Makroekonomia 1 Wykład 13 Krzywa AS raz jeszcze: czy szoki makroekonomiczne mogą wpływać jednocześnie na produkt i ceny?

Transkrypt

1 Makroekonomia 1 Wykład 13 Krzywa AS raz jeszcze: czy szoki makroekonomiczne mogą wpływać jednocześnie na produkt i ceny? Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego

2 Plan wykładu Co między założeniem o w pełni sztywnych cenach i w pełni elastycznych? Dwie teorie wyjaśniające położenie AS w krótkim okresie Model ASAD w wersji z krótkookresową krzywą AS Szoki makroekonomiczne i dostosowania do nich Polityka gospodarcza jako narzędzie akomodacji szoków

3 Plan wykładu - rozwinięcie W modelu krzyża keynesowskiego oraz modelu ISLM zakładaliśmy, że ceny są stałe. krzywa podaży zagregowanej płaska Przyjrzyjmy się AS dokładniej: rozważmy dwa modele wyjaśniające zagregowaną podaż: Model lepkich cen (Nowa Ekonomia Keyenesowska) Model niepełnej informacji Lucasa Zaprezentowane podejście jest próbą syntezy różnych ścieżek wyjaśniających własności krzywej AS w krótkim okresie

4 Wprowadzenie Model ISLM (i ASAD z płaską krzywą AS) użyteczne narzędzie analiza zachowania gospodarki w krótkim okresie, kiedy ceny są sztywne Ale pełny obraz da nam obraz da nam analiza, która pokaże jakie procesy stoją za zmianami cen Nowoczesna ekonomia mniejszy nacisk kładzie na ISLM, ale skupia się na wyjaśnieniu mechanizmów stojących za krzywą AS Brak jednej teorii pokazującej, jak można wytłumaczyć dodatni związek między Y a P na poziomie makroekonomicznym wiele ścierających się szkół

5 Co łączy różne teorie AS w krótkim okresie? Jest dodatnio nachylona W efekcie zmiany popytu zagregowane będą wpływać w krótkim okresie nie tylko na zmiany Y, ale też na poziom cen Dodatnie nachylenie krzywej AS bierze się z faktu uwzględnienia w modelu tarć (ang. frictions), które występują w gospodarce, a nie były do tej pora omawiane

6 Krzywa zagregowanej podaży SRAS Oba modele prowadzą do wniosku, że: zagregowany produkt Y Y ( P EP) oczekiwany poziom cen naturalny poziom produkcji dodatni parametr faktyczny poziom cen Y i P są pozytywnie skorelowane, więc AS jest dodatnio nachylona.

7 Interpretacja Y Y ( P EP) Produkt może różnić się od poziomu naturalnego, jeśli faktyczny poziom cen okazuje się być inny niż ten, którego ludzie oczekiwali Położenie krzywej SRAS zależy od EP: SRAS przecina LRAS wówczas, gdy faktyczny poziom cen jest równy oczekiwanemu Parametr mierzy, jak bardzo różnice między faktycznym poziomem cen a oczekiwanym wpływają na produkt; Jeśli wynosi 0, krzywa SRAS jest pionowa, a gdyby wynosiła +, wówczas byłaby idealnie płaska

8 Dwa modele wyjaśniające własności SRAS Model lepkich cen Model niedoskonałej informacji Zwracają one uwagę na inne tarcia i niedoskonałości gospodarki Nie należy je traktować, jako podejścia alternatywne, raczej jako komplementarne Są inne modele, które także pozwalają wyjaśnić kształt SRAS (model naturalnego bezrobocia Blancharda, model sztywnych płac etc.)

9 Model lepkich cen Najpowszechniej akceptowany jako model wyjaśniający kształt SRAS Przyczyny lepkości cen: Długookresowe kontrakty na rynku Koszt zmiany menu Zmiany cen są źle widziane przez konsumentów więc firmy starają się zmieniać ceny możliwe rzadko Sztywność płac (regulacje rynku pracy) względna stałość kosztów produkcji

10 Model lepkich cen Założenie: W poprzednich analizach przyjmowano założenie, że firmy są cenobiorcami: wybierają wielkość produkcji przy danej im z zewnątrz cenie Wyjaśnienie lepkości cen wymaga uchylenia tego założenia i zastanowienia się nad mechanizmem ustalania cen Wykorzystamy do tego model konkurencji monopolistycznej, w którym zakłada się, że każda firma ma jakąś siłę monopolistyczną

11 Model lepkich cen Cena ustanawiana przez pojedyncze przedsiębiorstw równa jest : gdzie a > 0. p P a( Y Y ) Czyli cena pojedynczej firmy zależy od: ogólnego poziomu cen P (cena produktu danej firmy zależy od cen ustalanych przez jej konkurentów oraz od cen nakładów poziomu popytu w gospodarce (załóżmy, że firma ustaliłaby swoją cenę na poziomie równym ogólnemu poziomowi cen w gospodarce wtedy, gdyby poziom popytu był różny długookresowemu poziomowi Y) kiedy popyt jest większy, firma chce wyższej ceny

12 Model lepkich cen Załóżmy, że na rynku istnieją dwa typy firm: Firmy ze elastycznymi cenami (ustanawiające ceny wedle powyższej formuły) ich udział w gospodarce wynosi (1-s) Firmy z lepkimi cenami, które muszą ustanowić ceny zanim poznają wartości P i Y w danym okresie i utrzymują je na ustalonym poziomie przez jakiś czas (np. z powodu kosztów ich zmian). Te firmy ustanawiają ceny wg następującej formuły (czyli na podstawie oczekiwań co do wszystkich zmiannych): p EP a( EY EY )

13 Model lepkich cen p EP a( EY EY ) Załóżmy, że firmy z lepkimi cenami oczekują, że produkcja jest równa wartości naturalnej. Jest to zgodne z założeniem, że gospodarka doświadcza losowych szoków. Wówczas: p W celu wyprowadzenia krzywej AS, zdefiniujmy ogólny poziom cen w równowadze. Przyjmijmy, że s, to udział firm z lepkimi płacami w rynku. Można zatem wyrazić ogólny poziom cen jako: EP

14 Model lepkich cen P s[ EP] ( 1 s)[ P a( Y Y )] ceny ustanawiane przez firmy z lepkimi cenami Przekształcając powyższe równanie: Dzieląc obie strony przez s, uzyskujemy: ceny ustanawiane przez firmy z elastycznymi cenami sp s[ EP] ( 1 s)[ a( Y Y )] ( 1 sa ) P EP ( Y Y ) s

15 Model lepkich cen ( 1 sa ) P EP ( Y Y ) s Jeśli produkt jest na poziomie naturalnym, faktyczny i oczekiwany poziom cen są sobie równe firmy z lepkimi cenami ustanawiają ceny na poziomie równym oczekiwanemu poziomowi cen, a skoro produkt jest równy naturalnemu firmy z elastycznymi cenami ustalają swoje ceny na poziomie równym faktycznemu poziomowi cen P = EP Jeśli popyt jest duży (Y powyżej poziomu naturalnego), to faktyczny poziom cen przewyższa poziom oczekiwany powoduje on bowiem, że firmy z elastycznymi cenami podnoszą swoje ceny; gdyby wszystkie firmy ustalały ceny w sposób elastyczny historia nie byłaby spójna (Y nie mógłby nigdy przewyższyć poziomu naturalnego); firmy ze sztywnymi cenami działają jak kotwica dla ogólnego poziomu cen

16 Model lepkich cen krzywa SRAS ( 1 sa ) P EP ( Y Y ) s AS wyprowadzamy poprzez rozwiązanie powyższego równania ze względu na Y : Y Y ( P EP), where s ( 1 s) a 0

17 Własności SRAS Krzywa SRAS jest tym bardziej płaska (produkt silniej reaguje na zmiany poziomu cen), im wyższa jest wartość parametru s i mniejsza jest wartość parametru Kiedy w gospodarce jest wiele firm ustalających ceny w sposób lepki, faktyczny poziom cen będzie bliku oczekiwanemu nawet przy dużych odchyleniach produktu od poziomu naturalnego

18 Model niepełnej informacji Lucasa Założenia: Wszystkie płace i ceny są w pełni elastyczne, a rynki w równowadze. Każdy producent produkuje jedno dobro, lecz konsumuje wiele. Każdy producent zna nominalne ceny dóbr które produkuje, ale nie jest świadom ogólnego poziomu cen. Niedoskonałość rynku w tym podejściu polega na tym, że występuje krótkookresowe błędne postrzeganie ogólnego poziomu cen. Przekłada się to na różnice między LRAS a SRAS

19 Model niepełnej informacji Lucasa Załóżmy, że firma nie jest w stanie rozróżnić szoku związanego ze wzrostem ceny jej produktu (ceny względnej; co powinno skłaniać ją do zwiększenia produkcji) od wzrostu ogólnego poziomu cen (co nie powinno wywoływać wzrostu produkcji) W takim razie właściwa reakcja na informację o wzroście ceny konkretnego produktu leży gdzieś po środku skala wzrostu produkcji firmy będzie zależeć od tego, jak menedżer firmy postrzega prawdopodobieństwo co do rodzaju szoku

20 Model niepełnej informacji Podaż każdego z dóbr zależy od jego ceny względnej (ceny danego dobra podzielonej przez ogólny poziom cen). Producenci nie znają ogólnego poziomu cen, wiec opierają się na cenach oczekiwanych - EP. Załóżmy, że P rośnie, a EP pozostaje stałe. Producenci sądzą, że ich cena relatywna wzrosła, więc produkują więcej. Gdy wielu producentów działa w ten sposób, Y wzrośnie zawsze gdy P przewyższa EP. Podobny wniosek jak w modelu lepkich cen: kiedy P jest powyżej EP, produkcja jest powyżej produkcji naturalnej.

21 Model niepełnej informacji Czyli źródłem problemu jest trudność w odróżnieniu zmian cen względnych od ogólnego poziomu cen (Robert Lucas) Nowe modele tego nurtu podkreślają, że przyczyną problemów nie tyle jest brak informacji, ale brak możliwości jej przyswojenia i wykorzystania

22 Podsumowanie AS P LRAS Y Y ( P EP) P EP P EP P EP SRAS Oba modele prowadzą do takiej samej postaci SRAS Y Y

23 Model ASAD

24 Podsumowanie i wnioski P LRAS SRAS ( 1 sa ) P EP ( Y Y ) s P EP 1 1 AD Y P Y M AE

25 Podsumowanie i wnioski Załóżmy pozytywny szok popytowy, który przesuwa Y powyżej wartości potencjalnej. Rosną zatem ceny (P ) powyżej wartości oczekiwanej. Równanie SRAS: Y Y ( P EP) P LRAS SRAS 2 SRAS 1 W wyniku tego, EP rośnie, SRAS przesuwa się równolegle w górę, a dochód wraca do położenia równowagi długookresowej. EP 2 P 3 3 P 2 P EP EP 1 1 AD 2 AD 1 Y Y3 Y1 Y Y 2

26 Możliwości analizy w ramach modelu ADAS Szoki popytowe Polityka fiskalna Polityka monetarna Szoki podażowe Zmiany cen spowodowane np. wzrostem cen czynników produkcji Nagłe zmiany oczekiwań dot. cen (np. w skutek kampanii medialnej)

27 Interwencja makroekonomiczna przy negatywnym szoku popytowym p P 0 =P 2 P 1 LAS E Y 0 =Y 2 AD 1 SAS AD 0 =AD 2 Y Istotą próba zwiększenia popytu do wyjściowych rozmiarów albo poprzez wzrost deficytu budżetowego (wzrost wydatków sektora rządowego lub zmniejszenie podatków) albo poprzez wzrost podaży pieniądza (pobudzenie popytu w tych pozycjach wydatków, które silnie zależą od poziomu stóp procentowych) 2

28 Usuwanie negatywnych następstw szoków popytowych Podnoszenie popytu agregatowego środkami fiskalnymi lub monetarnymi Samoczynne dostosowania Niezmienione płace i ceny Powrót do wyjściowego poziomu zatrudnienia i produkcji Krótszy czas powrotu do Y 0 Obniżone place i ceny Powrót do wyjściowego poziomu zatrudnienia i produkcji Relatywnie długi okres dostosowań 28

29 Interwencja makroekonomiczna przy negatywnym szoku podażowym P 1 p LAS E SAS 1 SAS 0 AD 1 AD 0 =AD 2 Y Jej istotą jest próba zwiększenia popytu w celu podniesienia opłacalności produkcji Środkami fiskalnymi Środkami monetarnymi Konsekwencją wzrost cen (i zmniejszenie płac realnych) 2

30 Usuwanie negatywnych następstw szoków podażowych Podnoszenie popytu agregatowego środkami fiskalnymi lub monetarnymi Silny wzrost cen Stabilność stóp procentowych, gdy użyto ekspansywnej polityki monetarnej, albo wzrost stóp procentowych, gdy użyto ekspansywnej polityki fiskalnej Redukcja (przez inflację) realnych płac Krótszy czas powrotu do Y 0 Samoczynne dostosowania Obniżone place Wzrost cen Inflacja samoczynnie obniża płace Powrót do wyjściowego poziomu zatrudnienia i produkcji Relatywnie długi okres dostosowań i powrotu do Y 0 30

31 Po co stosuje się polityki makroekonomiczne? Przede wszystkim w celu stabilizacji koniunktury, czyli zmniejszenia odchyleń rzeczywistego poziomu PKB (Y) od tzw. poziomu potencjalnego PKB (Y*) Mniejsze odchylenia PKB od potencjalnego poziomu pozwalają podmiotom gospodarczym (przedsiębiorstwom i konsumentom) podejmować więcej trafnych decyzji co do przeznaczenia środków, którymi dysponują, czyli lepiej / efektywniej je alokować Im lepiej alokowane są te środki (czynniki produkcji), tym ich efektywność jest większa Im wyższa efektywność czynników produkcji, tym wyższa dynamika PKB w długim czasie 3

32 Produkcja w krótkim i długim czasie rola głębokości wahań cyklicznych W długim czasie bez zaburzeń cyklicznych produkcja rosłaby według tempa Y*, które zależy wyłącznie od czynników długookresowych Y Y 2 Y* Y* 2 Y* 1 Y 1 czas 3

33 Czy zawsze można zastosować polityki makroekonomiczne dla likwidacji bezrobocia? W okresie bezrobocia koniunkturalnego jest miejsce na polityki makroekonomiczne: Ekspansywne polityki fiskalna i monetarna - popytowe W okresie bezrobocia strukturalnego (kiedy nie ma bezrobocia koniunkturalnego) nie ma możliwości ich stosowania Należy stosować polityki strukturalne podażowe; nieprzydatność popytowych 3

34 Następstwa użycia ekspansywnej polityki makroekonomicznej, kiedy bezrobocie ma charakter wyłącznie strukturalny W W 1 W 0 * JA LS u 1 * u* E 0 * E 1 L Wzrost popytu na pracę, kiedy nie ma bezrobocia koniunkturalnego Pierwszy etap: mały wzrost zatrudnienia i mały spadek bezrobocia zwiększenie płac Drugi etap = samoczynne dostosowanie gospodarki podniesienie kosztów produkcji przesunięcie AS w lewo i spadek Y wzrost cen obniżenie płac realnych Trzeci etap niwelacja początkowego efektu podniesienia popytu na pracę 3

35 Skutki ekspansywnej polityki makroekonomicznej Jeśli jest koniunkturalne bezrobocie i bezrobotni mogą podjąć pracę nie przyczyniając się do wzrostu kosztów produkcji ekspansywna polityka makroekonomiczna dałaby same pozytywne skutki (wzrost PKB, zatrudnienia, spadek bezrobocia, brak inflacji) Jeśli jest tylko bezrobocie strukturalne, to skutkiem ekspansywnej polityki makroekonomicznej jest inflacja, a zatrudnienie, bezrobocie i PKB pozostają niezmienione Jeśli jest bezrobocie mieszane, wzrost zatrudnienia pociągnie za sobą pewien wzrost kosztów produkcji, inflację, ale też zmniejszy bezrobocie i zwiększy zatrudnienie 35

36 Jaka polityka? Jeśli jest koniunkturalne bezrobocie ekspansywna polityka makroekonomiczna jest właściwa Jeśli jest tylko bezrobocie strukturalne można starać się doprowadzić do lepszej charakterystyki bezrobotnych np. szkoląc ich, likwidując motywacje do pasywnych zachowań na rynku pracy Jeśli jest bezrobocie mieszane, za spadek bezrobocia trzeba zapłacić pewnym poziome inflacji dylemat trade off stoi przed politykami 3

37 Koniec trasy Krzyż keynesowski Teoria preferencji płynności Krzywa IS Krzywa LM Model ISLM Wyjaśnienie krótkookreso wych wahań Y Rynek pracy Krzywa zagregowanego popytu Krzywa zagregowanej podaży Model zagregow anego popytu i podaży

38 Koniec wykładu 13. Dziękuję i zapraszam za tydzień!