Architektura krajobrazu I. Cel zajęć. II. Realizacja programu.

Transkrypt

1 PROGRAM ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH Przedmiot: Architektura krajobrazu Prowadzący: prof. dr hab. inŝ. arch. Wojciech Bonenberg Rok akademicki 2009/10, sem. 5. I. Cel zajęć. Celem zajęć jest zapoznanie studentów z architekturą krajobrazu jako dziedziną obejmującą racjonalne kształtowanie otoczenia człowieka, w sposób umoŝliwiający zaspokojenie nie tylko potrzeb estetycznych, ale równieŝ wymogów środowiskowych (przyrodniczych), społecznych, psychicznych, kulturowych, funkcjonalnych i gospodarczych. W tym rozumieniu architektura krajobrazu związana jest bezpośrednio z projektowaniem architektonicznym i urbanistycznym oraz planowaniem przestrzennym. Przedmiotem architektury krajobrazu jest zarówno krajobraz kulturowy (będący efektem aktywności antropogennej w środowisku) jak i krajobraz naturalny. Program zajęć zwraca uwagę na interdyscyplinarność architektury krajobrazu, będącej przedmiotem badań takich dyscyplin naukowych jak: architektura i urbanistyka, gospodarka przestrzenna, ekologia, geografia, socjologia, psychologia środowiskowa, filozofia (estetyka, etyka korzystania ze środowiska, fenomenologia). Jest to ujęcie mające na celu nauczenie zintegrowanego podejścia do projektowania środowiskowego, w którym architektura krajobrazu jest syntezą związków pomiędzy elementami naturalnymi (np. rzeźba terenu, klimat, istniejąca roślinność) i czynnikami antropogennymi (np. miejscowa tradycja, kultura, gusta, moda itp.) II. Realizacja programu. Realizacja programu przewiduje wykłady (15 godz/sem.) i ćwiczenia projektowe (60 godz/sem.). Wykłady mają charakter monograficzny i kończą się egzaminem. Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń projektowych. Zakres tematyczny wykładów (wymieniony poniŝej) obejmuje rozwinięcie najbardziej istotnych zagadnień przedmiotu, występujących we wskazanej do studiów literaturze. Literatura przedmiotu jest podstawą do zrozumienia poruszonych na wykładach problemów i powinna być na bieŝąco studiowana. Wykłady, co roku inne, są powiązane z przebiegiem ćwiczeń i z tego powodu część czasu wykładów jest przeznaczona na omówienie bieŝących wyników zaawansowania ćwiczeń projektowych. 1

2 Ćwiczenia są prowadzone w grupach projektowych (kilkunastoosobowych) pod kierunkiem wyznaczonych pracowników naukowo-dydaktycznych Zakładu Z1. Zakres tematyczny ćwiczeń obejmuje wykonanie dwóch projektów krajobrazowych, polegających na wpisaniu nowoprojektowanej formy architektonicznej w istniejący fragment krajobrazu kulturowego Poznania. Wymagana jest systematyczność i terminowość studiowania. Zwraca się uwagę na pełne wykorzystanie godzin ćwiczeń dla efektywnej pracy na sali ćwiczeń. III. Spodziewane efekty dydaktyczne. Przyswojenie wiedzy teoretycznej dotyczącej związków człowieka w krajobrazem. Poznanie zasad i metod zarządzania krajobrazem. Zrozumienie czynników budujących jakość krajobrazu, takich jak: ekspresja wizualna, róŝnorodność, czytelność, dostępność, potencjał rozwojowy. Pobudzenie kreatywności w procesie projektowania architektonicznego uwarunkowanego kontekstem krajobrazowym, poprzez badanie relacji pomiędzy architekturą a środowiskiem przyrodniczym, kulturowym, społecznym. W szczególności umiejętność kreowania relacji pomiędzy tłem krajobrazowym a nowoprojektowanymi obiektami architektonicznymi. Umiejętności rysowania odręcznego jako narzędzia do badań krajobrazowych, przeprowadzania analiz i ocen otoczenia architektoniczno-urbanistycznego. IV. Program wykładów. 1. Typologia i klasyfikacja form krajobrazowych. RóŜne znaczenia terminu krajobraz, zróŝnicowane podejście badawcze do krajobrazu: państwowo-prawne, ekonomiczne, przyrodniczo-rolnicze, ogrodnicze, geograficzne, ekologiczne, planistyczne, artystyczne, architektoniczne. Krajobraz w oczach architekta projektanta: architektura krajobrazu jako projekcja porządku kompozycyjnego, ładu przestrzennego i czytelności funkcjonalnej. 2

3 2. Geneza krajobrazów. Ekspresja potrzeb społecznych i psychicznych człowieka w krajobrazie. Podejście fenomenologiczne. - dorobek Norbert-Schulz a, - interpretacje fenomenologiczne krajobrazów (Kierkegaard, Husserl, Brentano), - kwadrat das Geviert Heideggera (związek ziemią, związek z niebem, związek z bogami, związek z ludźmi), - ład przestrzeni jako poszukiwanie arché, - negocjacje z przestrzenią archchetypy ładu. Podejście ontologiczne, 4 przyczyny krajobrazu. - causa materialis, - causa formalis, - causa efficiens, - causa finalis. Podejście estetyczne, odkrywanie obrazów krajobrazu. - rysunek krajobrazów, - semantyczny wyraz linii, - linia jako narzędzie obserwacji i zapisu. 3. Jakość wizualna krajobrazu. Subiektywny i obiektywny wpływ krajobrazu na zachowania człowieka. Analiza zaleŝności wizualnych, energia wizualna krajobrazu. Zasady kompozycji krajobrazu: harmonia i kontrast, równowaga i akcentowanie, ciągłość, skala, monotonia i zróŝnicowanie, ruch i punkty obserwacji. Elementy kompozycji krajobrazowej: kształty, zamknięcia, granice, cele, dominanty, kierunki. Hierarchia wnętrz krajobrazowych. Problem przenikania wnętrz. ToŜsamość krajobrazów. 4. Formowanie obiektów architektonicznych w krajobrazie Analiza relacji pomiędzy obiektem a tłem krajobrazowym, obejmująca: - budowę obiektu, - strukturę tła krajobrazowego. 3

4 Ocena relacji pomiędzy obiektem i tłem krajobrazowym. Cząstkowe kryteria oceny: - relacja wynikająca ze struktury obiektu w stosunku do tła, - relacja wynikająca z materiału uŝytego do budowy obiektu, - relacja wynikająca z koloru obiektu w stosunku do tła, - relacja wynikająca z rodzaju formy obiektu w stosunku do tła, - relacja wynikająca z wielkości obiektu w stosunku do tła, - relacja wynikająca z ilości obiektów w krajobrazie, - relacja wynikająca z konfiguracji terenu, - relacja wynikająca z pokrycia terenu, - relacja wynikająca z podobieństwa form obiektu do tła krajobrazowego, - relacja wynikająca z wiązania obiektów naturalnych i antropogennych, - relacja wynikająca z układu przestrzennego obiektów w stosunku do tła, - relacja wynikająca z układu obiektów w planach krajobrazowych. 5. Rozwój zrównowaŝony krajobrazu. Ekosystemy urbanistyczne w krajobrazie. Projektowanie krajobrazu współczesne kierunki rozwojowe. Zarządzanie krajobrazem, uczestnicy procesu, wzmacnianie samoorganizacji krajobrazu, planowanie strategiczne, taktyczne i operacyjne, partnerstwo na rzecz jakości krajobrazu. Znaczenie Nowej Karty Ateńskiej. Zintegrowanie planowanie rozwoju struktur krajobrazowych. Systemy informacji o terenie (GIS) jako narzędzie projektowaniu krajobrazu. Sukcesja ekologiczna w krajobrazie. Architektura środowiskowa, systemy samopodtrzymujące i samoregeneracyjne. 6. Uwarunkowania społeczne rozwoju krajobrazu. Społeczne czynniki ewolucji krajobrazu kulturowego. Miasto jako system społeczny. Powiązania przestrzennych zachowań mieszkańców ze strukturą miasta. Szkoła chicagowska: modele Burgera, Hoya i Ulmana. Polska szkoła ekologii miejskiej: dorobek naukowy J. Brauna. F. Znanieckiego, J. Szczepańskiego, J, Ziółkowskiego. 4

5 Kulturowe próby wyjaśnienia zachowań przestrzennych grup społecznych w krajobrazie (A. Wallis, K. Lynch, Ch. Alexander). Naturalistyczne próby wyjaśnienia zachowań przestrzennych grup społecznych (C. Adams, J.W. Brews, W.C. Allee). Ekonomiczne próby wyjaśnienia zachowań przestrzennych grup społecznych w krajobrazie. 7. Uwarunkowania przyrodnicze i antropogenie rozwoju krajobrazu. Techniczne i humanistyczne czynniki ewolucji krajobrazu kulturowego. Ekosystem miejski jako przedmiot studiów krajobrazowych. Klasyfikacja i funkcje krajobrazów zurbanizowanych. Przyrodnicze ograniczenia rozwoju krajobrazów zurbanizowanych. Pojęcie równowagi przyrodniczej w krajobrazie. Kryteria równowagi, cechy charakteryzujące stan równowagi. 8. LITERATURA Alexander C. Nature of order. Center for Environmental Structure. Berkeley Alexander C., Ishikawa S., Silverstein M. A Pattern Language. Oxford University Press Alexander, C., Notes on the Synthesis of Form. Harvard University Press Arnhem R. Sztuka i percepcja wzrokowa. Warszawa Bogdanowski J., Łuczyska-Bruzda M., Novak Z. Architektura Krajobrazu. Warszawa, Kraków Böhm A. Architektura krajobrazu, jej początki i rozwój. Skrypt dla studentów wyŝszych szkół technicznych. Kraków Böhm A. Planowanie przestrzenne dla architektów krajobrazu. O czynniku kompozycji. Kraków Bonenberg W. Przemysł w mieście. Ekologiczna metoda modernizacji zakładów przemysłowych zlokalizowanych na obszarach intensywnie zurbanizowanych. Gliwice Braun J. Elementy ekologii miasta przemysłowego. Wrocław Brentano F. Psychologia z empirycznego punktu widzenia. PWN. Warszawa

6 Bruttomesso R. (ed.) Waterfronts. A New Frontier for Cities on Water. Centro Internacionale Citta D Acqua. Venice Gołaszewska M. Zarys estetyki. Warszawa Heidegger M. Bycie i czas. Tłum. B. Baran. Warszawa Husserl E. Badania logiczne. PWN. Warszawa Jałowiecki. B. Człowiek w przestrzeni miasta. ŚIN. Katowice Kaniecki A. Poznań. Dzieje miasta wodą pisane. Wydawnictwo PTPN. Poznań Kierkegaard S. Okruchy filozoficzne. PWN. Warszawa Królikowski J. Interpretacje krajobrazów. SGGW. Warszawa Norbert-Schulz Ch. Geniusz loci. Towards a phenomenology of architecture. Academy Editons. London Norbert-Schulz Ch. Heideggera myśli o architekturze. Architektura 1: Norbert-Schulz Ch. Znaczenie w architekturze zachodu. Murator. Warszawa Strzałecki A. Wybrane zagadnienia psychologii twórczości. Warszawa, 1969 Szczepański J. Socjologia. Rozwój problematyki i metod. Warszawa Tatarkiewicz W. Historia estetyki Arkady. Warszawa Tatarkiewicz W. Droga przez estetykę. Arkady. Warszawa.1972 Woźniak C. Martina Heideggera myślenie sztuki. Kraków Yi-Fu Tuan. Przestrzeń i miejsce. Przeł. A. Morawiańska. Warszawa Ziółkowski J. Poznań. Społeczno-przestrzenne skutki industrializacji. Warszawa Znaniecki F. Miasto w świadomości jego obywateli. Poznań

7 V. Program ćwiczeń. Ogólne objaśnienia do ćwiczeń projektowych. Temat ćwiczeń Wpisanie nowoprojektowanej formy architektonicznej w istniejący fragment krajobrazu kulturowego. A. Dane wyjściowe: 1. Zadane miejsce lokalizacji w istniejącym kontekście krajobrazu kulturowego. 2. Kubatura obiektu, który naleŝy wpisać w istniejący kontekst krajobrazowy. B. Ogólny opis ćwiczenia Ćwiczenie polega na wpisaniu nowoprojektowanej formy architektonicznej w istniejący fragment krajobrazu kulturowego. Student moŝe dowolnie kształtować wszystkie parametry nowoprojektowanej bryły: jej proporcje, kształt, kolor, fakturę, materiał, wewnętrzne podziały, aŝurowość, itp. MoŜe równieŝ rozbić zadaną kubaturę na szereg mniejszych brył o róŝnych własnościach wizualnych. WaŜne jest tylko, Ŝeby zadana kubatura została ulokowana we wskazanym miejscu (w przypadku rozdrobnienia bryły, kubatura wszystkich części składowych nie moŝe ulec zmianie). Celem ćwiczenia jest analiza podstawowych zaleŝności pomiędzy tłem krajobrazowym, a nowoprojektowanym obiektem. W praktyce architektonicznej, problem taki występuje z reguły na wstępnym etapie projektowania większości budynków, obejmujących szerokie spektrum funkcjonalne (obiekty mieszkaniowe, biurowe, handlowe, administracyjne, kulturalne, itp.) w zastanym krajobrazie kulturowym. Pomimo wstępnego charakteru tej fazy projektu podjęte decyzje przestrzenne skutkują powaŝnymi konsekwencjami na dalszych etapach projektowania, gdzie ustalona podstawowa idea kompozycyjna najczęściej nie ulega zmianie i jest kontynuowana (uszczegółowiana) w kolejnych etapach projektowania. 7

8 C. Zadanie projektowe Student powinien rozpoznać podstawowe relacje wizualnie wiąŝące nowoprojektowany obiekt z istniejącym krajobrazem kulturowym. W tym celu powinien: Wykonać analizę parametrów wizualnych tła krajobrazowego w rozbiciu na elementy cząstkowe: Konfiguracja i pokrycie terenu, dominujące formy zabudowy, plany tła, układ obiektów w planach, dominanty tła, kolor, faktura, materiał, artykulacja, struktura tła, itp. Wykonać analizę parametrów wizualnych nowoprojektowanego obiektu, w rozbiciu na elementy cząstkowe: skala, proporcje, kształt, rozdrobnienie kompozycyjne, kolor, faktura, materiał, artykulacja, struktura obiektu, itp. Zbadać (w formie graficznej) relacje wizualne pomiędzy cząstkowymi parametrami tła krajobrazowego i nowoprojektowanego obiektu. Parametry wizualne nowoprojektowanego obiektu w kolejnych wariantach projektowych naleŝy modyfikować, celem świadomego uzyskania zadanych relacji krajobrazowych: 1. silnego kontrastu wizualnego, 2. silnego podporządkowania ( wtopienia ) wizualnego, 3. relacji pośredniej wynikającej z odpowiedniego doboru cząstkowych parametrów wizualnych. Uzyskane warianty są podstawą wyboru rozwiązania projektowego, w sposób kreatywny łączącego nowoprojektowaną bryłę z istniejącym kontekstem krajobrazowym. 8

9 9