Świadomość stomatologiczna i zachowania zdrowotne opiekunów dzieci, zainteresowanych programami profilaktycznymi

Transkrypt

1 90 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(1): Świadomość stomatologiczna i zachowania zdrowotne opiekunów dzieci, zainteresowanych programami profilaktycznymi Dental health awareness and health-promoting behaviors of child guardians, interested in prophylaxis programs Elżbieta H. Małkiewicz 1/, Teresa Borkowska 2/, Maria Wierzbicka 2/ 1/ Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2/ Collegium Mazovia, Siedlce Wstęp. Prowadzone w kraju badania epidemiologiczne wskazują na to, że stan zdrowia jamy ustnej małych dzieci jest w Polsce alarmująco zły. Ponad 40 dzieci w wieku 3 lat ma zęby zaaowane procesem próchnicy. Jednym z czynników determinujących występowa próchnicy wczesnego dzieciństwa są właściwe zachowania zdrowotne opiekunów dzieci. Cel badań. Ocena zdrowotnej świadomości stomatologicznej opiekunów dzieci zainteresowanych udziałem dziecka w programie profilaktycznym. Materiał i metoda. Badam ankietowym objęto 155 opiekunów dzieci w wieku 3 lat, którzy zgłosili swoje dzieci do udziału w stomatologicznym programie profilaktycznym. Ponad 85 dzieci czyści zęby co najmj raz dzien, w tym około 80 opiekunów pomaga dzieciom podczas oczyszczania zębów. Ponad 83 opiekunów ogranicza spożycie przez dzieci produktów zawierających cukry proste. Zdecydowana większość (ponad 92) ba opiekunów uważa, iż posiada wystarczającą lub bardzo dobrą wiedzę na temat pielęgnacji własnego uzębienia oraz uzębienia dziecka. Mimo to 23 jest nadał zainteresowana poszerzem własnej wiedzy. Ponad 98 ba opiekunów szczotkuje zęby co najmj raz dzien i co ponad 90 było w ostatnim roku u dentysty. Wnioski. 1. Świadomość stomatologiczna i zachowania zdrowotne badanej populacji opiekunów dzieci w wieku 3 lat wydają się korzystjsze od obserwowanych wśród polskiej populacji matek dzieci w wieku 3 lat. 2. Wykładnikiem wyższego poziomu świadomości stomatologicznej badanej populacji opiekunów może być ich gotowość przystąpienia do programu profilaktycznego. Słowa kluczowe: świadomość zdrowotna, zachowania zdrowotne, stomatologia Probl Hig Epidemiol 2012, 93(1): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Introduction. Epidemiological studies conducted in Poland indicate that oral health status of young children in Poland is alarmingly poor. Over 40 of 3-year-old children suffer from caries. One of the factors influencing caries prevalence among young children are incorrect health behaviors of their guardians. Aim. The assessment of health awareness of child guardians interested in the participation of their children in a prophylaxis program. Material & Method. The questionnaire survey covered 155 parents who entered their children in the prophylaxis program. The results were statistically analyzed. Results. The study has shown that over 85 of the examined children brushed their teeth at least one a day and in 80 of cases the process was supervised by their parents. 83 of the examined parents reduced their children s ine of food containing simple sugars. Over 92 of the parents declared sufficient knowledge concerning dental hygiene, both their own and their children s. 23 of them are still interested in broadening their knowledge about dental health. Over 98 of the parents brush their teeth at least once a day and 90 of them visited a dentist during the last year. Conclusions. 1. The oral-health awareness and pro-health behaviors of the studied group of guardians seem to be higher than these observed among mothers of 3-year-old children. 2. The willingness to participate in the prophylaxis programs could be a factor suggesting the higher health awareness of parents covered by the study. Key words: health awareness, health-promoting behavior, dentistry Adres do korespondencji / Address for correspondence dr n. med. Elżbieta Małkiewicz ul. Agawy 8 m. 20, Warszawa tel , e.malkiewicz@mz.gov.pl Wstęp Prowadzone w kraju badania epidemiologiczne wskazują na to, że stan zdrowia jamy ustnej małych dzieci jest w Polsce alarmująco zły. Ponad 40 dzieci w wieku 3 lat ma zęby zaaowane procesem próchnicy, wymagające leczenia z użyciem metody inwazyjnej. Jednym z czynników determinujących występowa próchnicy wczesnego dzieciństwa są właściwe zachowania zdrowotne opiekunów dzieci. Wcześjsze badania polskiej populacji matek małych dzieci sugerowały, że 85 ba ma niską świadomość zdrowotną oraz interesuje się rozszerzem wiedzy dotyczącej zdrowia ich dzieci [1,2].

2 Małkiewicz EH i wsp. Świadomość stomatologiczna i zachowania zdrowotne opiekunów dzieci, zainteresowanych Badania zachowań zdrowotnych i ich złożonych uwarunkowań służą opracowaniu skutecznych programów promocji zdrowia. Umożliwiają bowiem tylko określe istjących wzorców zachowań i czynników determinujących zdrowie, ale że zastosowa odpowiednich działań edukacyjnych [3, 4, 5] mających na celu jego promocję. Obec uznaje się, że zdrowie jamy ustnej jest istotną składową zdrowia ogólnego człowieka oraz że istją wspólne czynniki ryzyka wielu chorób w tym chorób jamy ustnej związane ze stylem życia. Zintegrowane podejście do promocji zdrowia daje lepsze wyniki niż działa ukierunkowane tylko na określoną chorobę i w związku z tym jest obec szeroko propagowane. Cel badań Ocena świadomości stomatologicznej i zachowań zdrowotnych opiekunów małych dzieci zainteresowanych udziałem dziecka w programie profilaktycznym. Materiał i metodyka badań Badam ankietowym objęto populację 155 opiekunów dzieci w wieku 3 lat, uczęszczających do 7 przedszkoli w Siedlcach, którzy zgłosili się w odpowiedzi na ogłosze zapraszające do udziału w stomatologicznym programie profilaktycznym organizowanym przy udziale Collegium Mazovia w Siedlcach. Wśród badanej populacji przeprowadzono bada ankietowe. W badaniu wykorzystano za zgodą Franciszka Szatko kwestionariusz opracowany w katedrze Higieny i Epidemiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, stosowany w ogólnopolskich badaniach socjo-epidemiologicznych stanu zdrowia jamy ustnej małych dzieci [1,2,6]. Badane osoby samodziel udzielały odpowiedzi na postawione pytania. Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej. Wyniki badań Wizyty u stomatologa i pediatry Analiza wyników badania ankietowego opiekunów dzieci w wieku 3 lat wykazała, że 51,7 ba było z dzieckiem u dentysty w okresie ostatnich 12 miesięcy, 4,5 ba było u dentysty ponad rok temu, a 43,9 nigdy było lub pamiętało czy zabrało dziecko na wizytę do stomatologa (ryc. 1). Badani opiekunowie w większości zgłaszali się z dziećmi na okresowe badania profilaktyczne do lekarzy pediatrów. W okresie ostatgo roku było u pediatry 77,4 dzieci, a pozostałe osoby korzystały z profilaktycznych badań pediatrycznych ponad rok temu (ryc. 2). Zabiegi te podejmowano najczęściej po kolacji (45,8 ba), a następ po śniadaniu i kolacji (39,4 respondentów). Pojedyncze dzieci (1,3 ba) szczotkowały zęby po każdym posiłku. Do oczyszczania zębów stosowano w większości szczotkę i pastę do zębów. Samej szczotki lub samej płukanki do oczyszczania zębów używało 3,6 dzieci. Pasta do zębów stosowana przez większość dzieci (81,9) zawierała fluorki. Pozostałe badane dzieci stosowały pastę bez fluoru lub też opiekunowie wiedzieli jakiego rodzaju pastę do zębów dziecko używa (ryc. 4). nigdy 43,2 pamiętam 0,7 >1 rok 4, m-cy 11,0 Ryc. 1. Ostatnia wizyta u stomatologa Fig. 1. Last visit at the dentist s > 1 rok 22, m-cy 36,1 Ryc. 2. Ostatnia wizyta u pediatry Fig. 2. Last visit at the pediatrician s 2 x dzien 40,6 Ryc. 3. Częstotliwość czyszczenia zębów dziecka Fig. 3. Frequency of child s tooth brushing 9,0 wiem 3,2 > 2 x dzien 3,9 używa 2,6 sporadycz 3,2 1-3 x tyg 10,3 brak 3,2 <6 m-cy 40,7 < 6 m-cy 41,3 1 x dzien 41,9 Szczotkowa zębów Ponad 86 dzieci ba opiekunów szczotkowało zęby co najmj raz dzien (ryc. 3), z tego 44,5 dzieci robiło to dwa i więcej razy dzien. Ryc. 4. Obecność fluorków w paście Fig. 4. Fluoride content in toothpaste 82,0

3 92 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(1): Pomoc dzieciom przy szczotkowaniu zębów Blisko 80 ba opiekunów regular pomagało trzyletmu dziecku w oczyszczaniu zębów, zaś 9 robiło to sporadycz. Niemal co dziesiąte dziecko (9,7) czyściło zęby samodziel. Często stosowaną formą pomocy dzieciom było czyszcze przez opiekuna w tym samym czasie własnych zębów (46,4). Blisko połowa opiekunów (49,7) podczas zabiegu trzymała szczotkę do zębów wspól z dzieckiem i wykonywała ruchy czyszczące (ryc. 5). Inną stosowaną formą pomocy dziecku przy oczyszczaniu zębów była obserwacja i wydawa słownych poleceń (43,2). Nieco ponad 10 ba opiekunów zwracało uwagę na czas poświęcony na czyszcze zębów (12,3 opiekunów). Podob wysoki odsetek opiekunów stosował u dzieci preparaty profilaktyczne wzbogacone we fluor (żele, płyny do płukania jamy ustnej). Stan uzębienia dzieci w oce opiekunów Większość ba opiekunów dzieci w wieku 3 lat oceniało stan zębów swojego dziecka jako bardzo dobry lub zadawalający, natomiast ponad 17 jako zły lub bardzo zły (ryc. 6) ,7 wspólne ruchy 29,0 46,5 21,9 43,2 12,3 Ryc. 5. Sposób pomocy dziecku (możliwość wskazania więcej niż jednego sposobu pomocy) Fig. 5. Ways of aiding the child (possibility of indication of more than one way) zadowalający 27,1 rodzic czyści dziecku zły 17,4 jednocześ czyści sam brak 0,7 sprawdze skuteczności obserwuje i poucza dobry 54,8 Ryc. 6. Stan uzębienia dziecka w opinii matki Fig. 6. Dental status of a child in mother s opinion kontroluje długość mycia Żywie dzieci Niemal wszyscy badani opiekunowie podali, że ich dzieci codzien spożywają obiad (98) i kolację (96) oraz śniada (94,8) (tab. I). Blisko 5 ba opiekunów udzieliło odpowiedzi na pyta jak często dziecko je drugie śniada. Od czasu do czasu drugie śniada i podwieczorek spożywało odpowiednio 18,1 i 13,6 dzieci. Analizując rodzaj spożywanych przez dzieci produkty stwierdzono, że wysoki odsetek odżywiał się prawidłowo i pił kilka razy dzien słodzoną herbatę lub mleko, spożywał cukierki, czekoladę lub ciastka i białe pieczywo (tab. II). Jedy całe 50 ba przynajmj raz dzien spożywała słodzone mleko i produkty mleczne, a wielki odsetek spożywał surowe warzywa (3,5). Napoje bez cukru w tym wodę mineralną kilka razy dzien spożywało blisko 46 ba dzieci. Ogranicza spożycia przez dzieci produktów zawierających cukier Ponad 80 ba opiekunów (83,2) rozumiało potrzebę ograniczenia spożycia przez dzieci produktów zawierających cukier. Najczęściej stosowaną Tabela I. Rodzaj i częstotliwość posiłków spożywanych przez dzieci () Table I. Kind and frequency of meals consumed by children () Rodzaj Codzien Czasami Rzadko Wcale Brak odpowiedzi posiłku Śniada 94,8 4,5 0,0 0,7 0,0 II śniada 69,0 18,1 7,1 1,3 4,5 Obiad 99,4 0,7 0,0 0,0 0,0 Podwieczorek 84,5 13,6 1,9 0,0 0,0 Kolacja 98,1 1,3 0,7 0,0 0,0 Tabela II. Częstość spożywania przez dzieci wybranych produktów spożywczych () Table II. Frequency of consumption of selected foods in children () Produkt Kilka razy dzien Raz Rzadko Wcale dzien Brak odpowiedzi Słodzone mleko 6,5 18,7 26,5 41,9 6,5 Herbata z cukrem 22,6 24,5 35,5 13,5 3,9 Słodkie napoje gazowane 4,5 2,6 37,4 51,0 4,5 Cukierki, lizaki 7,1 30,3 54,8 5,2 2,6 Czekolada, batony 5,8 25,2 61,3 5,8 1,9 Ciastka, słodkie bułki, pączki 4,5 20,0 66,4 6,5 2,6 Białe pieczywo 51,6 40,6 5,8 1,3 0,7 Chipsy 0 1,9 61,9 34,2 1,9 Lody 0,7 2,6 79,4 14,2 3,2 Jogurt, kefir, mleko naturalne 31,0 48,4 14,8 4,5 1,3 (słodzone) Surowe warzywa 7,1 35,5 43,2 12,9 1,3 Chleb razowy 0,7 17,4 47,1 33,5 1,3 Napoje bez cukru (woda mineralna) 45,8 20,6 25,8 6,5 1,3

4 Małkiewicz EH i wsp. Świadomość stomatologiczna i zachowania zdrowotne opiekunów dzieci, zainteresowanych formą ograniczenia było wydziela słodyczy w określonej ilości (66,5 respondentów) lub wprowadza zamienników np. świeżych owoców (38,1) (tab. III). Nieco mjszy odsetek opiekunów ograniczał cukier w przygotowywanych w domu posiłkach (33,5) lub uciekał się do stosowania na bieżąco słownych zakazów i nakazów (32,9). 21,3 21,3 - rzadko 57,4 Tabela III. Sposoby ograniczania spożycia słodyczy przez dzieci () Table III. Ways to limit consumption of sweets in children () Sposób ograniczania Wyznacze 1 dnia w tygodniu, kiedy dziecko może jeść słodycze 3,2 do woli Ogranicza cukru w diecie dziecka podczas przygotowywania 33,5 posiłków Zakazy i nakazy słowne 32,9 Wydziela ograniczonych ilości słodyczy 66,5 Stosowa zamienników, np. w postaci świeżych owoców 38,1 Inne 17,4 Większość ba opiekunów (57,4) sporadycz miało do czynia z imi sytuacjami, kiedy ktoś z członków rodziny umożliwiał dziecku spożywa słodyczy w nadmiernej ilości. Częste występowa ich sytuacji podało 21,3 ba i tyleż samo respondentów stwierdziło, że ie sytuacje mają miejsca w ich rodzi (ryc. 7). Samoocena posiadanej wiedzy Badani opiekunowie byli proszeni że o dokona samooceny posiadanej wiedzy z zakresu pielęgnacji uzębienia zarówno dziecka jak i własnego (ryc. 8). Większość z nich uznała posiadaną wiedzę jako wystarczającą lub bardzo dużą. Jedy 7,1 ba oceniło posiadaną wiedzę jako wielką (ograniczoną). Świadomość stomatologiczna ba Osoby badane były proszone o ustosunkowa się do 12 zaproponowanych stwierdzeń dotyczących próchnicy poprzez określe czy dane stwierdze jest prawdziwe, fałszywe lub o zaznacze odpowiedzi trudno powiedzieć (tab. IV). Analiza uzyskanych odpowiedzi wykazała, że dla ponad 90 opiekunów poprawna ocena trafności jednej czwartej proponowanych stwierdzeń stanowiła problemu. Stwierdzenia te dotyczyły efektu zdrowotnego szczotkowania zębów, nadużywania cukrów i koczności ich ograniczenia oraz potrzeby dbałości o zęby mleczne mimo ich krótkiego utrzymywania się w jamie ustnej. Najwięcej trudności sprawiało badanym udziele prawidłowej odpowiedzi w sprawach aktual dyskutowanych w środowisku profesjonalnym ich jak czy wcześniaki mają większe problemy z zębami niż dzieci urodzone w termi. Blisko trzy czwarte ba opiekunów zaznaczyło, że znają prawidłowej odpowiedzi na Ryc. 7. Nieracjonalne zachowania babci/dziadka w zakresie żywienia wnuka/wnuczki Fig. 7. Incorrect behaviors of grandparents in nutrition of grandchildren wystarczająca 76,1 ograniczona 7,1 bardzo dobra 16,8 Ryc. 8. Samoocena wiedzy opiekuna na temat pielęgnacji uzębienia własnego oraz uzębienia dziecka Fig. 8. Self-assessment of guardian s knowledge on own and child s dental care Tabela IV. Ocena proponowanych stwierdzeń () Table IV. Assessment of presented statements () Twierdzenia Dzieci powinny korzystać z regularnych wizyt u dentysty (co 6-8 miesięcy) Szczotkowa zębów zapobiega powstawaniu próchnicy Nadużywa cukru powoduje ubytki próchnicowe Rodzice powinni ograniczać spożywa słodyczy przez dzieci Dzieciom przed 10 rokiem życia dorośli powinni pomagać (kontrolować) w czyszczeniu zębów Preparaty bogate we fluor (żele, płukanki) pomagają chronić zęby przed próchnicą Częste pojada pomiędzy głównymi posiłkami, tzw. Przekąski przyczyniają się do powstawania próchnicy Zęby mleczne wymagają iej troski jak stałe zęby bo i wkrótce wypadną Próchnica zębów mlecznych przenosi się na zdrowe zęby stałe Jeśli rodzic ma słabe zęby to dziecko też będzie miało słabe zęby zależ od tego czy będzie o dbało czy Wcześniaki mają większe problemy z zębami niż dzieci urodzone w termi Nitka dentystyczna służy wyłącz do usuwania resztek pokarmowych z przestrzeni międzyzębowych, a do usuwania nalotu (płytki nazębnej) Prawdziwe Fałszywe Trudno powiedzieć Brak 89,7 1,9 5,2 3,2 91,6 1,3 5,2 1,9 97,4 1,3 1,3 0 96,8 0 3,2 0 81,9 8,4 9,8 0 78,0 0,6 20,0 1,3 77,4 3,9 18,0 0,6 3,9 93,5 2,6 0 69,0 5,8 21,9 3,2 7,1 55,5 36,1 1,3 5,2 21,3 73,0 0,6 63,2 18,1 18,1 0,6

5 94 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(1): to pyta, znaczna część ba (31,1) miała też trudności z oceną stwierdzenia dotyczącego roli czynnika genetycznego i zachowań zdrowotnych jednostki w etiologii próchnicy. Trudność w oce czterech stwierdzeń sygnalizowało 18,0-21,9 ba opiekunów. Stwierdzenia te dotyczyły działania profilaktycznego środków bogatych we fluor, szkodliwości częstego podjadania miedzy posiłkami, przenoszenia się próchnicy z zębów mlecznych na stałe i wreszcie przeznaczenia nici dentystycznej. Badane osoby na ogół okazjonal pogłębiały swoją wiedzę na temat pielęgnacji zębów. Około 5 ba opiekunów uważało, że ma odpowiednią wiedzę na dany temat i widziało potrzeby jej rozszerzania (ryc. 9). Najczęściej wykorzystywanym źródłem informacji dotyczących pielęgnacji zębów (tab. V) był dla ba opiekunów lekarz dentysta, następ czasopisma, książki i programy telewizyjne. Znaczna część czerpała też wiedzę od lekarza ogólnego, np. pediatry (42,6). Badani opiekunowie dbali na ogół że o swoje własne uzębie (ryc. 10). Niemal wszyscy badani szczotkowali zęby przynajmj raz dzien (98,7) a około 90 z nich szczotkowało zęby dwa i więcej razy dzien. Wizyty u stomatologa raz lub dwa razy w roku były podejmowane przez 78,1 opiekunów (ryc. 11). Mj niż 10 ba było u stomatologa przed dwoma lub okazjonal 72,3 poszukuję poważ wszystko już wiem 1,9 odczuwam iej potrzeby 3,2 intensyw poszukuję 22,6 Ryc. 9. Aktywność matek w poszukiwaniu wiedzy stomatologicznej. Fig. 9. Mothers activities in seeking dental knowledge Tabela V. Źródła informacji o pielęgnacji zębów wykorzystywane przez opiekunów () Table V. Sources of information on dental care used by guardians () Źródło Stomatolog 84,5 Lekarz, np. pediatra 42,6 Wychowawca w przedszkolu 1,3 Książki (poradniki wychowawcze) 45,8 Czasopisma 66,5 Radio 15,5 Telewizja 43,2 Przyjaciółki 6,5 Własna matka 16,1 Inne źródła 12,9 2x/dzień 76,2 3x/dzień lub więcej 13,5 1-3x/tydzień 1,3 1x/dzień 9,0 Ryc. 10. Częstotliwość szczotkowania własnych zębów przez opiekuna Fig. 10. Frequency of guardian s tooth brushing > 1 rok 12,9 2 lata temu 7,1 pamiętam 1, miesięcy 78,1 Ryc. 11. Ostatnia wizyta opiekuna u lekarza dentysty Fig. 11. Guardian s last visit at the dentist s więcej laty. Badani opiekunowie korzystali najczęściej z placówek prywatnych (72,2) rzadziej z publicznych i czasem prywatnych (23,9) (ryc. 12). Wyłącz z publicznych gabinetów dentystycznych korzystało 3,9 respondentów. Opiekę stomatologiczną w stosunku do dzieci świadczyły w większości placówki prywatne (ryc. 13). Ba opiekunów pytano rówż o znane im sposoby zapobiegania próchnicy zębów Ponad 92 opiekunów wskazało szczotkowa zębów pastą z fluorem i ponad 85 regularne wizyty w gabinecie dentystycznym i unika słodyczy, a ponad 58 stosowa nici dentystycznej oraz innych poza pastą do zębów preparatów bogatych we fluor. Charakterystyka badanej populacji Badani opiekunowie najczęściej kobiety wychowywali jedno (43,9) lub dwoje (40,6) dzieci i posiadali w większości wyższe wykształce (67,1) (ryc. 14). Wykształce śred lub pomaturalne zawodowe miała około jedna czwarta ba opiekunów. Większość dzieci wychowywała się w pełnej rodzi (87,7). W wychowaniu dzieci mieli swój umiarkowany lub znaczny udział różni członkowie rodziny, najczęściej rodzice ale też babcie (blisko 60) i dziadkowie (blisko 40). Badani opiekunowie pracowali najczęściej na pełnym etacie (79,3-81,3); bez pracy lub na długim zwolniu albo rencie pozostawało 8,4 matek i 2,6 ojców, przy czym w 11,6 przypadków uzyskano odpowiedzi dotyczącej statusu zawodowego ojca.

6 Małkiewicz EH i wsp. Świadomość stomatologiczna i zachowania zdrowotne opiekunów dzieci, zainteresowanych raz publiczny raz prywatny 23,9 publiczny gabinet 3,9 wielkie 26,5 brak 1,3 duże 14,8 Ryc. 12. Rodzaje placówek dentystycznych odwiedzanych przez opiekuna Fig. 12. Kinds of dental facilities frequented by the guardian raz publiczny, raz prywatny 32,3 prywatny gabinet 72,2 Ryc. 13. Rodzaje placówek dentystycznych, do których zgłaszają się opiekunowie z dziećmi Fig. 13. Kinds of dental facilities frequented by children with guardians wyższe 67,1 brak 1,3 Ryc. 14. Wykształce opiekuna brak 0,7 Fig. 14. Guardian s education level publiczny gabinet 7,7 podstawowe 0,6 śred zawodowe 16,1 prywatny gabinet 59,3 śred ogólne 6,5 pomaturalne 8,4 Większość ba opiekunów koszty związane z pielęgnacją zębów i opłatą wizyt kontrolnych uważała za śred lub wielkie (ryc. 15). Jedy około 15 respondentów określiło je jako duże. Wyniki przedstawionych wyżej badań zachowań zdrowotnych opiekunów dzieci w wieku 3 lat zainteresowanych udziałem w programie profilaktycznym zestawiono w celu porównania z wynikami badania próby populacji ogólnej (tab. VI i VII). Przedstawione dane wskazują na to, że opiekunowie dzieci zainteresowani programem profilaktycznym częściej niż matki dzieci z populacji ogólnej, wykazują korzystne zachowania zdrowotne i posiadają lepszą znajomość metod zapobiegania próchnicy. Rzadziej też daje się wśród nich zauważyć ryzykowne zachowania zdrowotne. Tabela VI. Zestawie porównawcze deklarowanych zachowań matek/opiekunów dzieci w wieku 3 lat stanowiących reprezentatywną próbę populacji krajowej oraz badanej grupy Table VI. Comparison of declared behaviors of mothers/guardians of 3-yearold children as a representative sample of national population and of studied group Zachowa zdrowotne lub ryzykowne Wizyta u stomatologa w okresie poprzedzających 12 miesięcy Populacja krajowa Grupa Siedlecka 29,2 51,7 Nie podejmowa wizyt 46,6 43,2 Wizyty u pediatry w ramach badań profilaktycznych w ostatnim roku 74,0 77,4 Stosowa pasty do zębów z fluorem 80,0 81,9 Pomoc dziecku podczas szczotkowania zębów 66,0 79,4 Herbata z cukrem kilka razy dzien 31,9 22,6 Stosowa zamiennika w postaci świeżych owoców 36,9 38,1 Pogłębia wiedzy aktywne 15,0 22,6 Wykorzysta dentysty jako źródła wiedzy stomatologicznej Korzysta z placówek prywatnych: 81,1 84,5 matki 57,0 72,2 dziecka 42,2 59,3 Tabela. VII. Znajomość metod zapobiegania próchnicy wśród matek/opiekunów dzieci w wieku 3 lat w populacji ogólnej i w grupie siedleckiej Table VII. Knowledge of caries prevention methods in mothers/guardians of 3-year-old children in general population and study population Metody zapobiegania próchnicy śred 57,4 Ryc. 15. Koszty stomatologiczne w budżecie rodzinnym Fig. 15. Dental expenses in the family budget Próba populacji ogólnej Grupa siedlecka Szczotkowa zębów 93,2 98,1 Stosowa past do zębów z fluorem 79,3 92,3 Używa nici dentystycznej 48,9 58,1 Wizyty kontrolne u lekarza dentysty 78,6 87,7 Dyskusja Przeprowadzone badania są pierwszą próbą określenia świadomości stomatologicznej i zachowań zdrowotnych opiekunów dzieci zainteresowanych programami profilaktycznymi. Korzystne zachowania zdrowotne częściej obserwowano w badanej grupie opiekunów w Siedlcach niż w próbie populacji ogólnej.

7 96 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(1): Wcześjsze prowadzone badania w kraju na początku i pod koc pierwszej dekady XXI wieku wykazały alarmująco niski poziom wiedzy ba matek z zakresu zapobiegania próchnicy oraz właściwe postawy zdrowotne. Wprawdzie odnotowano poprawę zachowań i świadomości zdrowotnej u matek ba w 2009 r. w porównaniu z badaniami przeprowadzonymi w 2002 r., nadal jednak ich stan wiedzy z zakresu pielęgnacji uzębienia małego dziecka oraz zachowania zdrowotne są prawidłowe. Uznanym warunkiem zachowania zdrowia jamy ustnej są regularne wizyty u stomatologa. Przyczyniają się one do poprawy zachowań higienicznych i dietetycznych pacjentów [7,8]. Jak wynika z badań własnych, około 40 badanej populacji opiekunów dzieci w wieku 3 lat zgłosiło się w ogóle do gabinetu stomatologicznego ze swoim dzieckiem, chociaż w tym czasie dzieci korzystały regular z opieki pediatrycznej. Może to sugerować, że znaczna część opiekunów docenia roli lekarza dentysty w rozwiązywaniu problemów dotyczących zdrowia jamy ustnej małych dzieci. Powyższa sugestia winna być rozważona przy planowaniu działalności edukacyjnej dla tej grupy populacji. Przemawiają za tym że aktualne doświadczenia innych krajów [9,10]. Interesujące są rówż wyniki analizy częstości spożywanych przez dzieci produktów w obu porównywanych w obecnej pracy grupach, tj. w próbie populacji ogólnej i w grupie siedleckiej, które mogą wskazywać na określone dietetyczne preferencje regionalne wynikające z uwarunkowań kulturowych. Szczególne znacze, z punktu widzenia zdrowia dziecka, może tu mieć np. niskie spożycie produktów mlecznych, świeżych warzyw i ciemnego pieczywa. Wyniki prezentowanych badań mogą ułatwić właściwe planowa edukacji zdrowotnej że w zakresie żywienia dzieci. Wnioski 1. Świadomość stomatologiczna i zachowania zdrowotne badanej populacji opiekunów dzieci w wieku 3 lat wydają się korzystjsze od obserwowanych wśród polskiej populacji matek dzieci w wieku 3 lat. 2. Wykładnikiem wyższego poziomu świadomości stomatologicznej badanej populacji opiekunów może być ich gotowość przystąpienia do programu profilaktycznego. Piśmiennictwo / References 1. Jodkowska E, Wierzbicka M, Szatko F, Strużycka I, Iwanicka-Grzegorek E, Ganowicz M, Zawadziński M. Stan zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowania oraz potrzeby profilaktyczno-lecznicze dzieci i osób dorosłych w wieku lata. WUM, UM w Łodzi, MZ, Warszawa Szatko F, Wierzbicka M, Dybiżbańska E, Strużycka I, Iwanicka-Frankowska E. Oral health of Polish three-year-olds and mothers` oral health related knowledge. Community Dental Health 2004, 21: Bedi R, Lewsey JD, Gilthorpe MS. Changes in oral health over ten years amongst UK children aged 4-5 years living in a deprived multiethnic area. BDJ 2000, 189: Davies GM, Blikhorn FA, Duxbury JT. Caries among 3 year olds in greater Manchester. Br Dent J , 190(7): Hobdell MH, Oliveira ER, Bautista R, Myburgh NG, Lalloo R, Narendran S, Johnson NW. Oral disease and socio-economic status. BDJ 2003, 194: Wierzbicka M, Szatko F, Pierzynowska E, Zawadziński M, Dybiżbańska E, Małkiewicz E, Ganowicz M, Strużycka I, Iwanicka-Frankowska E. Świadomość i zachowania zdrowotne matek małych dzieci w Polsce z początkiem nowego tysiąclecia. Stomat Współcz 2003, 10, William NJ, Whittle JG, Gatrell AC. The relation ship between socio-demographic characteristics and dental knowledge and attitudes of parents with young children. BDJ 2002, 193: Vallejos-Sanchez AA, Medina-Solis CE, Maupome G, Casanova-Rosado JF, Pontigo-Loyola AP: Sociobehavioral factors influencing tooth brushing frequency among schoolchildren. JADA 2008, 139: Peterson PE, Jiang H, Peng B, Tai BJ, Bian Z. Oral and general health behaviours among Chinese urban adolescents. Community Dent Oral Epidemiol 2008, 36: Wang NJ, Aspelund GØ. Preventive care and recall intervals. Targeting of services in child dental care in Norway. Community Dental Health 2010, 27: 5-11.