyjaśnia pojęcia widnokrąg i linia widnokręgu, - podaje przykłady świadczące o pozornych zmianach położenia Słońca na niebie, - podaje 2 przykłady świadczące o dobowym rytmie życia, - wymienia cechy pogody charakterystyczne dla wybranej pory roku, - podaje zmiany zachodzące w przyrodzie w różnych porach roku. - podaje 2 przykłady rozszerzalności temperaturowej cieczy i gazów, - określa stan skupienia wody, - opisuje zjawiska parowania i skraplania, topnienia i krzepnięcia wody,

6 1) rozpoznaje w terenie przyrodnicze (nieożywione i ożywione) oraz antropogeniczne składniki krajobrazu i wskazuje zależności między nimi; 3) obserwuje i nazywa typowe organizmy lasu, łąki, pola uprawnego; 5) wskazuje organizmy samożywne i cudzożywne oraz podaje podstawowe różnice w sposobie ich odżywiania się; 6) przedstawia proste zależności pokarmowe zachodzące między organizmami lądowymi, posługując się modelem lub schematem; 7) rozpoznaje i nazywa warstwy lasu, charakteryzuje panujące w nich warunki abiotyczne; 8) obserwuje zjawiska zachodzące w cieku wodnym, określa kierunek i szacuje prędkość przepływu wody, rozróżnia prawy i lewy brzeg; 9) rozróżnia i opisuje rodzaje wód powierzchniowych; 5. Człowiek a środowisko. 1) prowadzi obserwacje i proste doświadczenia wykazujące zanieczyszczenie najbliższego otoczenia (powietrza, wody, gleby); 2) wyjaśnia wpływ codziennych zachowań w domu, w szkole, w miejscu zabawy na stan środowiska; 3) proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu; 4) podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka; 5) podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu środowiska na zdrowie człowieka. 6. Właściwości substancji. 1) wymienia znane właściwości substancji (woda, cukier, sól kuchenna) i ich mieszanin (ocet, sok cytrynowy) występujące w jego otoczeniu; 3) identyfikuje, na podstawie doświadczenia, ciała (substancje) dobrze i słabo przewodzące ciepło; - wymienia skutki zamarzania wody, -określa stan skupienia i właściwości powietrza, - wymienia składniki powietrza, - określa czas trwania dnia i nocy, - wymienia pory roku i daty ich rozpoczęcia, - wymienia składniki powietrza i określa jego stan skupienia, - przedstawia skutki zamarzania wody w przyrodzie Dział Pogoda jest zawsze - wymienia składniki pogody, - podaje nazwy urządzeń do pomiaru ciśnienia i temperatury - podaje nazwy urządzeń służących do pomiaru wilgotności powietrza i siły wiatru, - wymienia rodzaje opadów atmosferycznych, - wymienia 2 rodzaje osadów atmosferycznych, - określa warunki niezbędne do powstania tęczy, - wymienia barwy wchodzące w skład światła białego, - demonstruje prosty sposób elektryzowania ciała, - podaje zasady postępowania w czasie burzy, - wymienia składniki pogody omawiane w prognozie pogody, - rysuje graficzne symbole pogody poszczególnych składników pogody, -zapisuje wybrane parametry pogody obserwowane w ciągu dnia - wymienia trzy składniki pogody i podaje nazwy jednostek, w których odczytuje się ich wartość, -wymienia zjawiska atmosferyczne często występujące w Polsce Dział Wycieczki po okolicy - wyjaśnia, kiedy jest nam potrzebna znajomość kierunków świata, - omawia, w jaki sposób przyroda pomaga nam w wyznaczaniu kierunków świata, - wyjaśnia znaczenie słowa plan i skala, - odczytuje z legendy, w jakiej skali jest wykonany

7 4) podaje przykłady przedmiotów wykonanych z substancji kruchych, sprężystych i plastycznych; 5) podaje przykłady zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku, odwołując się do właściwości tych substancji; 6) bada wpływ czynników takich jak: woda, powietrze, temperatura, gleba na przedmioty zbudowane z różnych substancji; 7) wykazuje doświadczalnie wpływ różnych substancji i ich mieszanin (np. soli kuchennej, octu, detergentów) na wzrost i rozwój roślin, dokumentuje i prezentuje wyniki doświadczenia; 8) uzasadnia potrzebę segregacji odpadów, wskazując na możliwość ich ponownego przetwarzania (powołując się na właściwości substancji). 7. Krajobrazy Polski i Europy. 4) wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, wskazuje na mapie parki narodowe, podaje przykłady rezerwatów przyrody, pomników przyrody i gatunków objętych ochroną, występujących w najbliższej okolicy; 10. Zjawiska elektryczne i magnetyczne w przyrodzie. 1) podaje przykłady zjawisk elektrycznych w przyrodzie (np. wyładowania atmosferyczne, elektryzowanie się włosów podczas czesania); 2) demonstruje elektryzowanie się ciał i ich oddziaływania na przedmioty wykonane z różnych substancji; 14. Przemiany substancji. 1) podaje przykłady przemian odwracalnych: topnienie, krzepnięcie i nieodwracalnych: ścinanie białka, korozja; 2) odróżnia pojęcia: rozpuszczanie i topnienie, podaje przykłady tych zjawisk z życia codziennego; 3) bada doświadczalnie czynniki wpływające na rozpuszczanie plan, - identyfikuje na mapie znaki topograficzne, - odczytuje na mapie topograficznej, gdzie znajduje się np. las, szkoła, kościół. - wymienia 2 formy terenu, - wskazuje, które z form są wklęsłe, a które wypukłe, - prawidłowo ubiera się na wycieczkę, - zabiera z domu rzeczy niezbędne podczas pieszej wycieczki. - informuje rodziców o przewidywanej godzinie powrotu oraz niezbędnym wyposażeniu, - ocenia przydatność butów (trampki, buty sportowe, kalosze) w zależności od pory roku, pogody i długości trasy, - wyjaśnia potrzebę doskonalenia umiejętności szacowania odległości w terenie, - mierzy długość swojej pary kroków, - posługuje się taśmą mierniczą przy mierzeniu niewielkich odległości, - podaje 2 przykłady wód płynących i stojących, - wyjaśnia pojęcia: źródło rzeki, ujście rzeki, dopływ prawy, dopływ lewy, - rozpoznaje proste znaki topograficzne - wymienia formy ukształtowania powierzchni, wskazuje na formy wypukłe i wklęsłe, - zna długość swojej pary kroków,, - podaje przykłady gospodarczego wykorzystania rzeki na przykładzie rzeki najbliższej okolicy, - odczytuje skalę mapy, - rozpoznaje proste znaki topograficzne. Dział Obserwacje życia w okolicy - rozpoznaje 2 pospolite drzewa, krzewy i rośliny zielne, - rozpoznaje i nazywa 2 pospolite zwierzęta, występujące w najbliższej okolicy, - rozpoznaje 2 pospolite drzewa, krzewy i rośliny zielne,

8 substancji: temperatura, mieszanie; 4) podaje i bada doświadczalnie czynniki wywołujące topnienie i krzepnięcie (temperatura) oraz parowanie i skraplanie (temperatura, ruch powietrza, rodzaj cieczy, wielkość powierzchni); 5) odróżnia mieszaniny jednorodne od niejednorodnych, podaje przykłady takich mieszanin z życia codziennego; 6) proponuje sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych (filtrowanie, odparowanie, przesiewanie). - rozpoznaje i nazywa pospolite zwierzęta występujące w najbliższej okolicy, - określa, co to jest las, - wymienia 2 funkcje lasu, - podaje 4 podstawowe zasady zachowania się w lesie, - wymienia warstwy roślinności w lesie, - podaje po 2 przykłady grzybów jadalnych, niejadalnych i trujących, - wyjaśnia, dlaczego rośliny są nazywane producentami, - wymienia po 2 nazwy roślinożerców, drapieżników i wszystkożerców, - podaje przykład prostego łańcucha pokarmowego występującego w lesie, - odróżnia trawy od innych roślin zielnych, - rozpoznaje 3 gatunki kolorowo kwitnących roślin łąkowych, - podaje 3 przykłady zwierząt żyjących na łąkach, - wymienia 2 korzyści czerpane z łąk przez człowieka, - wymienia 3 zwierzęta wypasane w Polsce, - podaje przykłady produktów znanych z życia codziennego, pochodzących od wypasanych zwierząt, - określa cel tworzenia pól uprawnych, - wymienia 3 produkty otrzymywane z poszczególnych zbóż, - wymienia 2 produkty otrzymywane z ziemniaków i buraków cukrowych, - wymienia 2 rośliny, z których mamy włókno i olej. - wyjaśnia co to jest sad, - wymienia 2 drzewa i 2 krzewy uprawiane w sadach, - uzasadnia, dlaczego nie wolno próbować nieznanych roślin, - rozpoznaje wybrane gatunki roślin towarzyszących człowiekowi, - wymienia i rozpoznaje wybrane rośliny i zwierzęta występujące w różnych środowiskach,

9 - krótko omawia znaczenie lasów, łąk, sadów i pól uprawnych dla człowieka. Dział Ochrona środowiska - wymienia 2 formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, - podaje przykład parku narodowego położonego najbliżej miejsca zamieszkania i wskazuje go na mapie, - opisuje 3 podstawowe zasady zachowania się na terenie parku narodowego, - podaje 3 sposoby ochrony przyrody przez ucznia klasy 4 - podaje 3 przykłady działalności człowieka niekorzystnie wpływającej na środowisko, - wyjaśnia, dlaczego śmieci wyrzucane w nieodpowiednich miejscach są niebezpieczne, - wymienia 2 czynniki niezbędne roślinom do życia. - wyjaśnia, jaki wpływ na rośliny ma niedobór światła. - wymienia cechy gospodarstwa: tradycyjnego, intensywnego i ekologicznego. - opisuje co to jest budżet domowy, - wymienia składniki budżetu domowego. - wymienia źródła zanieczyszczeń środowiska, - segreguje odpady na papier, szkło, tworzywa sztuczne. - podaje sposoby oszczędzania wody i energii w gospodarstwie domowym, - podaje zasady postępowania z różnymi rodzajami śmieci. - podaje przykłady działań prowadzących do oszczędzania wody i energii.

10 Wymagania na ocenę dostateczną Wymagania ogólne ujęte w podstawie programowej I. Zaciekawienie światem przyrody. - stawia pytania dotyczące zjawisk zachodzących w przyrodzie - prezentuje postawę badawczą w poznawaniu prawidłowości świata przyrody przez poszukiwanie odpowiedzi na pytania: dlaczego?, jak jest?, co się stanie gdy? II. Stawianie hipotez na temat zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie i ich weryfikacja. - przewiduje przebieg niektórych zjawisk i procesów przyrodniczych, - wyjaśnia proste zależności między zjawiskami, - przeprowadza obserwacje, doświadczenia według instrukcji, - rejestruje ich wyniki w różnej formie oraz je objaśnia, używając prawidłowej terminologii Treści nauczania ujęte w Podstawie programowej 1. Ja i moje otoczenie. 1. wymienia czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na jego samopoczucie w szkole oraz w domu i proponuje sposoby eliminowania czynników negatywnych, 3. wymienia zasady prawidłowego uczenia się i stosuje je w życiu, 4. opisuje prawidłowo urządzone miejsce nauki ucznia w szkole podstawowej 6. nazywa zmysły człowieka i wyjaśnia ich rolę w poznawaniu przyrody, stosuje zasady bezpieczeństwa podczas obserwacji przyrodniczych, 7. podaje przykłady przyrządów ułatwiających obserwację przyrody i opisuje ich znaczenie, posługuje się nimi podczas prowadzonych obserwacji, 8. podaje przykłady roślin i zwierząt hodowanych przez człowieka, w tym w pracowni przyrodniczej i wymienia podstawowe zasady opieki nad nimi, 9. rozpoznaje i nazywa niektóre rośliny ( w tym doniczkowe ) zawierające substancje trujące i szkodliwe dla człowieka i podaje zasady postępowania z nimi. 2.Orientacja w terenie. 1.wyznacza kierunki na widnokręgu za pomocą kompasu, gnomonu, 2. obserwuje widomą wędrówkę słońca w ciągu doby, miejsca wschodu, górowania i zachodu Słońca w zależności od pory roku, wskazuje zależność między wysokością Słońca a długością cienia, 3. orientuje plan, mapę w terenie, posługuje się legendą, Wymagania Uczeń otrzymuje ocenę dostateczną jeżeli spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą plus: Dział Przyroda i ja - wskazuje i podaje nazwy wytworów działalności człowieka. - podaje przykłady organizmów lub obiektów, których obserwacja dostarcza nowych informacji o przyrodzie, - podaje nazwy zmysłów człowieka umożliwiających poznawanie przyrody, - obsługuje szkolny mikroskop optyczny, - wykonuje proste nietrwałe preparaty mikroskopowe, - określa, czym jest obserwacja przyrodnicza, - podaje przykłady obserwacji krótkoterminowych i długoterminowych, - wypełnia poprawnie kartę doświadczenia, - wymienia zasady, których należy przestrzegać podczas prowadzenia doświadczenia - wymienia zmysły, które pomagają w obserwacjach przyrodniczych, - prezentuje sposoby dokumentowania obserwacji przyrodniczych, Dział Ja, rośliny i zwierzęta -określa znaczenie uczenia się, - podaje podstawowe zasady uczenia się, - podaje przykłady pomocy osobie niepełnosprawnej, - podaje przykłady ssaków, ptaków, ryb, -podaje przykłady zwierząt niebezpiecznych dla ludzi. - określa potrzeby życiowe roślin. - właściwie przesadza i sadzi rośliny doniczkowe, - podaje nazwy roślin występujących w pracowni

11 III. Praktyczne wykorzystanie wiedzy przyrodniczej. - orientuje się w otaczającej go przestrzeni przyrodniczej i kulturowej, - rozpoznaje sytuacje zagrażające zdrowiu i życiu oraz podejmuje działania zwiększające bezpieczeństwo własne i innych, - świadomie działa na rzecz ochrony własnego zdrowia IV. Poszanowanie przyrody. - zachowuje się w środowisku zgodnie z obowiązującymi zasadami, - działa na rzecz ochrony przyrody i dorobku kulturowego społeczności V. Obserwacje, pomiary i doświadczenia. - korzysta z różnych źródeł informacji ( własnych obserwacji, badań, doświadczeń, tekstów, map, tabel, fotografii, filmów), - wykonuje pomiary i korzysta z instrukcji słownej, tekstowej, graficznej, - dokumentuje i prezentuje 4. identyfikuje na planie i mapie topograficznej miejsce obserwacji i obiekty w najbliższym otoczeniu, określa wzajemne położenie obiektów na planie, mapie topograficznej i w terenie, 5. posługuje się podziałką liniową do określenia odległości, porównuje odległość na mapie z odległością rzeczywistą w terenie, 6. wykonuje pomiary np. taśmą mierniczą, szacuje odległość i wysokości w terenie, 7. rozróżnia w terenie i na modelu formy wypukłe i wklęsłe, wskazuje takie formy na mapie poziomicowej. 3. Obserwacje, doświadczenia przyrodnicze i modelowanie. 1. obserwuje wszystkie fazy rozwoju rośliny, dokumentuje obserwacje; 2.obserwuje i nazywa zjawiska atmosferyczne zachodzące w Polsce; 3) obserwuje i rozróżnia stany skupienia wody, bada doświadczalnie zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i zamarzania (krzepnięcia) wody; 4) posługuje się pojęciem drobina jako najmniejszym elementem budującym materię, prezentuje za pomocą modelu drobinowego trzy stany skupienia ciał (substancji); 5) opisuje skład materii jako zbiór różnego rodzaju drobin tworzących różne substancje i ich mieszaniny; 6) prezentuje na modelu drobinowym właściwości ciał stałych, cieczy i gazów (kształt i ściśliwość); 7) podaje przykłady ruchu drobin w gazach i cieczach (dyfuzja) oraz przedstawia te zjawiska na modelu lub schematycznym rysunku; 8) obserwuje proste doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną ciał stałych oraz przeprowadza, na podstawie instrukcji, doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną gazów i cieczy; 9) podaje przykłady występowania i wykorzystania rozszerzalności cieplnej ciał w życiu codziennym, wyjaśnia zasadę działania termometru cieczowego; 10) wykonuje i opisuje proste doświadczenia wykazujące przyrodniczej, - opisuje podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów, - właściwie przesadza i sadzi rośliny doniczkowe. Dział Kuchnia jako laboratorium - prezentuje za pomocą modelu budowę drobinową gazów, cieczy i ciał stałych, - podaje przykłady ciał sprężystych, plastycznych i kruchych. - wyjaśnia zjawisko przewodnictwa cieplnego, - wyjaśnia zjawisko dyfuzji. - określa roztwór nasycony i nienasycony; - wymienia powiązane ze sobą przemiany odwracalne: krystalizację i rozpuszczanie, - wymienia sposoby rozdzielania mieszanin niejednorodnych, - podaje temperaturę topnienia lodu i krzepnięcia wody, - wymienia nazwy zjawisk towarzyszących zmianom stanu skupienia wody, - wyjaśnia obie przemiany jako przemiany odwracalne, - wykonuje doświadczenie według opisu, - wymienia nazwy zjawisk towarzyszących zmianom stanu skupienia wody, - rozróżnia parowanie i wrzenie, - podaje przykłady substancji metalicznych i niemetalicznych. Dział Przyroda się zmienia - określa długość dnia (czas od wschodu do zachodu Słońca), - wyjaśnia znaczenie pojęć: wschód Słońca, górowanie Słońca, zachód Słońca, - wymienia daty rozpoczynające kalendarzowe pory roku, - określa wpływ wysokości Słońca nad widnokręgiem na porę roku i porę dnia, - wyjaśnia rozszerzalność temperaturową ciał stałych i cieczy na podstawie drobinowej budowy materii,

12 wyniki obserwacji i doświadczeń, - stosuje technologie informacyjno komunikacyjne istnienie powietrza i ciśnienia atmosferycznego; buduje na podstawie instrukcji prosty wiatromierz i wykorzystuje go w prowadzeniu obserwacji; 11) wymienia nazwy składników pogody (temperatura powietrza, opady i ciśnienie atmosferyczne, kierunek i siła wiatru) oraz przyrządów służących do ich pomiaru, podaje jednostki pomiaru temperatury i opadów stosowane w meteorologii; 12) obserwuje pogodę, mierzy temperaturę powietrza oraz określa kierunek i siłę wiatru, rodzaje opadów i osadów, stopień zachmurzenia nieba, prowadzi kalendarz pogody; 13) opisuje i porównuje cechy pogody w różnych porach roku, dostrzega zależność między wysokością Słońca, długością dnia a temperaturą powietrza w ciągu roku. 4. Najbliższa okolica. 1) rozpoznaje w terenie przyrodnicze (nieożywione i ożywione) oraz antropogeniczne składniki krajobrazu i wskazuje zależności między nimi; 3) obserwuje i nazywa typowe organizmy lasu, łąki, pola uprawnego; 5) wskazuje organizmy samożywne i cudzożywne oraz podaje podstawowe różnice w sposobie ich odżywiania się; 6) przedstawia proste zależności pokarmowe zachodzące między organizmami lądowymi, posługując się modelem lub schematem; 7) rozpoznaje i nazywa warstwy lasu, charakteryzuje panujące w nich warunki abiotyczne; 8) obserwuje zjawiska zachodzące w cieku wodnym, określa kierunek i szacuje prędkość przepływu wody, rozróżnia prawy i lewy brzeg; 9) rozróżnia i opisuje rodzaje wód powierzchniowych; 5. Człowiek a środowisko. 1) prowadzi obserwacje i proste doświadczenia wykazujące zanieczyszczenie najbliższego otoczenia (powietrza, wody, gleby); - wyjaśnia, skąd się bierze para wodna w powietrzu, - omawia krążenie wody w przyrodzie, - wykonuje doświadczenie według opisu, - przedstawia właściwości ciepłego i zimnego powietrza, - podaje przykłady dyfuzji substancji w powietrzu, - omawia zmiany zachodzące w każdej porze roku, Dział Pogoda jest zawsze - wymienia jednostki ciśnienia i temperatury, - opisuje zasadę działania wiatromierza, - zapisuje wartość wilgotności powietrza i siły wiatru, - wyjaśnia zjawisko mgły, - podaje przykłady znaczenia barw w przyrodzie, - opisuje sposób zabezpieczania budynków przed skutkami wyładowań atmosferycznych. - wyjaśnia znaczenie prognozy pogody dla planowania zajęć i ubioru przez ludzi, - opisuje znaki synoptyczne jako graficzne oznaczenia elementów pogody, - opisuje w kilku zdaniach pogodę obserwowaną w ciągu 1 dnia, - stosuje liczby i znaki umowne konieczne do obserwacji pogody, - uzasadnia konieczność prowadzenia dzienniczka pogody w każdej porze roku, - podaje przykłady wyładowań elektrycznych, które można obserwować w życiu codziennym, Dział Wycieczki po okolicy - posługuje się kompasem przy wyznaczaniu kierunków świata, - wyznacza kierunki świata za pomocą gnomonu i Słońca, - rysuje proste plany w skali 1:1, 1:10, - posługuje się podziałką liniową, - podaje przykłady zastosowania różnych planów, - określa kierunki świata na mapie topograficznej, - rozpoznaje mapę topograficzną wśród innych map, - wskazuje zastosowania planu i mapy,

13 2) wyjaśnia wpływ codziennych zachowań w domu, w szkole, w miejscu zabawy na stan środowiska; 3) proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu; 4) podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka; 5) podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu środowiska na zdrowie człowieka. 6. Właściwości substancji. 1) wymienia znane właściwości substancji (woda, cukier, sól kuchenna) i ich mieszanin (ocet, sok cytrynowy) występujące w jego otoczeniu; 3) identyfikuje, na podstawie doświadczenia, ciała (substancje) dobrze i słabo przewodzące ciepło; 4) podaje przykłady przedmiotów wykonanych z substancji kruchych, sprężystych i plastycznych; 5) podaje przykłady zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku, odwołując się do właściwości tych substancji; 6) bada wpływ czynników takich jak: woda, powietrze, temperatura, gleba na przedmioty zbudowane z różnych substancji; 7) wykazuje doświadczalnie wpływ różnych substancji i ich mieszanin (np. soli kuchennej, octu, detergentów) na wzrost i rozwój roślin, dokumentuje i prezentuje wyniki doświadczenia; 8) uzasadnia potrzebę segregacji odpadów, wskazując na możliwość ich ponownego przetwarzania (powołując się na właściwości substancji). 7. Krajobrazy Polski i Europy. 4) wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, wskazuje na mapie parki narodowe, podaje przykłady rezerwatów przyrody, pomników przyrody i gatunków - rozpoznaje na ilustracjach i w terenie poszczególne formy terenu, - wskazuje i podaje nazwy elementów pagórka, - omawia cel wycieczki oraz trasę, -przelicza (krótkie odcinki) liczbę par kroków i określa w przybliżeniu odległości, - podaje szacunkowe długości krótkich odcinków, - podaje przykłady zbiorników sztucznych i naturalnych, - wymienia wody występujące w najbliższej okolicy, - opowiada, jak płynie rzeka i jaką pracę wykonuje (bez podziału na rodzaj biegu), - wymienia możliwości gospodarczego wykorzystania rzeki, - wymienia jedną cechę charakterystyczną dla rzeki płynącej w biegu górnym, środkowym i dolnym, Dział Obserwacje życia w okolicy - wskazuje różnice między drzewem iglastym a liściastym, - wyjaśnia, czym różni się drzewo od krzewu i rośliny zielnej, - wskazuje pień i koronę drzewa, - podaje znaczenie tablic informacyjnych umieszczanych przy wejściu do lasu, - podaje przykłady roślin tworzących poszczególne warstwy. - wyjaśnia na wybranych przykładach, czym się odżywiają roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy. - wyjaśnia, czym jest zapylenie i jaki jest cel tego procesu. - wyjaśnia, co to jest pastwisko, - uzasadnia szkodliwość wypalania traw, - rozpoznaje zboża uprawiane w Polsce, - podaje przykłady roślin warzywnych i przyprawowych, - wskazuje i podaje nazwy części kwiatu, - wyjaśnia, jaka jest rola pszczół w powstawaniu owoców,

14 objętych ochroną, występujących w najbliższej okolicy; 10. Zjawiska elektryczne i magnetyczne w przyrodzie. 1) podaje przykłady zjawisk elektrycznych w przyrodzie (np. wyładowania atmosferyczne, elektryzowanie się włosów podczas czesania); 2) demonstruje elektryzowanie się ciał i ich oddziaływania na przedmioty wykonane z różnych substancji; 14. Przemiany substancji. 1) podaje przykłady przemian odwracalnych: topnienie, krzepnięcie i nieodwracalnych: ścinanie białka, korozja; 2) odróżnia pojęcia: rozpuszczanie i topnienie, podaje przykłady tych zjawisk z życia codziennego; 3) bada doświadczalnie czynniki wpływające na rozpuszczanie substancji: temperatura, mieszanie; 4) podaje i bada doświadczalnie czynniki wywołujące topnienie i krzepnięcie (temperatura) oraz parowanie i skraplanie (temperatura, ruch powietrza, rodzaj cieczy, wielkość powierzchni); 5) odróżnia mieszaniny jednorodne od niejednorodnych, podaje przykłady takich mieszanin z życia codziennego; 6) proponuje sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych (filtrowanie, odparowanie, przesiewanie). - podaje przykłady środowisk życia roślin stworzonych przez człowieka, - podaje przykłady łańcuchów pokarmowych występujących w lesie, na łące, na polu i w sadzie, Dział Ochrona środowiska - wyjaśnia, w jaki sposób jest chroniona przyroda w Polsce, - wyjaśnia co oznacza skrót: LOP. - wyjaśnia, co to jest zanieczyszczeniu środowiska, - wskazuje skutki kwaśnych opadów, - proponuje proste doświadczenie sprawdzające wpływ wody na kiełkowanie nasion grochu, - wskazuje wady i zalety różnych sposobów gospodarowania, - wymienia przykłady własnych działań powodujących zmniejszenie wydatków na zużycie wody i prądu elektrycznego, - podaje przykłady zanieczyszczeń pochodzących z różnych źródeł, - wymienia sposoby ograniczania zanieczyszczeń, - uzasadnia konieczność oszczędzania wody i energii, -uzasadnia potrzebę segregacji śmieci, - wymienia źródła zanieczyszczeń wynikające z działalności człowieka, - krótko omawia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce. Wymagania na ocenę dobrą Wymagania ogólne ujęte w podstawie programowej I. Zaciekawienie światem przyrody. Treści nauczania ujęte w Podstawie programowej 1. Ja i moje otoczenie. 1. wymienia czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na Wymagania Uczeń otrzymuje ocenę dobrą jeżeli spełnia wymagania na ocenę dostateczną plus:

15 - stawia pytania dotyczące zjawisk zachodzących w przyrodzie - prezentuje postawę badawczą w poznawaniu prawidłowości świata przyrody przez poszukiwanie odpowiedzi na pytania: dlaczego?, jak jest?, co się stanie gdy? II. Stawianie hipotez na temat zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie i ich weryfikacja. - przewiduje przebieg niektórych zjawisk i procesów przyrodniczych, - wyjaśnia proste zależności między zjawiskami, - przeprowadza obserwacje, doświadczenia według instrukcji, - rejestruje ich wyniki w różnej formie oraz je objaśnia, używając prawidłowej terminologii III. Praktyczne wykorzystanie wiedzy przyrodniczej. - orientuje się w otaczającej go przestrzeni przyrodniczej i kulturowej, - rozpoznaje sytuacje zagrażające zdrowiu i życiu jego samopoczucie w szkole oraz w domu i proponuje sposoby eliminowania czynników negatywnych, 3. wymienia zasady prawidłowego uczenia się i stosuje je w życiu, 4. opisuje prawidłowo urządzone miejsce nauki ucznia w szkole podstawowej 6. nazywa zmysły człowieka i wyjaśnia ich rolę w poznawaniu przyrody, stosuje zasady bezpieczeństwa podczas obserwacji przyrodniczych, 7. podaje przykłady przyrządów ułatwiających obserwację przyrody i opisuje ich znaczenie, posługuje się nimi podczas prowadzonych obserwacji, 8. podaje przykłady roślin i zwierząt hodowanych przez człowieka, w tym w pracowni przyrodniczej i wymienia podstawowe zasady opieki nad nimi, 9. rozpoznaje i nazywa niektóre rośliny ( w tym doniczkowe ) zawierające substancje trujące i szkodliwe dla człowieka i podaje zasady postępowania z nimi. 2.Orientacja w terenie. 1.wyznacza kierunki na widnokręgu za pomocą kompasu, gnomonu, 2. obserwuje widomą wędrówkę słońca w ciągu doby, miejsca wschodu, górowania i zachodu Słońca w zależności od pory roku, wskazuje zależność między wysokością Słońca a długością cienia, 3. orientuje plan, mapę w terenie, posługuje się legendą, 4. identyfikuje na planie i mapie topograficznej miejsce obserwacji i obiekty w najbliższym otoczeniu, określa wzajemne położenie obiektów na planie, mapie topograficznej i w terenie, 5. posługuje się podziałką liniową do określenia odległości, porównuje odległość na mapie z odległością rzeczywistą w terenie, 6. wykonuje pomiary np. taśmą mierniczą, szacuje odległość i wysokości w terenie, 7. rozróżnia w terenie i na modelu formy wypukłe i wklęsłe, wskazuje takie formy na mapie poziomicowej. Dział Przyroda i ja -podaje przykłady powiązań między składnikami przyrody, - podaje przykłady pytań zainspirowanych obserwacjami przyrody, - wskazuje możliwości wykorzystania lornetki, lupy, mikroskopu podczas obserwacji przyrodniczych, - oblicza powiększenie obrazu w mikroskopie, - wskazuje i nazywa części mikroskopu optycznego. - podaje przykłady trwałych i nietrwałych preparatów mikroskopowych, - wyjaśnia, dlaczego nie należy zrywać rośliny lub karmić zwierząt podczas ich obserwacji, - opisuje proste doświadczenia, dzięki którym można zdobyć nową wiedzę, - wymienia punkty, które powinna zawierać karta doświadczenia, - uzasadnia, dlaczego prawdziwy przyrodnik jest cierpliwy, systematyczny i rzetelny, - podaje przykłady powiązań między składnikami przyrody, - wyjaśnia, dlaczego obserwacje są niezbędne w poznawaniu przyrody, - wskazuje możliwości wykorzystania lornetki, lupy, mikroskopu podczas obserwacji przyrodniczych, - podaje przykłady trwałych i nietrwałych preparatów mikroskopowych, Dział Ja, rośliny i zwierzęta -wyjaśnia, dlaczego warto się uczyć i zdobywać nowe umiejętności, - wskazuje problemy, jakie miałaby osoba poruszająca się w szkole na wózku, - wskazuje cechy osoby powszechnie lubianej, - podaje cechy charakterystyczne ssaków, ptaków i ryb, - opisuje na wybranym przykładzie obowiązki opiekuna hodowli szkolnej, - wskazuje różne źródła informacji o wybranych zwierzętach i korzysta z nich,

16 oraz podejmuje działania zwiększające bezpieczeństwo własne i innych, - świadomie działa na rzecz ochrony własnego zdrowia IV. Poszanowanie przyrody. - zachowuje się w środowisku zgodnie z obowiązującymi zasadami, - działa na rzecz ochrony przyrody i dorobku kulturowego społeczności V. Obserwacje, pomiary i doświadczenia. - korzysta z różnych źródeł informacji ( własnych obserwacji, badań, doświadczeń, tekstów, map, tabel, fotografii, filmów), - wykonuje pomiary i korzysta z instrukcji słownej, tekstowej, graficznej, - dokumentuje i prezentuje wyniki obserwacji i doświadczeń, - stosuje technologie informacyjno komunikacyjne 3. Obserwacje, doświadczenia przyrodnicze i modelowanie. 1. obserwuje wszystkie fazy rozwoju rośliny, dokumentuje obserwacje; 2.obserwuje i nazywa zjawiska atmosferyczne zachodzące w Polsce; 3) obserwuje i rozróżnia stany skupienia wody, bada doświadczalnie zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i zamarzania (krzepnięcia) wody; 4) posługuje się pojęciem drobina jako najmniejszym elementem budującym materię, prezentuje za pomocą modelu drobinowego trzy stany skupienia ciał (substancji); 5) opisuje skład materii jako zbiór różnego rodzaju drobin tworzących różne substancje i ich mieszaniny; 6) prezentuje na modelu drobinowym właściwości ciał stałych, cieczy i gazów (kształt i ściśliwość); 7) podaje przykłady ruchu drobin w gazach i cieczach (dyfuzja) oraz przedstawia te zjawiska na modelu lub schematycznym rysunku; 8) obserwuje proste doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną ciał stałych oraz przeprowadza, na podstawie instrukcji, doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną gazów i cieczy; 9) podaje przykłady występowania i wykorzystania rozszerzalności cieplnej ciał w życiu codziennym, wyjaśnia zasadę działania termometru cieczowego; 10) wykonuje i opisuje proste doświadczenia wykazujące istnienie powietrza i ciśnienia atmosferycznego; buduje na podstawie instrukcji prosty wiatromierz i wykorzystuje go w prowadzeniu obserwacji; 11) wymienia nazwy składników pogody (temperatura powietrza, opady i ciśnienie atmosferyczne, kierunek i siła wiatru) oraz przyrządów służących do ich pomiaru, podaje jednostki pomiaru temperatury i opadów stosowane w meteorologii; 12) obserwuje pogodę, mierzy temperaturę powietrza oraz określa kierunek i siłę wiatru, rodzaje opadów i osadów, stopień zachmurzenia nieba, prowadzi kalendarz pogody; 13) opisuje i porównuje cechy pogody w różnych porach roku, - wskazuje elementy męskie i żeńskie w kwiecie, - wykazuje związek budowy z funkcją organów roślinnych, - uzasadnia, dlaczego należy roślinę doniczkową przesadzać i nawozić, - wskazuje różne źródła informacji o wybranych roślinach i korzysta z nich, - wyjaśnia, dlaczego warto się uczyć i zdobywać nowe umiejętności, - wymienia rodzaje zachowań przyjaznych w stosunku do innych osób, - wskazuje problemy, jakie miałaby osoba poruszająca się w szkole na wózku inwalidzkim, - opisuje na wybranym przykładzie obowiązki opiekuna hodowli szkolnej, - określa, dlaczego nie każde zwierzę jest bezpieczne dla ludzi, - wskazuje różne źródła informacji o wybranych zwierzętach i korzysta z nich, Dział Kuchnia jako laboratorium - podaje właściwości gazów, cieczy i ciał stałych, - wymienia przykłady substancji dobrze i źle przewodzącej ciepło, - podaje sposoby zwiększenia rozpuszczalności substancji, - opisuje zjawiska krystalizacji i rozpuszczania, - porównuje zjawiska krystalizacji i odparowania, - proponuje sposoby rozdzielania określonych mieszanin niejednorodnych, - wyjaśnia różnice między topnieniem i rozpuszczaniem, - wymienia sposoby zwiększenia szybkości parowania, - prowadzi obserwację doświadczenia, - definiuje przemianę nieodwracalną, - omawia model drobinowej budowy materii, - podaje przykłady zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku, odwołując się do właściwości tych substancji, - rozróżnia topnienie i rozpuszczanie,

17 dostrzega zależność między wysokością Słońca, długością dnia a temperaturą powietrza w ciągu roku. 4. Najbliższa okolica. 1) rozpoznaje w terenie przyrodnicze (nieożywione i ożywione) oraz antropogeniczne składniki krajobrazu i wskazuje zależności między nimi; 3) obserwuje i nazywa typowe organizmy lasu, łąki, pola uprawnego; 5) wskazuje organizmy samożywne i cudzożywne oraz podaje podstawowe różnice w sposobie ich odżywiania się; 6) przedstawia proste zależności pokarmowe zachodzące między organizmami lądowymi, posługując się modelem lub schematem; 7) rozpoznaje i nazywa warstwy lasu, charakteryzuje panujące w nich warunki abiotyczne; 8) obserwuje zjawiska zachodzące w cieku wodnym, określa kierunek i szacuje prędkość przepływu wody, rozróżnia prawy i lewy brzeg; 9) rozróżnia i opisuje rodzaje wód powierzchniowych; 5. Człowiek a środowisko. 1) prowadzi obserwacje i proste doświadczenia wykazujące zanieczyszczenie najbliższego otoczenia (powietrza, wody, gleby); 2) wyjaśnia wpływ codziennych zachowań w domu, w szkole, w miejscu zabawy na stan środowiska; 3) proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu; 4) podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka; 5) podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu środowiska na zdrowie człowieka. 6. Właściwości substancji. Dział Przyroda się zmienia - charakteryzuje widnokrąg w mieście i na wsi, - rysuje drogę Słońca nad widnokręgiem w różnych porach roku, - wyjaśnia zależność długości dnia od długości drogi Słońca nad widnokręgiem, - tłumaczy pojęcia równonoc wiosenna i jesienna, - wyjaśnia zależność długości dnia od długości drogi Słońca nad widnokręgiem, - podaje przykłady świadczące o rocznym rytmie życia przyrody, - podaje przykłady rozszerzalności temperaturowej ciał stałych, - wyjaśnia zjawiska zmian stanu skupienia wody, - porównuje zmiany objętości parafiny i wody podczas krzepnięcia, - prowadzi obserwacje doświadczenia, - wyjaśnia pojęcie ciśnienie atmosferyczne, - omawia i przedstawia na schemacie zjawisko dyfuzji substancji w gazach. - omawia wędrówkę Słońca nad widnokręgiem, - przedstawia zjawisko krążenia wody w przyrodzie, Dział Pogoda jest zawsze - odczytuje wartość ciśnienia i temperatury z odpowiednich przyrządów, - buduje prosty wiatromierz, - odczytuje wartość wilgotności z higrometru, - wyjaśnia sposób mierzenia opadów atmosferycznych, - wyjaśnia zjawisko powstawania tęczy, - proponuje doświadczenie wykazujące, że światło białe nie jest jednorodne, - wyjaśnia przyczynę występowania ładunków elektrycznych w chmurach, - omawia, kiedy dochodzi do wyładowania atmosferycznego, - prezentuje za pomocą graficznych symboli pogody prognozę pogody podaną tekstem, - omawia krótko system informacji meteorologicznej

18 1) wymienia znane właściwości substancji (woda, cukier, sól kuchenna) i ich mieszanin (ocet, sok cytrynowy) występujące w jego otoczeniu; 3) identyfikuje, na podstawie doświadczenia, ciała (substancje) dobrze i słabo przewodzące ciepło; 4) podaje przykłady przedmiotów wykonanych z substancji kruchych, sprężystych i plastycznych; 5) podaje przykłady zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku, odwołując się do właściwości tych substancji; 6) bada wpływ czynników takich jak: woda, powietrze, temperatura, gleba na przedmioty zbudowane z różnych substancji; 7) wykazuje doświadczalnie wpływ różnych substancji i ich mieszanin (np. soli kuchennej, octu, detergentów) na wzrost i rozwój roślin, dokumentuje i prezentuje wyniki doświadczenia; 8) uzasadnia potrzebę segregacji odpadów, wskazując na możliwość ich ponownego przetwarzania (powołując się na właściwości substancji). 7. Krajobrazy Polski i Europy. 4) wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, wskazuje na mapie parki narodowe, podaje przykłady rezerwatów przyrody, pomników przyrody i gatunków objętych ochroną, występujących w najbliższej okolicy; 10. Zjawiska elektryczne i magnetyczne w przyrodzie. 1) podaje przykłady zjawisk elektrycznych w przyrodzie (np. wyładowania atmosferyczne, elektryzowanie się włosów podczas czesania); 2) demonstruje elektryzowanie się ciał i ich oddziaływania na przedmioty wykonane z różnych substancji; 14. Przemiany substancji. na świecie, - wymienia najważniejszą instytucję, gdzie opracowuje się prognozę pogody dla całej Polski, - podaje trzy przykłady sytuacji, w których jest przydatna znajomość prognozy pogody na następny dzień, - wyjaśnia, od czego zależy kolor danego przedmiotu, - wyjaśnia, w jakie obiekty najczęściej uderzają pioruny. Dział Wycieczki po okolicy - opisuje kierunki świata na róży kierunków, - wskazuje kierunki świata główne i pośrednie, -omawia sposób wyznaczania kierunków świata w nocy, -rysuje obiekty w podanych dowolnych skalach, -rysuje proste plany w skali 1: wyznacza trasę wędrówki zgodnie z opisem na mapie topograficznej, - posługuje się legendą mapy topograficznej, do planowania trasy wycieczki, - na podstawie ilustracji rozpoznaje rodzaje ukształtowania terenu, - określa różnice między pagórkiem, wzgórzem a górą, - omawia sposób pomiaru pagórka - wybiera mapę w odpowiedniej skali na wycieczkę, - planuje wycieczkę z uwzględnieniem jej celu, - śledzi na mapie trasę podczas trwania wycieczki, - opisuje trasę wycieczki, korzystając z legendy, - prawidłowo dokumentuje wycieczkę, - przelicza (na dłuższych odcinkach) liczbę par kroków i określa długość i danych odcinków, - określa szacunkowe odległości w terenie na podstawie widoczności obiektów, - szacuje odległości w terenie - charakteryzuje wygląd jeziora starego i młodego, - wyjaśnia pojęcia bagno, staw, jezioro, - rozpoznaje w terenie i podaje nazwy wód powierzchniowych w najbliższej okolicy, - podaje cechy działalności rzeki w biegu górnym,

19 1) podaje przykłady przemian odwracalnych: topnienie, krzepnięcie i nieodwracalnych: ścinanie białka, korozja; 2) odróżnia pojęcia: rozpuszczanie i topnienie, podaje przykłady tych zjawisk z życia codziennego; 3) bada doświadczalnie czynniki wpływające na rozpuszczanie substancji: temperatura, mieszanie; 4) podaje i bada doświadczalnie czynniki wywołujące topnienie i krzepnięcie (temperatura) oraz parowanie i skraplanie (temperatura, ruch powietrza, rodzaj cieczy, wielkość powierzchni); 5) odróżnia mieszaniny jednorodne od niejednorodnych, podaje przykłady takich mieszanin z życia codziennego; 6) proponuje sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych (filtrowanie, odparowanie, przesiewanie). środkowym, i dolnym, - definiuje pojęcia nurt rzeki koryto i dolina rzeki, rozpoznaje i wskazuje je w terenie, - rysuje obiekty w podanych dowolnych skalach, - określa kierunki świata w terenie, - opisuje kierunki świata na róży kierunków, - wyznacza zgodnie z opisem na mapie topograficznej trasę wędrówki, - rozpoznaje formy ukształtowania powierzchni na podstawie opisu, ilustracji oraz w terenie, - planuje wycieczkę z uwzględnieniem jej celu, - opisuje trasę wycieczki, korzystając z legendy, - charakteryzuje wygląd jeziora starego, młodego, - wyjaśnia pojęcia bagno, staw, jezioro, - rozpoznaje w terenie i nazywa wody powierzchniowe w najbliższej okolicy, - wyjaśnia pojęcia: nurt rzeki, koryto i dolina rzeki, - podaje cechy działalności rzeki w biegu górnym, dolnym i środkowym, Dział Obserwacja życia w okolicy - podaje przykłady bylin występujących w najbliższej okolicy, - wyjaśnia różnicę między lasem liściastym, iglastym i mieszanym, - opisuje temperaturę powietrza, wilgotność i nasłonecznienie występujące w lesie w poszczególnych warstwach lasu, - opisuje, jak można poznać las za pomocą różnych zmysłów, - wskazuje przystosowania roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy do zdobywania i pobierania pokarmu, - wymienia cechy charakterystyczne łąk, - rozróżnia rośliny zielne i zdrewniałe i uzasadnia taki podział, - wymienia cechy charakterystyczne traw, - opisuje zabiegi prowadzone na łąkach przez człowieka, - wymienia główne zabiegi prowadzone przez człowieka na polu i uzasadnia ich znaczenie,