Analiza cykli koniunkturalnych model ASAD

Transkrypt

1 Analiza cykli koniunkturalnych model AS odstawowe założenia modelu: ceny i płace mogą ulegać zmianom (w odróżnieniu od poprzednio omawianych modeli) punktem odniesienia analizy jest obserwacja poziomu produkcji i cen (a nie stopy procentowej jak w modelu ISLM) wielkość podaży zależy od poziomu cen, płac i zatrudnienia AS Krzywa zagregowanego popytu - pokazuje ilość dóbr i usług jakie zostaną kupione przy danym poziomie cen. Zarazem pokazuje wszystkie kombinacje poziomu cen i produkcji, dla których rynki dóbr i pieniądza znajdują się równocześnie w równowadze. Krzywa ma ujemne nachylenie, ponieważ spadek cen powoduje zwiększenie realnej podaży pieniądza, obniżenie stóp procentowych i wzrost wydatków inwestycyjnych. Tym samym zwiększa się poziom produkcji w punkcie równowagi. Wykres krzywej można wyprowadzić na podstawie modelu ISLM. i LM i 1 LM' Spadek cen z do 2 powoduje wzrost realnej podaży pieniądza M/. Dlatego i 2 krzywa LM przesuwa się do LM', stopa IS procentowa musi spaść (i 1 do i 2 ) zaś produkcja rośnie ( 1 do 2 ). 1 2 Jak widać na podstawie wykresu, przy danym poziomie podaży pieniądza, im wyższy poziom cen, tym niższy poziom produkcji w punkcie równowagi

2 Równanie krzywej wiemy już, że krzywa jest zbiorem wszystkich punktów, w których rynki dóbr i pieniądza są w stanie równowagi dla różnego poziomu cen. Dlatego też, jasne staje się, iż krzywą tą opisuje wzór na poziom dochodu w równowadze modelu ISLM: : b M = γ A+ γ (1) gdzie h γ = 1+ α b kα h Rozwiązując dla poziomu cen otrzymamy: : b M = γ (2) h γa Widać wyraźnie, że krzywa jest kreślona dla danego poziomu M i A. Jednocześnie przy założeniu stałości dochodu i wydatków autonomicznych, zmiany podaży pieniądza są proporcjonalne do zmian cen. Wreszcie, równanie (2) pokazuje, iż krzywa nie jest linią prostą (aby to sprawdzić wystarczy policzyć drugą pochodną funkcji po ). Nachylenie krzywej - w zależności od nachylenia krzywej zmiana realnej podaży pieniądza ma większy lub mniejszy wpływ na zmianę poziomu : im bardziej płaska jest tym większy wpływ zmian M/ na poziom im bardziej stroma jest tym mniejszy wpływ zmian M/ na poziom Dlatego jest bardziej płaska: im mniejszy wpływ stopy procentowej na popyt na pieniądz (h) oraz im większy wpływ stopy procentowej na inwestycje (b) im większy jest mnożnik (α) oraz im mniejszy jest wpływ wielkości dochodu na popyt na pieniądz (k) W przypadku, gdy mamy do czynienia z pułapką płynności (krzywa LM jest pozioma) wzrost realnej podaży pieniądza nie ma wpływu na poziom dochodu krzywa będzie pionowa. W przypadku klasycznym (LM jest pionowa) zmiany realnej podaży pieniądza mają duży wpływ na poziom dochodu, dlatego będzie pozioma. Wpływ polityki fiskalnej na krzywą Wpływ ekspansywnej polityki fiskalnej na krzywą może być pokazany w oparciu o model ISLM. Wzrost wydatków rządowych spowoduje równoległe przesunięcie się krzywej w prawo. Spowoduje to zwiększenie produkcji dla każdego poziomu cen. Warto zauważyć, że to o ile przesunie się krzywa w prawo zależy od wartości mnożnika polityki fiskalnej. A zatem im większy jest mnożnik tym większe przesunięcie krzywej na skutek zwiększenia wydatków rządowych.

3 i i 1 i 2 LM Zwiększenie wydatków rządowych powoduje przesunięcie krzywej IS do IS'. rzy danym poziomie cen stopa procentowa wzrośnie z i 1 do i 2, zaś IS' produkcja z 1 do 2. IS ' Wpływ polityki monetarnej na krzywą Efekty ekspansywnej polityki monetarnej również wyprowadzamy w oparciu o model ISLM. Zwiększenie nominalnej podaży pieniądza powoduje wzrost realnej podaży pieniądza dla każdego poziomu cen. Spadek stóp procentowych stymuluje zagregowany popyt i prowadzi do wzrostu dochodu i wydatków. Warto zwrócić uwagę na fakt, że w tym przypadku nie przesuwa się do góry równolegle ale proporcjonalnie do wzrostu podaży pieniądza. i LM LM' Zwiększenie nominalnej podaży pieniądza przy danym poziomie cen powoduje, że i 1 wzrasta realna podaż pieniądza, spadają i 2 stopy procentowe i wzrasta produkcja. IS Spadek stóp procentowych wpływa na która przesuwa się w prawo ( do '). 1 2 Zwiększenie nominalnej podaży pieniądza sprawia, że przesuwa się w górę 2 proporcjonalnie o tyle samo. Czyli wzrost M o 10% oznacza, że produkcja się nie zmieni tylko gdy ceny wzrosną też o 10%. 1 2 '

4 Krzywa zagregowanej podaży AS - pokazuje wszystkie kombinacje poziomu cen i odpowiadającej im wielkości produkcji, którą firmy są skłonne dostarczyć przy tych cenach. onieważ ilość dostarczanego towaru zależy zarówno od poziomu cen jak i kosztów produkcji to krzywa AS pokazuje sytuację zarówno na rynku czynników produkcji jak i na rynku dóbr oraz związki zachodzące pomiędzy poziomem płac, zatrudnienia, cen i produkcji. Długookresowa krzywa AS krzywa ta jest w układzie AS pionowa i wyznacza nam poziom produkcji potencjalnej, do którego dąży gospodarka w długim okresie. atrząc na to z punktu widzenia podejścia keynesowskiego, krzywa ta jest wyprowadzana z modelu ISLM rozszerzonego o krzywą FE. okazuje ona właśnie poziom produkcji potencjalnej, który odpowiada pełnemu zatrudnieniu i jest równy poziomowi produkcji osiągniętemu dla naturalnej stopy bezrobocia. Algebraicznie poziom produktu potencjalnego dany jest przez: = Af K, N ) = Af ( K, L(1 u )) gdzie u n oznacza naturalna stopę bezrobocia. ( n n i FE LM i 1 AS IS Krótkookresowa krzywa w przypadku tej krzywej istniej kilka różnych podejść, zgodnie z którymi kształt tej krzywej będzie pochodną innych założeń dotyczących sytuacji na rynku pracy i produktu: a) Keynesowska krzywa - jest ona płaska, co oznacza, że firmy są skłonne dostarczyć na rynek każdą ilość towaru, na który jest popyt przy danym poziomie cen. Jest to oparte na założeniu o występowaniu bezrobocia, które powoduje, iż firmy mogą przy danym poziomie płac uzyskać taką ilość pracowników, jaką potrzebują. Oznacza to, że średni koszt produkcji firm nie zmienia się w chwili zmiany wielkości produkcji. A zatem ceny i nominalne płace są zupełnie sztywne i pozostają na ustalonym poziomie.

5 i FE LM i 3 LM Wzrost wydatków rządowych powoduje przesunięcie krzywych IS i do góry. i 2 W efekcie rośnie produkcja ale ceny i i 1 płace nie ulegają zmianie w krótkim IS okresie (są sztywne). IS Dopiero w długim okresie ceny i płace 1 rosną przesuwa się do, zaś AS LM do LM. 2 rodukcja wraca do poziomu. 1 W przypadku gdy AS jest keynesowska, ekspansywna polityka fiskalna prowadzi do wzrostu dochodu i stopy procentowej, podczas gdy ceny pozostają bez zmian. Z kolei ekspansywna polityka monetarna powoduje spadek stóp procentowych oraz wzrostu produkcji i realnej podaży pieniądza (ceny pozostają bez zmian). b) odejście zrewidowanej szkoły keynesowskiej jego zwolennicy utrzymują, że ceny są elastyczne natomiast nominalne płace są sztywne lub dostosowują się do poziomu cen z poprzedniego okresu. onieważ jednak w ich opinii popyt na pieniądz jest bardzo wrażliwy względem stopy procentowej (LM bardzo płaska), to jedynie zmiany polityki fiskalnej lub wydatków autonomicznych powodują znaczące przesunięcie krzywej. Krzywa jest w tym przypadku dodatnio nachylona. Dokładnie takie same efekty będzie miało przyjęcie hipotezy o sztywności cen i elastyczności płac nominalnych, która jest przyjmowana przez część zwolenników szkoły keynesowskiej. Krzywą wyprowadzoną w oparciu o zrewidowane podejście keynesowskie można opisać równaniem: e : = + α ( ) lub = [1+ λ ( *)] AS 1

6 Jak widać na wykresie krzywa jest dodatnio nachylona i przesuwa się w górę lub w dół w miarę upływu czasu. Jeżeli w okresie t produkcja jest powyżej poziomu typowego dla pełnego zatrudnienia to wówczas w kolejnym okresie przesunie się do góry do (ceny muszą wzrosnąć). Natomiast w przypadku gdy produkcja w okresie t znajduje się poniżej poziomu charakterystycznego dla pełnego zatrudnienia to w kolejnym okresie przesunie się w dół do. Nachylenie krzywej krzywa jest bardziej płaska im mniejszy jest wpływ zmian produkcji i zatrudnienia na zmiany płac, a zatem im bardziej płace są sztywne. Wpływ ten mierzony jest przez współczynnik λ. Wpływ polityki fiskalnej i monetarnej na krzywą AS Rysunek dla ekspansywnej polityki monetarnej. 2 Równanie krzywej wyraźnie pokazuje, że ekspansywna polityka fiskalna i monetarna nie będzie miała natychmiastowego wpływu na krzywą. Spowoduje jednak jej przesunięcie w efekcie procesu dostosowawczego, związanego ze wzrostem zatrudnienia. Wzrost wydatków rządowych (według neokeynesistów) lub nominalnej podaży pieniądza (według monetarystów) powoduje przesunięcie krzywej w prawo do i osiągnięcie krótkookresowej równowagi na przecięciu krzywych AS i. onieważ jednak teraz zatrudnienie przekracza poziom pełnego zatrudnienia to płace oraz ceny będą rosły i dlatego przesunie się do. Następnie będzie dalej stopniowo przesuwać się w górę, aż do momentu osiągnięcia krzywej gdzie produkcja jest typowa dla pełnego zatrudnienia. A zatem w krótkim okresie nastąpi wzrost produkcji, jednak w długim okresie wzrost nominalnej podaży pieniądza spowoduje jedynie proporcjonalny wzrost cen. W przypadku ekspansywnej polityki monetarnej jest to przykład na neutralność pieniądza w długim okresie. Efekty ekspansywnej polityki fiskalnej gdy wydatki rządowe są produktywne w tym przypadku zakładamy, że wydatki rządowe mogą być składnikiem funkcji produkcji np. jeśli są to inwestycje infrastrukturalne. Wtedy funkcja produkcji może przyjąć przykładowo postać: 1/ 3 1/ 3 1/ 3 = K N G gdzie K kapitał, N siła robocza, G wydatki rządowe Rysunek poniżej pokazuje co stanie się gdy zwiększone zostaną wydatki rządowe. Z jednej strony krzywa popytu przesuwa się do. Jednocześnie jednak długookresowa krzywa podaży AS przesuwa się w prawo do AS, zaś

7 krótkookresowa krzywa podaży do (bo zgodnie z równaniem krzywej AS jeżeli ceny nie ulegają zmianie to produkcja znajduje się na poziomie potencjalnym). W nowym krótkookresowym punkcie równowagi mamy do czynienia ze zwiększeniem produkcji i spadkiem cen, w związku z tym pracownicy zgodzą się na spadek płac nominalnych i krzywa przesuwa się w dół do. W efekcie długotrwałego procesu dostosowań krótkookresowa krzywa AS będzie nadal przesuwać się w dół aż do chwili gdy osiągnie poziom. Jak widać w tym przypadku ekspansywna polityka fiskalna powoduje wzrost produkcji i spadek cen. AS AS Efekty szoków podażowych za pomocą modelu AS możemy pokazać również efekty negatywnych szoków podażowych, związanych np. ze skokową podwyżką cen surowców mineralnych. Szok podażowy związany ze skokową podwyżką cen surowców spowoduje przesunięcie się krótkookresowej krzywej do góry do. W efekcie w krótkim okresie wzrosną ceny i spadnie produkcja. Spadek produkcji spowoduje wzrost bezrobocia i wymusi na pracownikach zgodę na spadek nominalnych płac. Wtedy firmy znów zdecydują się zwiększyć zatrudnienie i gospodarka wróci do początkowego punktu równowagi. Warto jednak zaznaczyć, że płace nominalne nie ulegną podwyższeniu, a zatem w efekcie szoku podażowego mimo powrotu do dawnego punktu równowagi realne płace są niższe niż na początku. 2 AS c) Jeszcze inne podejście prezentują ekonomiści reprezentujący nową szkołę klasyczną, której głównym postulatem jest założenie o racjonalnych oczekiwaniach. Zgodnie z tym podejściem, decyzje pracowników i pracodawców są oparte o prognozy poziomu cen w przyszłości. Dlatego też jedynie nieoczekiwane zmiany polityki fiskalnej lub monetarnej mogą spowodować krótkotrwałe zmiany zatrudnienia i produkcji.

8 W tym przypadku wychodzimy od równania na równowagę na rynku pracy gdzie: W t = f ( ut, zt ) e równanie ustalania płac t Wt t = ( 1+ µ ) równanie ustalania cen MN Wstawiając jedno do drugiego i przyjmując, że MN = 1 otrzymujemy e = + µ ) f ( u, z ) czyli neoklasyczną krzywą t t ( t t oczątkowo zarówno firmy jak i pracownicy przewidują, że poziom cen wynosić będzie e i w oparciu o te prognozy równowaga na rynku pracy osiągana jest na przecięciu krzywych podaży i popytu na pracę. Jeżeli jednak w pewnym momencie występuje asymetria informacji pomiędzy firmami i pracownikami i te pierwsze wiedzą, że rzeczywisty poziom cen przewyższa e (np. w efekcie nieoczekiwanego wzrostu podaży pieniądza) to będą chciały aby zatrudnienie wzrosło (bo spadły realne płace). W efekcie krzywa popytu na pracę przesunie się w górę, rośnie zatrudnienie, płace nominalne i produkcja. W przypadku klasycznego podejścia do modelu AS oznacza to przesunięcie krzywej w górę do i wzrost produkcji do 1 oraz cen do 2. AS ' 3 2 ' 1 Dopiero po pewnym czasie nastąpi rewizja oczekiwań robotników odnośnie cen i w efekcie ' ( e będzie już wyższe). onieważ w tym modelu występuje asymetria informacji pomiędzy firmami i robotnikami, ci ostatni sądzą, że zarabiają więcej, podczas gdy w rzeczywistości w nowym punkcie równowagi płace realne są niższe niż na początku przy płacy nominalnej na poziomie W* i cenach na poziomie e. Gdyby robotnicy wcześniej znali rzeczywisty poziom cen, to ich wzrost nie wpłynąłby na poziom produkcji gdyż krzywa podaży pracy przesunęłaby się w górę.

9 A zatem, jeżeli wzrost podaży pieniądza jest oczekiwany to zarówno AS jak i przesuną się w górę w takiej samej proporcji. Dlatego oczekiwana zmiana podaży M/ nie ma rzeczywistych efektów. AS ' 2 ' * Wniosek zmiana realnej podaży pieniądza ma wpływ na gospodarkę tylko w sytuacji, gdy jest nieoczekiwana. W przeciwnym przypadku wszyscy uczestnicy życia gospodarczego mogą z wyprzedzeniem przygotować się do zmiany wywołanej zwiększoną podażą pieniądza lub inflacją. *** Zadanie 1. Równania opisujące strukturę wydatków w pewnej gospodarce mają postać: C = 50 10r+ 0.75( T ), T = , I = r, G = 400. Równowaga na rynku aktywów jest natomiast opisana następującymi równaniami (nominalna i realna stopa procentowa są sobie równe, bo inflacja wynosi 0): L = r, M/ = 300. Wykorzystując podane informacje: a) Oblicz dochód () oraz stopę procentową (r) w równowadze. b) Jaki jest nowy poziom stopy procentowej i dochodu w równowadze po wzroście wydatków rządowych G do 450? Jaka wielkość wydatków prywatnych jest wypierana po wzroście wydatków publicznych? Jak zmienia się wartość prędkości obiegu pieniądza? c) Oblicz stopę procentowa w równowadze dla M/ = 400 oraz G = 400. d) Jaka jest wartość stopy procentowej i dochodu w równowadze po wzroście zarówno G, jak i M/ (tzn. G = 450 i M/ = 400)? Załóżmy, że r = 20 / 9 oraz = 1277 i 7/9. Czy w tej sytuacji mamy do czynienia z nadwyżką popytu (podaży) na rynku pieniądza lub na rynku dóbr? Jaka jest wartość tej nadwyżki? Czy następuje nieplanowana zmiana zapasów? Jeśli tak, jaka jest jej wartość?

10 Zadanie 2. Dane są następujące równania, opisujące różne rodzaje wydatków: C = c(1 t), c = 0,8, t = 0,25, I = r, G = 200, M D = (0,8 2000r), M S = 800 Korzystając z podanych danych z keynesowskiego podejścia do modelu -AS (przyjmij założenie stałych cen i płac): a) wyprowadź równanie krzywej b) oblicz zmianę dochodu w równowadze przy założeniu sztywnych płac i cen, wynikającą ze wzrostu poziomu cen z 0 =1 do =1,25. Sporządź odpowiedni wykres, prezentujący zmiany położenia krzywych AS i. c) Oblicz zmianę dochodu i poziomu cen w równowadze długookresowej po wzroście wydatków rządowych o 100 przyjmując, że poziom produktu potencjalnego = 1250 a przed zmianą wydatków gospodarka znajdowała się w równowadze krótkookresowej przy poziomie cen 0 =1. d) Teraz przyjmij założenie, że ceny są zmienne, a nominalne płace są sztywne. rzedstaw na wykresie proces dostosowań, prowadzący do równowagi długookresowej, obliczonej w punkcie (c). rzyjmij, że oczekiwania są skierowane w przeszłość. Zadanie 3. Rozważmy gospodarkę, w której podmioty formułują oczekiwania w sposób racjonalny, a krzywe łącznego popytu i podaży dane są równaniami: : t 200 = γ 400+ β t e 1 AS: t = t + ( t ) 50 i wiadomo, że mnożnik polityki fiskalnej = 1, mnożnik polityki pieniężnej = 1/2, produkt potencjalny = 550. W okresie 0 poziom cen w gospodarce wyniósł 0 = 1 i był różny od oczekiwanego. a) Czy gospodarka znajduje się w długookresowej równowadze? Oblicz (i) poziom produktu oraz (ii) oczekiwany poziom cen. Sporządź wykres krzywych -AS na płaszczyźnie -. b) Biorąc pod uwagę odpowiedź z (a), oblicz o jaką kwotę rząd powinien zmienić wydatki, aby w okresie 0 produkt osiągnął poziom potencjalny. rzedstaw skutki polityki rządu na wykresie krzywych -AS.

11 c) Biorąc pod uwagę, obliczony w (a) oczekiwany poziom cen oraz racjonalność oczekiwań, wyjaśnij czy zmiana wydatków rządowych musi być zapowiedziana. Zadanie 4. W pewnej gospodarce część α wydatków rządowych G jest przeznaczana na inwestycje infrastrukturalne i służy zwiększeniu produktywności pracy. W konsekwencji funkcja produkcji ma postać: =(αg)n, gdzie N oznacza nakłady pracy. odmioty formułują oczekiwania skierowane w przeszłość, tzn. oczekują w okresie bieżącym cen na poziomie z okresu poprzedniego. Jaki będzie długo i krótkookresowy wpływ na poziom cen i produktu zwiększenia wydatków rządowych o ΔG, skoro wiadomo, że α=1/2, mnożnik polityki fiskalnej wynosi 1/2, (Uwaga: uwzględnij wpływ zmian produktywności na poziom zatrudnienia). Zadanie 5. Skomentuj poniższe stwierdzenie. Czy zgadzasz się z wyrażoną w nim opinia o skutkach systematycznych (oczekiwanych) zmian w polityce fiskalnej? Wyjaśnij. Nowe klasyczne podejście, czyli teoria racjonalnych oczekiwań przekonująco wyjaśnia dlaczego systematyczna polityka pieniężna nie ma, nawet w krótkim okresie, wpływu na poziom dochodu i zatrudnienia. Sytuacja jest inna w przypadku polityki fiskalnej, która będzie miała wpływ na dochód niezależnie od tego, czy jest oczekiwana czy nieoczekiwana. Różnica wynika z oddziaływania obu polityk na popyt: zmiany w podaży pieniądza pośrednio wpływają na prywatne wydatki, a zmiana wydatków rządowych bezpośrednio przekłada się na wielkość zagregowanych wydatków. W przypadku polityki fiskalnej nie następuje zmiana wydatków prywatnych, która mogłaby wysiłki rządu zniweczyć.