Teorie płodności. Agata Górny Demografia Warszawa, 30 listopada 2018

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Teorie płodności. Agata Górny Demografia Warszawa, 30 listopada 2018"

Edyta Klimek
5 lat temu
Przeglądów:

1 Teorie płodności Agata Górny Demografia Warszawa, 30 listopada 2018

2 Podział teorii według dyscypliny Teorie: biologiczne socjologiczne ekonomiczne psychologiczne

3 Biologiczne teorie płodności. zajmują się przede wszystkim biologicznymi aspektami procesu rozrodczego, determinowanego przez naturalne cechy organizmu ludzkiego. Pionierzy: C. Gini, R. Pearl (lata 20. i 40.) Kontynuatorzy: między innymi M. Sheps, J. A. Menken, L. Henry, H. Leridon, T. J. Trussell, A.J. Coale (lata 70. i 80.).

4 W ramach biologicznych teorii płodności. podejmowano próby szacowania modeli rozrodczości dla poszczególnych generacji opierając się przede wszystkim na zmiennych fizjologicznych. Jednym z efektów rozwoju tego nurtu było wprowadzenie koncepcji płodności naturalnej (L. Henry, 1953), czyli płodności małżeńskiej w sytuacji braku stosowania metod regulacji urodzeń. Innym uszczegółowienie koncepcji twz. zmiennych pośredniczących (J. Blake i K. Davisa, 1956).

5 Teoria zmiennych pośredniczących (Blake, Davis) Modernizacja Czynniki społecznoekonom. i kulturowe Czarna skrzynka Płodność Modernizacja Czynniki społecznoekonom. i kulturowe Zmienne pośredniczące Płodność Źródło: Okólski (1990, s. 247)

6 11 zmiennych pośredniczących w 3 grupach I. Zmienne stosunku / współżycia A. Czynniki związane z tworzeniem się i rozpadem związków małżeńskich kobiet w wieku rozrodczym 1. Wiek zawarcia małżeństwa 2. Trwały celibat 3. Część okresu zdolności rozrodczej spędzona poza związkiem

7 11 zmiennych pośredniczących w 3 grupach cd. II. Zmienne poczęcia 7. Poziom zdolności rozrodczej - czynniki niedobrowolne (np. wrodzona bezpłodność) 8. Poziom zdolności rozrodczej czynniki dobrowolne (np. leczenie, sterylizacja) 9. Poziom stosowania antykoncepcji III. Zmienne ciąży 10. Zgony płodu - czynniki niedobrowolne (umieralność noworodków) 11. Zgony płodu czynniki dobrowolne (aborcja)

8 Uszczegółowienie teorii zmiennych pośredniczących przez J. Bongaarts a (lata 70. i 80.) W oparciu o wyniki badań i modele wybrał cztery zmienne wyjaśniające 95% zmienności płodności: Pozostawanie w związku małżeńskim Świadome zapobieganie ciąży Przerywanie ciąży Bezpłodność poporodowa

9 Socjologiczne teorie płodności. koncentrują się na kwestii zróżnicowania społecznoekonomicznego płodności (w tym wpływu m.in. systemu wartości, poziomu wiedzy i dostępu do informacji, mobilności społecznej). Wielu badaczy tego nurtu poszukujących zależności pomiędzy zmiennymi społeczno-demograficznymi i płodnością. Na uwagę zasługuje R. Freedman (1975, 1987), który przeprowadził systematyzację pojęć związanych z procesem płodności.

10 Ekonomiczne teorie płodności. najczęściej poświęcone były poszukiwaniu związków pomiędzy zamożnością rodziców o kosztami utrzymania (wychowania również) dzieci i ich liczbą. Przedstawiciele: H. Leibenstein (1957), G. Becker (1960), R.A. Easterlin (1978)

11 Teoria Leibensteina (1957) wprowadzenie kategorii ekonomicznych do analizy płodności Trzy typy użyteczności z posiadania dzieci Dwa typy kosztów związanych z posiadaniem dzieci Użyteczność konsumpcyjna radość i satysfakcja z posiadania produkcyjna oczekiwane dochody rodziny z pracy dziecka zabezpieczająca oczekiwania co do wsparcia jakie może zapewnić dziecko. Koszty bezpośrednie koszty wychowania pośrednie utracone możliwości.

12 Teoria Beckera (1960) dziecko jako dobro normalne (strona popytowa) Postulat. Racjonalne decyzje prokreacyjne są możliwe dopiero na pewnym etapie rozwoju związanym z rozpowszechnianiem się antykoncepcji Zawężenie użyteczności z dzieci do użyteczności konsumpcyjnej. Założenie, że dzieci wyższej jakości dają wyższą użyteczność. Wniosek. Istnieje nieujemna zależność pomiędzy poziomem dochodu i liczbą dzieci dopóki dzieci nie stają się dobrem niższego rzędu. Nadwyżka dochodu może być przeznaczona na kolejne dziecko lub podniesienie jakości obecnych dzieci.

13 Becker model wyboru poziomu płodności 1 rodziny o niższych dochodach 2 rodziny o wyższych dochodach Dobra i usługi P 1 P 2 Słaba zależność pomiędzy dochodem i liczbą dzieci => dodatkowy dochód poświęcany jest na wzrost jakości dzieci M 1 M 2 C 1 C 2 Liczba dzieci

14 Model Beckera i Lewisa (1973) ilość i jakość dzieci Model wyboru pomiędzy ilością i jakością dzieci. Elastyczność dochodowa popytu na jakość i ilość dzieci decydują o tym na ile zwiększony dochód rodziców wpłynie na zwiększenie jakości (efekt substytucyjny) a na ile na zwiększenie ilości dzieci (efekt dochodowy).

15 Becker różnice pomiędzy podażą dzieci i popytem na nie jako efekt zakłóceń Przyczyny różnic pomiędzy płodnością pożądaną (popyt na dzieci) i realizowaną (podaż dzieci): zakres oczekiwań rodziców względem dzieci wiedza rodziców na temat antykoncepcji biologiczne możliwości rozrodcze rodziców.

16 Easterlin (1972) krytyczna modyfikacja teorii Beckera Wyróżnił 3 czynniki oddziałujące na poziom płodności: Pożądana liczba dzieci (popyt), którą chcieliby mieć rodzice gdyby kontrola urodzeń nic nie kosztowała Potencjalna liczba dzieci (podaż), którą mieliby rodzice gdyby nie kontrolowali urodzeń (płodność naturalna) Koszt kontroli urodzeń

17 Podaż, popyt i liczba dzieci wg Easterlina Kontrola społeczna indywidualna Pożądana liczba dzieci C d - popyt C n - podaż Liczba dzieci przy braku kontroli urodzeń Liczba dzieci Liczba dzieci niechcianych C - posiadana liczba dzieci Liczba dzieci nie urodzonych za sprawą kontroli urodzeń popytu Nadwyżka Modernizacja ( t ) podaży

18 Easterlin (1980) cykliczna koncepcja płodności W swoim podejściu Easterlin duża wagę przywiązuje również do roli norm społecznych jako społecznej kontroli urodzeń. Bazując na tym sformułował tzw. hipotezę o cykliczności we wzorcach płodności uwarunkowaną mechanizmami socjotechnicznymi.

19 Caldwell (1982) o znaczeniu uwarunkowań społeczno-ekonomicznych płodności O płodności decydują dwa aspekty środowiskowe: sposób produkcji rodzinny vs. rynkowy międzypokoleniowy bilans korzyści dodatni w rodzinnym sposobie produkcji i ujemy w rynkowym. Wniosek. W społeczeństwie tradycyjnym o rodzinnym modelu produkcji powszechne są duże rodziny, a w społeczeństwie nowoczesnym z rynkowymi sposobami wytwarzania - małe.

20 Psychologiczne teorie płodności. zajmują się takimi tematami jak motywacje do posiadania (np. Foster 2000) dzieci czy wartości niematerialnych przypisywanych dzieciom (Bulatao 1981, 1982).

21 Opracowane na podstawie M. Okólski, A. Fihel (2010). Demografia. Współczesne zjawiska i teorie. Wydawnictwo Naukowe Scholar. 6.7 Teorie płodności

Podobne dokumenty

Łukasz Byra Demografia Warszawa, 24 kwietnia 2012

Ekonomiczne teorie płodności Łukasz Byra Demografia Warszawa, 24 kwietnia 2012 Plan zajęć Becker (1960) i krytyka Malthusa; płodność a dochód Model Beckera i Lewisa (1973) jakości-ilości dzieci Wybrane