Wpływ zachowań higieniczno-żywieniowych na występowanie próchnicy u 12-letnich dzieci łódzkich
|
|
- Bogna Marciniak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 746 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): Wpływ zachowań higieniczno-żywieniowych na występowa próchnicy u 12-letnich dzieci łódzkich Influence of hygienic-nutritional behaviors on the occurrence of dental caries in 12-year-old children in Lodz Ewa Zimna-Walendzik, Agszka Kolmaga, Marta Łaszek, Anna Gawron-Skarbek, Franciszek Szatko Katedra Higieny i Epidemiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Wprowadze. Choroba próchnicowa jest chorobą powszech występującą, choć z różnym nasilem, wśród ludności całego świata. Zasadnicze znacze w walce z próchnicą ma profilaktyka na poziomie szkoły podstawowej. Cel. Ocena stanu uzębienia 12-letj młodzieży i jej zachowań, higienicznych jak i wybranych żywieniowych, odpowiedzialnych za nasila choroby. Materiał i metody. Grupę badawczą stanowiło 144 uczniów w wieku 12 lat, kończących szkołę podstawową w Łodzi. Badania stomatologiczne przeprowadzono zgod z zaleceniami WHO. Oceniono stan uzębienia (wskaźnik frekwencji i intensywności próchnicy, wskaźnik ), stan higieny jamy ustnej (wskaźnik API), zachowania higieniczne i nawyki żywieniowe. Ilościową i jakościową ocenę żywienia przeprowadzono za pomocą dwukrotnego wywiadu o spożyciu. Wyniki. Frekwencja próchnicy w badanej grupie wynosiła 9%, średnia liczba PUW/Z 3,8, wskaźnik wyliczony dla 1/3 dzieci z najwyższym PUW = 6,7. Dbałość o higienę jamy ustnej jest zadowalająca, tylko 12,5% dzieci myje zęby po każdym posiłku. Wykazano istotną statystycz zależność (p<0,05) pomiędzy zachowaniami higienicznymi a nasilem próchnicy. Udział sacharozy w diecie uczniów trzykrot przekraczał dopuszczalne normy. Wnioski. Koczne jest prowadze skutecznej edukacji zdrowotnej z zakresu dbałości o stan jamy ustnej, przez cały pobyt dziecka w szkole, kierowanej rówż do rodziców, opiekunów i nauczycieli. Słowa kluczowe: próchnica, żywie, zachowania higieniczne Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Introduction. Dental caries is a disease occurring, with varying intensity, in the worldwide population. Prevention at the primary school level is essential in the campaign against dental caries. Aim. To assess dental condition in 12-year-old youth and their hygienic and selected nutritional behaviors, responsible for the intensification of the disease. Material & methods. The study group consisted of 144 pupils at the age of 12 years, graduating from a primary school in Lodz. Dental examinations were performed in accordance with the WHO recommendations. The assessment was made of: the condition of teeth (the attendance index and intensity of the dental caries index, the index), oral hygiene (the API index), hygienic behaviors and eating habits. A quantitative and qualitative nutritional assessment was carried out using a double interview on dietary ine. Results. The dental caries frequency in the study group was 92.4%, the average number of DMF/T 3.8, the index calculated for 1/3 of children with the highest DMF = 6.7. Oral hygiene is unsatisfactory, only 12.5% of the children brushed their teeth after every meal. A statistically significant correlation (p <0.05) between hygienic behaviors and the intensification of dental caries was demonstrated. The percentage of sucrose in the diet of pupils exceeded the legal limit three times. Conclusion. It is necessary to carry out effective health education in the field of oral care, throughout the child s stay in school. It should also be directed to parents, caregivers and teachers. Key words: dental caries, nutrition, hygienic behaviors Adres do korespondencji / Address for correspondence Dr Ewa Zimna-Walendzik Katedra Higieny i Epidemiologii UM w Łodzi ul. Jaracza 63, Łódź tel , fax ewa.zimna-walendzik@umed.lodz.pl Wprowadze Próchnica zębów to proces chorobowy polegający na odwapniu twardych tkanek zęba i rozpadzie jego organicznego podłoża, co w konsekwencji prowadzi do ubytku próchniczego. Jest to najczęstszy proces patologiczny w organizmie ludzkim [1, 2]. Obec Bada finansowane w ramach pracy własnych w Uniwersytecie Medycznym w Łodzi, nr istje na świecie miejsce, gdzie występowałaby próchnica, jednak jej nasile jest bardzo zróżnicowane i mieści się w szerokim przedziale, od 5% w Nowej Gwinei do 99% w krajach Europy Wschodj. Ze względu na częstość występowania, zasięg i skutki jakie próchnica powoduje, zaliczana jest do chorób społecznych [2, 3, 4, 5]. Wyniki badań dowodzą, że próchnicy da się opanować tylko metodami leczniczymi, koczne
2 Zimna-Walendzik E i wsp. Wpływ zachowań higieniczno-żywieniowych na występowa próchnicy u 12-letnich dzieci są zorganizowane, systematyczne działania profilaktyczne [6, 7, 8]. Dzięki konsekwentnej realizacji programów prewencji w krajach Europy Zachodj, a zwłaszcza w państwach skandynawskich, frekwencja i intensywności próchnicy są aż 2-3 krot niższe niż w Polsce [9, 10]. Skuteczna profilaktyka choroby próchnicowej koncentruje się wokół czterech podstawowych zachowań; systematyczne usuwa płytki nazębnej m.in. poprzez prawidłowe czyszcze zębów, racjonalne żywie, stosowa związków fluoru, oraz kontrolne wizyty w gabinecie stomatologicznym. Bardzo skutecznym działam, szczegól w wieku rozwojowym, jest zabezpiecza zdrowych powierzchni zęba (głów bruzd zębowych podatnych na próchnicę) warstwą izolacyjną, która zarówno utrudnia powsta wspomnianej wyżej płytki nazębnej jak też jest źródłem uwalnianego fluoru do tkanek zęba. W okresie rozwojowym, obserwuje się największą zapadalność na próchnicę. We wszystkich krajach rozwiniętych właś dla dzieci i młodzieży wdrożone są ogólnokrajowe programy profilaktyczno-lecznicze. Miarą skuteczności tych programów jest stan zdrowotny uzębienia dzieci. Te efekty zdrowotne jakie zostały osiągnięte w krajach rozwiniętych obligują do stawiania pytań: dlaczego intensywność próchnicy zębów w populacji polskich dzieci jest ponad trzykrot większa niż u ich rówieśników w krajach rozwiniętych? jakie negatywne zachowania przyczyniają się do dużego nasilenia próchnicy? jakie działania profilaktyczne nacelowane na populacje w wieku rozwojowym winny być podjęte w polskim systemie opieki stomatologicznej? Cel pracy Ocena stanu zdrowia jamy ustnej i stomatologicznych zachowań higienicznych młodzieży łódzkiej kończącej szkołę podstawową. Oceniono rówż wpływ negatywnych nawyków żywieniowych na intensywność próchnicy. Materiał i metody Badaniami prowadzonymi w 2010 r. objęto 144 uczniów, dobranych losowo z szóstych klas czterech szkół podstawowych w Łodzi. Bada stanu uzębienia i higieny jamy ustnej prowadzono według zunifikowanych metod zalecanych przez Światową Organizacje Zdrowia [11]. Do oceny intensywności próchnicy posłużył wskaźnik PUW/Z (P liczba zębów z próchnicą, U usuniętych, W wypełnionych, Z zęby). Z ogólnej populacji badanych uczniów wydzielono subpopulację o najwyższej intensywności próchnicy obliczając dla j Istotny Wskaźnik Próchnicy ( Significant Index Caries). Wskaźnik ten stosuje się dla identyfikacji 1/3 badanej populacji dotkniętej największą intensywnością próchnicy i wymagającą interwencji w pierwszej kolejności. Powyższe wskaźniki, jak rówż zastosowany wskaźnik frekwencji próchnicy mają charakter ilościowy umożliwiający analizę porównawczą względem rówieśników na poziomie krajowym i międzynarodowym. Stan higieny jamy ustnej kwalifikowano jako optymalny, dobry, dostateczny, dostateczny posługując się Aproksymalnym Wskaźnikiem Płytki (API). Przy jego pomocy ocenia się zasięg rozmieszczenia płytki na powierzchniach stycznych zębów, czyli tam gdzie gromadzi jej się najwięcej [2,10]. Do oceny zachowań zdrowotnych, trybu żywienia, dbałości o zęby, wykorzystano autorski kwestionariusz wywiadu. Ilościową i jakościową ocenę sposobu żywienia przeprowadzono za pomocą dwukrotnego wywiadu kwestionariuszowego o spożyciu. Przy analizie dziennego spożycia korzystano z programu komputerowego Dieta 2.0. Otrzymane wyniki porównano z zaktualizowanymi normami żywieniowymi ludności Polski [12]. Analizę statystyczną przeprowadzono przy użyciu programu Excel. Statystyczne różnice pomiędzy badanymi cechami ilościowymi oceniono testem różnic dla poziomu istotności p=0,05. Wyniki badań Stan zdrowotny i higiena jamy ustnej W badanej populacji stwierdzono wysoką frekwencje próchnicy 9% dzieci było dotkniętych chorobą próchnicową (tab. I). U statystycznego ucznia stwierdzono mal 4 zęby zaaowane próchnicą średnia wartość wskaźnika intensywności próchnicy PUW/Z wynosiła 3,8. Dziewczęta miały co większą skłonność do próchnicy (3,9), jednak przejawiały większą troskę o stan uzębienia, co przejawiało się większym niż u chłopców odsetkiem wyleczonych zębów, częstszym ich myciem, czy większą częstotliwością zgłaszania się do dentysty. W badanej populacji badanych 12-letnich uczniów stwierdzono bardzo pokojący fakt spo- Badana populacja chłopcy dziewczynki ogółem PUW/Z Ryc. 1. Struktura średj liczby PUW/Z w zależności od płci badanych Fig. 1. Structure of the average number of DMF/T according to gender 1,3 1,5 1,4 P U W
3 748 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): śród wysokiej liczby zębów dotkniętych próchnicą (3,8) mj niż co drugi ząb (1,4) został popraw wyleczony. W pozostałych zębach rozwijały się czynne (leczone) ogniska próchnicowe, lub próchnica wtórna, lub ząb/zęby z powodu leczonej próchnicy już został/y usunięty/e. W populacji dzieci poddanych badaniu stomatologicznemu wydziela się grupę wymagającą opieki dentystycznej w pierwszej kolejności. Ten pokojący obraz epidemiologiczny jaki przedstawiono wyżej obliguje, aby ą opieką zostali objęci uczniowie posiadający 3 i więcej zębów dotkniętych procesem próchnicowym. Według iego założenia ponad 67% uczniów, posiada bardzo zły stan uzębienia wymagający pilnej opieki dentystycznej (tab. I). Tabela I. Struktura wskaźnika PUW/Z w badanej populacji Table I. Structure of DMF/T index among the study population PUW/Z liczba dzieci % badanych ,6 < , ,4 Razem ,0 W epidemiologii stomatologicznej powszech jest stosowany wskaźnik, dający odpowiedź na pyta ile zębów dotkniętych próchnicą posiada ta 1/3 uczniów, która charakteryzuje się największą zapadalnością na próchnicę? Uzyskana wartość wskaźnika wskazuje, iż co trzecie łódzkie dziecko w wieku 12 lat posiada aż 6,7 zębów zaaowanych próchnicą. W tej subpopulacji udział chłopców jest wyższy. U pozostałej 2/3 populacji zapadalność na próchnicę kształtowała się na poziomie zęba (ryc. 2). Dokonano porównania stanu uzębienia 12-lelnich dzieci łódzkich z tym jaki stwierdzono w podobnym badaniu w poprzedj dekadzie [13]. Pomimo postępu jaki w tym czasie dokonał się, zarówno w stomatologii klinicznej, jak i w rozwoju kulturowym społeczeństwa, wartość wskaźników, oraz PUW/Z dla Intensywność próchnicy ,7 3,8 3,9 Ryc. 2. Średnia liczba PUW/Z, wskaźnik oraz PUW/Z dla pozostałych 2/3 badanych ogółem i w zależności od płci Fig. 2. Average number of DMF/T, the index and DMF/T for the remaining two thirds of respondents according to gender 6,3 2,7 PUW 2/3 3,7 7,6 ogółem dziewczęta chłopcy 1,8 Intensywność próchnicy ,7 1,6 Ryc. 3. Porówna wskaźnika dla 12-letnich dzieci z regionu łódzkiego [14] z badaniami własnymi Fig. 3. Comparison of the index for 12-year-old children from the Lodz region with our own research 2/3 pozostałych badanych była w naszych badaniach wyższa, co wskazuje na pogorsze stanu uzębienia w tym przedziale wiekowym (ryc. 3). Higiena jamy ustnej koncentrująca się na systematycznym usuwaniu płytki nazębnej bardzo sil determinuje, zarówno powsta jak i przebieg próchnicy. Zaledwie u co drugiego ucznia stwierdzono bardzo dobry (optymalny), lub dobry stan higieny. Wykorzystując aproksymalny wskaźnik płytki API porównano stan higieny jamy ustnej dzieci z bardzo wysoką intensywnością próchnicy z tą jaką stwierdzono u dzieci z mjszym nasilem próchnicy. Optymalną higienę jamy ustnej częściej stwierdzono u dzieci z niską intensywnością próchnicy, dostateczną częściej wśród dzieci z wysoką intensywnością próchnicy (tab. II). Tabela II. Higiena jamy ustnej dzieci z wysoką i niską intensywnością próchnicy (%) Table II. Oral hygiene of children with a high and low intensity dental caries (%) Intensywność Higiena jamy ustnej próchnicy optymalna dobra dostateczna dostateczna Bardzo wysoka () 2,9 40,6 44,9 11,6 Niska 7,9 47,6 37,1 7,4 Stomatologiczne zachowania zdrowotne Wyniki wywiadu audytoryjnego wskazują, że tylko 13,9% dzieci myje zęby po każdym posiłku, dwa razy dzien 59,0% i tylko raz dzien 23,6%. Pięcioro uczniów podało, że myje zęby (tab. III). Tabela III. Częstość mycia zębów w badanej populacji Table III. Frequency of tooth brushing among the study population Częstość mycia zębów Badana populacja n % po każdym posiłku 20 13,9 2 razy dzien 85 59,0 1 raz dzien 34 23,6 5 3,5 6, /10 Rok badania 2/3
4 Zimna-Walendzik E i wsp. Wpływ zachowań higieniczno-żywieniowych na występowa próchnicy u 12-letnich dzieci Ze względu na wymaganą precyzję przy stosowaniu nici dentystycznej zalecane jest jej używa dopiero od 12 roku życia. W krajach rozwiniętych, w ramach obligatoryjnego programu ogólnozdrowotnego prowadzonego w środowisku szkolnym, obejmującego rówż problematykę dentystyczną, każde dziecko jest praktycz uczone przez pielęgniarkę dentystyczną i pozytyw motywowane do stosowania nici dentystycznej. Jej używa wśród łódzkich 12-letnich dzieci jest mało popularne, mal 70% w ogóle stosuje nici podczas higieny jamy ustnej, pozostali bardzo (tab. IV). Czyszcze grzbietowej powierzchni języka wśród badanej populacji w porównaniu do używania nici okazało się co częstsze. Ponad połowa badanych 12-latków podała, że czyści język podczas mycia zębów (tab. IV). Tabela IV. Odsetek dzieci stosujących nić dentystyczną i czyszczących język podczas higieny jamy ustnej Table IV. Percentage of children using dental floss and cleaning tongue during oral hygiene Kryteria odpowiedzi Używa nici dentystycznej Czyszcze języka n % n % 17 11, , , , , ,7 wie co to jest 1 0,7 0 0,0 Poszukując przyczyn opisanego wyżej bardzo złego stanu uzębienia, oceniono częstość stosowania nici dentystycznej stosując dychotomiczny podział dzieci charakteryzujących się niską i wysoką intensywnością próchnicy. Stwierdzono, że dzieci z niską zapadalnością na chorobę próchnicową, istot częściej korzystają z nici, niż pozostała populacja (p<0,05) (ryc. 4). Rówż prawidłowa higiena języka istot częściej utrzymywana była przez dzieci z niskim PUW/Z w porównaniu z 1/3 dzieci z najwyższymi wartościami wskaźnika intensywności próchnicy (p<0,05) (ryc. 5). 72,3 4,3 23,4 57,9 2/3 populacji 22,1 20,4 Ryc. 4. Używa nici dentystycznej przez uczniów o dużej i małej intensywności próchnicy Fig. 4. Oral and dental hygiene by pupils with a high and low intensity dental caries 30,4 22,8 46,8 19,9 Ryc. 5. Mycie języka w czasie higieny jamy ustnej Fig. 5. Cleaning tongue during oral hygiene 2/3 populacji 20 61,1 Wzorce żywieniowe W profilaktyce choroby próchnicowej obok wspomnianego wyżej systematycznego usuwania flory bakteryjnej tworzącej płytkę nazębną, bardzo ważne jest racjonalne żywie. Ocena wywiadów żywieniowych prowadzonych z dziećmi pozwoliła określić, z jednej strony, spożycie produktów prozdrowotnych (tab. V), z drugiej, spożycie produktów o działaniu kariogennym (tab. VI). Dieta uwzględniająca pełnoziarniste pieczywo i niskoprzetworzone produkty przyczynia się do mechanicznego usuwania płytki nazębnej. Konsumpcja ryb morskich i czarnej herbaty jest jednym z ważjszych źródeł fluoru. Racjonale żywie, tylko w odsieniu do choroby próchnicowej, ale rówż ze względu na wskazania ogólnozdrowotne, jednoznacz nakazuje ogranicza węglowodanów prostych do 10% w całodziennym zapotrzebowaniu energetycznym. W etiologii próchnicy bardziej negatywny wpływ na rozwój próchnicotwórczej flory bakteryjnej ma częstotliwość pojadania słodkich pokarmów (czas przebywania cukrów prostych w jamie ustnej), niż nawet ich wyżej wspomniany ilościowy udział w całej diecie. Jak przedstawiono w tabeli V i VI odsetki dzieci, które stosują podstawowych kanonów racjonalnego żywienia, są bardzo wysokie, np. około 90% uczniów codzien, lub kilka razy w tygodniu pije słodzone napoje i rów często spożywa ie produkty, jak: frytki, pizza, hot-dog, czy różnego rodzaju słodycze. Co trzecie łódzkie dziecko w ogóle spożywa pieczywa razowego, oraz ryb. Tabela V. Częstość konsumpcji produktów spożywczych w badanej populacji Table V. Frequency of food consumption in the study population Rodzaj produktu Codzien Kilka razy w tygodniu Wcale n % n % n % mleko 52 36, ,2 14 9,7 produkty mleczne 45 31, ,2 8 5,5 jaja 11 7, , ,5 ryby 5 3, , ,2 pieczywo razowe 35 24, , ,2 warzywa i owoce 85 59, ,7 1 0,7
5 750 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): Tabela VI. Rodzaj produktów kariogennych i częstość ich spożywania w badanej populacji Table VI. Type of cariogenic products and their consumption frequency in the study population Rodzaj produktu słodycze czekolada, paluszki słodkie napoje cola, soki, oranżada pizza, frytki, hotdogi Codzien Kilka razy w tygodniu Wcale n % n % n % 37 25, , , , ,5 12 8,3 3 2, , ,8 Wprowadze mal każdego pokarmu do ust a szczegól wysokoprzetworzonego i zawierającego lepkie cukry proste przyczynia się do budowania płytki nazębnej. W okresie rozwojowym, racjonalne żywie przewiduje obok trzech zasadniczych posiłków, rówż drugie śniada, podwieczorek i zachowa przerw między posiłkami minimum 2-3 godzinnych. Bardzo korzyst na stan uzębienia, poprzez obniże wartości buforowej śliny, wpływa częste pojada słodkich przekąsek, jak i picie dosładzanych napojów. Jednak ponad 87% badanych uczniów podało, iż pojada między zasadniczymi posiłkami, często to pojada ograniczało się do szerokiego asortymentu słodyczy oferowanych przez sklepiki szkolne. Dane pozyskane z wywiadów o średnim spożyciu sacharozy (węglowodan o najwyższej kariogenności) i węglowodanów ogółem w całej populacji badanej i w podgrupach o różnej intensywności próchnicy zestawiono w tabeli VII. Diety dzieci charakteryzują się wysokim udziałem cukrów prostych, przekraczającym rekomendacje żywieniowe [12]. Większy udział sacharozy stwierdzano w dietach dzieci z wysoką intensywnością próchnicy (), w porównaniu do pozostałej grupy badanej populacji niską intensywność próchnicy; odpowiednio: 68,3 g/d/o, 61,2 g/d/o (różnice istotne statystycz p>0,05). Tabela VII. Śred spożycie sacharozy i węglowodanów ogółem w całej populacji i podgrupach o różnej intensywności próchnicy Table VII. Average sucrose consumption and total carbohydrate consumption in the overall population and subgroups with varying intensity of dental caries Intensywność próchnicy Sacharoza g/dzień/osobę Węglowodany ogółem g/dzień/osobę PUW/Z = 3,8 (dla ogółu populacji) 66,2 210,0 = 6,7 68,3 204,9 2/3 = 61,2 216,3 Dyskusja Największe zainteresowa epidemiologów jak i stomatologów zajmujących się problematyką próchnicy koncentruje się na grupie dzieci 12-letnich (grupa referencyjna). Jest to okres szczególny w życiu dziecka, w tym czasie kończy się wymiana uzębienia mlecznego na stałe, utrwalają się szeroko rozumiane wzorce zachowań zdrowotnych, w tym zachowań stomatologicznych, następują zmiany postaw, ocen i zachowań związane z dojrzewam płciowym. Dzieci zaczynają samodziel, z coraz mjszym udziałem rodziców, podejmować decyzje żywieniowe, higieniczne i inne dotyczące ich stylu życia. Z danych prezentowanych przez polskich autorów [2, 6] wynika, że zapadalność na próchnicę wśród 12 latków systematycz, lecz bardzo powoli obniża się w 2010 roku statystyczny polski uczeń w tym wieku miał ponad 3 zęby zaaowane próchnicą. Jest to jedna z najwyższych w Europie intensywność próchnicy w krajach skandynawskich rówieśnik naszego ucznia posiada mj niż jeden ząb zaaowany chorobą próchnicową. Analiza dynamiki ważnej składowej wskaźnika PUW/Z, jaką jest liczba zębów wypełnionych (W) wskazuje, ze od kilkudziesięciu lat wartość ta utrzymuje się na jednakowo niskim poziomie. Wśród zębów dotkniętych próchnicą tylko około 50% jest wyleczonych popraw, bez próchnicy wtórnej. W państwach rozwiniętych wartość ta jest bliska 90% [10]. W badaniu własnym wskaźnik był wysoki 6,7 i różnił się istot statystycz od tego jaki stwierdzono w badaniu łódzkich dzieci w roku 2000 [13]. Rówż w badaniach prowadzonych w tym samym czasie przez Składnik-Jankowską i Kaczmarek [13] wartość wskaźnika wynosiła 7,4. Priorytetowym zadam do 2015 roku określonym w raporcie polskich Ekspertów ds. Stomatologii jest obniże wartości wskaźnika do 4 [5]. Wyniki szeregu badań wskazują, ze zapadalność i przebieg próchnicy, jako klasycznej choroby cywilizacyjnej, aż w 80% determinowana jest przez czynniki pozamedyczne tj. styl życia i uwarunkowania systemowe [2,5,15]. Ogranicze frekwencji i intensywności próchnicy w większości krajów europejskich nastąpiło dzięki wprowadzeniu do szkół programów profilaktycznych koncentrujących się w głównej mierze na wykształceniu, a następ utrwaleniu u dziecka, odpowiednich wzorców zachowań związanych z jamą ustną. Równolegle do tych działań edukacyjnych obligatoryj prowadzone są programy profilaktycznolecznicze (okresowa kontrola stanu uzębienia, indywidualne i grupowe stosowa preparatów fluoru oraz wypełniaczy bruzd hamujących rozwój próchnicy). W polskim systemie tego rodzaju działania mają bardzo ograniczony zasięg, ale tam gdzie są prowadzone okazują się bardzo skuteczne np. badania prowadzone w Poznaniu [6], gdzie dzięki systematycznym działaniom edukacyjnym i profilaktycznym (fluoryzacja i uszczelnia bruzd) osiągnięto znaczną poprawę zdrowia jamy ustnej dzieci 12-letnich (PUW/Z=1,59, W=0,95, frekwencja próchnicy = 60%).
6 Zimna-Walendzik E i wsp. Wpływ zachowań higieniczno-żywieniowych na występowa próchnicy u 12-letnich dzieci Wyniki socjoepidemiologicznego badania prowadzonego na łódzkiej populacji 12-letnich dzieci ujawniły duże zróżnicowa zarówno w obrazie epidemiologicznym (sta zdrowotnym uzębienia), jaki wzorcach zachowań. Natęże tego zjawiska jest pochodną stopnia rozwoju społeczno-cywilizacyjnego miasta, regionu czy kraju [10]. Równolegle do niskiej troski o własne uzębie stwierdzono rówż w większości badanej populacji złą tzn. wysokokariogenną dietę. Szczegól pokojącym jest fakt istnia sklepików szkolnych ograniczających swój asortyment mal wyłącz do produktów bardzo sprzyjających powstaniu i rozwojowi próchnicy. Aby wprowadzać zmiany koczna jest wiedza i współpraca osób wychowujących i kształcących dzieci. Z pewnością potrzebne jest najpierw podsie świadomości rodziców w zakresie zdrowego żywienia, oraz higieny jamy ustnej, aby ci potrafili wychowywać świadomie dziecko, przekazując dobre wzorce. Kolejnymi edukatorami są nauczyciele, powinni zadbać, aby miejsce w którym dzieci spędzają większość dnia czyli szkoła, było miejscem sprzyjającym i promującym zdrowe nawyki. Niestety, ani środowisko szkolno-wychowawcze, ani system opieki stomatologicznej są zainteresowane tymi problemami. Wnioski 1. Stan zdrowotny uzębienia łódzkich dzieci utrzymuje się od wielu lat na jednakowo złym/alarmująco złym poziomie. 2. Tak wysoka zapadalność i przebieg choroby próchnicowej jest spowodowana, zarówno złymi wzorcami zachowań higienicznych samych dzieci jak i brakiem podstawowych działań profilaktyczno-leczniczych, zarówno ze strony systemu opieki stomatologicznej, jak i programów edukacyjnych ze strony środowiska szkolno-wychowawczego. 3. W każdej populacji znajduje się grupa wysokiego ryzyka próchnicy (wskaźnik ) i ją szczegól należy obejmować opieką profilaktyczno-leczniczą. 4. Nasilająca się pauperyzacja społeczeństwa, sprzyja równości w dostępie do wiedzy zdrowotnej, usług medycznych, podstawowych jak i specjalizacyjnych, stąd istje pilna potrzeba wdrażania systematycznej opieki stomatologicznej nad dziećmi, szczegól w szkołach. Piśmiennictwo / References 1. Krajewski W. Podstawy profilaktyki stomatologicznej. Med Tour Press Int, Warszawa Szatko F, Socjoepidemiologiczne badania próchnicy zębów. [w:] Kariologia współczesna. Postępowa kliniczne. Pątowska D. Med Tour Press Int, Warszawa 2009: Gorbatowa MA, et al. Dental caries experience among 12 year-old children in North-west Russia. Community Dental Health 2012, 29 (1): Oulis CJ, et al. Caries prevalence of 5,12,15-year-old Greek children. Community Dental Health 2012, 29 (1): Wierzbicka M, Jodkowska E, Szatko F. Monitoring zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowań. Ministerstwo Zdrowia, Warszawa Chłapowska J i wsp. Stan uzębienia 12-letnich dzieci miejskich objętych publicznym programem profilaktyki próchnicy. Dent Med Prob 2010, 47 (3): Dybiżbańska E. Skuteczność stomatologicznej edukacji prozdrowotnej na podstawie doświadczeń międzynarodowych. Borgis Nowa Stomatol 2005, 3: Iwanicka-Grzegorek E, Michalik J. Poziom wiedzy na temat choroby próchnicowej i jej zapobiegania wśród uczniów szkół gimnazjalnych. Borgis Nowa Stomatol 2010, 1(3): King K. G. Diet and Oral Heath. Inter Dental J 2000, 50: Oral Health Country/Area Profile Programme. WHO, Geneva Oral Health Surveys; Basic Methods. WHO, Geneva Jarosz M, Bułhak-Jachymczyk B. Normy żywieniowe człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób zakaźnych. PZWL, Warszawa Hilt A, Wochna-Sobańska M. Higiena czy dieta? Ocena wpływu zachowań zdrowotnych oraz wybranych czynników środowiskowych na stan uzębienia dzieci dzieci 7- i 12 letnich oraz młodzieży zamieszkałych w Łodzi. Prz Stomatol Wieku Rozw 2001, 35/36(3/4): Składnik-Jankowska J, Kaczmarek U. Wskaźnik u 12 letnich dzieci z województwa dolnośląskiego. Czas Stomatol 2009, 62(5): Rogalska A i wsp. Poziom wiedzy rodziców na temat stanu jamy ustnej dzieci. Borgis Nowa Stomatol 2004, 2(28):
Program zapobiegania próchnicy dla dzieci w wieku szkolnym
Program zapobiegania próchnicy dla dzieci w wieku szkolnym Program zapobiegania próchnicy dla dzieci w wieku szkolnym powstał we współpracy z Wojewódzkim Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi oraz Konsultantem
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
PROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Program powstał we współpracy z Wojewódzkim Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi oraz Konsultantem Wojewódzkim w dziedzinie stomatologii dziecięcej,
Bardziej szczegółowoZachorowalność na próchnicę dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym zakwalifikowanych do zabiegów profilaktyki fluorkowej
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 5 Zachorowalność na próchnicę dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym zakwalifikowanych do zabiegów profilaktyki fluorkowej Incidence of caries in preschool children living in
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
Załącznik nr 1 do Umowy Nr z dnia 2011 roku PROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Łódź, listopad 2009 roku Wprowadzenie Program zapobiegania próchnicy dla dzieci w wieku szkolnym powstał
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
PROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Program powstał we współpracy z Wojewódzkim Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi oraz Konsultantem Wojewódzkim w dziedzinie stomatologii dziecięcej,
Bardziej szczegółowodr Przemysław Bury Centrum Stomatologii Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Projekt badań profilaktycznych z zakresu zdrowia jamy ustnej, skierowany do dzieci uczęszczających w roku szkolnym 2010/2011 do klas I i VI szkół podstawowych prowadzonych przez Gminę Śrem Opracowanie:
Bardziej szczegółowoWoda najlepiej gasi pragnienie
Woda najlepiej gasi pragnienie dr inż. Agnieszka Sulich Centrum Komunikacji Społecznej Zawartość wody w ciele zależy od: Wieku Płci Budowy ciała http://www.alvogenors.com/whatisdehydration 90 % 75 % 70
Bardziej szczegółowoWSTĘP PRZYGOTOWANIE BADAŃ
Raport z realizacji Programu profilaktyki próchnicy skierowanego do dzieci uczęszczających w roku szkolnym 2009/2010 do klas I i VI szkół podstawowych finansowanego przez Miasto Poznań WSTĘP Stomatologiczne
Bardziej szczegółowoZachorowalność na próchnicę zębów dzieci 12-letnich w województwie łódzkim w latach 1978-2003*
Czas. Stomat., 2006, LIX, 1 Zachorowalność na próchnicę zębów dzieci 12-letnich w województwie łódzkim w latach 1978-2003* Prevalence of caries in 12-year-old children in the region of Łódź between 1978-2003
Bardziej szczegółowoFrekwencja i intensywność próchnicy u dzieci 6-letnich z rejonu Krakowa
Borgis Frekwencja i intensywność próchnicy u dzieci 6-letnich z rejonu Krakowa *Anna Jurczak, Jadwiga Ciepły, Iwona Gregorczyk-Maga, Iwona Kołodziej, Joanna Słowik, Dorota Kościelniak, Małgorzata Staszczyk
Bardziej szczegółowoAnaliza zachowań prozdrowotnych młodzieży 18-letniej uczęszczającej do szkół średnich w Łodzi
Borgis Analiza zachowań prozdrowotnych młodzieży 18-letniej uczęszczającej do szkół średnich w Łodzi Praca oryginalna Original paper Katarzyna Ćwiklak 1, Jacek Pypeć 2, *Lidia Pijankowska-Beksa 1, Joanna
Bardziej szczegółowoProblem zdrowotny. Cel główny
Opis programu polityki zdrowotnej Gminy Miasta Szczecin na lata 2017-2020. pn.,,zapobieganie próchnicy wśród dzieci klas VI uczęszczających do szczecińskich szkół podstawowych. Problem zdrowotny 1.Opis
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoKristina Pilipczuk-Paluch, Joanna Chłapowska, Maria Borysewicz-Lewicka
Ocena zależności pomiędzy występowaniem próchnicy uzębienia mlecznego a jej rozwojem w zębach pierwszych trzonowych stałych praceoryginalne Assessment of the relationship between caries in milk teeth and
Bardziej szczegółowoProgram profilaktyki próchnicy dla dzieci miasta Katowice
Program profilaktyki próchnicy dla dzieci miasta Katowice Okres realizacji programu: 2014-2020 Autor programu: - dr hab. n. med. Lidia Postek-Stefańska Opinia Agencji Technologii Medycznych: - pozytywna
Bardziej szczegółowoProgram profilaktyki próchnicy dla dzieci w wieku 12 lat z terenu Miasta Kościerzyna na lata
Program profilaktyki próchnicy dla dzieci w wieku 12 lat z terenu Miasta Kościerzyna na lata 2017-2019 UCHWAŁA NR XXXVII/./2016 RADY MIASTA KOŚCIERZYNA z dnia 26 października 2016 r. w sprawie przystąpienia
Bardziej szczegółowoProblemy stomatologiczne polskich dzieci i młodzieży propozycje działań do rozważenia
Problemy stomatologiczne polskich dzieci i młodzieży propozycje działań do rozważenia Posiedzenie Plenarne Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia Warszawa 15.12.2010r. prof.. dr hab.. Barbara Adamowicz-Klepalska
Bardziej szczegółowoCHOROBA PRÓCHNICOWA U DZIECI W WIEKU 0-5 LAT W POLSCE I NA ŚWIECIE.
CHOROBA PRÓCHNICOWA U DZIECI W WIEKU 0-5 LAT W POLSCE I NA ŚWIECIE Próchnica zębów o przewlekła, bakteryjna, wieloczynnikowa choroba zakaźna, która aktualnie pozostaje najczęstszym schorzeniem wieku dziecięcego,
Bardziej szczegółowoProgram profilaktyki próchnicy zębów u dzieci w wieku przedszkolnym, 3-5 lat
Program profilaktyki próchnicy zębów u dzieci w wieku przedszkolnym, 3-5 lat 1. Podstawy prawne działań Gminy w obszarze zdrowia publicznego 1. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Rozdział
Bardziej szczegółowoUszczelnianie bruzd na powierzchni żującej zębów trzonowych jako jedna z metod zapobiegania próchnicy
Czas. Stomatol., 2010, 63, 11, 672-681 2010 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Uszczelnianie bruzd na powierzchni żującej trzonowych jako jedna z metod zapobiegania próchnicy Fissure sealing
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XXXIX/291/2014 RADY GMINY W DOBRONIU. z dnia 24 kwietnia 2014 r. w sprawie przyjęcia do realizacji programu zdrowotnego na rok 2014
UCHWAŁA NR XXXIX/291/2014 RADY GMINY W DOBRONIU z dnia 24 kwietnia 2014 r. w sprawie przyjęcia do realizacji programu zdrowotnego na rok 2014 Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 8 marca 1990
Bardziej szczegółowoAssessment of the dental care system efficiency in preschool children on the basis of comparative analysis of dental needs and dentition s condition
Czas. Stomatol., 2008, 61, 1, 61-68 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Ocena skuteczności systemu opieki stomatologicznej na podstawie analizy porównawczej stanu uzębienia i potrzeb
Bardziej szczegółowoZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY U DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH. Opracowanie
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej oraz ze środków Ministerstwa Zdrowia ZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO. ORAL HEALTH PROBLEMS OF YEAR-OLD INHABITANTS of THE LODZ REGION
PRZEGL EPIDEMIOL 212; 66: 133-138 Zdrowie publiczne Aleksandra Hilt, Ewa Rybarczyk-Townsend, Beata Lubowiedzka-Gontarek, Magdalena Wochna-Sobańska PROBLEMY ZDROWOTNE JAMY USTNEJ 35-44-LETNICH MIESZKAŃCÓW
Bardziej szczegółowo, Maria Borysewicz-Lewicka. Ocena dynamiki próchnicy u 6-letnich dzieci z województwa lubuskiego
Prace oryginalne Dent. Med. Probl. 0, 49,, ISSN -38X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Joanna Chłapowska A, B, D, E, Karolina Gerreth A, B, D, E, Kristina Pilipczuk-Paluch
Bardziej szczegółowoPróchnica zębów. Antonina Kawecka PSSE w Kamieniu Pomorskim 2015roku
Antonina Kawecka PSSE w Kamieniu Pomorskim 2015roku Rodzaje zębów Zęby (łac. dens ząb, l.mn. dentes) złożone, twarde twory anatomiczne w jamie ustnej. Stanowią element układu trawienia i służą do rozdrabniania
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 56/2016 z dnia 11 kwietnia 2016 r. o projekcie programu polityki
Bardziej szczegółowoWyniki Monitoringu Stanu Zdrowia Jamy Ustnej populacji młodych dorosłych w Polsce w 2012 roku
Borgis Wyniki Monitoringu Stanu Zdrowia Jamy Ustnej populacji młodych dorosłych w Polsce w 2012 roku *Izabela Strużycka 1, Maria Wierzbicka 2, Elżbieta Jodkowska 3, Ewa Rusyan 3, Michał Ganowicz 4, Katarzyna
Bardziej szczegółowoUrząd Miejski Łaziska Górne. Plac Ratuszowy 1. 43 170 Łaziska Górne. woj. śląskie. nazwa programu zdrowotnego:
Załącznik nr 1 do Uchwały Nr. Rady Miejskiej w Łaziskach Górnych z dnia.. Urząd Miejski Łaziska Górne Plac Ratuszowy 1 43 170 Łaziska Górne woj. śląskie nazwa programu zdrowotnego: PROFILAKTYKA PRÓCHNICY
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 56/2014 z dnia 22 kwietnia 2014 r. o projekcie programu Program profilaktyczny dotyczący profilaktyki próchnicy
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna
Bardziej szczegółowoStan zdrowia jamy ustnej i opieka stomatologiczna dla dzieci i młodzieży w Polsce
Stan zdrowia jamy ustnej i opieka stomatologiczna dla dzieci i młodzieży w Polsce prof. dr n. med. Dorota Olczak-Kowalczyk Konsultant krajowy w dziedzinie stomatologii dziecięcej Zakład Stomatologii Dziecięcej
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR LV/563/14 RADY MIASTA OTWOCKA z dnia 26 sierpnia 2014 r.
UCHWAŁA NR LV/563/14 RADY MIASTA OTWOCKA z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie przyjęcia do realizacji zdrowotnego programu edukacyjnego w zakresie profilaktyki próchnicy i wad zgryzu u dzieci w wieku 6
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 264/2013 z dnia 21 października 2013 r. o projekcie programu Program profilaktyki próchnicy dla dzieci w wieku
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYCZNY GMINNEGO PRZEDSZKOLA NR 1 W CHEŁMIE ŚLĄSKIM ZAGADNIENIE PROGRAMU: BEZPIECZNE ZACHOWANIA W DOMU
PROGRAM PROFILAKTYCZNY GMINNEGO PRZEDSZKOLA NR 1 W CHEŁMIE ŚLĄSKIM ZAGADNIENIE PROGRAMU: BEZPIECZNE ZACHOWANIA W DOMU Środowisko domowe to miejsce, w którym również istnieje wiele zagrożeń dla bezpieczeństwa
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 150/2016 z dnia 9 sierpnia 2016 r. o projekcie programu polityki
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoPremature loss of milk teeth by preschool children
Premature loss of milk teeth by preschool children Przedwczesna utrata zębów mlecznych u dzieci przedszkolnych Ewa Ogłodek, Danuta Moś stres maxeve@ caries of deciduous teeth in children is an important
Bardziej szczegółowoMałgorzata Jasińska LUBELSKI ROCZNIK PEDAGOGICZNY T. XXXII 2013
LUBELSKI ROCZNIK PEDAGOGICZNY T. XXXII 2013 Nawyki żywieniowe młodzieży gimnazjalnej ze środowiska miejskiego i wiejskiego Abstrakt: Racjonalne żywienie to jeden z ważniejszych czynników warunkujących
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoWpływ uwarunkowań środowiskowych na zapadalność i przebieg próchnicy zębów u dzieci
Czas. Stomatol., 2010, 63, 5, 301-309 2010 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Wpływ uwarunkowań środowiskowych na zapadalność i przebieg próchnicy zębów u dzieci Impact of environmental conditions
Bardziej szczegółowoAktualny stan wiedzy na temat indywidualnej profilaktyki fluorkowej choroby próchnicowej u dzieci i młodzieży
Aktualny stan wiedzy na temat indywidualnej profilaktyki fluorkowej choroby próchnicowej u dzieci i młodzieży Niezależny Panel Ekspertów Prof. dr hab. n. med. Barbara Adamowicz - Klepalska Prof. dr hab.
Bardziej szczegółowoŚwiadomość stomatologiczna kobiet w ciąży
ROZDZIAŁ XIX PROFILAKTYKA I EDUKACJA ZDROWOTNA Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu The Jan Kochanowski University The Faculty of Medicine and Health Sciences GRAŻYNA
Bardziej szczegółowoStan pierwszych zębów trzonowych stałych studentów medycyny i stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 11 Stan pierwszych zębów trzonowych stałych studentów medycyny i stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku The dental status of permanent first molars in students of Dental
Bardziej szczegółowoNZOZ CENTRUM UŚMIECHU PRÓCHNICA ZĘBÓW. lek. dent. Joanna Goraś lek. dent. Paulina Pieniążek
PRÓCHNICA ZĘBÓW lek. dent. Joanna Goraś lek. dent. Paulina Pieniążek Czym jest próchnica? Jest chorobą zakaźną tkanek twardych zęba wywołaną przez bakterie. Aby doszło do rozwoju próchnicy muszą zaistnieć
Bardziej szczegółowoOcena świadomości stomatologicznej matek dzieci sześcioletnich w województwie mazowieckim
Borgis Ocena świadomości stomatologicznej matek dzieci sześcioletnich w województwie mazowieckim *Agnieszka Zanio-Kulaszewska, Aneta Zduniak, Marcin Zawadziński, Elżbieta Jodkowska Zakład Stomatologii
Bardziej szczegółowoOcena stanu i trend próchnicy u dzieci 5-, 7- i 12-letnich z województwa małopolskiego w porównaniu do populacji polskiej
Borgis Nowa Stomatol 2018; 23(2): 55-65 https://doi.org/10.25121/ns.2018.23.2.55 *Małgorzata Staszczyk, Magdalena Kępisty, Iwona Kołodziej, Dorota Kościelniak, Iwona Gregorczyk-Maga, Jadwiga Ciepły, Anna
Bardziej szczegółowoPubliczny program zapobiegania próchnicy w Polsce u dzieci i młodzieży
prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2010, 47, 2, 137 143 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Elżbieta Jodkowska Publiczny program zapobiegania próchnicy w Polsce
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 55/2014 z dnia 22 kwietnia 2014 r. o projekcie programu Program profilaktyki próchnicy zębów, skierowany do dzieci
Bardziej szczegółowoŚwiadomość stomatologiczna i zachowania zdrowotne opiekunów dzieci, zainteresowanych programami profilaktycznymi
90 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(1): 90-96 Świadomość stomatologiczna i zachowania zdrowotne opiekunów dzieci, zainteresowanych programami profilaktycznymi Dental health awareness and health-promoting behaviors
Bardziej szczegółowoRaport z realizacji program zapobieganie nadwadze i otyłości oraz innym zaburzeniom okresu rozwojowego u dzieci i młodzieży szkolnej w latach
Raport z realizacji program zapobieganie nadwadze i otyłości oraz innym zaburzeniom okresu rozwojowego u dzieci i młodzieży szkolnej w latach 2012-2017 realizowanego wspólnie z Wydziałem Zdrowia Urzędu
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 93/2015 z dnia 7 maja 2015 r. o projekcie programu Gminny program
Bardziej szczegółowoAkcji Profilaktyki Stomatologicznej
Rada Opolskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Dyrekcja Opolskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ zaprasza do kontynuacji w nowym roku szkolnym 2016/2017 Akcji Profilaktyki Stomatologicznej.
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr RADY MIEJSKIEJ w ŁODZI z dnia...
UCHWAŁA Nr RADY MIEJSKIEJ w ŁODZI z dnia... Druk BRM nr 118/2011 Projekt z dnia... 2011 r. w sprawie przyjęcia Miejskiego Programu Profilaktyki Próchnicy Dla Dzieci i Młodzieży do 18 roku życia. Na podstawie
Bardziej szczegółowokwestionariusze badania ankietowego, karta badania, broszura informacyjna dla pacjentek,
Dr hab. o. med. Jerzy Krupiński, emeryt. profesor oadzw. ŚUM Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej z Endodoocją ŚUM w Katowicach Kraków, 5 kwietnia 2018 Recenzja pracy doktorskiej lek. dent. Marty
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 293/2013 z dnia 10 grudnia 2013 r. o projekcie Programu profilaktyki stomatologicznej prowadzony w latach 2013-2015
Bardziej szczegółowoOcena stomatologicznych zachowań zdrowotnych dzieci niepełnosprawnych badania ankietowe rodziców*
Czas. Stomatol., 2008, 61, 11, 767-774 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Ocena stomatologicznych zachowań zdrowotnych dzieci niepełnosprawnych badania ankietowe rodziców* Evaluation
Bardziej szczegółowoSZKOŁA PROMUJĄCA ZDROWIE PROJEKT
Szkoła Podstawowa nr 1 im. Bohaterów Warszawy w Kamienicy SZKOŁA PROMUJĄCA ZDROWIE Plan działań Czas realizacji 2014 2017 PROJEKT W szkole, gdzie naturalnym procesem jest nauczanie i kształtowanie postaw,
Bardziej szczegółowoPLAN FLUORYZACJI KLASY 1,2,3 KLASY 4,5,6
Fluoryzacja W naszej szkole będziemy przeprowadzać fluoryzację w klasach I-VI jednorazowymi szczoteczkami. Będzie ona wykonywana 5 razy w ciągu roku wg przygotowanego grafiku, TYLKO u dzieci, których rodzice
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 1. Nazwa przedmiotu HIGIENA Z ELEMENTAMI DIETETYKI. 2. Numer kodowy BIO03c. 3. Język, w którym prowadzone są zajęcia polski
Projekt OPERACJA SUKCES unikatowy model kształcenia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Medycznego w Łodzi odpowiedzią na potrzeby gospodarki opartej na wiedzy współfinansowany ze środków Europejskiego
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr XXVIII/160/16 RADY MIEJSKIEJ CIECHOCINKA z dnia 29 grudnia 2016 r.
UCHWAŁA Nr XXVIII/160/16 RADY MIEJSKIEJ CIECHOCINKA z dnia 29 grudnia 2016 r. w sprawie przyjęcia programu polityki zdrowotnej pt. "Program polityki zdrowotnej na lata 2016-2020, obejmujący profilaktykę
Bardziej szczegółowoSzkoła Promująca Zdrowie koncepcja i strategia
Szkoła Podstawowa nr 2 w Gostyniu od września 2010 roku realizuje projekt Szkoły Promującej Zdrowie. 14 listopada 2012 roku otrzymała certyfikat Wielkopolskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie. Szkoła Promująca
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna
Bardziej szczegółowoProfilaktyka próchnicy u kobiet ciężarnych zalecenia dla lekarzy stomatologów
Profilaktyka próchnicy u kobiet ciężarnych zalecenia dla lekarzy stomatologów W 2014 roku, z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej i firmy Colgate powołany został Polski Oddział Sojuszu
Bardziej szczegółowoZdrowy uśmiech wśród najmłodszych model. profilaktyka stomatologiczna, dzieci w wieku przedszkolnym,
Czas. Stomatol., 2009, 62, 6, 502-508 2009 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Zdrowy uśmiech wśród najmłodszych model profilaktyki stomatologicznej dla dzieci w wieku przedszkolnym Healthy
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 87/2015 z dnia 13 kwietnia 2015 r. o projekcie programu Program
Bardziej szczegółowoprace oryginalne Stan uzębienia osób z prawidłową i nadmierną masą ciała z łódzkich szkół ponadpodstawowych
prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2012, 49, 3, 351 357 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Aleksandra Hilt A F A, C, F, Małgorzata Daszkowska Stan uzębienia
Bardziej szczegółowoPRACE ORYGINALNE. Wpływ nawyków higienicznych i żywieniowych na stan uzębienia dzieci w wieku przedszkolnym
PRACE ORYGINALNE Dent. Med. Probl. 2005, 42, 2, 267 272 ISSN 1644 387X AGNIESZKA BRUZDA ZWIECH, BEATA SZYDŁOWSKA WALENDOWSKA, MAGDALENA WOCHNA SOBAŃSKA, MAŁGORZATA DASZKOWSKA, RENATA FILIPIŃSKA SKĄPSKA,
Bardziej szczegółowoStomatologiczne zachowania prozdrowotne a stan uzębienia łódzkiej młodzieży 18-letniej
Borgis Nowa Stomatol 2015; 20(4): 153-158 DOI: 10.5604/14266911.1188970 *Joanna Królewska-Gawarzyńska Stomatologiczne zachowania prozdrowotne a stan uzębienia łódzkiej młodzieży 18-letniej Health-related
Bardziej szczegółowoProfilaktyczna opieka zdrowotna nad dziećmi i młodzieŝą w środowisku nauczania i wychowania na terenie lubelszczyzny
Lubelskie Centrum zdrowia Publicznego w Lublinie Zakład Ochrony Zdrowia Matki i Dziecka Profilaktyczna opieka zdrowotna nad dziećmi i młodzieŝą w środowisku nauczania i wychowania na terenie lubelszczyzny
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 133/2012 z dnia 16 lipca 2012 r. o projekcie programu Program profilaktyczny zapobieganie chorobie próchnicowej
Bardziej szczegółowoJama ustna zwierciadłem organizmu
Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej Jama ustna zwierciadłem organizmu Anna Lella Przewodnicząca Komisji ds. Współpracy Międzynarodowej NRL Prezydent ERO-FDI Dlaczego o tym mówimy? FDI podaje kluczowe fakty
Bardziej szczegółowoPIRAMIDA ZDROWEGO ŻYWIENIA I STYLU ŻYCIA
PIRAMIDA ZDROWEGO ŻYWIENIA I STYLU ŻYCIA Wraz z postępem cywilizacyjnym nasz styl życia dorosłych, dzieci, młodzieży zmienia się niestety nie zawsze na lepsze, co ma swoje konsekwencje również w odniesieniu
Bardziej szczegółowoRealizowany w Szkole Podstawowej nr 307 Im. Króla Jana III Sobieskiego w Warszawie
Realizowany w Szkole Podstawowej nr 307 Im. Króla Jana III Sobieskiego w Warszawie W roku szkolnym 2013/2014 nasza szkoła przystąpiła do programu certyfikacji Szkoła Przyjazna Żywieniu i Aktywności Fizycznej
Bardziej szczegółowoM I N I S T R A Z D R O W I A 1) z dnia r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia stomatologicznego
Projekt z dnia 9 września 2017 r. R O Z P O R Z Ą D Z E N I E M I N I S T R A Z D R O W I A 1) z dnia... 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia stomatologicznego
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 129/2012 z dnia 16 lipca 2012 r. o projekcie programu Program profilaktyki próchnicy u dzieci na lata 2013-2015
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XXIX/355/2016 RADY MIEJSKIEJ KALISZA. z dnia 27 października 2016 r.
UCHWAŁA NR XXIX/355/2016 RADY MIEJSKIEJ KALISZA z dnia 27 października 2016 r. w sprawie przyjęcia Programu polityki zdrowotnej profilaktyki stomatologicznej wśród dzieci pięcioletnich- zamieszkałych na
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoNowy asortyment sklepików szkolnych nie taki straszny, czyli dlaczego warto jeść zdrowo?!
Nowy asortyment sklepików szkolnych nie taki straszny, czyli dlaczego warto jeść zdrowo?! Rozporządzenie Z dniem 01.09.2015 roku weszło w życie nowe Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2015
Bardziej szczegółowoPRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW Młody organizm, aby mógł prawidłowo się rozwijać potrzebuje wielu różnorodnych składników odżywczych, które powinny być nieodłączną częścią diety każdego dojrzewającego
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 130/2012 z dnia 16 lipca 2012 r. o projekcie programu Intensyfikacja zapobiegania próchnicy dzieci i młodzieży
Bardziej szczegółowoZachowania żywieniowe i aktywność fizyczna młodzieży w świetle badań HBSC. (Health Behaviour in School-aged Children)
Zachowania żywieniowe i aktywność fizyczna młodzieży w świetle badań HBSC (Health Behaviour in School-aged Children) Cyklicznie powtarzane międzynarodowe badania ankietowe nad zachowaniami zdrowotnymi
Bardziej szczegółowoRadiologiczna ocena progresji zmian próchnicowych po zastosowaniu infiltracji. żywicą o niskiej lepkości (Icon). Badania in vivo.
Renata Zielińska Radiologiczna ocena progresji zmian próchnicowych po zastosowaniu infiltracji żywicą o niskiej lepkości (Icon). Badania in vivo. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Zakład Stomatologii
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR X/63/2015 RADY GMINY BIAŁOBRZEGI. z dnia 30 września 2015 r.
UCHWAŁA NR X/63/2015 RADY GMINY BIAŁOBRZEGI z dnia 30 września 2015 r. w sprawie przyjęcia do realizacji Gminnego program Profilaktyki próchnicy zębów u dzieci i młodzieży z terenu Gminy Białobrzegi na
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI ZDROWEGO UZĘBIENIA DLA UCZNIÓW KLAS I III SZKÓŁ PODSTAWOWYCH. / opracowała mgr Beata Ciurla /
PROGRAM PROFILAKTYKI ZDROWEGO UZĘBIENIA DLA UCZNIÓW KLAS I III SZKÓŁ PODSTAWOWYCH / opracowała mgr Beata Ciurla / 1 GŁÓWNE ZAŁOŻENIA I CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU Dbałość o zęby nie jest naszą cechą narodową.
Bardziej szczegółowoOcena wpływu lakieru fluorowego Duraphat na uzębienie mleczne dzieci w wieku 3 i 4 lat badania roczne*
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 2 Ocena wpływu lakieru fluorowego Duraphat na uzębienie mleczne dzieci w wieku 3 i 4 lat badania roczne* Evaluation of the effect of Duraphat fluoride varnish on the primary
Bardziej szczegółowoRealizacja Ogólnopolskiego Programu Edukacyjnego Trzymaj Formę! wnioski z ewaluacji. Dr n. med. PRZEMYSŁAW BILIŃSKI GŁÓWNY INSPEKTOR SANITARNY
Realizacja Ogólnopolskiego Programu Edukacyjnego Trzymaj Formę! wnioski z ewaluacji Dr n. med. PRZEMYSŁAW BILIŃSKI GŁÓWNY INSPEKTOR SANITARNY 1 Partnerzy programu: Agencja Rynku Rolnego Instytut Żywności
Bardziej szczegółowoZalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dla kobiet w ciąży.
Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dla kobiet w ciąży. W 2014 roku, z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej i firmy Colgate powołany został Polski Oddział Sojuszu dla Przyszłości
Bardziej szczegółowoStan zdrowia jamy ustnej oraz potrzeby profilaktyczno-lecznicze. dzieci w wieku 6 lat w Polsce
Stan zdrowia jamy ustnej oraz potrzeby profilaktyczno-lecznicze dzieci w wieku 6 lat w Polsce Tabela 1. Liczba dzieci w wieku 6 lat zbadanych w poszczególnych województwach. Ogółem dolnośląskie 270 kujawsko-pomorskie
Bardziej szczegółowoPlan pracy ZSS w Chełchach na rok szkolny 2008/2009 klasy 0 - III
Plan pracy ZSS w Chełchach na rok szkolny 2008/2009 y 0 - III 1. Problem priorytetowy: Zbyt mało uczniów systematycznie myją zęby po posiłkach i dba o stan swojego uzębienia. Opis problemu: W wyniku obserwacji
Bardziej szczegółowoRaport z ewaluacji wewnętrznej Szkoły Podstawowej nr 9 im M. Kopernika w Tarnowskich Górach rok szkolny 2013/2014
Działania szkoły na rzecz bezpieczeństwa i zdrowia uczniów oraz kształtowania ich postaw prozdrowotnych. Raport z ewaluacji wewnętrznej Szkoły Podstawowej nr 9 im M. Kopernika w Tarnowskich Górach rok
Bardziej szczegółowoEvaluation of Oral Hygiene and Dietary Habits of Children Based on the Survey of Their Parents
Prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2012, 49, 2, 279 285 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Elżbieta Pels A, D F, Maria Mielnik-Błaszczak A, D, Justyna Pietrak
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, Warszawa, Polska 2
PRACE ORYGINALNE Dent. Med. Probl. 2015, 52, 3, 316 323 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Agnieszka Kargul 1, A D, Magdalena Koperny 1, A, D, Małgorzata Bała
Bardziej szczegółowoPowiedz tak. pięknym zębom! zdrowym, r Viv
Powiedz tak zdrowym, pięknym zębom! ade r Viv en d a i-kids Ivoclar Vivadent Pediatric Dental Solutions Lakier z fluorem mocna i trwała ochrona zębów Zdrowe, piękne zęby na całe życie Dlaczego zdrowie
Bardziej szczegółowoStan zdrowotny jamy ustnej uczniów z łódzkich ośrodków dla dzieci niesłyszących
Czas. Stomatol., 2007, LX, 6, 384-390 2007 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Stan zdrowotny jamy ustnej uczniów z łódzkich ośrodków dla dzieci niesłyszących Oral health condition of children
Bardziej szczegółowoPolski Oddział ACFF Powiedz STOP próchnicy już DZIŚ dla zdrowych zębów w przyszłości
Polski Oddział ACFF Powiedz STOP próchnicy już DZIŚ dla zdrowych zębów w przyszłości Czym jest Światowy Dzień Przyszłości Wolnej od Próchnicy? Światowy Dzień Przyszłości Wolnej od Próchnicy (World Cavity-Free
Bardziej szczegółowoSzkoła Promująca Zalecenia Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem Program edukacyjny upowszechniania zaleceń Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem
Szkoła Promująca Zalecenia Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem Program edukacyjny upowszechniania zaleceń Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem działanie realizowane w ramach zadania Prewencja pierwotna
Bardziej szczegółowoOGÓLNOPOLSKI PROGRAM EDUKACJI ZDROWOTNEJ DLA PRZEDSZKOLAKÓW W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 AKADEMIA AQUAFRESH
OGÓLNOPOLSKI PROGRAM EDUKACJI ZDROWOTNEJ DLA PRZEDSZKOLAKÓW W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 AKADEMIA AQUAFRESH I. WSTĘP W roku szkolnym 2016/2017 Akademia Aquafresh rozpoczęła szóstą edycję Ogólnopolskiego Programu
Bardziej szczegółowox x x F= ( n) x + ( n) y = y y y x x x
Wskaźnik fuksynowy. Oblicza się według wzoru: X1 + X2 F = ------------------ n gdzie: F wskaźnik fuksynowy X1 suma wartości liczbowych zabarwionych powierzchni językowych (podniebiennych) X2 - suma wartości
Bardziej szczegółowo