Dalsze zmiany w makroekonomii XX wieku

Transkrypt

1 Dalsze zmiany w makroekonomii XX wieku Ogólna teoria Keynesa jest pracą literacką; brak formalnego modelu jasno przedstawiającego jego tezy Próby absorpcji podejścia Keynesa do teorii w ekonomii neoklasycznej już od 1937 roku John Hicks, Mr Keynes and Classics, Econometrica, 1937 Artykuł Hicksa jest próbą sformalizowania teorii Keynesa a przy tym pogodzenia jej z ekonomią neoklasyczną (tzw. model IS-LM) Większość ekonomistów poznała Keynesa w formalnym wydaniu Hicksa (w wydaniu modelu IS-LM) Nie jest to jedyna możliwa interpretacja; ale jest najbardziej popularną Nauczana wciąż na podstawowych kursach makroekonomii, na bardziej zaawansowanych już odrzucona

2 Model IS-LM Model IS-LM usprawnia analizę Keynesa poprzez: Formalizację rozważań w języku równań matematycznych i wykresów graficznych Analityczne połączenie rynku oszczędności/inwestycji i rynku pieniądza (czego nie robiły poprzednie wykładnie Keynesa); związki między tymi rynkami są bardzo złożone Prosty model równowagi ogólnej (4 krzywe I, S, D M, D S, 4 równania); krótkookresowa równowaga Model pokazuje uproszczone związki; nie uwzględnia m.in. roli poziomu cen

3 Model IS-LM Główne pojęcia Krzywa LM reprezentuje rynek pieniądza i wyznacza kombinacje stóp procentowych i poziomów dochodu dla której rynek pieniądza jest w równowadze Krzywa IS reprezentuje rynek oszczędności/inwestycji i wyznacza kombinacje dochodu narodowego i stóp procentowych dla których rynek oszczędności i inwestycji jest w równowadze Te dwie krzywe (albo równania) pozwalają wyznaczyć dochód narodowy i stopę procentową w równowadze

4 Krzywa LM - główne pojęcia modelu IS-LM Krzywa LM reprezentuje rynek pieniądza i wyznacza kombinacje stóp procentowych (r) i poziomów dochodu (Y) dla której rynek pieniądza jest w równowadze (popyt na pieniądz M d jest równy podaży pieniądza M s ) Wzrost dochodu narodowego (Y) powoduje wzrost popytu transakcyjnego na pieniądz (M d ) co powoduje wzrost stopy procentowej (r) dodatnia zależność między Y i r na rysunku

5 Krzywa IS główne pojęcia modelu IS-LM r S(r) I(r) S, I Krzywa IS pokazuje kombinacje stopy procentowej (r) i dochodu (Y), przy których rynek oszczędności/inwestycji jest w równowadze (I=S) Gdy r rośnie to firmy zmniejszają wydatki inwestycyjne (I) co powoduje spadek popytu efektywnego (E=C+I) a związku z tym spadek Y (gdyż Y=E). Stąd negatywna relacja między r a Y.

6 Model IS-LM Równowaga w punkcie przecięcia krzywych IS i LM. Przypadki klasyczny i Keynesowski mogą być zilustrowane jako specjalne sytuacje implikowane odpowiednim nachyleniem krzywych IS i LM Model pozwala także pokazać jak polityka rządu wpływa na wielkość dochodu, zatrudnienia itp.

7 Model IS-LM: przypadek klasyczny a Keynesowski r LM IS Y Krzywa LM jest (niemal) pionowa, ponieważ popyt na pieniądz jest niezależny od stopy procentowej Ekspansywna polityka fiskalna a la Keynes (przesuwająca IS w prawo) jest nieefektywna (nie wpływa na Y) W przypadku Keynesowskim LM jest dodatnio nachylona (nawet pozioma w przypadku pułapki płynności) i polityka fiskalna jest efektywna Sądzono, że problem tego kto ma rację (neoklasycy czy Keynes) można rozstrzygnąć szacując ekonometrycznie nachylenie krzywych

8 Podsumowanie analizy modelu IS-LM Formalizuje idee Keynesa Pokazuje, że teorię Keynesa można traktować jako specjalny przypadek ogólniejszej teorii (której szczególnym przypadkiem jest także podejście klasyczne) Pokazuje jak używać polityki pieniężnej i fiskalnej w celu walki z bezrobociem i dla stymulowania wzrostu (oraz ograniczenia użycia tych metod) Jeden ze składników tzw. syntezy neoklasycznej podejścia dominującego w makroekonomii lat , które łączyło idee Keynesa i makroekonomii klasycznej (wielki sukces modelu Hicksa w kategoriach popularności i wpływu) Synteza neoklasyczna sugerowała, że rozumowanie Keynesowskie jest właściwe dla krótkiego okresu, a klasyczne dla długiego Czy rzeczywiście model IS-LM dobrze oddaje idee Keynesa? Nic nie mówi o przyczynach niestabilności, przyczynach depresji Nic nie ma o niepewności i oczekiwaniach, które wpływają m.in. na inwestycje (przez zwierzęce instynkty) oraz popyt na pieniądz Nie ma nic o sztywnościach płac w dół, które utrudniają dojście do równowagi

9 Inny element syntezy neoklasycznej krzywa Philipsa Model IS-LM nic nie mówi o innym problemie makroekonomicznym inflacji A. W. Philips w 1958 odkrył stałą empiryczną relację między inflacją a bezrobociem dla Wielkiej Brytanii (później także dla USA odkryto)

10 Krzywa Philipsa Empiryczna relacja między bezrobociem a inflacją jest wg k. Philipsa negatywna Dla ekonomistów keynesowskich w latach 60. relacja ta była stała w czasie i dawała możliwość wyboru pomiędzy niską inflacją (i wysokim U) albo niskim U a wysoką inflacją. Traktowana jako odporne i potężne narzędzie polityki gospodarczej precyzyjne dostrajanie gospodarki

11 Milton Friedman ( ) Profesor ekonomii na Uniwersytecie Chicago Makroekonomia, mikroekonomia, historia gospodarcza, statystyka Obrońca wolności gospodarczej, przeciwnik interwencjonizmu państwowego, socjalizmu Nagroda Nobla 1976 Jeden z najbardziej wpływowych ekonomistów XX wieku na polach Teorii Polityki gospodarczej Światopoglądu ekonomicznego

12 Wkład Friedmana do ekonomii Monetaryzm pogląd, że pieniądz jest głównym czynnikiem determinującym nominalny dochód narodowy w krótkim okresie i poziom cen w długim okresie Friedman, A. Schwartz, Monetary History of the United States (1963): fluktuacje w podaży pieniądza są główną przyczyną wahań poziomu dochodu, bezrobocia itp. w krótkim okresie; w długim okresie (kilka, kilkanaście lat) zmieniają się tylko ceny towarów. Przyczyną inflacji jest wzrost podaży pieniądza kreowany przez władze monetarne Przyczyną wielkiego kryzysu gospodarczego lat była błędna polityka pieniężna władz monetarnych USA

13 Friedman o wielkim kryzysie Władze monetarne USA zmniejszyły ilośc pieniądza w gospodarce (o ok. 1/3 między 1929 a 1933), to spowodowało dalsze ograniczenie produkcji, bankructwa, bezrobocie itp. Zatem wielki kryzys został spotęgowany przez państwo i jego złą politykę to nie kapitalizm go wywołał, ale rząd Argument anty-keynesowski i anty-interwencjonistyczny Dodatkowo, keynesowska ekspansywna polityka fiskalna podnosi stopę procentową i wypycha inwestycje prywatne jest nieefektywna (nie wpływa na zmienne realne) Makroekonomia Friedmana powrotem do makroekonomii klasycznej i w teorii i w polityce gospodarczej

14 Friedman o krzywej Philipsa: The role of monetary policy (1968) Przy danych oczekiwaniach inflacyjnych (np. inflacja =0), władze monetarne mogą obniżyć bezrobocie (np. z U* do U 1 ) poprzez zwiększenie podaży pieniądza i pobudzenie inflacji Płace nominalne rosną i pracownicy zwiększają podaż pracy (U 1 ) myśląc, że ich płace realne rosną Po pewnym czasie orientują się jednak, że ceny też wzrosły i zmniejszają swoją podaż pracy (wracamy do punktu U*)

15 Wnioski z Friedmanowskiej analizy krzywej Philipsa Krótkookresowa ujemnie nachylona krzywa Philipsa możliwa dzięki iluzji pieniężnej W długim okresie nie ma wymienności między inflacją a bezrobociem, chyba że Inflacja ciągle przyspiesza a podmioty się ciągle na to nabierają Przy stałej stopie inflacji nie ma wymienności między inflacją a bezrobociem w długim okresie a gospodarka osiągnie równowagę przy tzw. naturalnej stopie bezrobocia wyznaczonej przez preferencje i technologię

16 Friedman o naturalnej stopie bezrobocia Naturalna stopa bezrobocia (NSB), która występuje w długim okresie kiedy wszystkie rynki są w równowadze (Racjonalna) polityka pieniężna rządu nie może w długim okresie utrzymać bezrobocia niższego niż NSB; jest nieefektywna w odniesieniu do zmiennych realnych, pobudza tylko inflację Polityka pieniężna powinna działać wg tzw. reguły monetarnej, niedyskrecjonalnie Polityka wpuszczania pieniądza do gospodarki prowadzi w długim okresie jedynie do inflacji a nie mniejszego bezrobocia Bezrobocie tego typu można zmniejszać poprzez uelastycznienie rynków pracy zwiększanie mobilności pracowników, lepszą informację o wolnych miejscach pracy, przekwalifikowanie pracowników itp. Anty-keynesowskie implikacje w polityce gospodarczej Poglądy monetarystyczne uzyskały na początku lat 70. niemal hegemonię w makroekonomii (zalety teoretyczne, stagflacja, powody polityczne proste zalecenia w polityce gospodarczej)

17 Upadek monetaryzmu Triumf monetaryzmu w teorii ekonomii był krótkotrwały Pod koniec lat 70. neo-monetaryzm albo nowa makroekonomia klasyczna zauważyła, że oczekiwania w modelu Friedmana są adaptacyjne (mechanicznie ekstrapolowane z poprzedniego okresu) i nie jest to uzasadnione teoretycznie (podmioty nie wykorzystują wszystkich informacji np. bieżących informacji rządu czy banku centralnego) Wprowadzono założenie o racjonalnych oczekiwaniach, które implikuje brak krótkookresowej krzywej Phillipsa Poza tym, oryginalny monetaryzm tak jak keynesizm Keynesa nie ma mikropodstaw z teorii równowagi ogólnej Poza tym, relacja między podażą pieniądza a nominalnym PKB zmieniła się (monetaryzm zakłada M*V = P*Y, gdzie V jest stałe) Niektóre ogólne idee przetrwały: Inflacja nie może rosnąć w nieskończoność bez wzrostu podaży pieniądza Kontrola inflacji powinna być głównym zadaniem (niezależnego) banku centralnego

18 Nowa Makroekonomia Klasyczna (NMK) - lata zaatakowała fundamenty zarówno keynesizmu i monetaryzmu Robert Lucas (1937-)- sformułował teorię makroekonomiczną implikującą klasyczne zalecenia w polityce makro w modelu mającym podstawy z zakresu teorii równowagi ogólnej (mikropodstawy) Lucas zdobył Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii w 1995 roku Jeden z najbardziej wpływowych makroekonomistów ostatnich dekad Wprowadził do makroekonomii hipotezę racjonalnych oczekiwań (RO) (rewolucja Lucasa)

19 Lucas, RO i NMK Koncepcja racjonalnych oczekiwań (RO) została wprowadzony przez Johna Muth już w 1961 roku Liczne interpretacje hipotezy RE Słaba wersja: racjonalne podmioty gospodarcze, przy formułowaniu oczekiwań co do przyszłej wartości danej zmiennej będą najbardziej efektywnie wykorzystywać wszystkie publicznie dostępne informacje na temat czynników, które mogą mieć wpływ na tę zmienną Podmioty zbierają informacje osobiście, ale również będą czerpać informacje z publikowanych prognoz i komentarzy w mediach

20 Lucas, RO i NMK Silna wersja RO: oczekiwania podmiotów pokrywają się z obiektywnymi oczekiwaniami co do tych zmiennych Przykład: inflacja Czyli, oczekiwania podmiotów są takie same jak przewidywania najlepszej dostępnej, przyjętej teorii ekonomicznej RO różnią się od perfekcyjnego przewidywania (obowiązujące teorie mogą być błędne Lucas i NMK wykorzystywali silną wersję RO

21 RO, Keynes i monetaryzm Keynes zakładał, że podmioty gospodarcze mają niekiedy nieracjonalne oczekiwania (zwierzęce instynkty) Jeśli zastąpimy założenie Keynesa założeniem o RO, to jego wnioski przestają obowiązywać Zatem RO to potężny i niszczycielski cios dla tradycyjnego keynesizmu RO jest sprzeczne również z monetarystycznym założeniem adaptacyjnych oczekiwań (AO), gdzie oczekiwania kształtowane są tylko na podstawie przeszłych wartości danych zmiennych AO: Podmioty nie uczą się, wielokrotnie powtarzają podobne błędy

22 RO a NMK W ramach NMK udowodniono m.in. tzw. policy ineffectivness proposition żadna publicznie zaanonsowana polityka pieniężna nie wpływa na zmienne realne ani w krótkim, ani w długim okresie Polityka pieniężna ma wpływ tylko jeżeli jest niespodzianką (np. błędy władz monetarnych) Polityka stabilizacji koniunktury nie działa Empirycznie badania nie potwierdziły tej tezy Późniejsze zmiany w teorii cyklu koniunkturalnego: Teoria realnego cyklu koniunkturalnego Nowa makroekonomia keynesowska Oba podejścia akceptują RO różnią się co do mechanizmów tłumaczących powstawanie cyklów koniunktury oraz co do implikowanej polityki gospodarczej

23 Great Moderation Wielkie umiarkowanie cyklu

24 Great Recession w USA

25 Wielka recesja w USA i w Europie

26 Dlaczego makroekonomia nie była w stanie przewidzieć Great Recession? Prymat piękna nad prawdą w modelowaniu cyklu a la Krugman? (Teoria realnego cyklu koniunktury; hipoteza efekt. rynków) Piękno: doskonała racjonalność, zawsze istnieje równowaga Colander: systemowa porażka ekonomii; ekonomiści nie chcą przyznać (dlaczego?), że gospodarka na poziomie makro zbyt skomplikowana by modelować; modeli nie powinno się używać do formułowania polityki stabilizacji koniunktury Uspokojenie cyklu Great Moderation (powrót pychy jak w latach triumfu krzywej Phillipsa?); dlaczego? Nie włączenie modelowania rynków finansowych do modeli cyklu koniunkturalnego; dlaczego? Ogólne poparcie przez ekonomistów deregulacji systemu bankowego/finansowego w USA; prymat światopoglądu wolnorynkowego; klimat intelektualny niesprzyjający modelowaniu kryzysów; dlaczego? (Konflikt interesów?)