Migrant to osoba przybywająca (imigrant) lub opuszczająca (emigrant) pewne miejsce w inny sposób niż poprzez urodzenie bądź śmierć

Transkrypt

1 Uwarunkowania migracji międzynarodowych w świetle wybranych koncepcji teoretycznych Zajęcia z Demografii Agata Górny

2 Definicje migracji

3 Najprostsza geograficzno-demograficzna definicja Migrant to osoba przybywająca (imigrant) lub opuszczająca (emigrant) pewne miejsce w inny sposób niż poprzez urodzenie bądź śmierć

4 Dodatkowe kryteria migracji międzynarodowych Przestrzenne Miejsca zamieszkania/pobytu Aktywności Czasu trwania Najczęściej migrant jest definiowany jako osoba, która przemieszcza się do nowego miejsca zamieszkania na pewien minimalny okres (na ogół 12 miesięcy).

5 Nie-migranci według rekomendacji ONZ (1998) Pracownicy przygraniczni Osoby w tranzycie Turyści Osoby odbywające podróże służbowe Osoby ze statusem dyplomatycznym Personel wojskowy Nomadzi (osoby bez stałego miejsca zamieszkania)

6 Migranci według rekomendacji ONZ (1998) Osoby wyjeżdżające/przebywające w związku z: edukacją szkoleniem zawodowym pracą zawodową pracą w organizacjach międzynar. lub służbie cywilnej zamiarem osiedlenia się zamiarem połączenia się z rodziną posiadaniem uprawnień do pobytu zagranicą uchodźcy. Oraz: Starający się o status uchodźcy Osoby nie posiadające prawa do legalnego pobytu za granicą.

7 Fazy migracji i poziomy analizy Etapy migracji i jej analizy: uwarunkowania migracji trwanie migracji (adaptacja w kraju docelowym) zakończenie migracji (powrót) konsekwencje migracji Poziomy analizy każdego z etapów: makro mezo mikro.

8 Koncepcje na poziomie makrospołecznym

9 Perspektywa socjologiczna: teoria czynników wypychających i przyciągających (Lee, 1966) Czynniki istotne dla decyzji migracyjnych: związane z miejscem pochodzenia związane z obszarem docelowym przeszkody pośrednie czynniki osobiste.

10 Koncepcja neoklasyczna Dwie istotne przesłanki: Zróżnicowanie korzyści ekonomicznych netto, głównie zaś zróżnicowanie płac, to główna przyczyna migracji Migracje międzynarodowe mogą być analizowane w ten sam sposób co międzynarodowa mobilność kapitału. Czyli że traktujemy mobilność migrantów jak mobilność czynników produkcji.

11 Prosty model z handlu zagr. z mobilnością czynników (Bhagwati, Srinivasan, 1998: 468) MP2 MP2 MP1 MP1 0 A B 0

12 Teoria dualnego rynku pracy (Piore 1971) Sektor pierwotny (podstawowy): Sektor wtórny (drugorzędny): Rekrutacja oparta o kwalifikacje i produktywność Wysokie stawki płac Dobre warunki pracy Stabilność zatrudnienia Szanse awansu Oficjalne procedury Rekrutacja nie oparta o kwalifikacje, ale np. o płeć i siłę fizyczną Niskie stawki płac Złe warunki pracy Niestabilność zatrudnienia Brak możliwości awansu Nieoficjalne procedury

13 Koncepcje na poziomie mikrospołecznym

14 Koncepcja neoklasyczna mikro założenia Migracja odbywa się bez kosztów Migracja odbywa się bez ryzyka Potencjalni migranci dysponują doskonałą informacją Potencjalni migranci zachowują się w sposób w pełni racjonalny Potencjalny migrant jest jednostką autonomiczną

15 Koncepcja neoklasyczna mikro model decyzyjny max NPV(mkz ) t0 = Σ {[Σ (ρ i k u i k - ρ i z u i z ) - Σ (ρ i k c i k - ρ i z c i z )] (1+σ - ) -t } m kz migracja w czasie t 0 z kraju k do kraju z u użyteczność z pobytu w kraju (u k ) i za granicą (u z ) c koszty pozostania (c k ) i koszty wyjazdu (c z ) ρ prawdopodobieństwo pozostania (ρ k ) i migracji (ρ z ) σ czynnik dyskontujący użyteczność w zależności od preferencji względem teraźniejszości i przyszłości

16 Nowa Ekonomiczna Teoria Migracji (NELM) Kluczowe elementy/pojęcia: relatywna deprywacja rola rodziny ryzyko i informacja.

17 NELM relatywna deprywacja Relatywna deprywacja zjawisko polegające na tym, że satysfakcja z jednostki dochodu nie jest jedynie funkcją własnego dochodu ale także rozkładu dochodu innych osób. RD i = y k g[1 F(x)]dx i y y i dochód gospodarstwa domowego y k najwyższy dochód gospodarstwa domowego w danej społeczności 1-F(x) odsetek gospodarstw domowych z dochodem wyższym niż x g[1-f(x)] deprywacja wynikająca z nieposiadania odpowiedniego dochodu

18 NELM rola rodziny Rola rodziny migranci maksymalizują korzyść netto gospodarstwa a nie indywidualną korzyść netto; pojawia się zjawisko nominowania migrantów. G f = R f C f R f korzyści gospodarstwa z migracji (ΣR i ) C f koszty gospodarstwa z migracji (ΣC i ) G f zyski gospodarstwa z migracji (ΣZ i )

19 NELM ryzyko i informacja Mobilność może być wyrazem dążenia do dywersyfikacji i minimalizacji ryzyka gospodarstwa. Założenia takiego podejścia Gospodarstwo domowe cechuje się awersją do ryzyka. Pożądane bezpieczeństwo finansowe jest nieosiągalne z uwagi na nieistnienie w rynków finansowych. Migracja może zmniejszyć skalę ryzyka i doprowadzić do zwiększenia poziomu dochodu gospodarstwa.

20 NELM najważniejsze wnioski Nie istnieje wybór pomiędzy aktywnością w kraju pochodzenia i migracją: często te formy są łączone, gdyż to może przynieść lepsze efekty. Istotną rolę w kreacji strumieni migracyjnych odgrywają niedoskonałości rynkowe, zwłaszcza te których negatywny wpływ można niwelować za sprawą migracji. Ten sam dochód ma różne znaczenie dla różnych jednostek i gospodarstw domowych.

21 Wybrane aspekty podejścia mezo-

22 Poziom mezo- jako łącznik pomiędzy poziomem makro i mikro Sieci społeczne ustrukturyzowany zbiór powiązań społecznych pomiędzy jednostkami Kapitał społeczny suma zasobów, rzeczywistych lub wirtualnych, które są dostępne dla danej jednostki lub grupy dzięki istnieniu trwałej sieci mniej lub bardziej zinstytucjonalizowanych związków wzajemnej znajomości i uznania.

23 Najważniejsze funkcje sieci społecznych w migracjach międzynarodowych Ochrona migrantów przed kosztami i utrudnieniami migracji Oddzielenie (insulate) migrantów od społeczeństwa przyjmującego i podtrzymywanie ich związków ze społecznością wysyłającą Kształtowanie procesu selekcji migrantów Kształtowanie procesu selekcji obszarów docelowych Kształtowanie procesu integracji migrantów w kraju docelowym Zapewnianie kanałów przepływu informacji, zasobów i norm Kształtowanie rozmiaru i natężenia migracji

24 Koncepcja skumulowanej przyczynowości. Próba wielopoziomowej analizy migracji Kumulacja odnosi się do tego, że każda migracja w jakimś sensie zmienia społeczny kontekst mobilności i zwykle sprawia, że proces migracyjny ulega rozszerzeniu. Rozwój sieci powiązań i zmiany w sferze wartości i percepcji mobilności prowadzą do wytworzenia się tzw. kultury migracji. W momencie dużego zaawansowania procesu migracyjnego rządzi się on już swoimi wewnętrznymi prawami a sama migracja ma tendencję do samopodtrzymywania się.

25 Czy istnieje teoria migracji?

26 Utrudnienia na drodze do stworzenia spójnej teorii migracyjnej Różnorodność definicji migracji Interdyscyplinarność studiów migracyjnych Wielopoziomowość analizy Wieloaspektowość problemu