ZADANIE 1.1. RAPORT Z ANALIZY PORÓWNAWCZEJ MODELI STANDARDÓW KOMPETENCJI ZAWODOWYCH STOSOWANYCH W KRAJU ORAZ WYBRANYCH KRAJACH UE

Transkrypt

1 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego ZADANIE 1.1. RAPORT Z ANALIZY PORÓWNAWCZEJ MODELI STANDARDÓW KOMPETENCJI ZAWODOWYCH STOSOWANYCH W KRAJU ORAZ WYBRANYCH KRAJACH UE Projekt B2.2 Rozwijanie zbioru krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców Warszawa, 06 lipca 2012 r. BIURO PROJEKTU WARSZAWA Al. Gen. W. Sikorskiego 11/110 tel. (48) fax: (48)

2 Raport z analizy porównawczej modeli standardów kompetencji zawodowych stosowanych w kraju oraz w wybranych krajach UE Autorzy: Henryk Bednarczyk Justyna Bluszcz Elżbieta Drogosz-Zabłocka Maciej Gruza Robert Harb Małgorzata Hunin Marta Jacyniuk-Lloyd Urszula Jeruszka kierownik zadania Joanna Mirosław Elisabeta Mitroi Michał Nowakowski Agnieszka Smoder Ireneusz Woźniak Strona 2 Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP

3 Metryka Dokumentu Nazwa i numer usługi Modyfikacja metodologii opracowywania opisów standardów kompetencji zawodowych i jej przetestowanie, opracowanie 300 opisów standardów kompetencji zawodowych oraz wprowadzenie opisów standardów kompetencji zawodowych do bazy danych ZPC/93/B2.2/2011 Projekt systemowy PO KL Rozwijanie zbioru krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców Nr projektu B2.2 Priorytet PO KL Nazwa produktu Zadanie I Zatrudnienie i integracja społeczna Raport z analizy porównawczej modeli standardów kompetencji zawodowych stosowanych w kraju oraz w wybranych krajach UE wraz z recenzją raportu Zadanie 1. Modyfikacja metodologii opracowywania opisów standardów kompetencji zawodowych i jej przetestowanie Podzadanie Analiza porównawcza modeli standardów kompetencji zawodowych stosowanych w kraju oraz w wybranych 3 krajach UE Nr wewn. produktu 1.1 Termin zgodnie z umową 06 lipca 2012 r. Wykonawca Kierownik projektu Osoba odpowiedzialna za produkt Podpis osoby odpowiedzialnej za produkt Akceptacja merytoryczna Konsorcjum: Doradca Consultants Ltd., Instytut Technologii Eksploatacji PIB, WYG International, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego Małgorzata Hunin Koordynator ds. Badań i Analiz prof. Urszula Jeruszka (IPiSS) Data Podpis Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP Strona 3

4 Spis treści 1. Wstęp Wybór modeli standardów kompetencji/kwalifikacji zawodowych do analizy Analiza wybranych modeli standardów kwalifikacji/kompetencji zawodowych Wielka Brytania Francja Hiszpania Słowenia Rumunia Polska Model ESCO Analiza porównawcza wybranych modeli standardów kwalifikacji/kompetencji zawodowych Cel opracowania standardów Stosowana terminologia Struktura standardów Struktura i hierarchia kwalifikacji/kompetencji zawodowych Sposób kodowania standardów Stosowane podejście do wyodrębniania zawodów Opis zawodu poprzez zadania zawodowe Opis zawodu poprzez kwalifikacje i ich składowe Uwzględnienie regulacji prawnych wykonywania zawodu Ocena szczegółowości stosowanego opisu Źródła danych o wymaganiach w zakresie kwalifikacji/kompetencji Informacje o ekspertach biorących udział w opracowywaniu standardów Metody pozyskiwania i analizowania danych Metoda identyfikacji kwalifikacji/kompetencji dla zawodu Metody zatwierdzania wystandaryzowanego opisu kwalifikacji/kompetencji Odniesienie standardów do krajowej klasyfikacji zawodów dla potrzeb rynku pracy Odniesienie standardów do innych krajowych klasyfikacji Odniesienie standardów do Europejskich Ram Kwalifikacji/Krajowych Ram Kwalifikacji Pozostałe kwestie różnicujące podejście Doświadczenia wynikające z praktycznego wykorzystania standardów Aktualizacje i modyfikacje standardów Mocne i słabe strony standardów Strona 4 Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP

5 5. Rekomendacje Bibliografia Publikacje Akty prawne Netografia ZAŁĄCZNIKI Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP Strona 5

6 1. Wstęp Raport Analiza porównawcza modeli standardów kompetencji zawodowych stosowanych w kraju oraz w wybranych krajach UE stanowi rezultat zadania 1.1 projektu PO KL Rozwijanie zbioru krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców. Indywidulną zdolność do bycia zatrudnionym wyznaczają nasze kompetencje zawodowe. Sukces odniesiony przez dane przedsiębiorstwo jest coraz częściej warunkowany ponoszeniem inwestycji w rozwój kompetencji pracowników. Współczesne rozumienie kompetencji zbliża je do pojęcia kapitału ludzkiego opisywanego przez A. Pocztowskiego (2003, s. 45) jako ogół cech i właściwości ucieleśnionych w ludziach (wiedza, umiejętności, zdolności, zdrowie, motywacja), które mają określoną wartość i stanowią źródło przyszłych dochodów zarówno dla pracownika właściciela kapitału ludzkiego, jak i dla organizacji korzystającej z tegoż kapitału w określonych warunkach. Na poziomie unijnym podejmuje się wiele działań mających na celu poprawę zatrudnialności poprzez rozwój jakości kapitału ludzkiego. Rozwijanie pożądanych kompetencji implikuje zwiększenie aktywności edukacyjnej i zawodowej pracowników. Unia uznaje i szanuje prawo osób dorosłych do uczestnictwa w życiu społecznym. Edukacja i praca zawodowa stanowią ten rodzaj działalności człowieka, który jest zorganizowany w systemie społecznym. Zgodnie z prawem Unii Europejskiej (Traktat z Lizbony) Unia ma przyczyniać się do urzeczywistnienia wysokiego poziomu zatrudnienia, zachęcając do współpracy państwa członkowskie i, w razie potrzeby, wspierając i uzupełniając ich działanie. Unia wspiera i uzupełnia działania państw członkowskich dotyczące warunków pracy, integracji kształcenia i doskonalenia zawodowego w systemie szkolnym i pozaszkolnym oraz zwalczania wykluczenia społecznego, a zatem i bezrobocia. Ważną rolę w takich działaniach mogą odgrywać standardy kompetencji zawodowych. Celem badań przeprowadzonych w ramach zadania 1.1 było porównanie modeli standardów kwalifikacji/kompetencji zawodowych stosowanych w Polsce oraz w wybranych krajach UE, uwzględniające opis mocnych i słabych stron każdego modelu oraz sformułowanie wniosków z analizy i rekomendacji dotyczących metody tworzenia standardów kompetencji zawodowych i optymalnej ich struktury dla zastosowania tych standardów kraju. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, że dotychczas przy tworzeniu modelu Polskiego Standardu Kwalifikacji Zawodowych mówiono o kwalifikacjach w znaczeniu potocznym i jednocześnie respektującym definicję wypracowaną przez pedagogów pracy, które w odniesieniu do ERK/KRK są synonimami kompetencji. Nowo opracowywane standardy będą standardami kompetencji zawodowych (SKZ). W Polsce, zgodnie z definicjami zaproponowanymi przez Komisję Europejską w Europejskich Ramach Kwalifikacji (ERK), kompetencje zawodowe (czyli efekty uczenia się) rozumiane są jako układ wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych niezbędnych do wykonywania określonych zadań zawodowych. Aby uzyskać kwalifikacje, trzeba formalnie potwierdzić kompetencje. Standardy kompetencji zawodowych będą zawierały odniesienie do ośmiu poziomów Europejskich Ram Kwalifikacji i będą wyrażone w kategoriach wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych (tak, jak w Polskiej Ramie Kwalifikacji) odpowiadających zadaniom zawodowym wyodrębnionym w zawodzie i gwarantującym jakość wykonywania zawodu. W PRK znajdują się kwalifikacje. Kwalifikacje zakładają formalne potwierdzenie kompetencji. Przedstawiona w raporcie analiza porównawcza modeli standardów kwalifikacji/kompetencji zawodowych w wybranych krajach UE i wynikające z niej wnioski mają służyć wypracowaniu zmodyfikowanej metodologii tworzenia w Polsce standardów kompetencji zawodowych Strona 6 Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP

7 i udoskonaleniu ich struktury. W dobie globalizacji i integracji modyfikacja polskiego modelu standardu kompetencji zawodowych uwzględniać powinna specyfikę modeli tych standardów w państwach członkowskich Unii Europejskiej, co pozwoli z jednej strony na zwiększenie przejrzystości kompetencji zawodowych potrzebnych gospodarce i pracodawcom, a z drugiej strony na większą mobilność zawodowo-edukacyjną w UE, zachowując jednocześnie specyfikę uwarunkowań polskich. Modyfikacja metody tworzenia standardów kompetencji zawodowych i ich struktury ma także doprowadzić do większej indywidualnej odpowiedzialności za jakość i poziom efektów uczenia się. Podkreślić należy, że standardy kompetencji zawodowych nie mogą być dokumentami niezmiennymi, stabilnymi w czasie, lecz adekwatnymi do aktualnych uwarunkowań prawnych oraz identyfikowanych w sposób ciągły potrzeb rynku pracy i oczekiwań pracodawców. Powinny one być aktualizowane co 3 5 lat (w zależności od branży zawodowej). Polskie modele standardów kompetencji zawodowych porównane zostały z modelami standardów kwalifikacji/kompetencji zawodowych wybranych krajów UE. Analizowano podejście do tworzenia wystandaryzowanych opisów kompetencji zawodowych, strukturę opisu standardu kompetencji dla zawodu w Polsce i w wybranych krajach UE oraz sposoby dojścia do standardów o tej strukturze. Szukano odpowiedzi na pytanie, jakie są różnice w budowie polskich standardów kompetencji zawodowych i standardów stosowanych w wybranych krajach UE. Dodać trzeba, że modele standardów kwalifikacji/kompetencji zawodowych na poziomie państw członkowskich są bardzo złożone i niejednolite; nie ma jednego rozwiązania. Próbowano zidentyfikować, jakie są mocne i słabe strony analizowanych modeli standardów. W świetle przeprowadzonej analizy wskazano, jak powinna wyglądać optymalna struktura standardu kompetencji zawodowych oraz procedura ich tworzenia. W analizie porównawczej zastosowana została klasyczna technika badań analizy dokumentów przybierająca postać analizy jakościowej i formalnej. Zastosowana została analiza wewnętrzna polegająca na poznaniu treści każdego dokumentu, właściwym ich rozumieniu i wyjaśnieniu, w tym wyodrębnieniu ich składników i istniejących między nimi wzajemnych więzi. Uzupełnieniem analizy wewnętrznej była analiza zewnętrzna polegająca na ustaleniu czasu, warunków i okoliczności, w jakich powstawał dany dokument, a także jego identyfikacji z adresatem (użytkownikiem), dla którego został sporządzony. Przykłady opisów wybranych modeli standardów kompetencji zawodowych przedstawione są w załącznikach. Stanowią one materiał poglądowy potwierdzający różne podejścia do tworzenia i budowy standardów kompetencji zawodowych. Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP Strona 7

8 2. Wybór modeli standardów kompetencji/kwalifikacji zawodowych do analizy Wybrano pięć modeli standardów kwalifikacji/kompetencji zawodowych, które stosowane są w Wielkiej Brytanii, Francji, Hiszpanii, Rumunii i Słowenii. Wybór tych krajów podyktowany był faktem, że spełniają one następujące kryteria: w procedurze dojścia do standardów uwzględnia się efekty uczenia się; istnieje możliwość odniesienia standardów kwalifikacji zawodowych do Europejskich Ram Kwalifikacji oraz krajowych ram kwalifikacji (dotyczy tych krajów, które opublikowały raporty referencyjne, tzn. mają zatwierdzony własny model ramy kwalifikacyjnej); wybrane kraje posiadają bardzo rozbudowane systemy edukacji zawodowej, często dające możliwość osiągnięcia tych samych efektów uczenia się poprzez różnorodne ścieżki edukacyjne realizowane w ramach form edukacji formalnej, pozaformalnej i nieformalnej; kompetencje zawodowe opisywane są w dokumentach przygotowanych w celu kształcenia czy szkolenia zawodowego (wówczas przyjmują formę programów nauczania) lub w celu potwierdzania efektów uczenia się, czyli kompetencji zawodowych, poprzez standaryzowany egzamin; kształcenie i szkolenie zawodowe koncentruje się nie tylko na procesie osiągania kwalifikacji i na systemie ich potwierdzania, ale także na definiowaniu poszczególnych umiejętności jako efektów uczenia się; ważną rolę w standaryzacji kompetencji zawodowych odgrywają związki pracodawców (np. Izba Przemysłowo-Handlowa, Izba Rzemieślnicza), które aktywnie uczestniczą w opracowywaniu zadań egzaminacyjnych oraz w przeprowadzaniu egzaminu końcowego potwierdzającego kwalifikacje w danym zawodzie. W wybranych krajach można doszukiwać się standardów kompetencji zawodowych w naszym rozumieniu a uporządkowanie kształcenia i szkolenia zawodowego jest wysokie lub bardzo daleko zaawansowane. Wybór pięciu modeli standardów kwalifikacji/kompetencji zawodowych, które są stosowane w Wielkiej Brytanii, Francji, Hiszpanii, Rumunii i Słowenii wynikał także z potrzeby uwzględnienia krajów o różnym stażu uczestnictwa w UE. A zatem wzięto pod uwagę modele standardów w kraju współtworzącym Unię Europejską (Francja), w kraju, który dołączył na pierwszym etapie rozszerzania Wspólnoty Europejskiej (Wielka Brytania 1973 r.), w kraju, który został członkiem UE w latach 80. (Hiszpania członkostwo od 1986), w kraju, który został członkiem UE w tym samym roku co Polska (Słowenia członkostwo od 2004 r.), a także w kraju o bardzo krótkim stażu członkostwa w UE (Rumunia członkostwo od 2007 r.). Przedmiotem analizy uczyniono też następujące polskie modele standardów: model Krajowego Standardu Kwalifikacji Zawodowych, podstawy programowej kształcenia w zawodzie, Standardów Kwalifikacyjnych w Bankowości Polskiej, Standardu Kwalifikacji Pracowników Służby Cywilnej w Polsce, Standardu Kompetencji Zawodowych w Branży IT (Information Technology Technologia Informacyjna). Wybrane modele standardów mają różną strukturę; zróżnicowane są sposoby ich tworzenia, a także obszary zastosowania. Ponadto w ich tworzeniu pełnią rolę organu nadzorującego i zatwierdzającego odpowiednie ministerstwo, stowarzyszenie branżowe, Towarzystwo Informatyczne. Strona 8 Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP

9 3. Analiza wybranych modeli standardów kwalifikacji/kompetencji zawodowych 3.1. Wielka Brytania Tabela 3.1. Opis standardu kwalifikacji/kompetencji zawodowych w Wielkiej Brytanii 1. Cel opracowania standardu Opis standardu kwalifikacji/kompetencji zawodowych Prace nad standardami zawodowymi w Wielkiej Brytanii zaczęto ponad 20 lat temu i w dużej mierze jest to proces zakończony, chociaż jego ewolucja trwa. Obecnie głównym zadaniem systemu są modyfikacje i sporadyczne tworzenie nowych standardów. System jest stabilny, ma instytucje i podział odpowiedzialności i obowiązków pomiędzy poszczególnymi jego uczestnikami. Nie jest to jednak struktura mająca umocowania prawne, ale z kolei jest bardzo mocno osadzona w realiach rynku pracy, pracodawców i współpracy pomiędzy sektorami. Standardy: 1) tworzone są na potrzeby wyrażone oddolnie przez pracodawców, 2) mają wprowadzić porządek i porównywalność wśród istniejących kwalifikacji pod względem ich zakresu i jakości, 3) wspierają rozwój zawodowy ludzi w każdym wieku, zapewniając punkt odniesienia ich kariery zawodowej; wprowadzają różnorodność w ścieżki rozwoju zawodowego, otwierając je na rozwój nie tylko w zakresie jednego sektora, ale również na inne sektory definiując te elementy kwalifikacji, które są zbieżne, dzielone lub możliwe do zastosowania w nowym środowisku pracy, 4) ułatwiają kształcenie nakierowane na potrzeby uczącego się, ponieważ są oparte na kompetencjach, a nie na procesie nauczania. Celem standardu zawodowego (NOS National Occupational Standards/Krajowe Standardy Zawodowe) jest zdefiniowanie standardu wykonywania danej funkcji/zawodu, jaka powinna być osiągnięta przez osobę uznawaną za kompetentną. Odzwierciedla najlepszą praktykę i stara się być otwartym na potencjalne zmiany w obszarze zawodowym i sektorze. Powinien zawierać informacje o: wiadomościach, umiejętnościach i kompetencjach oraz kryteriach oceny, jakie będą wymagane. Odbiorcami i użytkownikami standardu zawodowego NOS są: wszystkie instytucje zajmujące się kształceniem i szkoleniem zawodowym, osoby szkolone i szkolący, instytucje kształcenia wyższego, pracodawcy, wykonujący dany zawód, instytucje nadające tytuły związane z danym zawodem, instytucje sektorowe i regulujące/prawodawcze, ośrodki egzaminujące, klienci, ubezpieczyciele, doradcy zawodowi, krajowe instytucje prawodawcze. Standardy zawodowe NOS nie są dokumentem obligatoryjnym. Są jednak często wykorzystywane przez prawodawców jako dokument, do którego odnoszą się zapisy regulujące dany zawód. Instytucje, które były odpowiedzialne za standardy w Wielkiej Brytanii od początku ich istnienia to: NCVQ (National Council for Vocational Qualifications), QCA (Qualifications and Curriculum Development Agency), SQA (Scottish Qualifications Authority), UKCES (UK Commission for Employment and Skills). W roku 1986, po opublikowaniu przez Parlament Ustawy o Współpracy pomiędzy Sektorem Szkolenia i Kształcenia Formalnego (White Paper Working together: education and training) została utworzona National Council for Vocational Qualifications (NCVQ). Obowiązkami tej instytucji było tworzenie NOS oraz utworzenie systemu kwalifikacji i pięciostopniowej hierarchii kwalifikacji podzielonych na 11 sektorów. W maju 1994 kolejna Ustawa o Konkurencyjności: Pomóc Przedsiębiorstwom Wygrywać (White Paper Competitiveness: helping business to win) wprowadziła zasadę współdziałania z przedsiębiorcami i instytucjami tworzącymi NOS, aby NVQs (National Vocational Qualifications) Krajowe Kwalifikacje Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP Strona 9

10 Zawodowe) i SVQs (Scottish Vocational Qualifications Szkockie Kwalifikacje Zawodowe) ściśle odzwierciedlały wymagania standardów zawodowych. W 1997 NCVQ (National Council for Vocational Qualifications) zostało połączone ze Schools Curriculum & Assessment Authority (SCAA) a QCA (Qualifications and Curriculum Development Agency) zostało utworzone jako instytucja odpowiadająca za kwalifikacje w systemie szkolnym i kwalifikacje zawodowe. Rok później QCA przejęło również odpowiedzialność za NOS, akredytacje instytucji przyznających kwalifikacje i egzaminujących. W roku 2011 rolę tę przejęła UKCES (UK Commission for Employment and Skills; znana również jako UK Commission), która jest niezależną instytucją podległą Departamentowi Biznesu, Innowacji i Umiejętności (Department of Business Innovation and Skills). UKCES jest odpowiedzialny za dystrybuowanie środków przeznaczonych na prace nad uaktualnianiem NOS oraz, w razie potrzeby, tworzeniem nowych. Sprawuje również pieczę nad systemem NOS w całym kraju, ale odpowiedzialność za jakość i decyzja o aktualizacji zapisów NOS zależna jest od SSC (Sector Skills Council) Instytucji Sektorowych, które muszą ubiegać się o fundusze na prace nad NOS, dystrybuowane przez UKCES na drodze przetargu. Fundusz na tworzenie standardów zawodowych (NOS) pochodzi od wszystkich 4 krajów UK w proporcjonalnych częściach jako coroczna składka Grant in Aid. UKCES został powołany jako agencja rozdzielająca środki na ważne inicjatywy związane z kwalifikacjami, zawodami, badaniem sytuacji na rynku pracy i informowaniu inicjatyw rządowych w tej dziedzinie. 2. Stosowana terminologia Tylko niektóre standardy zawodowe NOS mają w sobie element glosariusza, nie jest on obowiązkowy i tylko od SSC (Sector Skills Council Instytucji Sektorowych) zależy, czy go umieścić. Najczęściej umieszcza się w nim pojęcia specyficzne dla sektora i te, które mogą wystąpić w opisie umiejętności czy zakresu standardu. Zawód określony rodzaj pracy wykonywany przez jednostkę według określonych standardów. Kwalifikacja udokumentowanie (certyfikat/dyplom/dokument) przyznane przez instytucję nadającą kwalifikacje dokumentujące osiągnięcia osoby uczącej się lub jej kompetencje. Kompetencje zawodowe zastosowanie wiedzy i umiejętności do działania według standardu wymaganego w danym miejscu pracy. Umiejętności zawodowe, techniczne, menadżerskie, międzyludzkie wymagane do wykonywania zadań zawodowych. Definicje nie są częścią przepisów prawnych. Definicje pochodzą z dokumentu wydanego przez UKCES: UKCES, National Occupational Standards, Quality Criteria with explanatory notes, revised June Struktura standardu Obowiązkowymi elementami struktury NOS (National Occupational Standard/Krajowego Standardu Zawodowego) są: 1. Numer identyfikacyjny (kod) standardu. 2. Tytuł. 3. Opis (jest rodzajem suplementu do tytułu NOS, który pełniej opisuje cel, zasięg oraz terminologię stosowaną w NOS w danej branży ważne zwłaszcza przy zapożyczeniu i adaptacji NOS pochodzącego z innego obszaru ekonomicznego). 4. Kryteria wykonywania zadań w zawodzie. 5. Wiedza i jej rozumienie. 6. Dane techniczne (opisane poniżej). Fakultatywnymi elementami struktury (zależnie od sektora) są: 1. Zakres obszar, w jakim dany zawód może występować, warunki szczególne wykonywania zawodu. Pomaga to w przygotowaniu się do wykonywania zawodu w różnych miejscach pracy i uświadomieniu osobie podejmującej zawód o różnorodności warunków wykonywania zadań zawodowych. Strona 10 Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP

11 2. Wartości. 3. Zachowania pożądane. 4. Umiejętności. 5. Glosariusz. 6. Połączenia z innymi NOS. 7. Potencjalne połączenia zewnętrzne. Dane Techniczne: 1. Nazwa instytucji SSC (Sector Skills Council Instytucji Sektorowej), która jest odpowiedzialna za obecną wersję standardu. 2. Numer wersji. 3. Data, kiedy standard został zaakceptowany. 4. Przewidywana data następnego przeglądu standardu. 5. Stan (validity): current, jeśli standard jest aktualny; legacy, jeśli standard został już zastąpiony, ale nadal jest używany w różnych kwalifikacjach. 6. Status: original, czyli standard nowy; tailored przystosowany, zapożyczony z innego sektora, wzorowany na istniejącym. 7. Nazwa instytucji, która zapoczątkowała NOS (w sytuacji kiedy inny SSC przeprowadza aktualizacje. Ta informacja wskazuje na instytucję zarządzającą NOS) i numer identyfikujący, nadany przez tą SSC. 8. Zawody, do których dany standard się odnosi. Źródło: [zaczerpnięte 10/05/12] Strona internetowa UK Commission for Employment and Skills (UKCES) 4. Struktura i hierarchia kwalifikacji/kompetencji zawodowych Poniższy schemat ilustruje współistnienie dwóch baz danych, z których jedna obejmuje NOS (National Occupational Standards/Krajowe Standardy Zawodowe) a druga kwalifikacje QCF oparte na efektach uczenia się. NOS stanowią podstawę do opracowania kwalifikacji zawodowych, ale wśród kwalifikacji zamieszczonych w bazie danych QCF są również takie, które nie mają w sobie elementu zawodowego (praktycznego), czyli są oparte na wiedzy. QCF łączy w sobie wszystkie dostępne ścieżki uczenia się i zdobywania kwalifikacji, a kwalifikacje do niej wprowadzone mają mieć jasno opisane efekty uczenia się. NVQs (krajowe kwalifikacje zawodowe) Core Units (elementy obowiązkowe) Optional Units (elementy fakultatywne) Assessment Guidance (zalecenia co do oceny) Standards/ Units/ NOS (Krajowe standardy zawodowe) Performance criteria (kryteria działania) Learning Outcomes Efekty uczenia się Assessment Criteria (kryteria oceny) Awards in QCF Qualifications and Credit Framework (Krajowe Ramy Kwalifikacji) Learning Outcomes (efekty uczenia się) Rules of Combination (możliwości połączeń) Assessment criteria (kryteria oceny) Level (poziom) Level (poziom) Level (poziom) Credits (punkty Credits (punkty kredytowe) kredytowe) Rys Porównanie elementów NVQ z NOS oraz LO i QCF Assessment Criteria (kryteria oceny) Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP Strona 11

12 Rys Relacje pomiędzy NOS, QCF i innymi kwalifikacjami w Wielkiej Brytanii Powyższy schemat pokazuje, w jaki sposób kwalifikacje oparte na NOS są umieszczane w bazie danych QCF (Qualifications and Credit Framework Krajowe Ramy Kwalifikacji w UK) obejmującej wszystkie uznawane na poziomie kraju kwalifikacje. NOS może być częścią jednej lub wielu kwalifikacji. NOS są zarządzane i tworzone przez UKCES i SSCs i tworzą osobną bazę danych do tej, jaka obejmuje wszystkie (prawie) kwalifikacje na rynku edukacyjnym w Wielkiej Brytanii. Kwalifikacje są oparte na efektach uczenia się (LO) i są zatwierdzane i zarządzane przez QCF z udziałem SCQF (Scottish Credit and Qualifications Framework), ACCAC (Qualifications, Curriculum and Assessment Authority for Wales), CCEA (Council for the Curriculum, Examinations & Assessment). Pole oznaczone jako inne kwalifikacje reprezentuje te instytucje które oferują kwalifikacje oparte na wiedzy akademickie. Aby uzyskać zasięg krajowy tych kwalifikacji, muszą być opisane według schematu QCF (załącznik nr 3) i włączone do bazy danych. NOS jest punktem wyjścia do tworzenia kwalifikacji zawodowych (do systemu szkolnego lub kształcenia ustawicznego poza systemem szkolnym). Kwalifikacje te, żeby być uznawanymi w całym kraju, umieszczone są w rejestrze QCF. QCF pokrywa również kwalifikacje, które są wyłącznie oparte na wiedzy (z systemu szkolnego i pozaszkolnych rodzajów szkoleń). Kwalifikacje mają przypisany poziom Strona 12 Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP

13 (wg QCF lub SCQF czyli Szkockie lub Krajowe Ramy Kwalifikacji dla pozostałej części UK), punkty kredytowe, oczekiwane wyniki kształcenia. Kwalifikacje w ramach QCF dzielą się na: awards (1 to 12 credits) dokument lub świadectwo, certificates (13 to 36 credits) certyfikat, diplomas (37 credits or more) dyplom. Rejestrowanie kwalifikacji w bazie QCF (Qualifications and Credit Framework Krajowe Ramy Kwalifikacji) jest warunkiem jej krajowego zasięgu i uznawania przez instytucje akredytowane. System jest nowy i jest wciąż wiele kwalifikacji znajdujących się poza bazą, niektóre z nich nie będą w niej ujęte. 5. Sposób kodowania standardu Każdy NOS (Krajowy Standard Zawodowy) ma swój indywidualny kod (URN Unique Record Number) nadany przez instytucję sektorową, która go stworzyła. Każdy kod rozpoczyna się od trzyliterowego skrótu, który jest przyporządkowany do każdego z SSC (Instytucji Sektorowej), a kolejne pozycje kodu dla NOS są tworzone już przez same instytucje je tworzące. Są one uzależnione od pozycji NOS w strukturze funkcji w danym sektorze ( functional map ) lub ich grupy ( suite ). Przykład: MCS M&L F1 MSC identyfikuje Management Standard Centre jako instytucję sektorową odpowiedzialną za stworzenie standardu zawodowego. M&L lokuje standard zawodowy w grupie Management and Leadership. F1 identyfikator nadany temu NOS w grupie (wybór kodów alfanumerycznych zupełnie zależny od instytucji sektorowej). 6. Stosowane podejście do wyodrębniania zawodów NOS (National Occupational Standards/Krajowe Standardy Zawodowe) zastępuje osobne klasyfikacje dla rynku pracy i szkolnictwa. QCF (Qualifications and Credit Framework Krajowe Ramy Kwalifikacji) pokryły również część szkolnictwa ogólnego. Definicje stosowane są luźno, a definicje najczęściej stosowane pochodzą od UKCES (UK Commission for Employment and Skills) instytucji, z którą współpracują (i od której zależą) wszystkie 29 SSC (Sector Skills Council Instytucje Sektorowe) czyli instytucje tworzące standardy zawodowe. NOS jest elementem mapy zawodów występujących w danym sektorze i w treści standardu można (lecz nie jest to obligatoryjne) wskazywać na pokrewne/zależne standardy zawodowe. 7. Opis zawodu poprzez zadania zawodowe Jeśli przyjmiemy, że angielskie słowo function jest odpowiednie do opisania polskiego zadania zawodowego, to: NOS NOS NOS NOS NOS Zadanie zawodowe Zadanie zawodowe Zadanie zawodowe zawód zawód Mapa zawodów lista zawodów w sektorze sektor 1. Zadanie zawodowe może zawierać jeden lub wiele standardów zawodowych. 2. Zawód najczęściej łączy w sobie więcej niż jedno zadanie zawodowe. Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP Strona 13

14 3. Zawody tworzą mapy zawodów w sektorze, które opisują strukturę całego sektora. 4. W ramach tego samego zawodu wykonywane są różne funkcje (nie zawsze jest to ten sam zestaw), np. murarz samozatrudniony będzie wykonywał więcej funkcji niż zatrudniony przez większą firmę murarz skupiający się wyłącznie na swoich podstawowych zadaniach zawodowych. Zadanie zawodowe często jest kwalifikacją, ale zgodnie z teraźniejszym podejściem do rozumienia kwalifikacji, właściwie każdy oceniony i certyfikowany element uczenia się, który ma jakąś wartość dla uczącego się, może być kwalifikacją. Istnieją standardy, które są współdzielone pomiędzy sektorami i te są opracowywane w ścisłej współpracy między zainteresowanymi SSC. 8. Opis zawodu poprzez kwalifikacje i ich składowe Format rejestrujący kwalifikacje w bazie QCF (Qualifications and Credit Framework Krajowe Ramy Kwalifikacji) ilustruje załącznik nr 3. Pełny schemat ilustrujący tworzenie kwalifikacji opartej na NOS jest w punkcie 15. Rys Cykl życia NOS 9. Uwzględnienie regulacji prawnych wykonywania zawodu Standardy dla zawodów, które wymagają uwzględnienia regulacji prawnych, zamiast powoływania się na konkretne ustawy i publikatory zawierają zapis Your work must conform to all current legislation and codes of practice (twoja praca musi być wykonywana zgodnie z obecną literą prawa i przepisami wykonywania zawodu). Zapis ten wprowadza element elastyczności w zapisach standardu zawodowego NOS i nie wprowadza przymusu zmian w jego treści, gdy nastąpi zmiana prawa lub zmienią się zapisy regulujące wykonywanie zawodu. Warunki wstępne do wykonywania zawodu również nie będą przystawać do obecnej sytuacji i wymagań rynku pracy, gdyż ścieżki dochodzenia do zawodu i progresja kariery zawodowej ma bardzo nieliniowy i indywidualny wymiar. Doświadczenie zawodowe zdobywane jest na różny sposób, bardzo często nieformalnie, gdzie określenie czasu spędzonego na doskonaleniu, stażu, wykształceniu często nie jest możliwe do wykazania lub jest zbędne. Wynikiem końcowym procesu uczenia się jest kompetentne wykonywanie Strona 14 Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP

15 danego zawodu i na tym skupiają się zapisy w standardzie. Nawet w zawodach regulowanych, np. zawodzie nauczyciela, w każdym z krajów osobno, w treści standardu zawodowego nie ma wzmianki o przepisach i regulacjach prawnych stosowanych do tego zawodu. 10. Ocena szczegółowości stosowanego opisu NOS (National Occupational Standards/Krajowe Standardy Zawodowe) opisane są za pomocą kryteriów wykonywania zadań zawodowych, zakresu, wiedzy i jej rozumienia, umiejętności, jakie każdy powinien posiadać, wykonując dany zawód. Często w literaturze o standardach zawodowych mówi się jako o jednostkach (unit), ponieważ dotyczą one elementów zawodu z których można dowolnie komponować składowe zawodów gdy zajdzie potrzeba stworzenia nowego lub zmodyfikowania już istniejcego. Opis może (ale nie zawsze) zawierać wprowadzenie, które opisuje, do kogo jest dana jednostka (unit) kierowana, jakie połączenia istnieją z innymi jednostkami i jak ona wpasowuje się w system NVQ/SVQ (National Vocational Qualifications Krajowe i Szkockie Kwalifikacje Zawodowe). Struktura NOS nie jest sztywno ustalona i stosowana przez wszystkie SSC (Sector Skills Council Instytucje Sektorowe) odpowiedzialne za tworzenie/uaktualnianie NOS. Obowiązkowymi elementami struktury NOS są: 1. Numer identyfikacyjny (kod) standardu. 2. Tytuł standardu. Przykłady: Wylej i wyrównaj beton zwykły (Consruction Skills). Aresztuj, zatrzymaj lub złóż raport na osobę indywidualną (Skills for Justice). Pobierz próbki krwi z żyły (Skills for Health). 3. Opis standardu. 4. Kryteria wykonywania zadań w zawodzie. Przykłady: Zidentyfikuj potrzeby klienta. Upewnij się, że dane klienta są poprawnie wprowadzone do systemu rezerwacji; Zaproponuj alternatywne rozwiązania, jeśli wymagane usługi nie są dostępne. 5. Wiedza i jej rozumienie. Przykłady: Rodzaje potrzeb, jakie zwykle mogą zgłaszać klienci zatrzymujący się w hotelu i jak sprostać ich wymaganiom i potrzebom; Wymagania prawne związane z rejestrowaniem danych klienta w systemie rezerwacji hotelu, włącznie z potrzebą zabezpieczenia danych osobowych. 6. Dane techniczne (opisane poniżej). Dowolnymi elementami struktury (zależne od sektora) są: 1. Zakres obszar, w jakim dany zawód może występować, warunki szczególne wykonywania zawodu. Pomaga to w przygotowaniu się do wykonywania zawodu w różnych miejscach pracy i uświadomieniu osobie podejmującej zawód o różnorodności warunków wykonywania zadań zawodowych. 2. Wartości. 3. Zachowania pożądane. 4. Umiejętności. 5. Glosariusz. 6. Połączenia z innymi NOS. 7. Potencjalne połączenia zewnętrzne. Dane Techniczne: 1. Nazwa instytucji (SSC), która jest odpowiedzialna za obecną wersję standardu. 2. Numer wersji. 3. Data, kiedy standard został zaakceptowany. 4. Przewidywana data następnego przeglądu standardu. 5. Stan (validity): current, jeśli standard jest aktualny; legacy, jeśli standard został już zastąpiony ale nadal jest używany w różnych kwalifikacjach. 6. Status: original, czyli standard nowy; tailored przystosowany, zapożyczony z innego sektora, wzorowany na istniejącym. Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP Strona 15

16 7. Nazwa instytucji, która zapoczątkowała NOS (w sytuacji kiedy inna SSC przeprowadza aktualizacje. Ta informacja wskazuje na właściciela NOS) i numer identyfikujący, nadany przez tę SSC. 8. Zawody, do których dany standard się odnosi. 11. Źródła danych o wymaganiach w zakresie kwalifikacji i/lub kompetencji Na przykładzie NOS dla projektantów stron internetowych źródłem informacji były: prywatne instytucje szkoleniowe (szkolenia te nie były uznane lub akredytowane), pracodawcy i przedsiębiorcy zatrudniający projektantów, opis zawodu (jeśli istniał) lub oferty pracy, sami projektanci praktycy tego zawodu, eksperci w branży IT. W obecnych wymaganiach co do procesu opracowywania/aktualizacji standardów każda z SSC (Sector Skills Council Instytucji Sektorowych) powinna wykazać zaangażowanie reprezentatywnej grupy odpowiednich pracodawców z całego obszaru Wielkiej Brytanii oraz wykazać, że wzięto pod uwagę potrzeby i punkt widzenia innych podmiotów z danego obszaru. Podmiotami tymi mogą być: zrzeszenia pracodawców, związki zawodowe, organizacje profesjonalne, instytucje regulujące dostępność kwalifikacji, instytucje odpowiedzialne za proces egzaminowania, instytucje reprezentujące inne sektory, których obszar zainteresowań zazębia się z obszarem, jaki obejmuje standard, instytucje nadające kwalifikacje, nauczyciele i szkoleniowcy. Przy aktualizacji NOS punktem wyjścia jest ostatnia wersja standardu, która będzie podlegać temu procesowi. Ważne jest, aby odwołać się i przeanalizować ponownie mapę zawodów lub mapę funkcji istniejącą w danym sektorze. Ważne jest też, aby pamiętać, że nie zawsze istnieje potrzeba opracowywania wszystkiego od początku, można próbować zapożyczeń i adaptacji standardów zawodowych z innych sektorów. Dobrym źródłem informacji są również Sector Skills Agreements (SSA Porozumienie Instytucji Sektorowych) oraz Labour Market Information (LMI Informacja o Rynku Pracy), które są częścią statutowych zadań SSC (Sector Skills Council Instytucji Sektorowych) polegających na aktualizacji i dostosowaniu do potrzeb pracodawców informacji na temat rynku pracy. Obecnie trwają prace nad uaktualnianiem treści standardów i uznaje się, że prace nad tworzeniem nowych będą sporadyczne. W dokumencie NOS strategy przewiduje się jednak potrzebę pracy nad NOS, które mają przyczynić się do większej konkurencyjności rynku pracy i wyposażyć pracowników w wiedzę, umiejętności i kompetencje zawodowe w zakresie: przemysłu ograniczającego zanieczyszczenia tlenkiem węgla, nowoczesnych technologii, zwłaszcza nauce o człowieku oraz ICT, poprawy efektywności zarządzania zasobami w tradycyjnych gałęziach przemysłu, zastosowania nowych zasad pracy jako rezultatu postępu technologicznego, sprostania potrzebom starzejącego się społeczeństwa. W przypadku nowych standardów może zaistnieć potrzeba sięgnięcia do badań naukowych, zaangażowania ekspertów i wykładowców. Nieodzownym elementem pracy nad standardami jest zaangażowanie pracodawców i przedsiębiorców oraz instytucji branżowych. 12. Informacje o ekspertach biorących udział w opracowywaniu standardu Wymagania co do ekspertów wchodzących w skład grupy roboczej są (niezbyt ściśle) wpisane w ogólne przepisy dotyczące opracowania NOS (National Occupational Standards/Krajowe Standardy Zawodowe) oraz w procedurach przetargowych w dokumentach UKCES (UK Commission for Employment and Skills). Strona 16 Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP

17 13. Metody pozyskiwania i analizowania danych W czasie kiedy NOS (National Occupational Standards/Krajowe Standardy Zawodowe) były tworzone od podstaw stosowano analizę funkcjonalną, aby stworzyć mapę funkcji ( functional map ). Prace odbywały się z udziałem ekspertów zaproszonych do grupy roboczej i po zgromadzeniu materiałów dostępnych drogą desk research. Spotkania odbywały się cyklicznie, możliwie osobiście, aż do momentu opracowania draftu, który był wysyłany (wraz z kwestionariuszem zbierającym informacje zwrotną) do przedstawicieli danego zawodu/pracodawców z sektora. Zasięg miał obejmować możliwie szeroki i różnorodny zakres przedsiębiorców. Obecne podejście do prac nad standardami oprócz spotkań grupy roboczej, organizacji grup fokusowych i wywiadów, wykorzystuje nowoczesne technologie i możliwości zebrania informacji od użytkowników za pomocą Internetu. Jednym z przykładów jest SSC Lantra i jej kwestionariusz do zebrania tego typu informacji zwrotnej Metoda postępowania prowadząca do identyfikacji kwalifikacji i/lub kompetencji dla zawodu Analiza Funkcjonalna analiza ta pokrywa zakres całego sektora lub stosowana jest w trochę mniejszym obszarze zawodu, dyscypliny lub nawet obszaru, który nie mieści się w ramach jednego sektora. Taka struktura funkcji umożliwia wpasowanie wszystkich NOS (National Occupational Standards/Krajowe Standardy Zawodowe) i uniknięcie powtórzeń w pracy nad tworzeniem nowych standardów. Poniższy diagram ilustruje pozycje standardów w sektorze gospodarki (dla branży handlowej) i możliwość zapożyczeń, dzielenia standardów pomiędzy sektorami. Standardy NOS są składowymi zawodów, mogą wchodzić w skład więcej niż jednego zawodu, NOS z innych sektorów mogą być dzielone/wspólne. Rys Pozycje standardów w sektorze i możliwość zapożyczeń, dzielenia standardów pomiędzy sektorami W analizie funkcjonalnej zaangażowani są eksperci, przedstawiciele sektora lub grupy zawodowej, praktycy i pracodawcy. 1 Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP Strona 17

18 15. Metody zatwierdzania wystandaryzowanego opisu kwalifikacji i/lub kompetencji Procedurę tworzenia NOS (forma uproszczona) przedstawia diagram w załączniku nr 1. Procedurę tworzenia NOS i kwalifikacji opartej na standardzie przedstawia schemat w załączniku nr 2. Procedura jest od dawna ustalona i wypraktykowana, została wprowadzona za czasów istnienia QCA (Qualifications and Curriculum Development Agency). Jedyne co zmienia się przy opracowaniu standardów to formularze i forma obiegu dokumentów, która jest coraz bardziej zautomatyzowana/zinformatyzowana. Termin modyfikacji standardu jest wpisany w sam standard i najczęściej jest to okres 3 lat. Przegląd aktualności standardu jest obowiązkowy, sama aktualizacja nie. Standard może wygasnąć, jeśli nie jest uzasadnione jego aktualizowanie. Decyzja jest podejmowana przez SSC Instytucję Sektorową na podstawie badań rynku pracy i popularności danego zawodu i kwalifikacji z nim związanych. 16. Odniesienie standardu do krajowej klasyfikacji zawodów na potrzeby rynku pracy Klasyfikacja zawodów SOC2010 (Standard Occupational Classification) code ( guide-method/classifications/ current-standard-classifications/ soc2010/index.html) jest listą zawodów, na których teoretycznie powinny opierać się NOS (National Occupational Standards/Krajowe Standardy Zawodowe), lecz ten system reprezentuje sposób podziału zawodów na rynku pracy na grupy i podgrupy (wielostopniowe) które nie są aktualizowane tak często jakby wymagały zmiany na rynku pracy (co 10 lat). Kolejnym problemem z listą zawodów według SOC2010 jest nieelastyczność w rozumieniu zawodu, który w różnych sytuacjach wymaga różnych funkcji (np. murarz samozatrudniony, murarz zatrudniony przez firmę budowlaną). SOC2010 zawiera informacje na temat typowych warunków wstępnych dla zawodów oraz innych kwalifikacji związanych z danym zawodem. Dla ułatwienia i zachowania zapisów odwołują się do poziomów NVQ/SVQ (National and Scottish Vocational Qualifications Krajowe i Szkockie Kwalifikacje Zawodowe), które już są znane i łatwe do zrozumienia. SOC2010 i mapy zawodów/mapy funkcjonalne są równoległymi, właściwie niezależnymi od siebie klasyfikacjami zawodów istniejących w UK. Mapy funkcjonalne zostały stworzone na drodze analizy funkcjonalnej i decyzji instytucji reprezentujących sektor, aby stworzyć jasny obraz funkcji i umiejętności wymaganych w całym sektorze. 17. Odniesienie standardu do innych krajowych klasyfikacji Brak. 18. Odniesienie standardu do Europejskich Ram Kwalifikacji i/lub Krajowych Ram Kwalifikacji NOS w większości przypadków nie ma przypisanego poziomu. Standard w rozumieniu NOS (National Occupational Standards/Krajowe Standardy Zawodowe) nie jest standardem opisującym zestaw funkcji/zadań zawodowych, jakie wchodzą w skład całego zawodu. NOS jest bliższy pojedynczej funkcji, jest elementem składowym zawodu, ponieważ tak zaprojektowany jest łatwiejszy w użyciu jako komponent różnych zawodów. Zawody i funkcje podlegają częstym zmianom i są redefiniowane przez rynek pracy i jego potrzeby. Łatwiej jest dodać lub zmienić komponent wchodzący w skład zawodu, niż zmienić cały zawód, traktując go jako standard. Łatwiejsze jest również dochodzenie do pełnego zawodu, ocena, uznawanie doświadczenia zawodowego zdobytego w procesie pracy. Jeśli chodzi o przypisanie poziomów EQF (European Qualification Framework Europejskich Ram Kwalifikacji) standardom zawodowym jest możliwe zdefiniowanie poziomu dla całego zawodu oraz przypisanie poziomów do funkcji w nim występujących (indywidualnie poziomy te mogą być różne niż poziom dla całego zawodu). Na tej drodze można przypisać poziom do NOS, ale nie jest to praktykowane. NOS nie jest: kursem czy szkoleniem, które musi się wpisać w ramy kwalifikacji w kraju i na poziomie Europy; nie opisuje drogi doskonalenia zawodowego, które prowadzi do osiągnięcia zawodu; Strona 18 Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP

19 nie jest opisem jednostek, efektów uczenia się (Learning Outcomes), nie precyzuje szczególnych wymogów do procedury oceny, ale może być wykorzystany jako źródło informacji do tworzenia jednostek nauczania i szkolenia; kwalifikacją, chociaż jest wykorzystywany do tworzenia zapisów w kwalifikacjach; hierarchizowany i przypisywany do poziomów. 19. Pozostałe kwestie różnicujące podejście Dużym atutem systemu w Wielkiej Brytanii jest jego elastyczność. Nie ma potrzeby drastycznych zmian w legislacji (ponieważ standardy nie są zatwierdzane przez parlament, ministerstwo itp.). Pieczę nad systemem sprawuje jedna, niezależna od rządu instytucja (obecnie UKCES UK Commission for Employment and Skills), która dba o jednolitość metodologii, jakości i formatu NOS (National Occupational Standards/Krajowych Standardów Zawodowych). Współpracuje ona ze wszystkimi 4 krajami w Wielkiej Brytanii (Anglia, Walia, Szkocja, Irlandia Północna) i ze wszystkimi instytucjami sektorowymi, ułatwiając komunikację i współpracę. UKCES (UK Commission for Employment and Skills), który teraz pełni tę rolę (od czasów założenia QCA Qualifications and Curriculum Development Agency) ma na celu zbliżenie sfery edukacji i rynku pracy, w czym bardzo pomocne są instytucje sektorowe reprezentujące najlepsze źródło informacji na temat wymogów, trendów i potencjalnych kierunków zmian w zawodach związanych z sektorem. W tworzenie standardu zawodowego są zaangażowani w dużej mierze pracodawcy, którzy po wielu latach istnienia systemu zrozumieli wagę ich zaangażowania w procesie przygotowania kadry pracowniczej. Standardy zawodowe NOS przeszły długą i ewolucyjną drogę. Budowanie bazy danych jest tylko jednym z elementów całego systemu, ważne jest stworzenie infrastruktury instytucji z odpowiednimi uprawnieniami, które ten system podtrzymają i będą nim zarządzać w przyszłości. 20. Doświadczenia wynikające z praktycznego wykorzystania standardu Badania i analizy, jakich dokonano na początku tworzenia NOS (National Occupational Standards/ Krajowe Standardy Zawodowe), miały na celu ocenę sytuacji, liczby i jakości NOS i kwalifikacji. Przyniosły wnioski na temat struktury (którą trzeba było ujednolicić) i języka (który należało uprościć). Wskazano również na potrzebę stworzenia instytucji, która połączy sferę kształcenia zawodowego i akademickiego i będzie niezależna od rządu, ale miała pełną odpowiedzialność za NOS i kwalifikacje (również szkolne). Jedną z rekomendacji, jaką udało się wdrożyć, było powstanie QCA (Qualifications and Curriculum Agency) instytucja została stworzona jako rezultat raportu znanego jako Raport Beaumonta. Obecnie badania na temat wykorzystania standardów zawodowych (NOS) SSC (Sector Skills Council Instytucje Sektorowe) często podejmują na własną rękę. Szczególnie przed podjęciem się zadania umieszczenia wszystkich kwalifikacji w bazie danych QCF (Qualifications and Credit Framework Krajowe Ramy Kwalifikacji), przeprowadzono analizę popularności i zasadności istnienia niektórych NOS i przetłumaczenia ich na język kwalifikacji. (Format narzucony przez QCF bazę danych opartą na efektach uczenia się nie jest na tyle elastyczny, aby łatwo wpasować w niego format NOS. Wymaga to pracy i definiowania dodatkowych dla NOS informacji, tj. efekty uczenia się, oszacowanie punktów kredytowych itp., aby format NOS zaistniał w bazie danych QCF jako kwalifikacja schemat 3.2 punkt 4). W rezultacie wiele ze standardów zawodowych (NOS) połączono lub usunięto. Fundusze na owe badania zaczerpnięto z budżetu na działalność statutową SSC, zanim nastąpiły zmiany w sposobie pozyskiwania środków z UKCES (UK Commission for Employment and Skills) na zasadzie przetargów. Fundusze na badania są obecnie bardzo okrojone. SVQs i NVQs (Scottish and National Vocational Qualifications Szkockie i Krajowe Kwalifikacje Zawodowe) są oparte na NOS. Instytucje przyznające kwalifikacje (QCA, Edexcel, Rzemiosło City and Guilds) oferują kwalifikacje przy wykorzystaniu centrów szkoleniowych i egzaminacyjnych, publicznych i prywatnych, które są przez nich akredytowane i kontrolowane pod względem jakości szkolenia i standardu egzaminowania. Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP Strona 19

20 NOS są również bardzo ważne dla Higher National Certificates and Diploma, Professional Development Awards, National Certificates, National Progression Award niektóre z wymienionych kwalifikacji nie mają odpowiedników polskich, ale są one na poziomie wyższej uczelni niewynikające z toku studiów, lecz z doświadczenia zawodowego i nadawane są przez instytucje zrzeszające ekspertów/ profesjonalistów danej branży. 21. Aktualizacja i modyfikacja standardu NOS są w większości aktualizowane (lub modyfikowane) co 3 lata. Modyfikacji podlegają standardy zawodowe zwłaszcza w szybko rozwijających się sektorach, ale ponieważ standard sam w sobie nie powołuje się na dane technologie, materiały, przepisy prawne, które mogą ulec zmianom, nie wpływa to na zawartość samego standardu. Przykładem może być budownictwo i nowy standard związany z budownictwem prefabrykowanym, który musiał być dodany do listy funkcji (functional map) przygotowanej dla całego sektora. Do przygotowania nowego standardu informacje o zakresie nowych funkcji i zadań zawodowych czerpie się z możliwie różnorodnych źródeł. Analizuje się szkolenia (niekoniecznie uznane w całym kraju), oferty pracy, opis zawodu informacje pochodzące od pracodawców. Decyzja o modyfikacji lub opracowaniu nowego standardu zawodu pochodzi od Instytucji Sektorowej (SSC Sector Skills Council), która ubiega się o finansowanie procesu z funduszy UKCES (UK Commission for Employment and Skills). Jeśli nadchodzi termin na przegląd i cykliczną modyfikację standardu, UKCES ogłasza przetarg otwarty na prace nad standardem i wszystkie SSC mogą do niego przystąpić. Ten system jest nowy (został wprowadzony w roku 2011) i nie jest najlepszym rozwiązaniem, ale wprowadza namiastkę równych szans pomiędzy instytucjami sektorowymi na pozyskanie środków na część ich statutowych zadań. Finansowanie UKCES (Universal Services Fund) pochodzi z budżetów wszystkich krajów Wielkiej Brytanii. 22. Mocne strony standardu 1. Odbiorcy/użytkownicy standardów zawodowych pochodzą z trzech grup głównych: osób indywidualnych, pracodawców, instytucji. 2. NOS Tworzone są na potrzeby wyrażone przez pracodawców analizuje się informacje pochodzące od pracodawców uzyskane metodą sondażu diagnostycznego (ankieta, wywiad), tematykę programów kształcenia/szkoleń, oferty pracy, opis zawodu. 3. Standardy NOS mogą być dzielone pomiędzy sektorami i mogą dotyczyć wszystkich gałęzi przemysłu. 4. NOS pomagają w otwieraniu ścieżek kariery zawodowej, która niekoniecznie rozwija się w sposób liniowy w ramach jednego sektora. NOS wspomagają mobilność, elastyczność w poszukiwaniu pracy i zmiany kariery zawodowej z wykorzystaniem części doświadczenia nabytego w innym sektorze. 5. NOS są ogólnodostępne dla wszystkich. 6. Promują kompetencje i kompetentną pracę w miejscu zatrudnienia (dlatego zwiększają bezpieczeństwo, zmniejszają ilość odpadów i niedoróbek, podnoszą standard/jakość wykonywanej pracy, zawierają komponent wiedzy i wartości/postaw). 7. NOS są wspólnym wytworem instytucji związanych ze szkolnictwem/edukacją oraz rynkiem pracy. 8. Wprowadzają jednolitą płaszczyznę porozumienia ( język, system) dla całej gospodarki. Beneficjentem są w szczególności małe i średnie przedsiębiorstwa, które nie mają zwykle pomocy w rekrutacji i rozwoju swoich kadr. Dzięki standardom mają większą szansę na zatrudnienie odpowiednich osób na pożądane stanowiska. 9. NOS są modułowe, elastyczne, jednolite. 10. Jednym z celów standardów (i ich struktury) jest likwidowanie barier i dyskryminacji ze względu na wiek, kraj pochodzenia, płeć. 11. NOS stanowią idealny punkt wyjścia do uznawania kwalifikacji zdobytych drogą nieformalną lub w procesie pracy. Strona 20 Konsorcjum: Doradca Consultants Instytut Technologii Eksploatacji PIB WYG International IPiSS ŁCDNiKP