numer ósmy Warszawa, Al. Jerozolimskie 65/79

Transkrypt

1 Projekt Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy i w obszarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej polityki gospodarczej realizowany przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w partnerstwie z Instytutem Pracy i Spraw Socjalnych. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Warszawa, Al. Jerozolimskie 65/79 Instytut Pracy i Spraw Socjalnych od 50 lat jest placówką naukowo-badawczą, podejmującą problemy pracy i polityki społecznej w sposób interdyscyplinarny. Wysoka pozycja naukowa IPiSS to efekt myśli grona wybitnych profesorów oraz konsekwentnego realizowania celu stałego dostosowywania kierunków prac badawczych do bieżących potrzeb polityki społecznogospodarczej Polski. Wyniki prac Instytutu są upowszechniane w formie książek, artykułów, wywiadów, konferencji naukowych, seminariów oraz głosów w dyskusjach i debatach społecznych. Broszura bezpłatna numer ósmy Wrzesień 2013

2 SPIS TREŚCI Słowo wstępne 1 O projekcie 2 Portal internetowy 2 Produkty projektu 3 Zadanie 2. Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno-informacyjnego umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia Projekt Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy i w obszarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej polityki gospodarczej Projekt realizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet I. Zatrudnienie i integracja społeczna Działanie 1.1. Wsparcie systemowe instytucji rynku pracy Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Lider projektu: Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich Partner projektu: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych Redaktor informatora: Beata Kaczyńska Projekt graficzny okładki: Luiza Daab Redakcja techniczna: Beata Kaczyńska Skład komputerowy: Luiza Daab Copyright by IPiSS, Warszawa 2013 Wszelkie praw zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotograficzej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Wydawcy. Druk: TOP DRUK Ryszard Zelkowski ul. Nowogrodzka 151 A, Łomża

3 SŁOWO WSTĘPNE Szanowni Państwo, Drodzy Czytelnicy! W imieniu zespołu realizującego zadanie badawcze Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno-informacyjnego umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia w projekcie Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy i w obszarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej polityki gospodarczej z przyjemnością pragnę zarekomendować Państwu lekturę informacji o kolejnych pracach wykonanych przez ten zespół. Przede wszystkim zachęcam do odwiedzenia portalu internetowego, na którym znajdziemy aktualne informacje o pracach wykonanych w kolejnej fazie prac zespołu. Ciekawe i podane w skrócie są natomiast informacje o czterech ważnych opracowaniach, które Rada Programowa uznała za niezwykle ważne dla szerokiego grona odbiorców zajmujących się polityką społeczną, a szczególnie problematyką rynku pracy tak teoretycznie, jak i w praktyce. Są to: Rynek pracy i prognozowanie popytu na pracę. Świat i Polska. Kwerenda biblioteczna; Prace badawcze w zakresie prognozowania zatrudnienia według zawodów w Polsce; Prognozowanie zatrudnienia według zawodów w świecie; Projekty rządowe i samorządowe w zakresie prognozowania zatrudnienia według zawodów w Polsce. Opracowania te zostały wykorzystane w przygotowaniu Raportu I Prognozowanie zatrudnienia według zawodów dorobek teoretyczny i wdrożeniowy świat i Polska. Zachęcam do lektury nie tylko tych anonsów w Informatorze, ale także właściwych opracowań. prof. dr hab. Zbigniew Strzelecki Koordynator merytoryczny 1

4 O PROJEKCIE Prezentowane w tym numerze Informatora opracowania są efektem prac podjętych w Zadaniu 2 Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno-informacyjnego umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia, realizowanym w projekcie Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy i w obszarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej polityki gospodarczej. Zadanie to podjęto w ramach umowy partnerskiej zawartej przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich (lider) oraz Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (partner). Wzałożeniach projektu ekspertyzy te miały stanowić pewien etap prac badawczych, służący przygotowaniu raportu prezentującego diagnozę i analizy dotychczasowego dorobku badawczego i wdrożeniowego w zakresie prognozowania zjawisk zachodzących na rynku pracy, a zwłaszcza popytu na pracę w Polsce i w innych krajach. Uznano jednak, że powstały interesujące i cenne poznawczo dzieła, że warto je opublikować i przybliżyć szerszemu kręgowi odbiorców. Na dalszych stronach tego Informatora prezentujemy krótkie omówienia czterech opracowań eksperckich, które zostały wydane jako suplementy do raportu I Prognozowanie zatrudnienia według zawodów dorobek teoretyczny i wdrożeniowy świat i Polska. Zachęcamy do zapoznania się z tym materiałem. PORTAL INTERNETOWY Wlipcu br. na Portalu rozpoczęto publikowanie sygnalnych wyników prognoz zatrudnienia według grup zawodów w ujęciu regionalnym, które zostały opracowane w Zadaniu Prognozy liczby pracujących dla poszczególnych województw na poziomie wielkich grup zawodowych, zamieszczane są w tygodniowych odstępach publikacja kolejnej prognozy na Portalu odbywa się w każdy poniedziałek pl/prognozy-globalne/prognozy-globalne.html. Dotychczas przedstawiliśmy prognozy dla województw: dolnośląskiego, kujawsko-pomorskiego, lubelskiego, lubuskiego, łódzkiego, małopolskiego, we wrześniu zaprezentujemy dla kolejnych pięciu: mazowieckiego, opolskiego, podkarpackiego, podlaskiego i pomorskiego, a w październiku dla województw: śląskiego, świętokrzyskiego, warmińsko-mazurskiego i wielkopolskiego. Przez Portal nadal dystrybuujemy raport Synteza wyników badania mikropodmiotów w Polsce można go zamawiać w wersji papierowej z darmową dostawą pod wskazany adres. Zachęcamy także do zapoznania się z poprzednimi raportami dostępnymi na Portalu w formacie pdf w serwisie Produkty ( 2

5 PRODUKTY ZADANIA Iwona Kukulak-Dolata, Iwona Poliwczak, Agnieszka Smoder. Redakcja naukowa Halina Sobocka-Szczapa, Suplement pierwszy Raport I Rynek pracy i prognozowanie popytu na pracę. Świat i Polska. Kwerenda biblioteczna, seria Studia i Monografie, CRZL-IPiSS, Warszawa 2013, stron 180. Publikacja dostępna bezpłatnie. Recenzowaną kwerendę oceniam bardzo wysoko. Uważam, że autorzy opracowania zrealizowali w pełni założone cele badania. Na wysoką ocenę przedłożonej syntezy składa się: przejrzysta struktura raportu wiodąca do realizacji celu podstawowego, zebranie i analiza bogatego materiału źródłowego i klarowność prezentacji. Z recenzji prof. dr. hab. Zenona Wiśniewskiego Ekspertyza prezentuje wyniki kwerendy bibliotecznej dotyczącej polskich publikacji związanych z rynkiem pracy i prognozowaniem zatrudnienia. Omówiono w nim najważniejsze wyniki badań o zasięgu krajowym i regionalnym, opublikowane w piśmiennictwie naukowym oraz publikacje dotyczące prognozowania popytu na pracę. Podstawowym celem prowadzonych analiz było ukazanie zarówno prac badawczych poświęconych badaniom rynku pracy, jak i tych, które dotyczyły tworzenia systemu prognozowania popytu na pracę, przy równoczesnym określeniu dostępności publikacji poświęconych tego rodzaju badaniom w bibliotekach urzędów publicznych, szkół wyższych oraz instytucji. Opracowanie zostało podzielone na dwie zasadnicze części. Poprzedzono je szczegółowym opisem metody dokonywania przeglądu publikacji. Zawiera ono również wprowadzenie i zakończenie, w którym zawarto podstawowe wnioski i rekomendacje. W części pierwszej uwagę skupiono na ukazaniu zjawisk charakteryzujących rynek pracy w skali makroekonomicznej. Przyjrzano się m.in. podstawowym determinantom charakteryzującym rynek pracy w skali kraju, czynnikom wpływającym na wielkość popytu na pracę, instrumentom aktywnej polityki rynku pracy, instytucjonalnym uwarunkowaniom popytu na pracę, jak również problemowi wykluczenia na rynku pracy, ze szczególnym uwzględnieniem problemu wykluczenia cyfrowego. W części drugiej opisane zostały te pozycje książkowe, w których zaobserwowano wcześniejsze badania związane z prognozowaniem popytu na pracę. Została ona również podzielona na dwa bloki tematyczne, pierwszy poświęcony badaniom rynku pracy w skali makroekonomicznej i drugi dotyczący skali regionalnej. 3

6 PRODUKTY ZADANIA Całość opracowania zakończona została aneksem, w którym zamieszczono wykaz publikacji w podziale na zasoby biblioteczne poszczególnych uczelni wyższych, instytucji badawczych i urzędów, jak również stron internetowych, na których zostały opublikowane. Zawiera on łącznie 261 pozycji pogrupowanych według dostępności w poszczególnych kategoriach zbiorów. Paweł Kubiak, Leszek Kucharski, Sylwia Roszkowska, Suplement drugi Raport I Prace badawcze w zakresie prognozowania zatrudnienia według zawodów w Polsce, seria Studia i Monografie, CRZL-IPiSS, Warszawa 2013, stron 102. Publikacja dostępna bezpłatnie. Opracowanie jest wynikiem prac trzyosobowego zespołu, który dokonał oceny stanu prognozowania zatrudnienia według zawodów w Polsce. [ ]. Autorzy zebrali i zin-wentaryzowali wszystkie dostępne w Polsce źródła, dokonali oceny stosowanych metod i skomentowali otrzymane rezultaty. Praca ta stanowi bardzo dobry materiał wyjściowy do dalszych badań. Prognozy popytu na pracę mają bardzo istotne znaczenie, ponieważ odgrywają ważną rolę w przewidywaniach zmian sytuacji na rynku pracy. W przeciwieństwie do strony podażowej zmiany popytu na pracę wykazują zazwyczaj silniejsze wahania i mają większy wpływ na wielkość bezrobocia. Prognozy te pozwalają lepiej dostosować politykę gospodarczą do przewidywanych tendencji popytu na pracę. Ważne są również prognozy struktury popytu według zawodów, ponieważ pozwalają przewidywać zmiany popytu na pracę w konkretnych zawodach. Celem tej ekspertyzy jest prezentacja oraz ocena prac badawczych dotyczących prognoz zatrudnienia według zawodów w Polsce zarówno w ujęciu ogólnokrajowym, jak i lokalnym. Opracowanie składa się z czterech części, umownie nazwanych punktami i oznaczonych kolejnymi numerami. W punkcie 1 omówione zostały metody prognozowania popytu na pracę. W punkcie 2 przedstawiono wyniki prognoz według zawodów w Polsce oraz ocenę zastosowanych metod i uzyskanych wyników. W punkcie 3 zaprezentowano wyniki prognoz zatrudnienia według zawodów w ujęciu regionalnym oraz ich ocenę, przy czym analiza obejmuje tylko te województwa, dla których przedstawione zostały prognozy popytu na pracę według zawodów. 4 Z recenzji prof. dr. hab. Zenona Wiśniewskiego

7 PRODUKTY ZADANIA Z uwagi na to, że monitoringu zawodów nadwyżkowych i deficytowych nie można traktować jako prognozy popytu na pracę według zawodów, w opracowaniu pominięto te zagadnienia. W punkcie 4 zamieszczono najważniejsze wnioski płynące z przeprowadzonych rozważań. Do prognozowania pracujących według grup zawodowych w Polsce wykorzystuje się modele strukturalne, modele tendencji rozwojowej, modele autoregresyjne oraz metody mechaniczne. Do modeli strukturalnych, które wykorzystywane są do prognoz pracujących według zawodów zaliczyć należy modele równowagi ogólnej, modele przepływów międzygałęziowych oraz modele o równaniach pozornie niezależnych. Zaletą tych modeli jest to, że specyfikacja równań oparta jest na przesłankach teoretycznych. Co więcej, w modelach tych poziom zatrudnienia zależy od innych zmiennych makroekonomicznych. Przygotowanie prognoz opartych na modelach strukturalnych wiąże się z pewnymi trudnościami. W szczególności należy przygotować prognozę zmiennych objaśniających. W wielu przypadkach w prognozach popytu na pracę według zawodów wykorzystywano metody analogowe (polegające na porównaniu kształtowania się zjawisk z trendami w innych krajach), których zastosowanie wydaje się jak najbardziej wskazane, gdyż gospodarka polska dogania rozwinięte gospodarki europejskie. Metody te dają dość dobre i wiarygodne wyniki. Zastosowanie modeli strukturalnych często jest trudne lub wręcz niemożliwe, w szczególności w przypadkach, w których trudno znaleźć zależności pomiędzy zmienną prognozowaną i zmiennymi, które mogłyby wystąpić w roli regresorów. Jeśli struktura popytu na pracę jest względnie stabilna, a przygotowywana prognoza obejmuje krótki okres, to zastosowanie modeli tendencji rozwojowej oraz metod mechanicznych jest jak najbardziej uzasadnione. W szczególności dość dobre wyniki w prognozowaniu struktury pracujących według zawodów dla gospodarki polskiej daje model wygładzania wykładniczego Wintersa. Większość prognoz liczby pracujących według grup zawodów i specjalności oparta była na modelach trendu, metodzie Wintersa oraz modelach autoregresyjnych. W niektórych badaniach podejmowano próby prognozowania popytu na prace z wykorzystaniem modeli makroekonomicznych. 5

8 PRODUKTY ZADANIA Adrian Burdziak, Ewa Gałecka-Burdziak, Paweł Kubiak, Przemysław Włodarczyk, Suplement trzeci Raport I Prognozowanie zatrudnienia według zawodów w świecie synteza, seria Studia i Monografie, CRZL-IPiSS, Warszawa 2013, stron 142. Publikacja dostępna bezpłatnie. Autorzy ekspertyzy podjęli udaną próbę prezentacji metod stoso - wanych w zakresie prognozowania zatrudnienia według zawodów w wybranych krajach. Ta analiza porównawcza ma zapewnić dobór najlepszych metod prognozowania dla polskiej gospodarki. Z recenzji prof. dr. hab. Zenona Wiśniewskiego Celem niniejszego opracowania jest prezentacja rozwiązań stosowanych w zakresie prognozowania zatrudnienia według zawodów w wybranych państwach. Przegląd międzynarodowy pozwoli na usystematyzowanie wiedzy o metodach oraz rodzaju wykorzystywanych danych do celów prognostycznych. Posiadanie takiego zasobu wiadomości powinno stanowić również podstawę do analizy porównawczej stosowanych rozwiązań i doboru najlepszych dla polskiej gospodarki oraz krajowego rynku pracy. Mając na uwadze aspekty zarówno problemowe, jak i geograficzne, praca została podzielona na cztery zasadnicze części. W pierwszej przedstawiono uwarunkowania teoretyczne związane z możliwościami prognozowania rynku pracy w zakresie popytu i podaży pracy. Zaprezentowana analiza dotyczy zasadności przeprowadzania badań empirycznych z zastosowaniem metod ilościowych, podstawowych celów stawianych modelom prognostycznym, a także różnym klasyfikacjom podejść do prognozowania. Następnie (część druga) scharakteryzowano metody wykorzystywane w poszczególnych państwach do celów prognostycznych w ujęciu zawodowym i kwalifikacyjnym. Punkt ten zawiera charakterystykę metod prognozowania popytu na pracę w 15 państwach. Analizie zostały poddane gospodarki: Austrii, Cypru, Czech, Estonii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Niemiec, Rumunii, Słowenii, Wielkiej Brytanii oraz Włoch. Trzecia część opracowania jest komplementarna wobec analizy metod stosowanych w państwach europejskich przedstawionych w części drugiej. Omówiono w niej znaczenie CEDEFOP-u (ang. European Centre for the Development of Vocational Training) i jego roli w koordynacji prognozowania popytu na pracę w strukturach europejskich. 6

9 PRODUKTY ZADANIA Część czwarta stanowi przeciwwagę dla metod stosowanych na kontynencie europejskim poprzez ukazanie podejścia do prognozowania w innych państwach. Dla porównania przedstawiono modele wykorzystywane w Ameryce Północnej Stanach Zjednoczonych i Kanadzie oraz w Australii. Opracowanie kończy się podsumowaniem rozważań o metodach prowadzonych badań empirycznych, które są stosowane w poszczególnych państwach oraz sformułowaniem najważniejszych wniosków płynących z przeprowadzonej prezentacji. Joanna Mirosław, Iwona Poliwczak, Halina Sobocka-Szczapa. Redakcja naukowa Iwona Kukulak-Dolata. Suplement czwarty Raport I, Projekty rządowe i samorządowe w zakresie prognozowania zatrudnienia według zawodów w Polsce, seria Studia i Monografie, CRZL-IPiSS, Warszawa 2013, stron 168. Publikacja dostępna bezpłatnie. Lektura ekspertyzy pozwala stwierdzić, że zasługuje ona na pozytywną ocenę. Trafnie określono w niej zakres analizy i w moim przekonaniu bardzo dobrze wykonano postawione zadanie. Uważam, że autorzy wybrali właściwe metody analizy projektów i zadowalająco rozwinęli postawione kwestie, pomimo ich złożoności. Z recenzji prof. dr. hab. Zenona Wiśniewskiego Konstruując model prognozowania zatrudnienia według zawodów w Polsce, należy w pierwszym etapie prac dokonać diagnozy stanu istniejącego w tym obszarze. Dlatego w ekspertyzie dokonano analizy projektów rządowych i samorządowych przygotowywanych na temat prognozowania zatrudnienia według zawodów w Polsce. Zebrany materiał ma ogromną wartość poznawczą dla prawidłowego zdiagnozowania stosowanych do tej pory metod prognozowania popytu na pracę według zawodów. Podczas jego analizy i doboru posługiwano się metodą badania dokumentów i metodą porównawczą, co pozwoliło na rzetelną ocenę i porównanie stosowanych w praktyce i opisanych w literaturze przedmiotu metodach prognozowania zatrudnienia w przekroju kwalifikacyjno-zawodowym w Polsce. 7

10 PRODUKTY ZADANIA Wykorzystane w badaniu, a następnie prezentowane w tym opracowaniu informacje o projektach pochodziły z dostępnych stron internetowych różnych instytucji. Podczas poszukiwania tych materiałów przeglądane były strony wojewódzkich i powiatowych urzędów pracy, regionalnych obserwatoriów rynku pracy, urzędów marszałkowskich oraz firm badawczych i innych realizatorów projektów. Część znalezionych opisów projektów i raportów będących ich podsumowaniem pochodziła ze stron internetowych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Departamentu Prognoz i Analiz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, publicznych służb zatrudnienia, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, bazy projektów badawczych EFS. Zebrany materiał źródłowy ponad 200 projektów został następnie poddany selekcji i oceniony pod kątem wiarygodności i zawartości merytorycznej. Do dalszej analizy wybrane zostały tylko te projekty w ramach których do projekcji wykorzystano metody matematyczne lub badania ilościowe i jakościowe zawierające element prognostyczny. Do porównań wykorzystane zostały jedynie kompletne źródła informacji, napisane w języku polskim. W zależności od merytorycznej zawartości danych zastanych w analizie uwzględniono całe teksty raportów lub ich części (czasami informacje o projekcie pochodziły z publikacji książkowej). Zgromadzony materiał został następnie poddany selekcji w układzie przestrzennym. W ten sposób starano się dowiedzieć, jaki jest stopień zaawansowania antycypacji na poziomie regionalnych i lokalnych rynków pracy. Po przeprowadzeniu selekcji materiałów źródłowych, dokonano analizy i oceny przygotowywanych projektów w zakresie prognozowania popytu na pracę w przekroju zawodów. Szczegółową analizą objęto: materiały źródłowe, na podstawie których opracowywano prognozy, metody pozyskiwania danych, metody prognozowania, okres prognozowania, przekrój zawodów, dla których opracowywano projekcje, formę prezentacji prognozy, instytucję zlecającą opracowanie prognozy. Na tej podstawie ustalono, jaki charakter miały realizowane projekty, czy służyły wypracowaniu pewnej metodologii prognozowania, czy też podczas ich realizacji wykorzystywano już istniejący dorobek metodologiczny, a ich celem była tylko antycypacja. Z przeprowadzonych porównań można było również dowiedzieć się, jakie metody prognozowania były najczęściej zastosowane i jaki był horyzont prognoz. Ponadto ustalono podobieństwa i różnice w stosowanej metodologii prognozowania. Porównania tych projektów pozwoliły na wskazanie barier utrudniających prowadzenie procesu prognostycznego w Polsce. 8

11 Instytut Pracy i Spraw Socjalnych jest instytutem badawczym podejmującym problemy pracy i polityki społecznej w sposób interdyscyplinarny. Kierunki prac badawczych są dostosowywane do bieżących potrzeb polityki społeczno-gospodarczej kraju. Badania IPiSS w wielu dziedzinach prekursorskie dotyczą zwłaszcza następującej problematyki: analiz efektywności instrumentów polityki społecznej i polityki rynku pracy, analiz rynku pracy, prognoz podaży i popytu na pracę w Polsce, procesów migracyjnych, zatrudnienia cudzoziemców, w tym w szarej strefie gospodarki, społecznego ustroju pracy i stosunków przemysłowych na tle procesów restrukturyzacji i przekształceń własnościowych przedsiębiorstw, systemów motywacyjnych i systemów wartościowania pracy w gospodarce rynkowej, koncepcji i pomiaru wynagrodzenia godziwego oraz określenia skutków wprowadzenia tej kategorii dla sfery zatrudnienia, bezrobocia, ubóstwa, relacji między polityką przemysłową a systemem zabezpieczenia społecznego na poziomie przedsiębiorstwa, czasu pracy, ubóstwa i metod przeciwdziałania biedzie oraz marginalizacji i wykluczeniu cyfrowemu, demograficznych i społeczno-ekonomicznych uwarunkowań życia i funkcjonowania rodzin różnych typów, nowych systemów ubezpieczeniowych, tj. uzupełniających ubezpieczeń emerytalnych, ubezpieczeń na wypadek bezrobocia, ubezpieczeń zdrowotnych, skutków integracji Polski z Unią Europejską związanych z rynkiem pracy i polityką społeczną, prawem pracy i ubezpieczeniami społecznymi, procesu zbliżania polskiego prawa pracy i ubezpieczeń społecznych do prawodawstwa Międzynarodowej Organizacji Pracy, Rady Europy i Wspólnot Europejskich, funkcjonowania podmiotów polityki społecznej w sferze publicznej i o charakterze nonprofit. IPiSS organizuje konferencje oraz stałe cykle seminariów i debat. Biorą w nich udział pracownicy naukowi z kraju i zagranicy, przedstawiciele administracji państwowej, związków zawodowych oraz organizacji pracodawców, a także praktycy zainteresowani omawianą problematyką. Sprzyja to integracji środowiska, skłania do podejmowania nowych tematów badawczych, umożliwia upowszechnianie rezultatów badań krajowych i zagranicznych, ułatwia dostęp do opracowań ekspertów, a przede wszystkim tworzy z Instytutu główny ośrodek dyskusji nad problematyką pracy i polityki społecznej. Placówka prowadzi działalność szkoleniową i wydawniczą (książki, czasopisma IPiSS posiada również uprawnienia do nadawania stopnia doktora nauk ekonomicznych.

12 Projekt Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy i w obszarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej polityki gospodarczej realizowany przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w partnerstwie z Instytutem Pracy i Spraw Socjalnych. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Warszawa, Al. Jerozolimskie 65/79 Instytut Pracy i Spraw Socjalnych od 50 lat jest placówką naukowo-badawczą, podejmującą problemy pracy i polityki społecznej w sposób interdyscyplinarny. Wysoka pozycja naukowa IPiSS to efekt myśli grona wybitnych profesorów oraz konsekwentnego realizowania celu stałego dostosowywania kierunków prac badawczych do bieżących potrzeb polityki społecznogospodarczej Polski. Wyniki prac Instytutu są upowszechniane w formie książek, artykułów, wywiadów, konferencji naukowych, seminariów oraz głosów w dyskusjach i debatach społecznych. Broszura bezpłatna numer ósmy Wrzesień 2013